Tíminn - 08.12.1944, Síða 4

444
TÍMIM, föstndagimi 8. des. 1944
103. blað
Ræða Hermanns Jónassonar
(Framhald af 3. síöu)
Undanhaldi og uppgjöf í kaup-
gjalds-, dýrtíðar- og fjármáium
þjóðarinnar. Kvíði landsmanna
nær langt inn í raðir stjórnar-
flokkanna. Blað Sjálfstæðis-
flokksins á Akureyri segir m. a.:
„Og enn skal það játað, að
kauphækkanir þær, sem orðið
hafa nýlega í nokkrum iðnfélög-
um, eru sfður en svo, til sam-
ræmingar á kjörum launafólks-
ins“.
Vist er þetta rétt. Það er síður
en svo til samræmingar. Það er
þvert á móti til^að skapa ósam-
ræmi með þeim afleiðingum,
sem það hfýtur að hafa, svo sem
núv. forsætisráðherra benti á
1942.
„IVýsköpiiniii” — gríma
ríkisstjóriiarinnar.
En stjórnin segir: Nú höfum
við nýsköpunina á stefnuskrá
okkar. Rétt er það, að ríkis-
stjórnin hefir reynt að fela
stefnuleysi sitt í talsverðum há-
vaða og skrumauglýsingum, sem
gert er vaxandi gys að, um svo-
kallaða nýsköpun. En stefna
stjórnarinnar í dýrtíðar- og
fjármálum vinnur sjálfkrafa
gegn því að þessi nýsköpun verði
framkvæmd. Skulu nú leidd rök
að því.
Nýsköpun atvinnulífsins með
ým,su móti er nauðsyn. Við verð-
um ásamt öðru að hafa opin
augun fyrir nýrri tækni og not-
færa hana. Að þessu ber sér-
hverri ríkisstjórn að vinna og
ekki sízt í lok styrjaldar, þegar
framleiðslan hefir gengið úr sér
og ýms ný tækni kemur til sög-
unnar.
Framsóknarflokkurinn hefir
flokka fyrstur gert sér þetta
ljóst, — Það var Framsóknar-
flokkurinn, sem bar fram til sig-
urs þingsályktanir um það: að
skipaðar yrðu nefndir til að
rannsaka og gera tillögur um
skípun atvinnumála og um stór
og mörg framfaramál næstu ára.
Þessar nefndir hafa starfað-
Rafveitumálanefndin hefir þeg-
ar skilað merku áliti til ríkis-
stjórnarinnar um rafmagnsmál-
in. — Framsóknarflokkurinn
^tuddi að þv-í allra flokka mest,
að 45 nýir bátar voru keyptir
frá Svíþjóð, og þeir hafa til þessa
svarað til eftirspurnar. Járnskip
hafa verið lítt fáanleg, en ver§a
það sennilega alveg á næstunni.
— Eftirspurií eftir jarðvinnslu-
vélum, landbúnaðarvélum ýmis-
konar, vélum til vegagerðar o. fl.,
er þrisvar til fjórum sinnum
meiri en við höfum getað fengið
útflutningsléyfi fyrir hjá við-
skiptaþjóðum okkar. Þó hafa
sendiherrar okkar í Bandaríkj-
unum og Englandi unnið að
þessum málum eftir fremstu
gétu, og fyrverandi atvinnu-
málaráðherra sendi sérfróðan
duglegan mann vestur um haf
til þess að allt væri gert, er í
okkar valdi stóð. En lítið hefir
orðið ágengt.
Þetta kann að lagast innan
skamms. En núverandi ríkis-
stjórn er ekki að uppgötva neitt
spánýtt, þótt hún láti greiga
fyrir kaupum á atvinnutækjum.
