Tíminn - 05.12.1944, Qupperneq 1

RITSTJÓRI:
' ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FR AMSÓKNARFLOKKDRINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR: \
\
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A. \
Sönar 2353 Og 4373.
A#GREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA. \
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A. \
Síml 2323.
28. árg.
Rcykjavík, þriðjudagiim 5. dcs. 1944
102. blað
I
r
Osannindi sfíórnarlíðsíns
um áburðarverksmiðjumálið
Nokkrar rógsögur Morgunblaðsins hraktar
Oft hefir Morgunblaðið beitt fölsunum og ósannindum, en sjald-
an jafn stórfelldum og nú í áburðarverksmiðjumálinu. Má vel á
þ,ví marka hinn vonda málstað þeirra kyrrstöðumanna, sem reyna
að stöðva þetta .mikla framtíðarmál landbúnaðarins. Þeir hafa
engar heiðarlegar málsbætur og þess vegna geta þeir ekki gripið
til annars en falsana og ósanninda, ef þeir ætla að reyna að
verja afstöðu sína.
HELT VELLI
Útgjðld ríkisíns verða sjöialt hærri
næsta ár en þan voru fyrir styrjoldina
RÁÐA spáwekjar érslitlm stríðsias?
í kosnincunuvi til fulltrkaþings Banda
ríkjanna á síöastl. hausti, varð einna
höröust hríð i kjördœmi Mrs. Lucy,
sem er gift einum lielzta blaóaútgef-
anda Bandaríkjanna (eiganda Life,
Tim-e o. fl. þekktra blaða). Mrs. Lucy,
sem er republikani, hefir verið mjög
tannlwöss í garö demokrata og lögöu
þeir því mikiö kapp á að fella hana.
BϚi Roosevelt forseti og Wallace
varaforseti liéldu rœður gegn henni í
kjördœminu.Kóna, sem hafði getið sér
allmikið jrœgðarorð, var mótframbjóð-
andi henna. Mrs. Lucy liélt sarnt velli,
en hafði aðeins örfá atkvœöi fram
yfir hina af um 200 þús., er greidd voru.
Kev hershöiðingí
á förum
W. S. Key, yfirmaður ame-
ríska hersins á íslandi, er á
förum héðan. Hann hefir ver-
iij> hér í 18 mánuði og haft ná-
in kynni af landi og þjóð.
„Þessir 18 mánuðir hafa ver-
ið mjög ánægjulegir fyrir
mig“, segir Key. „Og það er
von mín, að ég eigi eftir að
koma til íslands að stríðinu
Ioknu“.
William S. Key, hershöfðingi,
fer héðan af landi innan stund-
ar. Þó að hann sé mjög önnum
kafinn, þegar svo nærri er komið
brottför hans, þá gaf hann sér
tíma til að ræða við islenzka
blaðamenn í gær, í skrifstofu
sinih.
Hann lét við það tækifæri
mörg vingjarnleg orð falla í
garð íslenzku þjóðarinnar og
lofaði landið'mjög fyrir fegurð
þess. Hann bað blaðamennina
að færa íslenzku þjóðinni þakk-
ir frá sér, fyrir mjög góða við-
kynningu. Hann vildi gjarna
hafa tíma til þess að ganga
sjálfur um meðal fólks og þakka
íyrir sig, en því verður ekki við
komið, vegna þess hve brottför
hans ber bráðan að. „Það er allt-
af dálítið erfitt að skilja við vini
sína“, sagði Key. „Ég hefi feng-
ið ást á íslenzku þjóðinni við
viðkynningu mína af henni“.
Marga atburði, er hann hefir
lifað hér, kvað hann verða sér
ógleymanlega. Hann minnist
þess, er hann kom hér fyrst frá
suðlægara landi. Það var í júli.
