Ráðunautafundur - 15.02.2002, Blaðsíða 46

44
GREIÐSLUMARK
Samkvæmt skilgreiningu er eigið fé jafiit samtölu allra eigna að ffádregnum skuldum. Við
mat á eigin fé skiptir því verulegu máli að eignir séu virtar á sanngjaman hátt. Þetta á ekki síst
við um greiðslumark, en sá galli er á gjöf Njarðar að engin leið er til að vita með vissu hvers
virði greiðslumark sé á hveijum tíma þar eð upplýsingar um viðskipti með greiðslumark
liggja ekki á lausu. Þessi óvissa um verðmæti greiðslumarksins getur haft veruleg áhrif í for
með sér.
I fyrsta lagi getur verið erfitt fyrir banka og lánastofnanir að gera sér grein fyrir raunveru-
legu veðhæfi jarða þegar ekki liggur fyrir hvers virði greiðslumark þeirra er. Vanmat á veð-
hæfmu getur leitt til þess að bændur fái afsvar þegar þeir leita eftir lánum.
I öðru lagi getur óvissan um verðmæti greiðslumarksins leitt til þess að bændum verði
mismunað þegar þeir óska eftir lánafyrirgreiðslu. Hugsanlegt væri t.d. að annað mat væri við-
haft þegar bóndi, sem hefði „ranga“ stjómmálaskoðun, sækti um lán en þegar rétttrúaður
bóndi ætti í hlut.
I þriðja lagi getur reynst erfitt fyrir bændur að gera áreiðanlegar rekstraráætlanir þegar
ekki er ljóst á hvaða verði viðskipti með kvóta hafa átt sér stað.
Þessar hugleiðingar gefa tilefni til að ætla að mikilvægt væri að koma á fót upplýsinga-
miðstöð þar sem skráð væri umfang allra viðskipta með greiðslumark, sem ættu sér stað, verð
á kvóta og það magn sem skipti um hendur.
I þessu sambandi er rétt að spyrja hvort einhveiju máli skiptir að skattaleg meðferð á
greiðslumarki er ólíkt eftir þvi hvort það hefur verði keypt eða ekki. Samkvæmt núgildandi
skattareglum má afskrifa keyptan kvóta um allt að 20% á hveiju ári, en ekki er leyfilegt að af-
skrifa þann kvóta sem jörðum var úthlutað í upphafi. Þótt keypt greiðslumark hverfi þannig
smám saman úr reikningum búsins er ekki þar með sagt að veðhæfi þess minnki. Greiðslu-
markið tilheyrir eftir sem áður viðkomandi jörð og þessi ólíka skattalega meðferð ætti því
ekki að hafa áhrif á raunverulegt veðhæfi jarðarinnar. En hún hefúr hins vegar afdráttarlaus
áhrif bæði á rekstrar- og efnahagsreikning búsins.
JARÐAMAT
Á siðustu áratugum hefur áhugi á náttúru landsins og útiveru farið mjög vaxandi. Þetta hefur
orðið til að auka eftirspum eftir jörðum þar sem náttúrufegurð er mikil og hafa sumir þeirra
verið seldar til einkaaðila sem stunda ekki búskap, en aðrar - einkanlega jarðir í nágrenni
þéttbýlisstaða - verið teknar undir sumarbústaðalönd. Þessi aukna ásókn hefur svo aftur leitt
til þess að verð jarðanna hefur hækkað og þar með sá fómarkostnaður sem felst í því að sitja
eftirsótta jörð. Líklegt er að þessi þróun haldi áfram og að verð á góðum jörðum eigi enn eftir
að hækka í ffamtíðinni og þar með einnig sú fóm sem bændur færa með því að halda áffam
búskap.
LANGUR TÍMI OG SKAMMUR
Hér hefúr verið bent á að rekstramiðurstaða er vemlega háð því hvaða aðferðum er beitt við
bókhaldið og að við mat á þeim valkostum sem bjóðast verði að taka tillit til allra þeirra atriða
sem raunverulega skipta máli. En það getur einnig skipt máli hvort litið er til langs eða
skamms tima.
Til lengri tíma litið verður það verð sem fæst fyrir afúrðimar að vera hærra en meðal-
kostnaður við að ffamleiða vömna. Annars er ekki hægt að standa undir rekstrinum nema til
komi utanaðkomandi aðstoð. Til skamms tíma er hins vegar hugsanlegt að tap sé á
rekstrinum, en slíkur taprekstur getur aldrei gengið nema um hríð. Fyrr eða síðar verður að