En það er líka nauðsynlegt að
hafa það í huga, vegna reynslu
beirra, er nota hin nýju tæki,
sem nú eru keypt, — að þétta er
stríðsframleiðsla, seld með
stríðsverði í ofanálag. Sumt af
þeim skipum, sem framleidd eru
t styrjöldinni og hafa skemmzt,
er nú verið .að rífa vegna þess,
að það borgar sig ekki að gera
við þau, sökum þess, að þau eru
svo léleg framleiðsla. Fram-
leiðsla góðra voþna situr enn í
fyrirrúmi með bezta efni og
beztu starfskrafta.
Ný tæki verður vissulega að
kaupa, en með forsjá verður að
gera það eins og annað.
En það er um þessa nýsköpun
eins og allt annað hjá þessari
hæstv. ríkjsstjórn: Stefnuleysið.
Um það er ekkert ákveðið í lög-
um um nýsköpun, hvernig eigi
að koma henni í framkvæmd,
og af umræðum stjórnarliðsins
verður það eitt ráðið, að um
þetta ríki fullkominn glundroði.
Við Framsóknarmenn bárum
fram þá breytingartillögu, að
eitt af verkefnum nýbyggingar-
ráðs yrði að athuga þetta og
gera tillögur um það. Stjórnar-
liðið felldi það. —
Við Framsóknarmenn gerðum
og þá breytingartillögu við fram-
varp ríkisstjórnarinnar, að ný-
byggingaráði yrði fyrst og fremst
falið að rannsaka og gera tillög-
ur 'úm fjárhagsgrundvöll fram-
leiðslunnar. Við það mátti ekki
koma. Það var fellt. — Þó ætti
það ekki að geta dulizt mönnum,
að þetta tvennt eru frumskil-
yrði þess, að eitthvað verði í
málinu gért. — Eina leiðin til
þess að framleiðslutækin verði
keypt og notuð, er að unnt sé að
reka framleiðsluna með sæmi-
legri fjárhagsafkomu.
Framleiðslan cr að
hætta að liera sig’.
Og nú er ástandið'þó þannig,
hvar sem stjórnarherrarnir
leita fýrir sér: — Á Ströndum,
við Eyjafjörð, við Austurland,
Suðúrlaiid og annarsstaðar, að
mokafla þa'rf með því fiskverði,
sem nú er, til þess að sjómenn
hafi viðlíka kaup og landmenn.
Það má ekkert út af bera um
afla. Mjög víða hafa sjómenn %
og niður í % af kaupi land-
manna. Óteljandi auglýsingar á
á bátum mánuð eftir mánuð
segja sína sögu. Bátaeigandi hér
sunnanlands bauð bezta for-
manni sínum bát til kaups ný-
lega. Bátsfojmaðurinn kvaðst
ekki vilja þiggja hann að gjöf, ef
hann æjti að gera hann út.
Gamall útgerðarmaður auglýsir
nú skip sín svo að segja á hverj-
um degi síðan nýsköpunarlögin
voru samþykkt og hefir þegar
losað sié við mörg þeirra. Það
.selja fleiri skip en Kveldúlfur.
— Þannig hugsa margir til ný-
sköpunar stjórnarinnar eins og
horfir.
Auðvitað segir stjórnin, að
með því að segja þennan sann-
leika, séum við stjórnarandstæð-
ingar að vinna illt verk. Þeir
séu hinir bjartsýnu menn, við
hrakspármenp. Við séum að
spilla fyrir nýsköpuninni og
draga kjark úr mönnum. Þetta
eru í senn fánýtar og barnalegar
mótbárur. Við Framsóknarmenn
kvörtuðum aldrei undan því,-
bótt Sjálfstæðisflokkurinn beitti
öllum ráðum og brögðum í and-
stöðu sinni gegn okkar málum:
Vökulögunum, verkamannabú-
stöðunum, héraðsskólunum,
mjólkuflögunum, kjötlögunum,
Síldarverksmiðjum ríkisins og
óteljandi málum öðrum. — Öll
þessi mál eru borin fram til fulls
sigurs, urðu sterk og vinsæl við
rökræður vegna þess, að þau
voru í eðli sínu góð mál og rétt.
