Saga - 2006, Page 108

a› hafa bú setu í land inu, fylgj ast grannt me› mark a›n um og gera
inn kaup á heppi leg asta tíma. fieir voru líka a› mestu laus ir vi›
skuld um vaf›a smá sölu versl un ina, sem gat ver i› flung ur baggi á
rekstr in um.47 Ólaf ur John son stofn a›i ásamt dönsk um kunn ingja
sín um, Ludvig Kaaber, fyr ir tæk i› O. John son & Kaaber ári› 1906,
en hún var fyrsta ís lenska um bo›s- og heild versl un in me› bæki -
stö›v ar á Ís landi.48 Ólaf ur John son sk‡r ir svo frá ástæ› um fless a›
dönsku fyr ir tæk in fóru hall oka fyr ir ís lensk um og tek ur a› al lega
mi› af stór versl un um eins og J.P.T. Bryde og H.P. Duus:
Öll fleirra inn kaup fóru fram í Dan mörku og lít i› mun hafa ver -
i› hugs a› um a› reyna a› kaupa á heppi leg asta tíma, en fla›
lei› ir af sjálfu sér a› ver› á t.d. sykri, kaffi, hveiti og ‡ms um
mat vör um er afar breyti legt á hin um ‡msu árs tím um, og rí› ur
flví mik i› á, a› reyna a› gera sér ljóst hvenær mun vera heppi -
leg ast a› kaupa. Í flví er kaup mennska ekki síst fólg in og ger ir
sam keppni mögu lega. Svo fóru flví leik ar, a› fless ir dönsku
kaup menn, sem sátu mest an tíma árs ins í Kaup manna höfn,
keyptu inn all ar vör ur sín ar flar og fla› jafn vel á óheppi leg asta
tíma árs ins, hurfu al veg af sjón ar svi› inu, gátu alls ekki keppt
vi› ís lenska smá kaup menn sem ger›u öll inn kaup sín hjá hin -
um ís lensku um bo›s- og heild versl un um, sem ekki ein ung is
keyptu vör una á fleim stö› um sem hún var fram leidd, og flví
ód‡r ust, held ur kapp kost u›u a› gera inn kaup in á sem allra
heppi leg ust um tíma.49
Ólaf ur legg ur hér áherslu á a› snerpa, sér hæf ing og sveigj an leiki ís -
lensku fyr ir tækj anna, sem voru óbund in af dönsk um versl un ar sam -
bönd um, hafi veitt fleim fla› for skot sem flurfti til a› hafa bet ur í
sam keppn inni vi› dönsku versl an irn ar.
fijó› ern is leg sam lög un
fia› væru mikl ar ‡kj ur a› segja a› dönsku kaup menn irn ir hafi ein -
fald lega lagt á flótta und an ís lensk um at hafna mönn um fleg ar fleir
guðmundur jónsson108
47 Sjá t.d. Helgi Skúli Kjart ans son, „Reykja vík sem verzl un ar mi› stö› 1875–
1945“.
48 Gar› ar Gísla son & Hay hef ur einnig ver i› kall a› fyrsta ís lenska heild versl un -
in. Fyr ir tæk i› var stofn a› í Leith í Skotlandi 1901, úti bú var opn a› í Reykja -
vík 1905 en bæki stö›v arn ar flutt ust ekki flang a› fyrr en 1909. Sjá Af mæl is rit
Fé lags ís lenskra stór kaup manna 50 ára (Reykja vík 1978), bls. 18–23.
49 Morg un bla› i› 27. sept. 1957, bls. 9.
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 108