Freyr - 01.08.2006, Blaðsíða 13

HROSSARÆKT
Sníkjudýr í hrossum
í þessari grein er fjallað almennt um
sníkjudýr sem finnast í hrossum hér
á landi. Það eru fyrst og fremst
ormar af ýmsu tagi sem geta hrjáð
hrossin. í öllum hrossum eru ormar,
einungis mismargar tegundir og í
mismiklu magni. Mest er af smáum
ormum og geta þeir skipt tugum
þúsunda. Sumir ormar valda tiltölu-
lega litlu tjóni en aðrir geta haft
áhrif á þrif og vöxt eða valdið
alvarlegri sjúkdómum og jafnvel
dregið hross til dauða. Ormalyfja-
gjafir ásamt beitarstjórnun eru
mikilvægir þættir í baráttunni gegn
ormunum. Mikilvægt er að orma-
hreinsa folöld og trippi, en á þau
herja ormar sem ekki eru í eldri
hrossum, s.s. folaldaormur, hrossa-
njálgur og spóluormur, ásamt þeim
tegundum sem einkenna ormasýk-
ingar eldri hrossa, hvar dreyraormar
eru mest áberandi.
TEGUNDIR SNÍKJUDÝRA
Þekktar eru þrjátíu og þrjár tegundir innri
sníkjudýra í hrossum hér á landi, þrjár teg-
undir frumdýra, tuttugu og níu tegundir
þráðorma og ein bandormstegund. Allir
helstu ormar sem finnast í hrossum erlendis
hafa fundist í (slenskum hrossum. Ein teg-
und ytri sníkjudýra, hrossalúsin, er á hross-
um hér á landi, en ekki verður fjallað um
hana hér en bent á grein um lúsasýkingar á
hrossum sem birtist í 1. tbl. Eiðfaxa 2006.
FRUMDÝR
Þrjár tegundir sníkjueinfrumunga eru þekkt-
ar í hrossum: Hnísill (Eimeria leuckarti),
grómi (Cryptosporidium parvum) og svipu-
dýrið Giardia duodenaiis. Grómi getur vald-
ið niðurgangssjúkdómi í ungviði margra
dýra og í mönnum og vitað er um tilfelli hér
á landi þar sem sníkjudýrið var talin orsök
eða meðorsök í dauða folalda. Áhrif hinna
tegundanna á hross eru talin óveruleg. Al-
mennt er ekki talin ástæða til að gefa lyf við
þessum sýkingum. Sýkingar af völdum
gróma ganga yfir á nokkrum dögum, en
engin lyf eru þekkt gegn sjúkdómnum.
Eftir Matthías
Eydal, Tilrauna-
stöð Háskóla
Islands í meina-
fræði að Keldum
ÞRÁÐORMAR
Stórir dreyraormar (Strongylus spp. o.fl., alls
átta tegundir, 2-5 sm á lengd) og litlir
dreyraormar (Cyathostomum, sensu lato
o.fl., sextán tegundir, 0,5-2 sm á lengd) eru
algengir I hrossum á öllum aldri. Aðgerðir
gegn ormasýkingum beinast ekki síst gegn
þessum ormum.
Stóru dreyraormarnir eru meðal skæð-
ustu orma sem sýkja hross. Fullorðir ormar
sjúga blóð úr þarmavegg. Lirfustig ormanna
finnast I ýmsum líffærum, m.a. I slagæðum
I þarmahenginu, og geta valdið þar stíflum
sem geta leitt til blóðtappa. Afleiðingarnar
geta verið drep í þörmum, hrossasótt og
jafnvel skyndilegur dauði. Skemmdir af
völdum þessara orma sjást í íslenskum fol-
öldum þegar að hausti.
Hrossið étur
ofan í sig
smithæfar iirfur
með grasinu
Ormaegg í saur
hrossa klekjast út
og lirfur skríða út
á grasið
Inni í hrossinu
þroskast lirfurnar í
fullvaxna orma sem
verpa eggjum
Egg ormanna
berast út með
saur hrossins
Mynd 1. Dæmigerður lífsferill hrossaorms (lítils dreyraorms). Varnaraðgerðir beinast að því að rjúfa ferilinn. Teikn. Þorsteinn Davíðsson
FREYR 08 2006
13