Eins mundi fara um nýsköpun
þá, sem byggð væri á traustum
grunni — gagnstætt hinni, sem
er hjóm eitt og skrum.
En sagan um efkomuhorfur
framleiðslunnar er ekki öll sögð.
Til þess að hið bágborna ástand,
sem þar ríkir nú, verði ekki enn-
þá verra, verður að færa stór-
ar fórnir. Bændur gefa eftir
9,4% af framleiðslu sinni í eitt
ár, og greiddar eru 20—25 milj.
króna úr ríkissjóði til þess að
halda kaupgjaldinu og dýrtíð-
inni niðri, svo að framleiðslan
ekki stöðvist. En þegar þessi
9,4% eftirgjöf hverfur og land-
búnaðarvörurnar hækka í verði
að hausti, vegna vaxandi dýrtíð-
ar, og ef ríkissjóður getur ekki
borgað niður dýrtíðina vegna
fjárskorts, — þá er ástandið svo
gjörbreytt til hins verra fyrir
framleiðsluna, að hún getur ekki
staðizt með hæsta stríðsverði,
hvað þá heldur ef verðlækkun á
sér stað.
Þetta gera framleiðendur sér
ijóst. Það þarf ekki að orðlengja
um það. Ég kem nánar að því
síðar, að ríkissjóður er nú þegar
að komast í algert þrot við það
að halda dýrtíðardraugnum
niðri.
Og svo stendur forsætisráð-
herra upp hér á Alþingi tals-
vert hnakkakertur að vanda og
segir: Framleiðslan getur borgað
núverandi k^iup. Sumt af henni
getur borgað hærra kaup. Það
skuli að minnsta kosti fyrst
reynt til þrautar, áður en talað
sé um að færa niður dýrtíðina.
En ýmsum virðist nú ekki þurfa
að prófa þetta frekar en orðið
er, þegar ríkisstjórnin hefir set-
ið árangurslaust í fleiri vikur
til þess að reyna að skrapa sam-
an um 40 miljónir króna, er
vanta í ríkissjóð, þar af 20—25
miljónir króna til þess að unnt
sé að borga niður dýrtíðina, svo
að komið verði í veg fyrir að öll
framleiðsla í landinu stöðvist
vegna kaupgjalds og dýrtíðar, ef
það fær að sýna sig eins og það
raunverulega er.
Og hefir landsstjórnin athug-
að, hverskonar verk hún er að
vinna með því að koma inn hjá
landsmönnum þeirri fáránlegu
villu, og reyna að svæfa þjóð-
ina með því, að ný tækni geti
’agfært þetta allt? — Ætli aðr-
ar þjóðir fái ekki svipaða tækni
og við? Ég held, að hyggilegast
sé fyrir okkur að ganga út frá
bví, að við fáum ekki neinn
-'inkarétt á tækninni. — Og
hvernig eigum við þá að fiska
á sömu fiskislóðum og ná-
grannaþjóðirnar, selja á sama
markaði og þær fyrir sama verð
og þær, en hafa þó tvöfaldan
framleiðslukostnað á við þær?
Og ætli það verði ekki eitthvað
svipaö um framleiðslu landbún-
aðarafurðanna
Sagím um áburðar-
vcrksmiSjuna.
Sú nýsköpun, sem á svona
grundvelli er reist, er fyrirfram
dæmd. Og það er nú þegar kom-
inn nokkur prófsteinn á hana á
álþingi. Sú framkvæmd, sem
hefir verið lengst og bezt undir-
búin, er áburðarverksipiðja. Ná-
kvæm rannsókn sérfræðings
sýnir, að framleiðsla áburðar er
hér fjárhagslega hagstæðari en
flest annað. Málið er hið mesta
áhuga- og nauðsynjamál bænda
og íbúa kauptúna og kaupstaða,
þar sem ræktun margskonar vex
ört, en skortur er á góðum á-
burði. Stjórnarflokkarnir létu
mikið yfir áhuga sínum á þessu
máli og alveg sérstaklega Morg-
unblaðið. Þetta mál var tekið
inn á nýsköpunarplötuna sem
ein allra fyrsta framkvæmdin.
