Þjóðviljinn - 06.02.1973, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 6. febrúar 1973.
Bjöm Karel Þórólfsson
Minningarorð
fœddur 24/8 1892 — dáinn 28/1 1973

Þegar mér barst andlátsfregn
Björns Karels Þórólfssonar lofaði
ég guft. Þetta þykir kannski ekki
kurteisi þegar maöur fréttir and-
lát gamals vinar og kunningja.
En ég fagnaði þvi, að hann þyrfti
ekki að lifa þá mæöi ellinnar sem
er ekki neinum til gagns nema
afrekum læknavisindanna: að
halda lifinu i manninum lifeðlis-
fræðilega. Björn Karel heföi ekki
kosið hinn langvinna dauðdaga,
er hann fengi ekki unnið aö
áhugamálum sinum. Hann heföi
kosiö hið snögga högg hins milda
dauða. Og dauöinn varö við ósk
hans.
Þannig hljóðar vitnisburður
æskulýösleiðtogans Skúla Þor-
steinssonar um æskuna, þess
manns sem alla sina æfi vann
með ungu fólki. Hér er ekki talað
um æskulýðsvandamál, eða þau
léttvæg fundin, og við þeim
brugðizt með auknu starfi og leið-
sögn.
Nú er þessi ágæti félagi allur.
Skúli Þorsteinsson námsstjóri
lézt að heimili sinu Hjarðarhaga
26 i Reykjavik, 25. janúar s.l. eftir
langvarandi heilsuleysi siðustu
árin.
Með Skúla er fallinn einn lit-
rikasti leiðtogi ungmennafélags-
hreyfingarinnar á tslandi, fjöl-
hæfur og óvenju mikilvirkur
félagsleiðtogi.
Skúli var um árabil i stjórn
Ungmennafélags Islands, lengst
af sem varaformaður, samhiiða
gegndi hann starfi framkvæmda-
stjóra U.M.F.l.
Skúli Þorsteinsson var fæddur á
Stöðvarfirði á aðfangadagskvöid
árið 1906, og var þvi aðeins liðiega
66 ára er hann lézt. Hann var son-
ur Þorsteins Mýrmann bónda og
kaupmanns, og konu hans Guð-
riöar Guttormsdóttur VigfUsson-
ar prests i Stöð, en hann var
taiinn hinn mesti merkisklerkur,
fróðleiksmaður mikill og góður
kennari.
Ungur að árum fór Skúli til
náms i Hvitárbakkaskóla þar
sem hann var tvo vetur, en siöan
hélt hann utan og var viö nám i
skólum i Þýzkaiandi, Danmörku
og Noregi.
Þegar heim kom settist SkUli i
Kennaraskólann og lauk þaðan
kennaraprófi 1932. Að loknu
kennaraprófi hóf hann störf við
Austurbæjarskólann i Reykjavik,
en árið 1939 lætur SkUli af störfum
þar og heldur til Austurlands þar
Björn Karel Þórólfsson varð
rúmlega áttræður, fæddur aö
Dalshöföa i Fljótshverfi i Vestur-
Skaftafellssýslu. Hann stundaði
fyrst nám i Flensborgarskóla
sem varð mörgum efnilegum og
bókhneigöum tslendingum for-
skáli að æðri menntun. Þaðan lá
leiðin inn i Menntaskóla Reykja-
vfkur, og þar tók hann próf áriö
1915. Þaðan lá leið hans til Kaup-
mannahafnar, og hann mun hafa
verið einn af siðustu árgöngum
islenzkra Hafnarstúdenta, sem
áttu þvi láni að fagna að njóta
vistar á gamla Garði, Regensen,
uppeldisstofnun islenzkra
menntamanna um þrjár aldir.
og námsstjóri Austurlands.
