Morgunblaðið - 08.07.2006, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 8. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Við upphaf byggðar í Úthlíð,um eða skömmu eftir 900,var byggt þar stórt hofsem enn sést móta fyrir.
Ætla má að Geir goði, sem kemur við
sögu í Njálu, hafi verið síðasti heiðni
bóndinn á jörðinni, en hann lést
skömmu fyrir árið 1000. Hann hafði
þá ásamt Gissuri hvíta staðið að vígi
Gunnars á Hlíðarenda. Þarna gátu
höfðingjar Mosfellinga ekki vikist
undan hefndarskyldunni, en aðrar
skyldur eru nú í fyrirrúmi sem betur
fer.
Talið er að ábúendur í Úthlíð hafi
verið búnir að taka kristna trú
nokkru fyrir kristnitökuna á Þing-
völlum, en ekki er vitað hvenær fyrst
reis þar kirkja. Talið er að hún hafi
alla tíð staðið í kirkjugarðinum við
landnámsbæinn. Skammt utan við
kirkjugarðinn, nákvæmlega á gamla
bæjarstæðinu, er hin nýja kirkja
byggð.
Úthlíð komst snemma í eigu bisk-
upsstólsins í Skálholti, en þegar
hann lagðist af voru stólsjarðir seld-
ar og um 1800 komst jörðin í einka-
eign auðugrar biskupsfrúar. Víst má
telja að torfkirkja hafi verið frá upp-
hafi í Úthlíð, en þau tímamót urðu
árið 1861 að Þorsteinn Þorsteinsson,
sem þá rak ræktunar- og bún-
aðarskóla í Úthlíð, reisti timb-
urkirkju.
„Timburkirkjan stóð til ársins
1935,“ segir Björn, „eða í rúm sjötíu
ár. Það var nokkurn veginn ending-
artími þessara gömlu timburkirkna.
Þær voru óvarðar gegn vætu, bæði
þak og veggir úr timbri, og eftir
ákveðinn árafjölda var suðurhliðin
orðin morkin af fúa.“
„Það stóð til að endurbyggja
kirkjuna,“ segir Björn ennfremur.
„Árið 1946 var efnt til happdrættis
til fjáröflunar handa kirkjunni og
vinningurinn var glæsilegur gæð-
ingur sem Björn Erlendsson, lengi
bóndi í Skálholti, vann. Þeir fjár-
munir sem söfnuðust urðu nálega að
engu í mikilli gengisfellingu fáum ár-
um síðar. Þar á ofan stórhækkaði allt
erlent byggingarefni. Það varð því
ekkert úr byggingunni. En breyttir
tímar voru framundan; vegir urðu
betri og Skálholtskirkja var byggð
1956. Eftir það fóru allar stærri at-
hafnir fram þar en kirkjurnar í
Bræðratungu, Haukadal og Torfa-
stöðum voru þá mun minna notaðar.
Svo fór að Úthlíðarsókn var lögð nið-
ur; það gerðist þó ekki fyrr en 1966
og frá því kirkjan fauk var messað í
stofunni í Úthlíð
Margvíslegt notagildi
Eftir að þessi forna kirkjujörð hefur
verið án kirkju í nær 71 ár, má telja
að bygging og vígsla hinnar nýju
kirkju marki tímamót á staðnum.
„Sigurður Sigurðarson, vígslu-
biskup í Skálholti, vígir kirkjuna,“
segir Björn, og nefnir að fjórir
prestar verði viðstaddir. Kirkjan
tekur um 120 manns í sæti og því er
fjölda boðsgesta við vígsluna þau
takmörk sett. „Ég vonast til að sjá
sveitunga mína þar og velunnara
staðarins,“ segir Björn.
En kirkjan er ekki sóknarkirkja,
heldur bændakirkja í einkaeign.
Björn gerir ráð fyrir að þar verði
messuhald, kannski mánaðarlega,
og gestaprestar þá fengnir til að sjá
um messuhaldið. „Kirkjan verður
notuð við ýmis tilefni, til skírna, gift-
inga, ferminga og bænahalds. Ekki
er henni síður ætlað að vera alhliða
menningarhús og þar verður að öll-
um líkindum efnt til tónleika. Menn
telja að kirkjan verði gott tónleika-
hús og að hljómburður sé góður. Í
veggklæðningum er tommuþykk eik
og svo er síberísk fura í loftinu; sér-
valinn viður,“ segir Björn.
En hvernig kom það til að bóndi,
sem þá var að verða sjötugur, lagðist
í það heljarmikla átak að reisa
kirkju á jörð sinni. Björn segir: „Ég
var alltaf fylgjandi því að söfnuður-
inn byggði kirkju í Úthlíð, en um það
náðist aldrei samstaða. Eftir að ég
hóf hér uppbyggingarstarf í ferða-
þjónustu, með stórri frístundabyggð
með hitaveitu og vegum, sundlaug,
verslun, golfvelli og útleigu á bústöð-
um, sá ég að svo fjölsóttur staður
þarf að hafa kirkju, eins og margt
annað. Ferðamenn, svo og þeir sem
dvelja í sínum bústöðum, vilja gjarn-
an koma í kirkju og eiga þar góða
stund. Hér eru tæplega tvö hundruð
bústaðir og því geta verið á svæðinu
um þúsund manns. Alltaf er eitthvað
að gerast þar sem fólk þarf að kom-
ast í kirkju. Ég hef líka orðið var við
að fólkið sem á hér frístundabústaði
er mjög jákvætt gagnvart þessu
framtaki og hlakkar til að fá þetta
góða hús,“ segir Björn.
