Morgunblaðið - 18.11.1984, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. NÓVEMBER 1984
Vefir Ásgerðar
Búadóttur
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
VefjarlisUkonan Ásgerdur Búa-
dóttir kynnir um þessar mundir
16 veggteppi eftir sig í einum
þriöja af vestursal Kjarvals-
staða. Sýningin mun að nokkru
til komin vegna þess að listakon-
an var Borgarlistamaður ársins
1984 og því fylgir, að viðkomandi
þurfi helst að staðfesta, að hann
hafi verið virkur í list sinni á
tímabilinu.
Merkilegt og í raun réttu niðr-
andi ákvæði fyrir viðkomandi
listamenn, þvi að eðli starfs-
launa hlýtur einmitt fyrst og
fremst að vera að gefa þeim
möguleika á að helga sig af enn
meiri krafti virkri listsköpun
sinni. Enginn listamaður, sem er
sestur í helgan stein kemur t.d.
til greina hér, því að til þess
þyrftu þau að vera hrein heið-
urslaun, líkt og ellilaun Alþingis
í sumum tilvikum, sem ég lasta
þó ekki.
Þá er tímabilið svo stutt og
vinnuhraði listamanna svo mis-
jafn, að ákvæðið er út I hött.
Starfslaun eru þannig eðlilega
veitt til margra ára í senn á hin-
um Norðurlöndunum, sem er hið
eina rétta. Ásgerður Búadóttir
hefur og tekið til bragðs að sýna
afrakstur vinnu síðastliðinna
þriggja ára, enda er það seinvirk
athöfn að vefa myndir og að
sjálfsögðu gerir hún alveg rétt.
Sýningin staðfestir svo ekki
verður um villst, að hér er um
virkan myndlistarmann að ræða.
Ásgerður hefur og einnig verið
mjög virk á sýningarsviði und-
anfarin ár, bæði hér heima og
erlendis; nú síðast sýndi hún t.d.
í Nikolai Kirke í Kaupmanna-
höfn í sumar. Var það eftir-
minnileg sýning, svo sem ég hef
áður getið í Kaupmannahafn-
arpistli og ég er alls ekki sam-
mála ýmsum þarlendum gagn-
rýnendum, að myndir hennar
hafi verið illa hengdar upp. Alls
ekki eftir eðli húsakynnanna og
t.d. í samanburði við aðra vefj-
arlistarsýningu er þar var í
gangi um tíma.
Sumar myndanna nutu sín t.d.
ennþá betur en ég minnist í ann-
an tíma og vísa ég þá til þess, að
nokkrar myndanna er ég að
skoða í fjórða skiptið á sýningu á
þrem árum.
Sýningin að Kjarvalsstöðum
er hrifmikil en nokkuð þröngt
um hana þannig að eitt teppi
gripur inn í annað. Ekki er hægt
að hengja teppi upp á sama hátt
og málverk, því að hér er eðlis-
munurinn of mikill. Ég virði
mjög og er fullur aðdáunar á
sérstöðu hins sígilda handverks i
vefjarlistartækni á sama hátt og
ég tek ofan fyrir sérstöðu og
yndisþokka konunnar. En vefj-
arlistin lítur hér sinum eigin
sérstöku og ströngu lögmálum
þótt þau lúti um margt svipuð-
um form- og litrænum lögmálum
og málverkið. En efnisáferðin og
margþætt glíman við litinn er
allt annars eðlis f málverkinu.
Ég dáist jafn mikið að rismikl-
um vefnaði og góðu málverki, en
þó á allt annan hátt.
Þannig er ekki að minu mati
hægt að skipa vefjarlistinni við
hlið málverksins né höggmynd-
arinnar nema að mjög takmörk-
uðu leyti, en það rýrir að engu
gildi listgreinarinnar. Og því
skyldu ofin teppi t.d. vera rétt-
hærri rismikilli silfursmíð
Hennings Koppel, svo einhver sé
nefndur, en form gripa hans
minnir ósjaldan á rismikinn
skúlptúr, enda var maðurinn
menntaður sem slfkur. Hvorki
honum né öðrum kom nokkru
sinni til hugar að setja slfka
gripi á skúlptúrsýningar svo ég
viti til.