Þegar Skúii kemur austur til
starfa, er sem nýtt lif og aukin
kraftur færist i starfsemi hinna
dreifðu ungmenna- og iþrótta-
félaga á Austurlandi sömuleiðis i
skólastarfið þar sem hans naut
við. Héraðinu hafði borizt liðsauki
ötuls félagsmála- og skólamanns,
sem átti þá hugsjón fyrst og
fremst að vinna að „Ræktun
Iands og lýös”, Skúli mun öðrum
fremur hafa átt drýgstan þátt i
þvi að sameina öll ungmenna- og
iþróttafélög á Austurlandi i eina
öfluga heild undir merki U.l.A. —
Ungmenna- og iþróttasambands
Austurlands. SkUli var og fyrst
formaður sambandsins og allt
þar til hann fiutti suður aftur 1957.
Þetta stjórnunartimabil Skúla
mun vera eitthvert mesta blóma-
skeið i sögu ungmennafélaganna
á Austurlandi, og hygg ég að
samherjar hans þar frá þeim
tima taki undir það með mér heils
hugar.
Hann lauk meistaraprófi i nor-
rænum fræðum i Kaupmanna-
hafnarháskóla 1922, og i Kaup-
mannahöfn ól hann aldur sinn allt
til 1937, er hann hvarf heim til Is-
lands og var skipaður skjalavörð-
ur i Þjóðskjalasafni og vann þar
mikið verk og merkilegt við
skráningu skjala. A Hafnarárum
sinum var hann styrkþegi Arna
Magnússonar sjóðs og var þar
einn i fjölmennum hópi islenzkra
norrænuvisindamanna. Á
Hafnarárum sinum gerði hann
skrá um skjöl i dönskum söfnum,
er snertu Island og fslenzka
menn. Þegar fram fóru skjala-
skipti Danmerkur og Islands
um hversu tarsæll og af-
kastamikill hann var, og hve
mikið við samherjar hans á þeim
vettvangi eigum honum að
þakka, persónulega margir
hverjir, og fyrir hönd félags-
skaparins.
Mjög snemma fékk Skúli áhuga
á hugsjóna- og baráttumálum
ungmennafélagshreyfingarinnar.
Hann stofnaði ungmennafélag i
sinni heimasveit og var fyrsti for-
maður þess.
A Reykjavikurárunum fyrri
starfaði hann mjög að málefnum
félaganna syöra var um hrið for-
maður Umf. Velvakanda i
Reykjavik og U.M.S.K. — Ung-
mennasambands Kjalarnesþings.
ÞegarSkúli kom til Eskifjarðar
stofnaði hann Umf. Austra og var
form. þess og aðal driffjöður um
ára bil. Marga ágæta samstarfs-
menn átti SkUli á starfsvettvangi
U.l. A. á þeim árum sem áður
getur, bæði i hópi eldri sem yngri
félaga, verkefnin voru lika marg-
þætt og verður ekki fariö út i
upptalningu á samstarfsmönnum
hér — sagan geymir þeirra nöfn
og sömuieiðis verk þeirra. Eins
þáttar þessa starfs skal þó getið,
þáttar sem lengi mun minnzt i
islenzkri ungmennafélags- og
iþróttasögu, en það er þegar
iþróttamenn U.t.A. unnu sinn
fræga og eftirminnilega sigur á
Landsmóti U.M.F.l. að Hvann-
eyri 1943, i einni svipan geystist
fram á völlinn heii sveit frjáls-
iþróttamanna, sem allir unnu
afrek á landsmælikvarða — afrek
sem voru með þvi bezta á þeim
árum Þessi atburður átti sinn
mikla þátt i þvi að tendra eld i æð-
um ungra frjálsiþróttamanna um
land allt, og næstu árin á eftir
uröu mesta blómaskeið i sögu
frjálsiþrótta á Islandi. Forsögu
þessa afreks þarf vart að ræða,
slikur árangur næst ekki nema til
Frh. á bls. 15
1926—1928 var hann kjörinn þar til
starfa, enda fáir betur til þess
verks hæfir en hann.