Þá þótti honum furðulegt að sjá
sólina skína síðla kvölds og það
kvöld beið hann lengi eftir
myrkrinu til að geta farið að
(Framhald á 8. siðu)
Mbl. heldur því t. d. fram, að
ekki liggi fyrir neinar rannsókn-
ir og áætlanir um byggingu
áburðarverksmiðju, er gæti
framleitt áburð með samkeppn-
isfæru verði. Þetta eru vitanlega
tilhæfulaus ósannindi. RanA-
sóknin, sem gerð var af ameríska
verkfræðingnum, sem Vilhjálm-
ur Þór fékk til að athuga málið,
leiddi í ljós, að innlend áburðar-
verksmiðja gæti lækkað áburð-
arverðið um þriðjung frá því,
sefn nú er. Þessi áætlun er mjög
rækileg og fullkomin, enda var
verkfræðingurinn frá einu við-
urkennda.sta verkfræðingafirma
Bandaríkjanna. Síðan áætlun
þessi var gerð, hefir komið í ljós,
að hægt er að fá mun ódýrara
rafmagn (frá Iaxárvirkjuninni)
en reiknáð var með i áætluninni
og myndi það citt lækka áburð-
arverðið frá því, sem ’áætlað var,
um 10%. Má gleggst á þessu.
marka, hve landbúnaðinum er
það hagkvæmt, að áburðarverk-
emiðjan verði byggð, auk þess
öryggis, sem hún veitir um það,
aö alltaf verði hægt að afla
nægilegs tilbúins áburðar.
Gjaldeyrissparnaðurinn kemur
svo sér i lagi.
Mbl. he'ldur því einnig fram,
að ekki hafi verið rannsakað,
hvort hægt væri að nota
næturrafmagn frá Sogsvirkjun-
inni handa væntanlegri áburð-
arverksmiðju. Hafa ýmsir ráð-
andi menn Reykjavíkurbæjar
látið ,sig dreyma um, að áb'úrð-
arverksmiðjan gæti þannig orð-
ið gróðafyrirtæki fyrir Raf-
magnsveitu Reykjavíkur og væri
vitanlega ekkert, nema gott um
það að segja, ef það væri báðum
aðilum til hags. Ameríski verk-
fræðingurinn athugaði þennan
möguleika líka mjög rækilega og
leiddi rannsókn hans í ljós, að
þetta gæti því aðeins tekizt, að
verksmiðjan væri höfð miklu
minni en landbúnaðurinn hefir
þörf fyrir og áburðurinn yrði þá
líka miklu dýrari en ella. Væri
það alveg eftir kokkabókum
Morgunblaðsins, að byggja
þannig of litla verksmiðju með
rándýrri framleiðslu til þess
eins, að Reykjavíkurbær gæti
komið næturrafmagni sínu í
verð. Það er ekki frekar en fyrri
daginn verið að hugsa um hag
landbúnaðarins í blaðinu því.
Þessi dæmi um málflutning
Mbl. sýna bezt hinn auma mál-
stað kyrrstöðumannanna í á-
burðarverksmiðjumálinu. Fleiri
slík dæmi mætti nefna, þótt því
verði sleppt að sinni. Þess gerist
líka' tæpast þörf, því að það mun
áreiðanlega ekki takast Morgun-
blaöinu að fá neinn Sjálfstæðis-
mann til að trúa því að gætn-
ustu þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins eins og Jón á Reyni
stað, Gísli Sveinsson og P. Otte-
sen hefðu verið fylgjandi því, að
framkvæmdir yrðu strax hafnar,
ef áburðarverksmiðjan væri ein-
hvert glæfrafyrirtæki. Þeir voru
hins vegar óháðir kommúnist-
um og öðrum óheilbrigðum bæj-
aröflum, er gera sitt ítrasta til
þess að stöðva þetta og önnur
framfaramál landbúnaðarins.
En það er sú ástæða ein og eng-
in önnur, sem veldur þeirri öm-
urlegu afgreiðslu, er áburðar-
verksmiðjumálið fær nú á Al-
þingi.