Nú er Ásgerður Búadóttir
menntuð í myndlistarskóla og
það gefur teppum hennar ein-
mitt hinn magnaða myndræna
blæ sem yfir þeim er. En þetta
ofurkapp að þrýsta listvefnaði
inn á svið málverks- og högg-
myndalistar, svo og annarra
greina hreinna myndlista tel ég
misvisandi, jafnvel þótt listræna
gildið kunni að vera hið sama.
Þess má og geta, að fornir og
fágætir hlutir i listiðnaði eru
metnir að verðleikum og seljast
fyrir geypifé á uppboðum ekki
síður en málverk — en þeir eru
aldrei boðnir upp á málverka-
uppboðum — heldur séruppboð-
um listiðnaðar.
Ég hef áður skrifað um
myndvefnað Ásgerðar Búadótt-
ur og endurtek það því ekki hér.
Mig langar þó til að vísa til einn-
ar myndar er hreif mig öðrum
fremur, sem var mynd nr. 11,
„Vulkan". Hér hefur gerandan-
um tekist að ná fram magnaðri
samhverfri stemmningu, en það
er mikill vandi og i fárra valdi.
Myndir Ásgerðar eru líkastar
blöndu af vefjarlist, „collage" og
lágmyndum og eru i senn sam-
hverfar sem byggingarfræði-
legar. En ég verð ekki var við
hina sterku þrfviðu kennd, sem
sumir eru að vísa til. Slik kennd
kemur fram i hinum mögnuðu
myndum Magdalene Abakano-
vichs frá Póllandi, er standa
gjarnan á gólfi, en myndir Ás-
gerðar hanga jafnaðarlega á
vegg og eru á ýmsan veg upp-
hleyptar. Hina oft og tíðum
ströngu formrænu uppbyggingu
mýkir gerandinn svo með því að
binda í vefinn óspunnið hross-
hár, sem veitir inn í teppin létt-
um og loftrænum blæ, líkast
þýðri golu og úrsvala háfjall-
anna.
Ásgerður Búadóttir er agaður
listamaður, er vinnur á þröngu
og takmörkuðu sviði, en hefur
hér náð eftirminnilegum árangri
og stendur framarlega i hópi
norrænna vefjarlistamanna.
Leirmyndir Guðna
Erlendssonar
Jón E. Guðmundsson
Tímamótasýning
Jóns E. Guðmundssonar
Jón E. Guðmundsson, sem
þekktastur er fyrir leikbrúður
sínar og brautryðjandastörf sin
á sviði Leikbrúðusýninga, heldur
um þessar mundir mikla sýningu
í kjallarasölum Norræna húss-
ins. Tilefnið er, að listamaðurinn
varð sjötugur nýlega og ekki
fékk ég betur séð en að elstu
leikbrúðurnar á sýningunni
væru frá 1954 og þannig þrítug-
ar að aldri, og i allt fyllir þetta
þannig samtals heila öld. Mesta
rúmiðá sýningunni taka 63
vatnslitamyndir, er virðast vera
tækifærismyndir frá hálfu lista-
mannsins, sem hann leggur
hvergi nærri jafn mikla natni i
né vinnu og leikbrúðurnar. Ein
mynd fannst mér skera sig úr
um myndræn gæði í lit, upp-
byggingu og útfærslu og var það
myndin „í Þjófadölum" (30).
Athyglisverðasti þáttur sýn-
ingarinnar er tvímælalaust út-
skurðurinn og ber þar hæst
myndina „Sjáandi hendur", sem
allt eins getur verið sjálfstján-
ing gerandans. Brúðurnar eru og
margar haganlega gerðar og
bera vitni barnslegri einlægni og
sköpunaþörf, sem eru verðmætir
eiginleikar hverjum einstaklingi
er við listsköpun fæst.