Úthlíð er stærsta jörð á Suður-
landi og þótti frábær fjárjörð áður
fyrr, en nú er þar fjárlaust eftir nið-
urskurð síðastliðið haust. Jö
erfið vegna stærðarinnar, e
leg breyting hefur orðið me
hefðbundinn landbúnaður e
ekki lengur. Fram á miðja s
öld var áhersla lögð á vetrar
hlíðunum efra, sem voru og
vaxnar birkiskógi. Eftir að v
arbeit lagðist af og einnig n
sauðfé er með öllu horfið, m
verulega framför á gróðri. G
legt er að Björn hefur verið
ill bóndi.
„Ég þurfti að sjá fyrir stó
skyldu“, segir Björn. „Ég á
konu og við áttum fjögur bö
öllum hefur vegnað vel. Það
fyrir hvern og einn á meðan
að koma barnahópi upp. Þe
Ágústa, konan mín, nálguðu
tugsaldurinn, fórum við stu
tala um hversu gaman það v
enda okkar farsæla ævistar
byggja kirkju.“
Björn fer með þekktan ví
eftir Bólu-Hjálmar: „Þú fly
um eins og ég/ allra seinast
Þú ferð ekki með neinn auð
héðan. Birni finnst greinileg
þess koma að umkringja sig
legum auðæfum í ellinni.
„Síðan gerðist það að kon
dó nokkuð skyndilega úr he
Ný kirkja ví
Bræðurnir Gísli, Jón og Bj
Úthlíðarkirkja, Gísli Sigurðsson hannaði. Nýstárlegir litir og efn
Á sunnudag verður
vígð ný kirkja í Úthlíð í
Biskupstungum. Veg
og vanda af bygging-
unni hefur Björn Sig-
urðsson, ferðaþjón-
ustubóndi í Úthlíð, en
Gísli Sigurðsson, bróð-
ir hans, hefur hannað
kirkjuna og málað
altaristöfluna. Bergur
Ebbi Benediktsson
blaðamaður og Ragn-
ar Axelsson ljósmynd-
ari brugðu sér austur
að Úthlíð þar sem
spjallað var við bræð-
urna um sögu staðar-
ins, hönnun og bygg-
ingu kirkjunnar,
altaristöfluna, svo og
vígslu kirkjunnar.
TOLLAR OG MATARVERÐ
Alþýðusamband Íslands sendifrá sér yfirlýsingu í byrjunvikunnar, um að ekki væri
lengur eftir neinu að bíða að lækka
tolla á innfluttum landbúnaðarvör-
um. ASÍ benti réttilega á að ekki
gengur vel í viðræðum á vettvangi
Heimsviðskiptastofnunarinnar,
WTO, um lækkun tolla og afnám við-
skiptahindrana. Framkvæmdastjóri
WTO, Pascal Lamy, ræddi um
„kreppu“ í viðræðunum eftir samn-
ingafund um síðustu helgi.
Alþýðusambandið leggur til að
farin verði sú leið að taka ákveðin
skref í lækkun tolla á kjöti, mjólk-
urvörum, eggjum og útiræktuðu
grænmeti. Í staðinn yrðu beinar
greiðslur til búa hækkaðar. „Bænd-
ur og landsbyggðarfólk gætu notað
slíkar greiðslur til að hefja nú þegar
aðlögun að breyttum aðstæðum í at-
vinnumálum. Neytendur fengju hins
vegar aukið val um hvaða matvæli
þeir legðu sér til munns, gæði þeirra
og verð,“ segir í yfirlýsingu ASÍ.
Morgunblaðið tekur undir þetta
sjónarmið Alþýðusambandsins og
jafnframt þá skoðun Neytendasam-
takanna, sem þau lýstu í vikunni, að
jafnframt því að lækka tolla eigi að
hætta að bjóða út tollkvóta. Slíkt út-
boð hækkar vöruverð og býður upp
á þann möguleika að framleiðendur
innlendrar vöru bjóði í tollkvóta og
hafi þannig áhrif á verð innlendrar
vöru sjálfum sér í hag – jafnvel án
þess að þurfa að flytja inn kvótann,
sem þeir kaupa.
Það þarf ekki að bíða eftir nið-
urstöðu á vettvangi WTO með að
lækka innflutningstolla á landbún-
aðarvörum. Allir hljóta að sjá hversu
óheilbrigt slíkt fyrirkomulag er.
Með því er innlend framleiðsla
vernduð fyrir eðlilegri samkeppni og
neytendur greiða hærra verð en þeir
þurfa.