Mynd þessi er af hinum frœga Gibraltarhöfða, þar sem Bretar hafa eitt
stærsta virki sitt' við Miðjarðarhaf. Ef Þjóðverjum hefði tekist að ná
Gibraltar snemma í þessari styrjöli, er ekki ósennilegt, að úrslit hennar
hefðu orðið á aðra leið. — Spánska stjórnin vildi aldrei leyfa Þjóðverj-
um að fara með her yfir Spán í þessu skyni og á velvild sú, er Bretar
virðast nú sýna Frðtnco, sennilega rætur að rekja til þess.
Umræður um hlutleysí
útvarpsins á Alþingi
Það var ve-rk Ólafs Tliwrs, að Sitefáni Jóhanni
var meinað að tala í útvarpið 1942
Fyrir styrjöldina voru þau 30% af útflutn-
ingnum, en verða nú kringum 70% af honiun
Síðan kunnugt var um breytingatillögur fjárveitinganefndar
við fjárlögin, hefir athygli manna ekki beinzt að öðru meira en
hinum geigvænlegu horfum um fjárhag ríkisins. Menn höfðu
gert sér ljóst, að útlitið væri óheillavænlegt, en hitt mun þó ekki
hafa verið almennt, að menn gerðu sér í hugarlund, að það væri
tins hörmulegt og það er I raun og veru.
Þessar hörmulegu afkomuhorfur ríkisins stafa af því, að ekki
liefir verið fylgt ráðum Framsóknarmanna um að færa niöur
dýrlíöinr. með hlutfallslega réttlátum lækkunum á kaupgjaldi
og afurðaverði, heldur hefir enn verið tekin upp sú stefna að
auka dýrtiðina. Afleiðingar þeirrar ráðabreytni eru nú að koma
í ljós.
Allmiklar umræður urðu á
Alþingi síðasíl. fimmtudag
um tiilögu Eysteins Jónsson-
ar um hlutleysi ríkisútvarps-
ins. Tillagan ,og greinargerð
hennar hefir áður verið birt
4 .
hér í blaðinu.
Eysteinn Jónsson fluti ýtar-
lega framsöguræðu. Sýndi hann
fram á, hvernig stjórnarflokk-
arnir hefðu strax byrjað að mis-
nota útvarpið, er þeir létu út-
varpið neita, að flutt yrði í út-
va'rpið leiðrétting frá fimm
þingmönnum Sjálfstæðisflokks-
ins, um að þeir styddii ekki
stjói-nina. Höfðu þeir beðið út-
varpið fyrir þessa leiðréttingu
í tilefni af því, að Ólafur Thors
hafði látið hafa eftir sér þar, að
Sjálfstæðisfiokkurinn " hefði á-
kveðið að mynda stjórn með Al-
þýðuflokknum og kommúnist-
um. Þessi misnotkun á útvarp-
inu hefði haldið áfram, er
„plata“ Olafs Thors var spiluð
margsinnis í útvarpið, án þess
að jafnframt væri getið nema
lauslega um ræð.ur annara þing-
manna á umræddum þingfundi.
Hefði þó verið í „plötu“ Ólafs
villandi ummæli um andstöðu-
flokk hans, sem strax hefði ver-
ið mótmælt, og hefði yerið eðli-
legt, að þeirra mótmæla hefði
verið getið jajnhliða og „plat-
an“ var .spiluð. í 4framhaldi af
þessu hefðu svo verið birtar i
fréttuYn útvarpsins traustsyfir-
lýsingar til stj^rnarinnar, þar
sem andstæðingum hennar var
mjög hallmælt. Allt þetta væri
brot á sjálfsögðum hlutleysis-
reglum útvarpsins og bæri Al-
þipgi að sjá um, að þessi og önn-
ur brot á hlutleysi þess yrði
stöðvuö.
Ólafur Thors svaraði með
langri ræðu, en kom lítt við að-
alatriði málsins. Hann reyndi t.
d. alls ekki að halda því fram,
að meðferöin á „plötu“ hans eða
birting hinna mörgu áróðurs-
samþykkta samrýmdist hlutleysi
útvarpsins. 'Aðalvörn hans var
sú, að Framsóknarmenn hefðu
sjálfir orðið til þess að misnota
hlutleysi útvarpsins, er Stefáni
Jóhanni Stefánssyni var% neit-
ao að tala í útvarpið, þegar hann
fór úr þjóðstjórninni veturinn
1942, en ráðherrar Framsókhar-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins
fengu að halda útvarpsræður
um gerðardómslögin.
