Ráðunautafundur - 15.02.2002, Blaðsíða 215

213
væna dilka að hausti. Kostir þess að framleiða lambakjöt af beit einni saman eru að fóðrið er
tiltölulega ódýrt. Sé næg og góð beit til staðar er vaxtargeta lambsins nýtt því sem næst að
fullu. Ókostir þessarra framleiðsluhátta eru að framleiðslan verðiu- öll á sama tíma sem veldur
miklum slátrunar- og geymslukostnaði afurðanna.
Slátrun utan hefðbundins sláturtíma hefur aukinn kostnað í för með sér og til að fram-
leiðslan verði hagkvæm með þeim hætti verður hann að vera lægri en þær aukatekjur sem
hljótast af auknum fallþunga, álagsgreiðslum og öðru. Sama gildir almennt um kostnað við
mismunandi framleiðsluhætti, grundvallarreglan er að ef lagt er í auka kosmað skili hann sér í
auknum tekjum.
Innifóðrun að vori
Þegar sauðburði er flýtt felur það í sér nokkum aukakostnað vegna meira fóðurs og aukinnar
vinnu. Æmar þurfa mesta orku og prótein á fyrstu þremur vikum mjaltaskeiðsins og alla jafna
er ekki kominn nægur gróður til að uppfylla þær þarfir fyrr en nokkuð er liðið á maí. Þetta
þýðir að þessar ær þurfa að jafnaði bæði meira hey og kjamfóður. Þar sem lömb em lengi inni
er til bóta að hafa sér stíu sem þau komast inn í en ekki æmar, þar sem þau hafa aðgang að
heyi, kjamfóðri og vatni. Með þessu má koma í veg fyrir að þau verði of aðgangshörð við
mæðumar og særi spena, sem getur orðið vandamál, þar sem lambfé er haft lengi inni.
Reynsla bænda sýnir að í flestum ámm er hægt að setja þessar ær nokkuð snemma út eða
jafhvel um mánaðamótin apríl-maí ef þeim er gefið vel úti. Nauðsynlegt er hafa til staðar
skjólgóð hólf á þessum tíma og helst sem stærst til að forðast ormasmit. Til að veija ær fyrir
kulda á þessum tíma hafa margir bændur sleppt því að klippa af þeim snoð og jafnvel skilið
alla kviðull eftir. Ekki er þó hægt að mæla með því að klippa ekki snoð af ám, nema menn séu
tilbúnir að leggja í vinnu við að klippa þófasnepla af á haustin þegar fé kemur heim. Þar sem
slátra á í júlí og ágúst verður að vera aðstaða til að hafa fé í heimalöndum. Ekki virðist vera
nauðsynlegt að beita snemmfæddum lömbum á ræktað land til að þau nái sláturstærð, enda
hafi þau aðgang að nægum úthaga í góðri sprettu ffarn að slátrun. Til að nýta sem best vaxtar-
getu lamba fyrstu vikumar er þó æskilegt að hafa túnbeit að vori (Guðný Helga Bjömsdóttir
2002 munnleg heimild, Kristján Jónsson 2001, Sigvaldi Siguijónsson 2002 munnleg heimild).
Haustbeit lamba
Næringargildi úthagaplantna er oft takmarkandi þáttur i þrifum beitarfjár. Það er hæst á vorin
en rýmar er líður á sumarið. Undir lok ágústmánaðar er næringargildið oft orðið of lágt til að
fullnægja þörfum lamba til eðlilegs vaxtar (Ingvi Þorsteinsson og Gunnar Ólafsson 1965). Ein
aðalástæða þess er lágt próteininnihald plantna svo seint á vaxtartímanum, en við haustbötun
er allra mikilvægast að tryggja lömbum nægilegt prótein til að viðhalda sem mestum vöðva-
vexti (Sigurgeir Þorgeirsson o.fl. 1990). Margar tilraunir hafa verið gerðar hérlendis á bötun
sláturlamba að hausti. Svo virðist sem grænfóðurbeit bæti mestu við fallþunga lamba og næst
á eftir áborin há. Beit á nýrækt kemur þar á eftir og lestina rekur úthagabeit (Halldór Pálsson
og Ólafur R. Dýrmundsson 1979).
Sigurgeir Þorgeirsson og samstarfsmenn (1990) drógu saman niðurstöður úr allmörgum
tilraunum með haustbötun lamba og komust að þvi að vefjahlutföll lamba sem beitt er á græn-
fóður í 4-7 vikur fyrir slátrun eru sambærileg við vefjahlutföll lamba sem beitt er á úthaga, ef
þau eru borin saman við jafhan fallþunga. Þó eru til lömb sem verða hlutfallslega feitari og
vöðvarýrari eftir grænfóðurbeit en lömb sem beitt er á úthaga, en slík lömb heyra þó heldur til
undantekninga. Haustbeit lamba á mýrlendi eða fóðrun á próteinsnauðu fóðri gerir ekki betur
en að viðhalda fallþunga og eykur heldur hlutdeild fitu á kostnað vöðva í skrokknum.
Til að fullnýta vaxtargetu lamba ffarn að slátrun má mæla með grænfóðurbeit frá miðjum