Doktorsritgerð sina varði hann
I Háskóla Islands 1934: Rimur
fyrir 1600,en niu árum áður hafði
hann skrifað rit Um islenzkar
orðmyndir, bók, sem Jón Helga-
son prófessor taldi hið merkasta
verk á sinu sviöi, og er sá maður
ekki vanur að hrósa mönnum
nema hann sé neyddur til
Ég ætla ekki að telja hér fram
önnur rit Björns Karels Þórólfs-
sonar, ritgeröir hans og útgáfur.
En allt sem hann skrifaöi og gaf
út var sama merkinu brennt:
vandvirkni og þekkingu, sem þvi
miður skortir mjög á vorum dög-
um, þessum óöatlmum hraðans
og óöagotsins. Björn Karel fór sér
aldrei hratt. Honum lá aldrei
neitt á. Hann gekk hægt.Virðu-
legur i fasi, settlegur i framkomu,
Ég ieit hann fyrst augum á
stúdentamatstofunni i Háskólan-
um i Kaupmannahöfn, og þá
heyrði ég glottandi danskan
stúdent segja: Der kommer
lynet! Já, Björn Karel var ekki I
ætt við eldinguna en hann var
náskyidur þvi trausta og örugga
sem er aðal visindamannsins. Viö
vorum samtiða i Kaupmannahöfn
i nær þvl átta ár. Viö urðum að ég
held aldrei vinir i þeirri
smámetra-merkingu, sem
Islendingar leggja venjulega i
það orð. En við urðum vinir i
þeirri merkingu, sem Björn Karel
hefði skilið orðið; góðir kunn-
ingjar án allrar væmni. Og mér
var vel kunnugt um það, að hon-
um stóð ekki á sama um mig og
hafði stundum dálitlar áhyggjur
af mér. Arin sem ég var honum
samtiða i Kaupmannahöfn hafði
hann til að mynda töluverðar
áhyggjur af ástalifi minu.
Raunar var ég ekki einn um það.
Hann átti marga áhyggjunóttina
af ástalifi islenzkra stúdenta, og
1 „Sambandsfréttum” er sagt
frá ráðstöfunum sem SIS hefur
gert vegna Kaupfélagsins i Vest-
mannaeyjum:
„Við grennsluöumst fyrir um
það, hvernig málin stæðu hjá
Kaupfélagi Vestmannaeyja um
þær mundir, er verið var að
þegar hann varð var við, aö við
stúdentarnir vorum dálitið
dapureygir og sótti að okkur
svartsýni, þá var hann fyrstur
manna að hugga okkur og gefa
okkur meðulin sem dugðu, og
reyndust okkur alltaf vel. En
fyrir utan læknisráöin, sem hann
veitti mér og öðrum á Hafnar-
árum minum.þá mun ég aldrei
gleyma Birni Karel allt það sem
hann kenndi mér,góðvild hans og
mennsku og ekki sizt þetta: að
kenna manni vísindalega að-
ferðafræði, sem hinn mikli sagn-
fræðingur Rómverja orðaði fyrst
manna aö skrifa sögu: Sine ira et
studio.
Sverrir Kristjánsson
Rafmagns-
bilun á
Akureyri
Rafmagnsstrengur bilaði innan
Akureyrar i gær, með þeim
afleiðingum að útleiðsla af
kerfinu varð svo mikil að taka
varð rafmagnið af öllum bænum
frá þvi hálf-ellefu til hálftólf fyrir
hádegi. Viðgerð var lokið um þrjú
leytið, og kom þá rafmagn á allan
bæinn.
ganga frá þessu bréfi. Félagiö er
með fimm verzlanir i Eyjum, auk
timbursölu, og þar er nýtekinn
við kaupfélagsstjórastarfi Ragn-
ar Snorri Magnússon, áður
starfsmaður Oliufélagsins. Við
náðum sambandi við hann I Eyj-
um, og sagði hann okkur, að ein
búð félagsins, verzlunin við
Heimagötu, væri á hættusvæði, og
væri bUið að gera ráðstafanir til
að flytja vörurnar úr henni á ör-
uggari stað. Lika hefði verið búið
um bókhaldsgögn félagsins s.l.
