Þjóðmál - 01.12.2012, Page 85

Þjóðmál - 01.12.2012, Page 85
84 Þjóðmál VETUR 2012 Eftir að staða Íslands innan danska ríkisins var ákveðin með lögum 1871 efndu Íslendingar og Danir aðeins tvisvar sinnum til formlegra viðræðna um stöðu Íslands, það er árið 1908 og síðan 10 árum síðar, 1918 þegar fullveldið hlaut viðurkenningu . Á grundvelli þess samnings var síðan lýst yfir lýðveldi á einhliða hátt árið 1944 . Lýðveldið sem þá var stofnað hefur eigin sérkenni og sérstöðu sem þeir ætla að eyðileggja sem vinna að nýjum stjórnlögum á Íslandi um þessar mundir meðal annars með þeim rökum að þurrka verði út leifar konungsdæmis í stjórnarskrá Íslands . Í því tali öllu felst dæmalaust virðingarleysi við þá sem mótuðu sjálfstæðisbaráttuna á sínum tíma . Þeir töldu sig ekki vinna að neinu til bráðabirgða þegar þeir sköpuðu lýðveldi á Íslandi þá mynd sem engin ástæða er til að eyðileggja vegna hruns banka . Á árinu 1908 datt engum í hug að rjúfa samband Íslands við Danakonung, Ís lend- ingar vildu hins vegar að sambandið væri beint án dönsku ríkisstjórnarinnar sem milliliðs . Sú krafa er viðurkennd í upp- kastinu en þar stendur ekki orðið „full- veðja“ sem Skúli Thoroddsen vildi hafa í textanum, staða Íslands sem nú yrði lýst með orðinu „fullvalda“ og var nýmæli á þessum árum en í takt við frelsisandann sem lék til dæmis um Norðmenn eftir að þeir slitu sambandinu við Svía árið 1905 . Gunnar Þór kynnir á ljóslifandi hátt helstu þátttakendur í hinni hörðu baráttu sem var háð frá maí 1908 fram að þing- kosningunum 10 . september 1908 og lýsir hinum ólíku rökum og sjónarmiðum . Í stuttu máli fékk Hannes Hafstein hina verstu útreið sem leiddi til afsagnar hans og við tók sem ráðherra Björn Jónsson, ritstjóri Ísafoldar, hatrammur andstæðingur hans, faðir Sveins, síðar fyrsta forseta Íslands . Lýsingar á aðferðum Íslendinga við að búa sig undir viðræðurnar við Dani og þróun mála eftir að nefndin hélt héðan til Kaupmannahafnar eiga erindi til samtímans þegar ríkisstjórn Íslands hefur stofnað til viðræðna um aðild að Evrópusambandinu án þess að hafa leitað álits þjóðarinnar á málinu eða mótað skýra afstöðu um hvaða stefnu eigi að fylgja í viðræðunum . Árið 1908 var ekki unnt að leita álits þjóðarinnar eins og gert er nú með vönduðum könnunum . Þetta var þó gert með Þingvallafundi sem efnt var til árið 1907, einskonar þjóðfundi . Skúli Thoroddsen taldi sig einmitt fylgja því sem þar var samþykkt en tveir flokksbræður hans, Jó hannes Jóhannesson og Stefán Stefánsson, snerust á sveif með Hannesi og heima stjórnar mönnum í Kaup mannahöfn . Íslenska sendinefndin var í raun ekki til þess búin að ræða við Dani þegar hún kom til Kaupmannahafnar, hún hafði ekki mótað sameiginlega „samningsafstöðu“ eins og sagt er nú þegar rætt er um aðlögunarviðræður Íslendinga að ESB . Þessi afstaða hefur ekki heldur verið mótuð hér á landi gagnvart ESB eins og langvinnar deilur um viðskipti með lifandi dýr í utanríkismálanefnd alþingis sýna . Þá er ríkisstjórn Íslands að eigin sögn klofin í afstöðu sinni til aðildar að ESB . Loks er einsýnt að fengist niðurstaða í viðræðunum við ESB yrði hún felld af þjóðinni eins og uppkastið á sínum tíma . Gunnar Þór skírskotar í bók sinni á nokkrum stöðum til samtímans og um- ræðna um stöðu þjóðarinnar á líðandi stundu . Aðstæður eru allt aðrar og ekki sam- bæri legar þegar litið er til efnahags og stöðu í samfélagi þjóða . Í ljós hefur komið að þeir höfðu rétt fyrir sér sem töldu að Íslend- ingar hefðu menningarlega, efnahagslega og stjórnmálalega burði til að standa á eigin fótum . Hitt er óskiljanlegt í ljósi sögunnar að þær raddir eigi hljómgrunn hér sem telja að vegna glæfralegrar framgöngu fjármálamanna í skjóli nýfengis frelsis í

x

Þjóðmál

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðmál
https://timarit.is/publication/1175

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.