Freyr - 01.08.2006, Blaðsíða 14

HROSSARÆKT
Mynd 2. Fjöldi þeirra eggja sem innyflaormarnir verpa og berast út með saur
eykst jafnt og þétt eftir því sem líður á sumarið. í kjölfarið eykst smitmagnið á
beitilandinu
Mynd 3. Smithæfar dreyraormalirfur á beitilandi. Línuritið sýnir niðurstöður úr
rannsókn þar sem fjöldi smithæfra lirfa á beitilandi náði hámarki síðla sumars.
Á þeim árstíma fá hrossin í sig mest smit
Litlir dreyraormar halda sig við þarmana.
Fullvaxnir ormar eru taldir skaðlitlir en lirfur
þeirra, sem búa um sig (þarmaslímhúð, geta
valdið skemmdum og haft áhrif á vöxt og
þrif, jafnvel þó merki þess séu ekki alltaf
augljós. Fjöldi þeirra skiptir gjarnan tugum
þúsunda eða meira.
Dreyraormar verpa miklum fjölda eggja
sem berast út með saur. ( haga klekjast ör-
sméar lirfur úr eggjunum, skipta tvisvar um
ham (húð) áður en þær verða smithæfar og
þroskast ekki frekar nema berast ofan í
hross.
Hrossaspóluormur (Parascaris equorum)
er stærsti ormurinn sem finnst I hrossum,
oftast 20-30 sm langur, og er mjög algeng-
ur I folöldum og trippum. Ormarnir halda sig
í mjógöm og verpa gífurlegu magni eggja
sem berast út með saur. í hverju eggi þrosk-
ast smithæf lirfa. Eggin geta lifað árum sam-
an í haga og í hesthúsum. Lirfa klekst úr
eggi þegar það berst ofan I folald, borar sig
út úr görninni, ferðast um lifur, hjarta og
lungu, er að lokum hóstað upp og kyngt og
verður að fullþroska ormi í görninni. Lirfur
geta valdið skemmdum í líffærum og full-
vaxnir ormar orsakað vanþrif og dregið úr
eðlilegum vexti. Ef mjög mikið er af ormum
getur görnin rifnað, sem orsakað getur
dauða folalda.
Hrossanjálgur (Oxyuris equi) er einkum
bundinn við folöld og tryppi. Ormurinn, sem
heldur sig í þörmum, er mjög algengur, en
talinn fremur skaðlítill. Það háttarlag kven-
kyns orma að verpa eggjum umhverfis
endaþarmsop veldur kláða og hrossin nudda
afturendanum við staura og þess háttar.
Eggin falla af hrossinu og verða uppspretta
smits I umhverfinu.
Folaldaormur (Strongyloides westeri) er
örgrannur, 1 sm langur ormur í mjógörn.
Folöld smitast á fyrstu dögum og vikum eft-
ir fæðingu. Hann hefur óvenjulegan llfsferil.
Folöldin smitast einkum með móðurmjólk-
inni sem inniheldur smithæfar lirfur ormsins,
en geta einnig fengið í sig lirfur úr jarðvegi.
Folöld verða ónæm fyrir ormunum 3-4 mán-
aða gömul og ormarnir hverfa. Helstu sjúk-
dómseinkenni af völdum folaldaorms eru
niðurgangur, uppþornun og þyngdartap.
Mynd 4. Fjöldi lítilla dreyraorma getur skipt
tugum þúsunda í einu hrossi.
Ljósm. Matthías Eydal
Mynd 5. Bandormar geta valdið iðrakveisu.
Ljósm. Matthías Eydal
BANDORMUR
Hrossabandormur (Anoplocephala perfoli-
atá) lifir í þörmum og er mjög algengur
bæði í folöldum og eldri hrossum hér á
landi. Ormurinn er breiðvaxinn, stuttur og
liðskiptur, um 5 sm á lengd. Egg ormsins
þurfa að þroskast í millihýsli, sem eru litlir
áttfætlumaurar í grasi. Lengst af var band-
ormurinn talinn skaðlítill en í seinni tíð hef-
ur komið I Ijós að hann getur valdið
skemmdum í þörmum og átt þátt í iðra-
kveisu. Það getur því verið réttlætanlegt að
meðhöndla gegn bandormi en sérstök lyf
þarf gegn orminum. Sum lyf, eða samsett
lyf, verka bæði á þráðorma og á bandorm-
inn. Val á lyfi skal ákveðið I samráði við
dýralækni. Trúlega er sýkingarmagn mest
að hausti og lyfjagjöf í byrjun vetrar þá
heppilegasti tíminn.
VARNARAÐGERÐIR
Ekki er hægt að gefa algild ráð um varnir
gegn ormasýkingum. Taka þarf tillit til ým-
issa þátta, svo sem aldurs hrossa, árstíma,
tíðarfars og beitarálags. Mikilvægt er að
gera sér grein fyrir hvernig lífsferli ormanna
er háttað. Aðgerðir gegn ormasýkingum
beinast að því að rjúfa lífsferil ormanna,
bæði með skipulagðri ormalyfsgjöf og að
haga beitinni þannig að ekki magnist upp
ormasmit í haganum. Leggja ætti sérstaka
áherslu á að halda ormasýkingum I folöld-
um og trippum í skefjum því þau eru alla
jafnan viðkvæmust fyrir sýkingum.
14
FREYR 08 2006