ár. Vörubyrgðir félagsins i Eyj-
um taldi Ragnar, að myndu nema
10—12 milj. kr., en félagið var auk
þess um það bil að taka við mikilli
timbursendingu, sem þó tókst að
snúa við. Þá gat hann þess einnig,
að starfsmenn félagsins hefðu
reynt að bjarga fólki i Eyjum um
ýmsar nauðsynjar, einkum mat,
eftir þvi sem hægt hefði verið, en
verzlun er að sjálfsögðu engin
opin.
Starfsfólk félagsins telur um 30
manns, og mun Sambandið nU
reyna að Utvega þvi atvinnu eftir
þvi sem tök verða á. Þá hefur
Sambandið einnig rekið um árabil
vörusölu i Vestmannaeyjum,
þaðan sem dreift hefur verið kjöti
og kjötvörum ásamt framleiðslu-
vörum verksmiðjanna á Akur-
eyri. Starfsemi hennar liggur nU
niðri sem annar atvinnurekstur i
Eyjum.
Sendibílstjórar taka
í hjálparstarfinu
Meðal þeirra fjölmörgu sem
iagt hafa hönd á plóginn við
hjálparstarfið vegna eld-
gossins eru sendiferðabil-
stjórar. Hefur veriö mikið
annriki hjá þeim og ekki verið
horft i aurinn, þvi mestmegnis
hefur verið um sjálfboðaliös-
störf að ræða.
Við höfðumeambandvið þær
þrjár sendibilastöövar sem
starfræktar eru i Reykjavik,
en þær eru Þröstur, Nýja
sendibilastöðin og Sendibila-
stöðin hf. Alls staðar feng -
um við sömu svörin að al
flestir bilstjóranna hefðu tekio
þátt i þessum akstri. Fyrstu
dagana eftir gosið var aðal-
lega ekið milli Reykjavikur og
Þorlákshafnar og Keflavikur,
en siðustu vikuna hefur ein-
göngu verið um innanbæjar-
akstur aö ræða.
Hjá Sendibilastöðinni hf„
var okkur tjáð að mikil ringul-
reið hefði verið rikjandi og
væru þess dæmi að fólk hefði
hringt i allar stöðvarnar þrjár
og tekið svo þann bil sem fyrst
kom. Skapar slikt mikil vand-
ræði fyrir stöðvarnar og tefur
fyrir hjálparstarfinu. Einnig
var okkur sagt að þakklætið
hefði verið af heldur skornum
skammti og starfsfólki
stöðvarinnar jafnvel sýnd
frekja og ruddaskapur.
Rauði krossinn bauðst fyrst
til að borga aksturinn og
þyrftu bilstjórar einungis að
sýna reikninga, en það var
siðan afturkallað á þeim for-
sendum að fólkið heföi fengið
það mikla styrki að það gæti
borgað sina flutninga sjálft.
Þarna er um allmiklar fjár-
hæðir að ræða fyrir bil-
stjórana. Vildu þeir hjá Sendi-
bilastöðinni gizka á að hver
bílstjóri hefði ekið fyrir um
hundrað þúsund krónur á hálf-
um mánuði að jafnaði. Eitt
dæmi hljóðaði þannig að einn
bilstjórinn hefði verið kominn
með reikning upp á þrjátiu
þúsund eftir þriggja daga
akstur.
Auk akstursins hér uppi á
meginlandinu hafa einhverjir
bilstjórar farið Ut i Eyjar og
ekið þar, og einnig hafa bilar
verið sendir.
—ÞH
Skúli Þorsteinsson
Ungmennafélagi kvaddur
Æskan á eld í barmi.
Æskan á bros á hvarmi.
Æskan á draum I augum.
Æskan er óskaneistinn.
Æskan er vorið og hreystin.
sem hann tekur viö starfi skóla-
stjóra Barna- og unglingask. á
Eskifirði. Alllengi form.
Þegar litið er yfir starfsferil
SkUla á vettvangi ungmenna-
félaganna, held ég að enginn sé i
Ráðstafanir
vegna Kaup-
félagsins
í Eyjum