Málið hefir verið í nefnd í þing-
inu. Stjórnarsinnar urðu vand-
ræðalegri með hverjum fundi.
Siðast var aðferðin ráðin. Málið
var of vinsælt til að ganga beint
tii verks og fella það. En því
var búin gröf. Því er vísað til
rkisstjórnarinnar til frekari
randsókna — og frestað.
í umræðunum sögðu stjórnár-
sinnar, að rannsókn sýndi, að
áburðarverksmiðj a gæti ekki
boriff sig — eins og komið væri.
Hér eru þó skilyrði tll fram-
kvæmda einna bezt.
Það miá með sanni segja um
þessa svokölluðu „nýsköpun"
stjórnarinnar: „111 var þín
fyrsta ganga“.
Öll rök liggja til þess, svo spm
ég hefi sýnt, að framhaldið verði
upphafinu líkt.
Fjárliagur ríklsins.
Og ekki verða vonirnar bjart-
ari, ef framleiðslan og „nýsköp-
unin“ yfirleitt lítur til ríkissjóðs
sem öryggis fyrir sína afkomu,
— sem að vísu aldrei getur orðið
neitt öryggi til langframa. Allt
bendir til þess, eins og fariff hef-
ir veriff meff fjárhag ríkissjóffs,
að Alþingi verði aff leggja þung
álög á framleiffsluna í staff þess
aff styrkja hana.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir nú
.stýrt fjárhag ríkisins síðan 1939.
Aldrei hefir nokkur flokkur á
íslandi fengið annað eins tæki-
færi og Sjálfstæðisflokkurinn
til að gera fjárhag ríkissjóðs
glæsilegri en dæmi voru til áður
og afkomu framleiffslunnar ör-
ugga. Aldrei hefir annaff eins
f járhagslegt góffæri veriff í land-
inu unf lengri tíma. Og þjóffin
setti sér þaff mark aff greiffa all-
ar skuldir sínar. — En stjórn
Sjálfstæðisflokksins spilaffi þess-
um möguleikum úr höndum sér,
og úr höndum þjóffarinnar meff
óstjórninni 1942. — Af tvöföldun
dýrtíðarinnar leiddi það, að orð-
ið hefir að greiða úr ríkissjóði
miklar uppbætur á útfluttar
landbúnaðarvörur og stórfé til
að halda niðri kaupgjaldi og
dýrtíð, til þess að halda fram-
leiðslunni á floti. — En samtím-
is gerðist annað, sem fylgir auk-
inni dýrtíð eins og skuggi. Út-
gjaldahlið fjárlaganna eykst
hraðar en framfærsluvísitalan.
Hins vegar fóru tekjumöguleikar
ríkissjóðs þverrai\di sökum erf-
iðleika framleiðslunnar, sökum
vaxandi dýrtíðar. Nú er svo kom-
ið fyrir þessar sakir, að þing-
meirihluti sá, er Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir forustu fyrir,
er aff heykjast á því, aff láta
tekjurnar svara til nauffsynlegra
rekstursútgjalda ríkissjóffs og
það . í allra mesta góffærinu.
Fyrirsjáanlegt er og vitað, að
þetta verður enn verra að áiú
og alveg óviðráðanlegt þegar
verðfallið kemur eftir styrjöld-
ina, og það þótt ekkert sé ætlað
til nýsköpunar. Ástandið er nú
i góðærinu þegar þannig, að er
fjárlagafrumvarpið kemur frá
fjárveitinganefnd og eftir að
ffáðherrarnir hafa hver fyrir sitt
ráðuneyti óskað eftir hækkun,
svo sem nefndarálitið greinir,
eru útgjöldin komin talsvert yf-
ir 100 milj. Hallinn um 5ý2 milj.
