Þjóðmál - 01.09.2008, Page 15

Þjóðmál HAUST 2008 13
vegna Íraksstríðsins. Sú gagnrýni sem
einkum Halldór Ásgrímsson sætti vegna
ákvörðunartökunnar í tengslum við lista
„hinna viljugu“ náði ekki hámarki fyrr
en löngu síðar.
Vangaveltur um hvaða dag Davíð Odds-
son forsætisráðherra og Halldór Ásgríms-
son utanríkisráðherra sammæltust um að
standa með hefðbundnum bandamönn-
um Íslands vegna innrásarinnar í Írak, bera
keim af deilu um keisarans skegg. Hitt er
ljóst, að hefði annar hvor þeirra ekki tekið
þessa afstöðu, hefði hún ekki orðið að
stefnu ríkisstjórnarinnar. Fráleitt er, að þessi
afstaða hafi ekki komið til álita við mat á
stöðunni í viðræðunum við Bandaríkin um
varnarmál, þótt hún hafi ekki verið neitt
úrslitaatriði. Mótun og framkvæmd stefnu
í utanríkis- og öryggismálum byggist að
sjálfsögðu á heildarmati á samskiptum
ríkja.
*
Af frásögn Vals Ingimundarsonar má ráða, að Bandaríkjamenn hafi beitt
betri rökum en Íslendingar í varnar-
viðræðunum. Íslendingar hafi haldið um
of í úrelt sjónarmið frá tíma kalda stríðsins.
Ég hef haldið því fram í ræðum um þessi
mál á erlendum og innlendum vettvangi,
að ákvörðun Bandaríkjastjórnar um brott-
för varnarliðsins héðan hafi einkennst af
skammsýni. Áheyrendur úr hópi evrópskra
og bandarískra áheyrenda hafa ekki gagn-
rýnt það sjónarmið. Á fundi þingmanna
frá Atlantshafsbandalagsríkjunum hér í
Reykjavík í október 2007 sagði breskur
þingmaður þvert á móti að lokinni ræðu
minni, að Bandaríkjastjórn hefði gerst sek
um „monumental mistake“ með því að
kalla varnarliðið á brott.
Donald Rumsfeld reyndist illa sem
varnarmálaráðherra Bandaríkjanna. Hafi
Rumsfeld fagnað sigri gagnvart Íslend-
ingum, er ég sannfærður um, að þeir, sem líta
af raunsæi á þróun öryggismála við Norður-
heimskautið og á siglingaleiðum umhverfis
Ísland, kunna Rumsfeld litlar þakkir
fyrir þjösnaskap hans í garð Íslendinga.
Rumsfeld hafði háleitar hugmyndir um
gjörbyltingu bandaríska heraflans. Robert
Gates, eftirmaður hans á ráðherrastóli,
hefur losað ráðuneytið við flesta, sem unnu
að þeirri framtíðarskipan og lagt áherslu á,
að herstjórnin einbeiti sér að styrjöldunum
í Afghanistan og Írak.
Hér er því ekki spáð, að aukin her-
væðing á norðurslóðum sigli í kjölfar
meiri auðlindanýtingar þar eða fjölgunar
skipaferða, heldur fullyrt, að orkuflutningar
til Bandaríkjanna frá þessum slóðum eigi
eftir að skipta öryggi Bandaríkjamanna
meiru en nokkru sinni fyrr. Orkuöryggi
kemur í stað hernaðarlegs öryggis og
þjóðum er mikið í mun að tryggja sér orku.
Ekkert ríki er háðara orku, sem flutt er með
skipum, en Bandaríkin.
Einmitt vegna þessarar staðreyndar
hafa ábyrg stjórnvöld og sérfræðingar í
Bandaríkjunum vaxandi áhyggjur af því,
hve litla getu Bandaríkjamenn hafa til að
gæta hagsmuna sinna á og við Norður-
heimskautið. Þeir styrktu ekki stöðu sína
til þess með því að flytja allt sitt lið frá
Íslandi.
Valur Ingimundarson nefnir Ian
Brzezinzki, varaaðstoðarráðherra í banda-
ríska varnarmálaráðuneytinu, til sög-
unnar og segir hann hafa átt mikinn
þátt í að kynna þá stefnu, að bandarísku
orrustuþoturnar skiptu engu máli fyrir
öryggi Íslands.
Í maí 2004 fór ég með embættismönn-
um úr dóms- og kirkjumálaráðuneytinu
og ríkislögreglustjóra í ferð til Washington.
Við hittum bæði stjórnmálamenn og