Fordæmin eru vissulega til fyrir
því að taka einhliða ákvarðanir af
þessu tagi. Útflutningsuppbætur á
landbúnaðarvörur eru t.d. eitt af því,
sem nú er tekizt hart um á vettvangi
WTO. Þær voru aflagðar hér á landi
fyrir allnokkrum árum. Vegna þess
að það var ekkert vit í þeim. Ekki
frekar en tollunum og engin ástæða
til að bíða eftir niðurstöðu WTO. Við
eigum ekki að bíða til eilífðarnóns
eftir niðurstöðu í samningum ríkja,
sem eru með vitlausari stefnu í utan-
ríkisviðskiptum en Ísland.
Bændasamtökin kveinka sér und-
an þessum umræðum og telja skuld-
inni skellt á bændur að ósekju, eins
og fram kom í tilkynningu frá þeim í
fyrradag. Það er rétt, sem samtökin
segja, að tollar á landbúnaðarvörum
eru ekki eina ástæðan fyrir háu
verðlagi á mat á Íslandi. Það er rétt
hjá bændum að það þarf t.d. að
skoða rækilega af hverju fiskur er
svona dýr á Íslandi. Það þarf að
skoða hvers vegna ávextir og græn-
meti, sem ekki ber tolla, er engu að
síður dýrast á Íslandi. Há vörugjöld
og virðisaukaskattur hækka augljós-
lega matarverð hér miðað við það
sem gerist í nágrannaríkjum okkar.
Og það fer varla á milli mála að
skortur á samkeppni á matvöru-
markaði hefur áhrif á verðlag.
Allt þetta er til skoðunar í mat-
arverðsnefnd forsætisráðherra, sem
skilar væntanlega af sér innan
skamms. En ekkert af þessu breytir
því, að tollverndin er augljós ástæða
fyrir háu matarverði á Íslandi, þótt
hún sé langt í frá eina ástæðan. Og
þessa ástæðu er auðvelt og einfalt
að fjarlægja og ekki eftir neinu að
bíða.
VAXTAHÆKKANIR HAFA ÁHRIF
Ljóst er af viðbrögðum ýmissa að-ila við vaxtahækkunum Seðla-
bankans að þær eru byrjaðar að hafa
áhrif, þótt menn greini augljóslega á
um það hvers konar áhrif. Þannig
segir Gylfi Arnbjörnsson, fram-
kvæmdastjóri Alþýðusambands Ís-
lands, í samtali við Morgunblaðið í
gær.
„Það lítur ekki út fyrir annað en að
Seðlabankinn ætli sér að framkalla
harða lendingu í hagkerfinu.“
Og Vilhjálmur Egilsson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka atvinnulífs-
ins, segir:
„… þær forsendur, sem liggja til
grundvallar því, sem menn eru al-
mennt að hugsa í atvinnulífinu virð-
ast ekki ná inn fyrir veggi Seðlabank-
ans. Þetta er athyglisvert í ljósi þess,
að Seðlabankinn hefur verið að berja
á bönkunum um að gæta sín í útlánum
og bankarnir hafa verið að draga úr
útlánum til íbúða- og byggingafram-
kvæmda og það er eins og Seðlabank-
inn geri ráð fyrir því að bankarnir
hlusti ekkert á það, sem hann segir.“
Skiptar skoðanir voru hjá greining-
ardeildum bankanna um vaxtahækk-
un Seðlabankans. Greiningardeild
Landsbankans taldi hana rétta. Hjá
Glitni var talið að frekari hækkanir
væru ekki heppilegar en greiningar-
deild Kaupþings banka telur óheppi-
legt að aðalþungi vaxtahækkana komi
svo seint eða undir lok uppsveiflu.
Af þessum viðbrögðum má draga
þá ályktun, að vaxtahækkanir Seðla-
bankans eru byrjaðar að bíta. Yfir-
leitt hefur Seðlabankinn verið gagn-
rýndur fyrir að fara of hægt. Nú
liggur bankinn skyndilega undir
gagnrýni fyrir að ganga of langt. Er
hann að því? Það kemur í ljós í fyr-
irsjáanlegri framtíð.
En óneitanlega munu margir velta
því fyrir sér, hvort hér gæti áhrifa
hins nýja Seðlabankastjóra Davíðs
Oddssonar, sem er ekki þekktur fyrir
að sitja aðgerðarlaus. En hvað efni
málsins varðar er ljóst að það getur
verið auðveldara að draga úr aðgerð-
um reynist þær of harðar en herða á
aðgerðum, sem reynast vera of veik-
ar.
Auðvitað er erfitt að stilla þetta ná-
kvæmlega af.
Hitt fer ekki á milli mála, að sam-
eiginlegar aðgerðir ríkisstjórnar, að-
ila vinnumarkaðar, bankanna og ann-
arra eru að byrja að hafa áhrif á að
draga úr þenslu og vonandi gengur
það eftir að með þessum aðgerðum
takist að slá á verðbólguna.