Prentarinn - 01.12.2001, Blaðsíða 6

Baráttan við titiD
Matthías Johannessen, rithöfundur
í gamla daga eins og sagt er var
meiri viróing borin fyrir verðmæt-
um en nú. Þá var edikið edik og
kampavínið kampavín. Ekki eins
og nú þegar sífelldlega er verið að
setja kampavínsmiða á edikflösk-
ur.
Samt er flest óbreytt, eins og
manneðlið. En það er eins og
hæstu og beinustu trén, þau eru í
miðjum skógi.
Og sjást ekki.
Þau eru helzt ekki í fjölmiðl-
um.
Þegar ég var ungur blaðamaður
var prentsmiðjulíf eins og út úr
Dickens; ekki þar fyrir að þetta
hafi verið samfélag illmenna,
þvert á móti, en þetta samfélag
var harla sérstætt og persónurnar
hver með sínu lagi, sumar ólíkar
öllu sem ég hafði áður kynnzt,
bæði í vegavinnu, síld og á sjón-
um. Sumir voru þónokkuð miklir
karaktérar og að mörgu leyti eftir-
minnilegir, aðrir sögðu fátt, en
hugsuðu sitt.
Þegar við vorum í Austurstræti
var Mogginn nýbakaður seldur
eins og kleinur með kvöldkaffinu
út um lúgu á prentsalnum og vissi
hún út að Austurvelli og Sjálf-
stæðishúsinu sem kallað var, en
þaðan komu væntanlegir kaup-
endur í síldartorfum, en þó mundi
ég halda síldin væri ljósfælnari og
óslompaðri en þessir selskaps-
glöðu gestir úr veizlusölum
íhaldsins. Þeir gátu verið hinir
kampakátustu og íyrir kom þeir
réttu kvöldsölumanninum hálfa
vodkaflösku, eins og þar væru
ijallkóngar á ferð, og fengu hana
tóma til baka.
Það er aldrei svo lítið að það
hressi mann ekki, sagði prentar-
inn sem stjórnaði þessari kvöld-
veizlu að jafnaði og sá til þess
menn væru klárir í bátana. Hann
haföi þvílíka selskapsblöðru að ég
hafði aldrei kynnzt öðru eins.
Kyndararnir á Brúarfossi voru
með skollapunga miðað við þessi
prentsmiðjutröll!
Stundum var svo fjörugt í
þessum sérstæða heimi að setn-
ingarvélarnar tóku til máls, það
kjaftaði á þeim hver tuska. Það
sló þvílíkum óhug á þá sem urðu
vitni að þessum ósköpum, ekki
sízt kogarakarla sem alltaf voru í
bindindi milli túra, að þeir kvört-
uðu opinberlega yfir málæði setj-
aravélanna. En það varð ekki tauti
við þær komandi, ef svo bar und-
ir. Og þær tóku til óspilltra mál-
anna, þegar þeir lentu á næsta túr.
Við blaðamennirnir stóðum við
hliðina á umbrotsmönnum sem
voru þarna parruklausir eins og
hundadagakonungur og stjórnuðu
ferðinni, þótt við hefðum síðasta
orðið um niðurröðun frétta á út-
síðum. Stundum fórum við svo
heiftarlega í taugarnar á þessum
marglúnu prenturum með því
sýknt og heilagt að stytta og
lengja fréttir, að þeir gáfust upp
fyrir blýinu og þeyttu því yfir axl-
irnar á okkur, en það leysti engin
vandamál, þvert á móti, því að
nú varð að endurvinna allt draslið
og komið langt yfir dedlæn. Það
var svo gert og alltaf kom Moggi
gamli út eins og hurðaskellir á
jólum, á hverju sem gekk. Síðar
6 ■ PRENTARINN
hefur mér stundum dottið í hug
hvort sumt af því sem nú er verið
að tjasla inní fjölmiðla sé ekki
betur komið á draslhaugum blý-
vinnslunnar en í þeim tízkublöð-
um og tímaritum sem hvað hæst
hreykja sér.
Jæja, en þegar menn fengu sér
neðan í því hvarf fýlusvipurinn úr
munnvikunum og allt gekk eins
og í jólasögu. Vélarnar töluðu og
allir skemmtu sér konunglega,
ekki sízt þær!
Svo urðu þáttaskil. Stúlkumar,
eða innskriftardömurnar eins og
sagt var til hátíðabrigða, fylltu
prentsalina og allt datt í dúnalogn.
Eins og skógur sem þagnar í rign-
ingu. Ekki orð frá nokkrum
manni, engin grófyrði, ekkert
klám og setjaravélarnar misstu
málið, enda komnar til ára sinna
og á leið á endastöð allra ævin-
týra, í brotajárnið. Og tölvurnar
og konurnar tóku við og engu lík-
ara en prentsmiðjan breyttist í
einhvers konar gjörgæzlu fyrir
gamla, útslitna prentara.
Og hasarinn lenti í formaldi-
híði eins og dauð líffæri og eng-
um datt í hug að reyna að blása
lífi í lænótæpið! Það var liðin
saga eins og allt annað. Allt nýtt,
afstaða, viðhorf. Jafnvel tungan
breyttist án þess tekið væri eftir.
Og Arni Jörgensen gerði hönn-
un að listbragði í dagblaði og
Ólafur K. Magnússon streðaði
enn við að stöðva tímann, eða
tímans fljót eins og vemmilegir
skríbentar mundu sagt hafa; ekki
með glansskotum, heldur frétta-
myndum.
Oft var þessi eilífa barátta við
tímann eins og hólmganga. Hún
var eitthvert mesta stríð sem háð
hefur verið, án allra hershöfð-
ingja, án alls nema tifsins í klukk-
unni. Og auðvitað vissum við að
þessi barátta var fyrirffam töpuð.
Enginn sigrar tímann, enda er
hann eins og ósýnilegi maðurinn í
sögu Wells.
Og það er ekki hægt að koma
aftan að honum eins og öðrum
óvinum
Sem sagt, við erum berskjöld-
uð.
Gunnlaugur Scheving sagði
mér að þeir fyrir austan hefðu
upplifað klukkuna með öðrum
hætti en við hér syðra, enda
hvorki blaðamenn né prentarar:
Jóhannes hét úrsmiður á Seyð-
isfirði, þegar ég var strákur, sagði
Gunnlaugur. Hann átti einu sinni
að gera við klukkuna hans fóstra
míns. Svo var farið með hana til
Jóhannesar og ég látinn bursta
hana þarna á verkstæðinu til að
spara heimilinu aura. Mér fannst
þetta leiðinlegt starf, því það var
gott veður úti. Jóhannes talaði
um, að hann vildi gera úr mér úr-
smið, því hann hélt ég væri hand-
laginn. Þá segi ég við hann:
Þykir þér úrsmíði skemmtilegt
starf?
Hann svaraði:
Nei, ekki alltaf. En það er svo
gaman, þegar þær fara að tifa.
Já, það var svo gaman þegar
prentvélin fór að tifa; einkum ef
eitthvað bitastætt var í blaðinu