Magnús Jónsson flutti einnig
langa ræðu til að verja þá á-
kvörðun útvarpsráðs, að neita að
birta yfirlýsinguna frá fimm-
menningunum. Komst hann m.
a. að þeirri gáfulegu niðurstöðu,
að það hefði verið hlutleysis-
brot að birta hana, fyrr en hún
var komin fram i þinginu.
Pétur Ottesen mótmælti því
harðlega, að leiðrétting þeirra ^
(Framhald á 8. síðu) |
MYNDASAGAN
Vegna mikilla auglýsinga í
blaðinu fyrir jólin, mun birting
myndasögunnar falla niður
öðru hvoru fram að áramótum.
Frétfír úr Hörgárdal
Tíðindamaður blaðsins hef-
ir nýlega hitt að máli Jakob
Pálmason frá Hofi í Hörgár-
dal, og spurt hann frétta.
Sagðist honum svo frá:
Sumarið var gott, heyskap-
ur gekk prýðilega, heyfengur
varð mikill og góður, enda tíðar-
far með allra bezta móti. Kar-
töfjuuppskera varð mjög litil,
en þó ekki eins lítil og árið áð-
ur, þ^í að þá var víða ekki tek-
ið upp úr görðum. Orsökin mun
hafa verið frost seinnihluta
sumars. Kál , og gulrófnarækt
var að heita má engin vegna
kálmaðks.
Skepnuhöld eru frekar góð, þó
ber talsvert á sjúkleika í kúm,
sem talinn er stafa af kalk-
leysi. Nokkur brögð eru að því,
að kýr drepist af völdum þessa.
Nokkrir bændur hafa keypt
hermannaskála og nota þá sem
peningshús, áhaldageymslur eða
hlöður.
Mikill áhugi er fyrir skógrækt
(Framhald á 8. síðu)
Eins og skýrt var frá i seinasta
blaði verða útgjöldin á rekstrar-
reikningi 96.6 milj. kr„ eftir að
tillögur f j árveitinganef ndar
hafa verið samþykktar, en tekj-
^rnar 99.1 milj. kr. Á sjóðsyfir-
litinu, þar sem öll útgjöldin eru
talin, verða tekjurnar 100.9 milj.
kr„ en gjöldin 106.6 milj. kr. Er
raunverulega rétt að miða við
sjóðsyíirlitið, því að útgjöld þau,
sem þar eru ákveðin og ekki eru
talin á rekstrarreikningi, eru.
raunverulega’ flest rekstrarút-
gjöld, því að þau fara til bygg-
inga og annarra framkvæmda,
er ekki gefa af sér neinar tekjur,
nema síður sé. Það má því segja,
að eins og nefndin gengur nú frá
frumvarpinu, sé rekstrarhallinn
þegar orðinn 5.7 milj. kr.
Þess ber svo að gæta, að tekju-
áætlunin er mjög ógætilega á-
ætluð, eins og þeir Pétur Otte-
sen og Þorsteinn Þorsteinsson
taka fram í nefndarálitinu.
Þannig hækkar stjórnarmeiri-
hlutinri’' í fjárveitinganefnd á-
ætlunina um tekjur af áfengis-
verzluninni úr 15 milj. í 22.2
milj. kr. Má telja næstum víst,
að tekjuáætlunin fái ekki
staðizt og hallinn á sjóðs-
yfirlitinu verði því mun meiri en
nefndin gerir ráð fyrir.
Þess er svo ennfremur að
gæta, að nefndin hefir frestað til
þriðju umræðu að taka tvo stóra
útgjaldaliði inn á fjárlögin.