Þess skal og sérstaklega getið
að listamaðurinn er sjálfur á
staðnum og kynnir handtökin
sem tengjast strengjabrúðusýn-
ingum. Er það í fyrsta skipti í
mörg ár sem Jón sýnir sjálfur en
hann hefur á undanförnum ár-
um séð um ýmsar aðrar hliðar á
brúðusýningum sínum og ann-
arra.
Þetta er skemmtileg sýning
heim að sækja en það er hin
mesta furða og til vansæmdar,
að ekki skuli einhver opinber
stofnun sjá um slíka tímamóta-
sýningu á lífsverki manns er
glatt hefur svo mörg barns-
hjörtu í þrjá áratugi og er algjör
brautryðjandi um samfelldar
brúðuleikhússýningar.
Vegleg sýningarskrá hefði átt
að fylgja með ítarlegri kynningu
á æviverki listamannsins á þessu
sviði prýdd mörgum litljós-
myndum. Vonandi eigum við eft-
ir og þá að sjálfsögðu listamað-
urinn sjálfur að lifa slika sýn-
ingu í náinni framtíð.
Guðni Erlendsson, sem þessa
dagana og fram til sunnudags-
kvölds sýnir 33 leirverk í Lista-
miðstöðinni við Lækjartorg hef-
ur víða komið við sögu. Hann er
framkvæmdamaður mikill og
hefur lengi rekið leirmunaverk-
stæði, fyrst Eldstó við Miklatorg
en svo í gamla bænum. Þá stofn-
aði hann hinn annálaða veit-
ingastað „Hornið" og var þar
með í mikilli og ánægjulegri
byltingu nýrra viðhorfa í þeirri
grein. Þar var og til húsa Gallerí
Djúpið. Verzlun hans No. 1 var
og um margt nýstárleg á þeim
vettvangi. Á þessum umbrota-
tíma safnaði hann og mikið af
fallegum hlutum í kring um sig,
keypti verk framúrstefnulista-
manna, sem fæstir aðrir litu við,
kenndi við Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands og skaut eigin-
lega allstaðar upp kollinum, þar
sem eitthvað krassandi var að
gerast. En fyrir tveim árum
hætti hann öllum umsvifum öðr-
um en þeim er snúa sér að leir-
listinni og síðan hefur hann haft
hægt um sig.
Maður hefði alveg getað átt
von á því, að Guðni héldi sýn-
ingu á leirverkum en naumast í
því framúrstefnulega formi, sem
verk hans í Listamiðstöðinni
verða að teljast.
Hér er um fiata leirplatta að
ræða, sem gerandinn skreytir á
ýmsan hátt með þrykktum
ljósmyndum og notar til þess
sáldþrykkstæknina, sem mun i
heild sinni ný tækniaðferð hér-
lendis að ég best veit. Hann
skiptir svo formum hvers platta
niður í mismunandi einingar til
að fá líf í myndbygginguna og
notar til þess leðurræmur að
mér sýnist.
Fyrir margt þá virkar þetta
sem leikur leirlistarmanns við
nýja möguleika sem, enn sem
komið er, er á tilraunastiginu.
Þær myndir virka sýnu hrif-
mestar, sem eru hreinar og ákv-
eðnar í útfærslu en það virðist
vera vandamálið við þessa tækni
að ná þeim árangri. Meira er um
þokukenndar myndir þar sem
eitthvað virðist hafa farið úr-
skeiðis.
Á sýningunni eru einnig sí-
gildir leirmunir svo sem vasar,
skálar og veggdiskar og hér eru
vinnubrögð gerandans öllu
markvissari. Þetta er nokkuð
þokkaleg frumraun á sýninga-
vettvangi hjá Guðna Erlends-
syni en hefði mátt vera meira
krassandi í ætt við manninn á
bak við verkin svo sem maður
þekkti hann þá er umsvifin voru
mest og fjölþættust.
Guðni Erlendsson