Morgunblaðið - 28.02.1915, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Á heljarslóðum.
Það er hvorki þytur fyrstu kúl-
unnar, né hvellnrinn þegar fyrsta
sprengikúlan brotnar í ótal mola,
sem minnir á, að vér eigum í styr-
jöld, heldar særðu hermennirnir,
sem fluttir eru dauðvona af vígvell-
inum. Margir þeirra hafa ekki stað-
ið nema einn eða tvo daga í eld-
rauninni, en liggja sárþjáðir í marg-
ar vikur og ganga örkumla alla sína
æfi.
Sjúkravagnarnir ganga stöðugt,
hlaðnir særðum mönnum, úr kúlna-
hríðinni til járnbrautarstöðvanna.
Þeir nema staðar við járnbrautar-
lestina, sem bíður þar albúin. Vagn-
arnir eru gripa eða flutningavagnar.
En á báðum hliðum er málaður
hvítur blettur fyrhyrndur, skorinn
sundur af rauðum krossi. Þessar
lestir, eins og öll önnur áhöld,
menn og skepnur, sem bera þetta
merki, eru að minsta kosti i orði
kveðnu friðhelg.
Þegar sjúkravagnarnir koma, eru
hinir særðu menn fluttir úr þeim
og inn i járnbrautarvagnana. Oft
eru rúmin, sem þeir eru lagðir i
ekki annað en hálmlag, sem jafnað
er um gólfið.
A suma vagnana er skrifað með
krít »eldhús«, »umbúðir«, »vistir«.
í sumum lestum eru örfáir annars
flokks vagnar. Þar er þeim ætlað
að vera, sem eru svo hressir, að
þeir geta setið uppi og þurfa ekki
mikils eftirlits með.
Þegar alt er tilbúið, hvín í eim-
reiðinni, hart er kipt i og vagnarn-
ir rekast hart á. Alt þetta veldur
hinum særðu mönnum hinna mestu
þjáninga. Loks verða hreyfingarnar
reglubundnari og skarkalinn jafnari;
lestin er komin á jafna ferð.
Lestin nemur öðru hverju staðar.
Þá vitja læknar sjúklinganna, laga
umbúðir og hreinsa sár þeirra sem
lengsr eru leiddir. Þá er og sjúkl-
ingunum borið heitt te, kjötflísar
og brauð, eða annað sem fyrir hendi
kann að vera matarkyns. Ferðalag
á járnbrautum er sjaldan skemtilegt
og sist fyrir þá, sem verða að liggja
á gólfinu í gripavögnum, með kúlu-
brot í likamanum og hlusta á lát-
lausar stunur og harmakvein hinna,
sem á gólfinu liggja.
Með sjúkralest.
»En það sem mesta athygli vek-
ur«, segir einn fréttaritari, »eru ekki
kvalirnar, sem hinir særðu menn
verða að líða, heldur hitt, hve dásam-
lega er fyrir _því séð, að þeir þjáist
sem minst. Einu sinni þegar stað-
ar var numið, fór eg af forvitni inn
í eldhúsið, sem ekki var annað en
vöruflutningavagn með eldstó í miðju
og pottum og pönnum og öðrum
eldhúsgögnum hangandi á snögum
alt um kring. Matreiðslumaðurinn
stóð á miðju gólfi með logheita
pönnu í hendinni og eg spurði
hann hvernig þeim liði. Hann
kvaðst ekki hafa undan neinu að
kvarta. í fjóra daga hafði hann
matreitt handa 500 manns í þessum
vagni og enginn hafði kvartað.
Lestin, sem hér er um að ræða,
var á Frakklandi. Hjálpar fólk
sem Lbýr í grend við járnbrautar-
stöðvar, reynir á allan hátt til að seðja
sjúklingana sem um fara. Jafn-
vel í strjálbygðum útkjálkahéruð-
um bíður fólk í stórhópum á
stöðvunum með diska fulla af
brauði og kjöti og körfur fullar af
ávöxtum, súkkulaði og vindlingum.
Keppast þeir hver við annan um að
losna við sem mest þeir mega af mat-
vælunum á þeim fáu mínútum sem
lestin stendur við. Börn og ung-
lingar, gamlar konur og ellihrumir
öldungar sem ganga við hækur —
allir hafa eitthvað að færa.
Þeir sem uppí sitja og geta tekið
við því sem að þeim er rétt, fá nóg-
an og fjölbreyttan mat. Ferskjur
klukkan tíu, brauðbita klukkan ellefu,
ögn af súkkulaði um hádegið, kaffi
klukkan eitt, glas af vatni klukkan
tvö, vindling um nónbilið, peru
klukkan fjögur og kökur eða sæta-
brauð klukkan fimm. Þannig geng-
ur það allan daginn og nóttina«.
