Saga - 2006, Síða 241

1930 haf›i rík is vald i› einna mest áhrif í fleim efn um. Staf a›i fla› fyrst af
kreppu rá› stöf un um fjór›a ára tug ar ins, svo strí›s rá› stöf un um fimmta ára -
tug ar ins og loks milli færslu kerf inu á sjötta ára tugn um, eink um sí› ari hluta
hans. Versl un in bjó a› vísu ekki vi› sí felld höft all an flenn an tíma en flest
ár anna eigi a› sí› ur flótt ástæ› ur haft anna væru ólík ar og út færsla fleirra
líka. Út kom an var hins veg ar sú sama: Versl un in var horn reka me› láns -
fjár magn flví „und ir stö›u at vinnu veg irn ir“, land bún a› ur og fisk vei› ar,
flóttu ver› ugri vi› tak end ur fless og eig in leg ir skapend ur ver› mæta en ekki
versl un in. fiessi vi› horf breytt ust a› lok um og Vi› reisn ar stjórn in
1959–1971 mark a›i flar kannski fyrstu veru legu flátta skil in. Næstu um tals -
ver›u breyt ing arn ar á starfs um hverfi versl un ar inn ar ur›u svo ekki fyrr en
me› vax andi vi› skipta frelsi og mark a›s bú skap á ní unda og tí unda ára -
tugn um en me› sam ein ingu banka og inn flutn ingi er lends fjár magns opn -
u› ust versl un inni all ar gátt ir fjár öfl un ar.
Fimmti kafli bók ar inn ar er sam inn af Sveini Agn ars syni og fjall ar um
láns fjár a› gang i›n fyr ir tækja hjá sjó› um og bönk um. Höf und ur drep ur
stutt lega á upp haf i›n rekst urs á flrem ur fyrstu ára tug um 20. ald ar og sögu
raf væ› ing ar, sem hann tel ur meg in for sendu fless a› um tals ver› ur i›n a› ur
gat kom ist á legg. Meg in hluti grein ar inn ar fjall ar svo um sam spil fá an legs
fjár magns og upp bygg ingu i›n a› ar í land inu um mi› bik ald ar inn ar og á
seinni hluta henn ar. Fyrsti sér hæf›i sjó› ur inn fyr ir i›n fyr ir tæki, I›n lána -
sjó› ur, var stofn a› ur ári› 1935 en hann var van megna og inn flutn ings höft á
fjór›a ára tugn um ur›u i›n fyr ir tækj um mun gagn legri. Líkt og versl un ar fyr -
ir tæki mættu i›n fyr ir tæki jafn an af gangi í bönk um lands ins flví láns flarf ir
land bún a› ar og sjáv ar út vegs voru í fyr ir rúmi. Af fleim sök um vökn u›u hug -
mynd ir um stofn un sér staks spari sjó›s e›a banka til a› fljóna i›n fyr ir tækj -
um. Upp úr flví var Spari sjó› ur Reykja vík ur og ná grenn is (SPRON) stofn a› -
ur ári› 1932 og um sí› ir, ári› 1951, I›n a› ar banki Ís lands flrátt fyr ir mikl ar
efa semd ir um flörf ina fyr ir hann. Eft ir flví sem hlut ur i›n fyr ir tækja óx í at -
vinnu lífi lands manna var i›n a› ur í viss um skiln ingi tek inn gild ur sem „al -
vöru at vinnu veg ur“ og viss sta› fest ing á flví var efl ing I›n lána sjó›s ári› 1962
og stofn un tveggja n‡rra sjó›a ári› 1970. Me› þessum aðgerðum og vi› -
skipta frelsi ní unda og tí unda ára tug ar ins ger› ist sí› an svip a› og hjá versl un -
ar fyr ir tækj un um: i›n fyr ir tæki fengu marg falt betri a› gang a› fjár magni.
Sí› asti kafli bók ar inn ar, sem Sig ur› ur Jó hann es son hag fræ› ing ur er
höf und ur a›, fjall ar al mennt um fla› vi› skipta frelsi sem var inn leitt í fjár -
mála starf semi á ní unda og tí unda ára tug 20. ald ar. Jafn framt er rætt um
for send ur og a› drag anda flessa vi› skipta frels is og ‡msa at bur›i og a› stæ› -
ur sem upp komu eft ir a› byrj a› var a› aflétta höml um. Í fless um kafla bók -
ar inn ar er eink um fjall a› um tvo til flrjá sí› ustu ára tugi 20. ald ar og ætl un -
in a› setja í sam hengi flessa sögu og sk‡ra flannig bet ur til ur› Ís lands banka
hins yngri. Úr vinnsl an er samt ekki jafn flétt og ögu› og í hin um köfl um
bók ar inn ar og hef›i mátt taka efn i› fast ari tök um. Aft ur á móti er mik ill
ritdómar 241
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:41 Page 241