Fróðskaparrit - 01.01.1993, Blaðsíða 13

Fróðskaparrit - 01.01.1993, Blaðsíða 13
17 Omkring formationen af en nation Færøerne som unikt og komparabelt eksempel Et forsøg Hans Jacob Debes Úrtak í hesi grein verður viðgjørt evnið: Hvussu verður eitt fólk ein tjóð? Grundarlagið fyri viðgerðini er ein roynd at lýsa, hvussu føroyingar kundu gerast ein tjóð fyri seg. Samstundis verður roynt at seta tað føroyska »dømið« inn í altjóða ástøðiligar vísindaligar hugsanir um, hvussu tjóðir verða til, t.d. um ásannanin um at vera ein tjóð er eitt úrslit av drúgvum søguligum samlívi, sum mátti binda fólk saman í eina kensluliga eind, uttan at neyðugt var at kenna hvørt annað, ella um sjálvt fyri- brigdið tjóð er »óektað«, »uppfunnið« ella bara »hugs- að«. Víst verður alla tíðina til altjóða vfsindabókmentir um hesar spurningar og aðrar, sum hava samband við høvuðsevnið. Evnið verður bundið at kjakinum um miðøki og út- jaðaraøki. f hesum døminum er Danmark fyrst miðøki og Føroyar útjaðaraøki, men eisini verður víst til eina føroyska miðju, sum var hin føroyski myndugleikin í Tórshavn, við bygdasamfeløgunum sum útryðjum og á samskiftið millum hesar partar. Dentur verður lagdur á, at í grundini hevði danskur miðsavnaður myndugleiki lítla ávirkan. Danir vóru bara heilt fáir f Føroyum, og í Danmark vistu teir lítið ella einki um Føroyar; teir fylgdu tí vanliga tilráðingum frá føroyingum. Sostatt kann sigast, at í veruleikanum ráddu føroyingar sær sjálvum; Føroyar vórðu ikki stýrdar úr Rentukamarinum ella Kansellinum í Keyp- mannahavn, so sum vanliga hevur verið hildið. Víst verður á, at Føroyar ongantíð vóru roknaðar sum annaðenn eitt land undir Noregs krúnu (til 1814) og føroyingar sum eitt fólk. Føroyingar høvdu altíð havt orð á sær fyri at vera eitt óvanliga upplýst fólk, og allir andligir og verkligir streymar bóru við í Føroyum og fingu ávirkan her. í gjøgnum øldirnar mátti vaksa fram ein samkensla og ein samleiki, sum, tá ið tann tíð kom, mátti bera fram til eina ásannan um, at føroyingar vóru ein tjóð. Alt annað hevði verið ónatúrligt. Grundarlagið fyri hesi samkenslu mátti vera hetta drúgva samlív undir nøku- lunda felags umstøðum og tann serstaka mentan, sum mátti koma burtur úr tí, fyrst og fremst hitt føroyska málið, sum gjørdist sjálvur felagsnevnarin, tá ið tann nýggja kenslan breyt seg fram. Móðurmálið var sjálvt grundprógvið um fólksins samleika. Mørk stætta millum vóru ikki so hvøss, at tey forðaðu samleika- kenslu. Fremjandi fyri samleikakensluna vóru tær sam- felagsbroytingar, sum hendu frá miðjari 19. øld. Til- verugrundarlagið hjá flestum føroyingum broyttist frá grundini. Hóast fiskiskapurin og alt, sum hevði samband við hann, tað skjótt vaksandi fólkatalið, í fyrstu syftu kundi tykjast upploysandi, so var hann samstundis sam- felagsliga samanbindandi, við tað at samfelagið meira enn fyrr gjørdist ein eind. Men samfelagsbroytingamar kendust eisini sum ein hóttan móti teirri gomlu mentanini, siðum og máli. Hesar avbjóðingar máttu fáa eitt mentunarligt aftursvar - og tað kom við tjóðskaparrørsluni, sum bæði spratt úr egnum botni og var ávirkað uttaneftir. Burtur úr ósemjuni um avleiðingamar av teirri nýggju kensluni kom grundstøðið undir føroyskum poli- tikki í 19. øld. Tann politikkur, sum aftaná kom, eisini í 1930- og 1940-ámnum, við flokkaspjaðingum og nýggj- um flokkaskipanum, sum komu burtur úr somu gmnd- leggjandi ósemju. í samanberandi samanhangi verður í ástøðiligum lýsi roynt at vísa á, at føroysk samleikakensla og føroyskur tjóðskaparpolitikkur ikki fekk ta endaligu avleiðing, sum vanliga hevur eyðkent slíkar rørslur aðrar staðir í heiminum: skipanina av føroyskum ríki. Mett verður um orsakimar til, at hetta varð so. Fróðskaparrit 41. bók. 1994(1993): 17-53
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180

x

Fróðskaparrit

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.