Fréttaritarinn segist einu sinni sem
oftar hafa verið á ferð með einni af
þessum lestum. Þá var það einu sinni
þegar lestin staðnæmdist um miðja
nótt, að klefinn sem hann hafði
reynt að sofna í, var opnaður og
hann heyði mannamál. Þetta var á
milli Le Mans og Nantes.
Þá var hann spurður hvort hann
væri særður Englendingur. Hann
svaraði engu og þóttist sofa. En
það dugði ekki. »Einhver kom inn,
fálmaði fyrir sér og stakk ferskju í
hendina á mér. Eg þakkaði fyrir,
en kvaðst ekki vera særður og mig
langaði til að sofa. »En mig langar
til að hjálpa þér«, sagði gesturinn.
Eg endurtók að eg væri ekki særð-
ur og var víst ergilegur. Þá var
klútur, vættur í ilmvatni, lagður á
andlitið á mér. Komumaður fór út
og lokaði dyrunum«.
Hann kveðst hafa heyrt að sömu
orð og athafnir hafi farið fram í
klefunuffi sem næstir voru og getur
þess til að komumenn hafi heimsótt
alla sem í lestinni voru. En auð-
vitað voru þeir fáir sem höfðu þá
góðu sögu að segja, að þeir væru
ekki særðir.
»Snemma morguns hættu hjólin
að skröita og lestin nam staðar.
Eftir langa vöku og mikla þreytu
rennur nú hinum særðu mönnum
blundur á brá og þeir fá að liggja í
ró og næði þangað til birtir af degi.
Þá er sjúkravögnum, sem hestar
ganga fyrir, ekið upp að lestinni og
járnbrautarvagnarnir opnaðir. Sjúkl-
ingarnir opna augun og úti fyrir
blasir við þéim hafið, slétt og íag-
urt. Þeir anda djúpt að sér röku
sæloftinu og hlusta með ánægju á
ölduskvampið og báruskvaldrið v
ströudina. ^
Þessum mönnum, sem ekker£ ^
heyrt nema kúluþyt og herguyt
ekkert hljóð og engin sýn kærari
þessi. Ensk skip á sjónum, rel
búin til að flytja þá úr svaðilf°r°n
um, heim á friðsæla feðragrund.
Á spftalaskipi.
En sviðinn í sárunum verður ri]
yfirsterkari, þótt þeir þrái að koffl3s
heim. Estnrias bíður þeirra a
höfo-
inni. Að vísu eru þar mörg sPlt3'3
skip, en hún er þeirra stærst. Þe?3r
margir særast, þarf hún þó sjaW3,
að bíða nema einn dag eftir faríI11
af veikum mönnum og særðuöt
Þeir lenda flestir í Southampton. Þeg
ar hlé verður á vígvellinum og f*rrl
særast verður skipið að bíða lengnr’
en fyr eða síðar fyllist það.
Það er einkennilegt að litast nnl
á þilfarinu á þessu stóra skipi> þ3r
sem það klýfur öldurnar áleiðis 1:1
strandar. Það var ætlað auðmönn
um og ferðalöngum, sem ferðast un*
í hitabeltinu. Þetta þilfar, sem er
alþakið stólum og bekkjum, er sv°
að segja mannlaust. Þar eru nl°
stöku foringjar, í ólíkum einkennlS
búningum eftir tign sinni. En el
einkenni hafa þeir allir — hvitar um
búðir. Sumir verða að ha'tra á öðr
um fæti; sumir hafa aðra hönd e
báðar í fetli og lítið sést af andl|n
sumra. En allir eru þeir særðir, al
þjást þeir. Og þetta eru þó Þelf
hraustustu.
Undir þiljum er margfalt hörmn
legra um að litast. Hinir skrautlegu
salir eru fullir af særðum mönnnIíl’
sem ekki mega hrærast. Þeir ligSl3
í litlum hengirúmum. Þannig
það á hverju þilfari.' Borðsöln^
danssölum, leiksölum — öllu ne^
verið breytt í sjúkrastofur; Þar •
hvert rúmið við annað; i hverju ru ^
er maður og sérhver raaður er sær ^
En á milli rúmanna líða li s
Q0
hjúkrunarkonur, eins
ur
klæddar
Líkkisturnar.
Eftir A. Petrovitsch Tschekhof.
Ivan Petrovitsch Panichidin hóf
frásögu sína. Var honum mikið niðri
fyrir og rödd hans skalf:
»Það var aðfangadagskvöld árið
1899. Eg var á heimleið af fundi
andatrúarmanna, sem haldinn var
í húsi nýiátins vinar míns. Kolniða-
myrkur var á, því ekki hafði verið
kveykt á ljósketum í smágötum
þeim, er leið mín lá um, og varð
eg því næstum að þreifa mig áfram.
