Feykir - 22.10.2015, Blaðsíða 5

40/2015 5
„Eins og að stíga
inn í gamla
tímann“
Innlit í Suðurgötu 14 Sauðárkróki
Það er líkt og tíminn hafi staðið í
stað í Ártúni, ótal gamlir hús-
munir hafa staðið þar óhreyfðir
svo áratugum skiptir. Til að
mynda hanga inní skáp föt
kvenna sem hurfu á braut fyrir
rúmri hálfri öld, gömul fótstigin
saumavél með tvinnakeflin
þrædd og tilbúin til notkunar
bíður þess að aftur verði hafist
handa við saumaskapinn og
koppar standa enn til reiðu
undir rúmum á efri hæð hússins,
þar sem enginn hefur sofið í
áraraðir. Þegar blaðamann bar
að garði voru Gísli og Sigrún að
ræða við Braga Skúlason húsa-
smíðameistara, sem hefur sér-
hæft sig í viðgerð gamalla húsa.
Húsið þarfnast mikils viðhalds
og var Bragi fenginn til ráðgjafar
um hvort og þá hvernig hægt
væri að hefja það aftur til vegs og
virðingar. „Við erum að velta
þessu fyrir okkur og ef það er
gerlegt þá myndum við gjarnan
vilja koma þessu gamla húsi í
stand,“ segir Sigrún. Gísli tekur
undir og segir að fyrst það
endaði með því að hann erfði
frænda sinn þá þætti þeim
gaman að gera húsið þannig að
sómi væri af því í götunni.
Húsið var byggt á Aðalgötu
árið 1890 af kaupmanni á
Sauðárkróki. Í Sögu Sauðárkróks
segir um húsið. „Lítið timburhús
austan Aðalgötu gegnt Einars-
húsi, vestan við sjóbúð Steins frá
Við Suðurgötu á Sauðárkróki
stendur Ártún, 125 ára gamalt hús.
Það hefur þó ekki alla tíð staðið á
sama stað heldur var það flutt á
stokkum utan af Aðalgötu árið
1919, þangað sem það stendur nú.
Húsið hefur lengst af verið í eigu
sömu fjölskyldunnar, nú síðast
Björns Ásgrímssonar. Þegar hann
lést, 94 ára að aldri þann 29. júlí sl.,
eignaðist bróðursonur hans Gísli
Einarsson húsið. Blaðamaður Feykis
bankaði upp á einn fagran haustdag
og spjallaði við Gísla og Sigrúnu
Benediktsdóttur, eiginkonu hans.
Gísli rifjaði upp góða sumardaga
þegar hann dvaldi sem barn hjá
afa sínum og frændfólki að
Suðurgötu 14.
Sauðá, en sunnan Egilsenshúss.
Reist af Magnúsi Guðmundssyni
verzlunarmanni og Margréti
Pétursdóttur konu hans. Þar
bjuggu þau hjón til ársins 1908.
Húsið keypti Sláturfélag Skag-
firðinga árið 1906 og eignaðist
þá lóðarréttindin. Húsið var selt
til brottflutnings árið 1919, en
stendur enn óbreytt við Suður-
götu 14. Lengi kallað Ártún.“
Siglfirðingurinn Kristján Ingi
Sveinsson keypti húsið til flutn-
ings árið 1919 og því var rúllað á
trjábolum, þangað sem það
stendur nú. „Mér finnst svo
stórkostlegt að svona hús hafi
verið svona vel byggt að það
skuli hafi verið hægt að rúlla því
hingað á stokkum,“ segir Sigrún.
Gísli bendir þá á stoðir hússins,
sem hafa verið klæddar með
timbri á neðri hæð en sjást
greinilega á efri hæð hússins.
„Grind hússins sést á efri
hæðinni. Mér er sagt að hún sé
firnasterk, og þess vegna hafi
verið hægt að rúlla því en það á
að hafa þolað það mjög vel.
Grindin er úr harðviði, fengin úr
skipsstrandi sem varð hér í
firðinum einhvern tímann á
miðri 19. öld, kallaður rauð-
viður, sennilega austurlenskur
harðviður. Sá sem byggði þetta
hús hefur náð í við úr þessi skipi.
Hann er svo harður að það er
ekki hægt að negla í hann. Það
var reynt árið 1931, en var ekki
hægt svo það varð að bora,“ segir
hann.
Afi Gísla, Ásgrímur Einars-
son, bóndi og skipstjóri, var
fæddur á Illugastöðum í Flókadal
árið 1877. Eiginkona hans var
Stefanía Guðmundsdóttir, fædd í
Ási á Hegranesi árið 1885. Þau
eignuðust fimm börn; elst var
Jóhanna Guðmundína (f. 1909
d. 1962), Þórhallur (f. 1911 d.
1925), Einar (f. 1913 d. 1976),
Herdís (f. 1914 d. 1915) og
yngstur var Björn (f. 1920 d.
2015). „Kristján Ingi bjó hér
framan af og seldi Ásgrími afa
mínum húsið árið 1931. Hjónin
fluttu frá Reykjum á Reykja-
strönd þar sem þau bjuggu áður
og bjuggu hér alla tíð síðan,“
útskýrir Gísli. Einar flutti suður
til Reykjavíkur, giftist og eign-
aðist fjölskyldu, sá eini barnanna
til að gera það. „Eftir urðu Björn
og Jóhanna, hún elst og hann
yngstur og bjuggu hér með
foreldrum sínum. Stefanía lést
1944, Ásgrímur lést 1961 og
Jóhanna árið eftir, um fimmtug
að aldri. Eftir það bjó Björn einn
í hálfa öld og breytti engu á því
tímabili. Í rauninni var engu
breytt frá því þegar Stefanía lést
árið 1944, í rúm 70 ár.“
„Það er alltaf eins og að stíga
inn í gamla tímann að koma
hingað inn. Við erum búin að
taka mikið til og þrífa og þurftum
að fara í gegnum ótal hluti,“ segir
Sigrún og tekur sem dæmi að á
einu borði þar inni hafi meðal
annars staðið prúðbúið jólatré,
sem plastpoka hafði verið
smeygt yfir, tilbúið fyrir jóla-
hátíðina. „Síðustu 40 árin a.m.k.
var það þannig. Hann tók það
aldrei niður, enda ástæðulaust,
það eru alltaf jól hvort sem er,“
segir Gísli í gamansömum tón.
„Það er ekki langt síðan prjóna-
vélin hennar Stefaníu sem stóð
hérna í stofunni var flutt upp á
loft, hún var hér í 50 til 60 ár eftir
að hún dó,“ bætir Sigrún við.
Spenvolg mjólk
með kvöldmatnum
Gísli segist eiga margar góðar
minningar í þessu húsi og af
Króknum en þar varði hann
sumrum sínum til tólf ára aldurs.
„Ég var alltaf hér á sumrin sem
strákur og vaknaði alltaf
snemma á morgnanna við hana-
gal. Við sváfum hérna uppi, öll í
sama rýminu, við afi, Björn,
Jóhanna og ég. Ég svaf í rúminu
hennar ömmu. Fyrir vestan
VIÐTAL
Berglind Þorsteinsdóttir
Myndir af Ásgrími Einarssyni og Stefaníu Guðmundsdóttur héngu fyrir ofan rúm
Bjössa í stofunni. MYND: BÞ
Sú tilfinning að fara upp á efri hæð Suðurgötu 14, þar sem heimilisfólkið svaf
á árum áður, má líkja við að koma inn á safn en þar hafa húsmunir hafa staðið
óhreyfðir svo áratugum skiptir. MYND: BÞ