Þjóðmál - 01.06.2008, Side 98

96 Þjóðmál SUmAR 2008
Stalíngrad. hafði. enga. sérstaka. hernaðar-
lega. þýðingu,. en. það. höfðu. hins. vegar.
hinar. miklu. olíulindir. í. Kákasus,. sunnan.
við. borgina .. Í. stað. þess. að. einblína. á. það.
mikilvæga. hernaðarlega. markmið. að. ná. á.
vald.sitt.olíulindunum.lét.Hitler.freistast.til.
þess.að.ná.samtímis.undir.sig.borg.Stalíns,.
Stalíngrad,. þvert. ofan. í. ráð. sinna. bestu.
herforingja ..Þessi.þráhyggja.Hitlers.varð.að.
eitruðu.peði.í.hernaðarskákinni.og.markaði.
upphafið.að.endalokum.Þriðja.ríkisins ..
Lýsingar.Beevors.á.ástandinu.í.Katlinum.
(en.svo.kölluðu.þýskir.hermenn.herkvína,.
sem.þeir.voru.fastir.í,.eftir.að.Rauða.hernum.
tókst.að.innikróa.6 ..herinn.22 ..nóvember.
1942.þar.til.von.Paulus.gafst.upp.2 ..febrúar.
1943). eru. átakanlegar .. Um. þrjúhundruð.
þúsund. hermenn. voru. fastir. í. herkvínni;.
Hitler. tók. fyrir.með.öllu.að.reynt.yrði.að.
brjótast. úr. henni,. heldur. skyldi. barist. til.
síðasta.manns.og.þýski.flugherinn.var.alls.
ófær. um. að. senda. fullnægjandi. birgðir.
til. hersins,. þótt. Herman. Göring. fullyrti.
hið.gagnstæða ..Menn.féllu.ekki.bara. fyrir.
vopnum. andstæðinganna,. heldur. dóu. úr.
hungri,.kulda.og.sjúkdómum.í.stórum.stíl,.
eða.voru.drepnir. fyrir. jafnvel. smávægileg-
ustu. agabrot .. Sovésk. yfirvöld. tóku. af. lífi.
þrettánþúsund.og.fimmhundruð.hermenn.
úr.eigin.röðum.í.Stalíngrad ..Mannfall.var.
skelfilegt .. Hvor. stríðsaðili. um. sig. missti.
vart. færri. en.fimmhundruð.þúsund. fallna.
og. særða.bara. í. þessum.átökum,. svo. ekki.
sé. minnst. á. óbreytta. borgara,. sem. létust.
í. tugþúsundavís .. Þó. tókst. tíuþúsund.
óbreyttum. borgurum,. þar. af. eittþúsund.
börnum,.að.lifa.af.í.rústum.borgarinnar.þá.
rúmlega.fimm.mánuði,.sem.orrustan.stóð,.
en. loftárásir. þýska. flughersins. á. borgina.
hófust. 23 .. ágúst. 1942 .. Afleiðingar. hinna.
æðisgengnu.loftárása.á.borgina.áttu.eftir.að.
valda.þýska.hernum.vanda,.þegar.hann.sat.
fastur.í.rústum.hennar.og.gat.sig.illa.hrært ..
Vart.er.við.því.að.búast.að.mannfall.hefði.
orðið.svo.rosalegt.sem.raun.ber.vitni,.ef.ekki.
hefðu. tekist. á. tveir. morðóðir. harðstjórar,.
fulltrúar. fyrir. stjórnmálahugmyndir,. sem.
lítt.skeyttu.um.líf.og.limi.þegna.sinna .
Þvert. gegn. fyrirmælum.Foringjans.gafst.
von. Paulus,. þá. orðinn. hermarskálkur. að.
tign,. upp. fyrir. Rauða. hernum. 2 .. febrúar.
1943 .. Liðsmenn. hans. voru. þá. um. níutíu.
þúsund. talsins. eftirlifandi,. aðframkomnir.
af. hungri,. stríðsstreitu,. sjúkdómum. og.
kulda ..Fæstir.áttu.afturkvæmt.úr.sovéskum.
fangabúðum .. Létust. 95%. allra. óbreyttra.
hermanna. og. undirforingja,. sem. Rauði.
herinn. handtók,. 55%. liðsforingja,. en.
einungis. 5%. æðstu. herforingja .. Þetta. má.
auðvitað. rekja. til.þess. að.Sovétmenn. fóru.
mýkri. höndum. um. menn. eftir. því. sem.
hertign.þeirra.var.meiri .
Þótt. ágæt. bók. Beevors. sé. enginn.
skemmtilestur. (vegna. harmkvælanna. í.
henni),.geta.áhugamenn.um.seinni.heims-
styrjöldina.ekki.látið.hana.fram.hjá.sér.fara ..
Valda. kafla. úr. bókinni. mætti. vel. nota. til.
að. kenna. ungu. fólki. að. þekkja. pólitískar.
hugmyndastefnur,.sem.leiða.til.stríðsátaka.
og. hörmunga .. Þó. varð. sigur. Sovétmanna.
í.Stalíngrad.vinstrisinnuðum.listamönnum.
um.allan.heim.mikill.innblástur .
Þýðandanum.hefur. tekist. ágætlega.upp,.
því. bækur. sem. fjalla. um. hernað. er. ekki.
auðvelt.að.þýða.á. íslensku ..Þó.hefði.mátt.
skýra. merkingu. orða. eins. og. „brodd-
galtavörn“.og. „teppasprengja“.neðanmáls ..
Myndirnar. í.bókinni.eru.og.mjög. lýsandi.
fyrir. ástandið,. annars. vegar. sigurvissir.
þýskir. fótgönguliðar. á. leið. til. átaka,. fullir.
sjálfstrausts.og.hins.vegar.horaðir,.soltnir.og.
sjúkir.hermenn.á.leið.í.sovéskar.fangabúðir.
nokkrum. mánuðum. síðar .. Prófarkalestur.
hefur. tekist. með. afbrigðum. illa. (ef. hann.
hefur. þá. farið. fram). og. má. finna. eina. og.
fleiri. prentvillur. á. sömu. blaðsíðunni. víða.
í.bókinni ..Það.er.óviðunandi. í. sagnfræði-
riti .