Eg átti heima í Moskva, hjá embættis-
manni nokkrum, sem Trupow hét
og var hús hans rétt hjá kirkjugarð-
inum »Uspeniena Mogizach«. Eg
var í þnngu skapi, og dimmar sýnir
báru mér fyrir hugskotsaugu-------«
»Þú átt skamt ólifað, gerðu iðrun
og yfirbót!«
Þessum orðum hafði andi Spinoza
varpað á mig á fundinum. Eg bað
hann að endurtaka setninguna. Gerði
hann það og bætti við: »í nótt!«
Eg er ekki andatrúarmaður, en
hugsunin um dauðann var nægileg
til þess að svifta mig öilu hugrekki.
Dauðinn, herrar mínir, er að visu
altíður gestur og óumflýjanlegur, en
samt sem áður vekur það hroll í
sálu manns að hugsa um hann.
»------Alt lagðist á eitt með það
að auka kvíða minn: myrkrið, kyrð-
in á götunum, regnið, sem draup
hægt og þungt, og ýlfrið og veinið
í vindinum. Eg varð hræddur, dauð-
hræddur. Eg er ekki hjátrúaður,
en þó þorði eg hvorki að líta til
hægri né vinstri og hraðaði mér
sem mest eg mátti. Eg var hrædd-
ur um að ef eg liti við, eða þó
ekki væri nema til hliðar, mundi eg
sjá dauðann sjálfan í draugslíki.«
Panichidin andvarpaði og fekk sér
drjúgan teig af vatni til hressingar.
Siðan hélt hann áfram sögunni:
»Þessi ótti hvarf eigi að heldur
þótt eg væri kominn heim til mín
og inn í herbergi mitt. Þar var
niðamyrkur. Vindurinn hvein i reyk-
háfnum eins og hann ætlaði að
brjótast inn til mín.
Eg kveikti á eldspýtu — — í
sama bili kom vindkviða, húsið
skalf við og glugginn minn, sem
stóð í hálfa gátt, hrökk af hjörun-
um og datt niður á götuna með
ógurlegu brothljóði.
Bágt eiga Jeir, sem ekkert húsa-
skjól eiga í nótt, hugsaði eg. En eg
fekk ekki tíma til að hugsa meira
um það, því í sama bili sá eg svo
hræðilega sjón að eg rak upp hátt
hijóð og hröklaðist fram að dyrum
gagntekinn af skelfingu--------—
A miðju gólfi í herberginu mínu
stóð — likkista. Eg sá hana glögt,
enda þótt dáið væri á eldspýtunni.
— Eg sá glögt hvernig hjin var
máluð og stóran gyltan kross á lok-
inu. Það eru til þeir hlutir, herrar
mínir, sem mótast óafmáanlega á
minni manns, þótt maður hafi ekki
séð þá nema í svip. Þannig var
það með líkkistuna. Eg sá hana að-
eins í svip, en mér stendur hún
ennþá fyrir hugskotssjónum.
Eg tók á öllu því þreki sem eg
átti til og flýði nær örvita af ótta
út úr herberginu og niður stigann.
Það var dimt í stiganum og gang-
inum svo eg' skil ekkert í því að
eg skyldi ekki detta á hausinn og
drepa mig. En heilu og höldnu
komst eg út á götu, hallaði mér upp
að ljóskeri og reyndi að átta
Hjartað barðist svo ákaft í Þfi ^
mér, að eg var nærri kafnaður.*
Kona nokkur, sem hlýddi á, s ^
aði hærra kveikinn í iampnnunn
færði sig nær sögumanninuffl- .g
»Mér mundi ekki hafa brug ^
jafnmikið þótt þjófur eða óður hul1^
ur hefði verið í herberginu mínn
jafnvel ekki þótt þak og veggir f £
hrunið. Það hefði alt verið 1 4
og skiljanlegt. En hvernig st ?
þvi að þessi líkkista var Þ3
Hvaðan var hún komin? ^ar
tóm, eða lá lik í henni? U
Ef þetta er ekki fyrirburður>. ^
er hér um glæp að ræða, hugsa
Mér lá við að missa vitið-
Herbergið var læst meðan Cp^(
burtu og engir, nema vildustu
mínir, vissu hvar eg gey^1
inn. En enginn þ e i r r a gat
flutt kistuna þangað. —■ > að
Andarnir hafa spáð rnér P ’^í
eg eigi bráðum að deyja,
i hug. Þetta er ef til vill j,]ýt-
frá þeim? — — — Nel> Pet
ur að vera vitleysa, ofsjónir’ Pn
eg að lokum við sjálfan 1111 ^ $
varst í svo mikilli geðshr*rl