Annar er framlagið til dýrtíðar-
ráðstafana, er verður milli 25—
30 milj. kr„ og hinn er launa-
hækkunin, sem leiðir af nýju
launalögunum og er milli 6—7
milj. kr. Þegar búið er að bæta
þessum útgjöldum á fjárlögin,
nemur útgjaldabálkur þeirra á
sjóðsyfirlitinu alltaf 140 milj.
kr. og hallinn verður þá orðinn
um 40 milj. kr. Viðbúið er svo,
að fleiri útgjöldum verði bætt
við og er því ekki ólíklega spáð,
að þau geti orðið alls nálægt 150
milj. og hallinn þá um 50 milj..
En þótt útgjöld fjárlaganna
verði ekki nema um 140 milj-
ónir kYÖna, eru þau samt
orðin sjöfalt hærri en öll ríkis-
útgjöldin voru fyrir styrjöldina
og hallinn einn tvöfalt hærri en
öll útgjöldin þá.
Fyrir styrjöldina voru ríkisút-
1
I
birtist á 3. sfðu grein eftir
Pál Þorsteinsson, alþingis-
mann Austur-Skaftfell-
inga, um frumvarp sósíal-
ista um nýbyggðir og ný-
byggðasjóð og gildandi lög
í þessu efni.
Neðanmáls er grein um
framfarir á sviði skurð-
lækninga.
gjöldin 30% af útflutnings-
verðmætinu. Nú verða þau um
70%, þótt miðað sé við hinn
mikla útflutning síðastl. árs,
en vafasamt er að útflutningur-
inn verði svo mikill á næsta ári.
Hér er því vissulega komið í
meira en lítið óefni.
Þvi er ekki að neita, að enn
er til verulegur stríðsgróði í
landinu og því er mögulegt, ef
ítrustu ráð.stafanir ^ru gerðar,
að afla nú nægra tekna til að
afgreiða fjárlögin tekjuhalla-
laus. En allir sjá samt, hvílíkt
vandræðafálm það er að leggja
nú á nýja skatta, sem þurfa að
nema 40—50 milj. kr„ og verja
beim í hreina eyðslu. Slíkar
^kattaálögur væru því aðeins
réttlætanlegar, að þeim yrði var-
ið til nýsköpunar og viðreisnar
atvinnuveganna, en slíku er síð-
ur en svo að heisa.
Það gerir framtiðarhorfurnar
í bessum efnum enn óglæsilegri,
að for.sætisráðherrann hefir lýst
yfir því, að ekkert yrði gert af
hálfu stjórnarinnar til að færa
nið'ur dýrtíðina og þá jafnframt
rikisútgjöldin fyrr en búið væri
að sjá fyrir árangurinn af ný-
(Framhald á 8. síðu)
Svíar reyna að
hjálpa Norðmönnum
. Sænska sendiráðið hefir sent
blaðinu til birtingar eftirfar-
andi:
Sænska stjórnin gaf, í síðustu
viku, skýrslu í báðum deildum
þingsins, um tilraunir þær, er
hún hefir gert til hjálpar norsku
flóttafólki í Norður-Noregi. —
Stjórnin kvaðst hafa haft fregn-
ir af því, að fjöldi fólks myndi
deyja, ef hjálp bærist ekki fljótt.
Hún fór þá fram á það, við
þýzku stjórnina, fyrir milli-
göngu sendiherra síns í Berlín,
að fá leyfi til þess að senda,
Rauðakross-járnbrautarlest til
Narvik, til að sækja þá, sem
væru i mestum nauðum staddir,
og auk þess að setja á stofn
Rauðakross-stöð 1 Narvik, til
hjálpar. Sviar höfðu heima fyr-
ir haft vi'ðbúnað til þess að geta
tekið á móti flóttafólki í tug-
þúsundatali.
Þýzka stjórnin hefir nú hafn-
að þessu tilboði sænsku stjórn-
arinnar.
Fregnum þeirn, sem berast frá
Norður-Noregi, ber öllum sam-
an um, að kjör flóttafólksins
séu hin hörmulegustu og mikil
hætta sé á, að margt af því far-
ist úr vosbúð. Öllu því fólki, sem
kemst til sænsku landamær-
anna, er tekið mjög vel af Sví-
um, og hafa þeir sett þar uþp
margar hjálparstöðvar fyrir það.