Ráðunautafundur - 15.02.2003, Qupperneq 106

104
lenskar aðstæður býður upp á einstakar aðstæður til afmarkaðrar starfsemi með erfðabættar
plöntur (sbr. lið 5 - sjá nánar síðar). Fyrirtækið heíur því nú þegar leyst mikilvæg tæknileg
vandamál í þróun einkaleyfishæfrar tækni í byggi, sem er bæði afkastamikill og afburða hag-
kvæm til framleiðslu á sérvirkum próteinum (fyrir lyfjaiðnað og aðrar atvinnugreinar). Þótt
fyrirtækið eigi nokkuð í land með að ljúka tækniþróun sinni er það trú manna að það sé á
góðri leið með að þróa eina bestu fáanlegu tækni til ffamleiðslu á sérvirkum próteinum í
miklu magni.
Nær ótæmandi land er til ráðstöfunar á íslandi fyrir ræktun á erfðabættu byggi með
hefðbundnum ræktunar- og uppskeruaðferðum og ORFi nægir einungis lítill hluti þess lands
sem hentar byggræktun á Islandi. Hin sérvirku prótein verða ffamleidd og geymd í ffæjum
byggsins. Fræ eru náttúmlegar geymslur fyrir prótein og því em þau vel varðveitt í fræjunum
og varin með náttúmlegum hætti gegn niðurbroti, en slíku er ekki til að dreifa ef próteinin
væm framleidd í öðmm hlutum plantnanna, eða í öðrum ffamleiðslukerfum. Eftir að komið
hefur verið skorið og þreskt að hausti er því komið fyrir í geymslum, þaðan sem það er tekið
til ffekari vinnslu í prótein-hreinsiverksmiðjum með jöfiium hætti allt árið. í hreinsiverk-
smiðjunum em sérvirku próteinin einangmð úr bygginu og hreinsuð með lífefiiafræðilegum
aðferðum. Mikill hluti starfsemi við framleiðslu sérvirkra próteina felst í hreinsuninni. Áætlað
er að fleiri en ein slík verksmiðja rísi á landinu, sem verði staðsettar nærri helstu ræktunar-
svæðum á erfðabættu byggi. Þetta þýðir að gangi áætlanir ORF eftir muni m.a. ffumlyfja-
ffamleiðsla og úrvinnsla þeirra eiga sér stað á landsbyggðinni, þar sem það samrýmist hags-
munum og framleiðslukerfi ORF.
Auk tækninnar, sem ORF er að þróa, býður íslensk náttúra og erfitt veðurfar upp á ein-
stakar aðstæður til afinörkunar í ræktun á erfðabættum plöntum, þar sem bygg getur ekki
vaxið utan ræktunarsvæða. Þar að auki vaxa engar plöntur skyldar bygginu hér á landinu, sem
útilokar dreifmgu erfðaefnis ffá erfðabættu byggi yfir í aðrar plöntutegundir í umhverfmu.
Ennffemur er bygg sjálffijóvga planta, þ.e. ffjóvgun fer ekki ffam með fijókomum sem berast
á milli plantna og því lítil hætta á að óviðkomandi bygg fijóvgist af því erfðabætta. Þetta
veitir ORF Líftækni góða samkeppnisstöðu gagnvart ræktunaraðstæðum erlendis.
ORF nýtur þess einnig að enginn hefur fengið einkaleyfí á tækni er varðar starfsemi fyrir-
tækisins á íslandi. Því getur fyrirtækið starfað í ffiði fyrir erlendum aðilum, sem fengið hafa
einkaleyfi á ýmsum sviðum plöntulíffækninnar. Samkeppnisaðilar ORF, sem flestir starfa á
Vesturlöndum, valda hver öðrum erfiðleikum vegna þessa, þannig að smærri fyrirtæki hafa
lagt áform sín á þessu sviði til hliðar. Flest þeirra einkaleyfa, sem í gildi em á þessu sviði,
falla úr gildi á næstu árum eða em þannig skilgreind að ORF getur nýtt viðkomandi tækni til
framleiðslu hér á landi og selt afurðir sínar á erlendum mörkuðum. ORF sækist þó eftir að
leigja til sin afnotarétt á tvenns konar tækni, sem bundin er einkaleyfum erlendis, og hafa
báðir viðkomandi erlendir aðilar lýst yfir áhuga á samningi við ORF um þau atriði.
TIL MÓTS VEÐ MIKLA OG VAXANDIEFTIRSPURN Á MARKAÐI
Lyfvirk prótein
Á undanfömum ámm hefur eftirspum eftir lyfvirkum próteinum (ákveðinn flokkur sérvirkra
próteina) vaxið hraðar en önnur svið lyfjaiðnaðarins. Gríðarleg sala hefur verið á fyrstu lyf-
virku próteinunum og má þar nefiia sem dæmi Procrit frá Johnson and Johnson og insúlín frá
Novo, Eli Lilly og fleiri lyfjafyrirtækjum. Þetta hefur ýtt undir þróun fleiri slíkra lyfja og
hraðan vöxt í greininni. Markaður fyrir lyfvirk prótein þykir nú afar álitlegur. Áætluð eftir-
spum eftir lyfvirkum próteinum nam 20 milljörðum bandaríkjadala árið 2001 og tímaritið
Datamonitor gerir ráð fyrir að velta þessa markaðs nemi 59 milljörðum dollara árið 2010.