Tekjuáætlunin hefir þó verið
hækkuð um 13 milj. frá því, sem
var í frumvarpinu upphaflega*
þar af hátt á 7 milj. fyrir áfeng-
issölu. Útgjaldamegin vantar þó
enn í frumvarpið 4—6 milj.,
vegna hækkunar á launum
embættismanna.er stjórnin hef-
ir samið um. Ennfremur 20—30
milj. vegna dýrtíðarráðstafana,
auk margra ’annarra greiðslna.
Hallinn á fjárlö^unum verður
því, er öll kurl koma til grafar,
ekki undir 40 milj. kr. — Er hall-
inn einn því meira en tvöfalt
hærri en fjárlögin fyrir stríff,
þegar. núverandi forsætisráff-
herra blés mest um það, hvaff
þau væru há. Fyrir stríðið, þeg-
ar útflutningsverzlun var einna
minnst, voru fjárlög rúm 30% af
útflutningsverzluninni. Nú 66%,
þótt miðaö sé við hinn mikla út-
flutning síðasta ár um 232 milj.
króna.
Stefnnleysið í fjjár-
máluiium.
En þó er ekki öll sagan sögð
enn. Þeir Pétur Ottesen og Þor-
steinn Þorsteinsson skrifa undir
frumvarpið með þeim fyrirvara,
„að þeir telji fjárhag ríkissjóðs
á næsta ári teflt í tvísýnu með
hæjckun á tekjuáætluninni"
Helgi Jónasson og Jónas Jónsson
skrifa og undir frumvarpið allt
með fyrirvara, eftir því m. a„
hvernig ræðst með tekjuöflun.
Þóroddur Guðmundsson, Lúðvík
Jósefsson og Guðmundur í. Guð-
mundsson skrifa undir frum-
varpið með þeim fyúrvara, að
stjórnin verði að bera fram
frumvarp um tekjuöflun handa
ríkissjóði og Guðm. tekur fram,
að það verði að vera í samræmi
við gerða samninga.''
Það eru því aðeins tveir
nefndarmenn, sem skrifa und-
ir frumvarpið án fyrirvara. —
Og í raun og veru má lesa
þáff milli línanna, að eng-
inn vill béra ábyrgð á frum-
varpinu. Þar er allt rakiff til
ráðherranna. Á einni blaðsíffu er
sex sinnum um þaff getiff, aff
þetta og hitt sé hækkaff eftir
kröfu þessa ráffherra eða hins.
. Eitt er ljóst af þessu nú þegar,
og á því lék grunur áður. Þrátt
fyrir gum stjórnarinnar um
samstarf, hefir henni ekki tekizt
þaff fyrsta og nauffsynlegasta ef
samkomulag á aff geta talizt um
stjórn: Samkomulag um fjár-
mál ríkisins og framleiðslnnar.
Stjórnin hafði ekki í byrjun og
hefir ekki enn neina sameigin-
lega fjármálastefnu. Hún læt-*
ur reka. Það er ekki stefna,
heldur stefnuleysi. Hér kemur
enn fram nákvæmlega sama
einkenni stjórnarinnar og 1942.
Ég leyfi mér nú að spyrja
hæstv. fjármálaráðh.: Hvernig
ætlar hæstv. ríkisstjórn að afla
þeirra 40 milj., er á skorta að
fjárlögin verði hallalaus? Ég tel
að þjóðin eigi nokkra kröfu til
þess að fá um það að vita sem
fyrst, hvernig á að leggja á henn
ar herðar 40 milj. ofan á öll þau
gjöld, sem hún nú greiðir. —
Tekjuhalli á fjárlögum þarf
ekki að vera óeðlilegur í slæmu
árferffi, effa þegar stórfé er lagt í
arðbærar framkvæmdir. En
hugsar stjórnin sér rauftiveru-
lega aff afgreiffa fjárlög með
tekjuhalla, án þess aff lagt sé i
óvenjulegar framkvæmdir, og í
mesta góffæri? Auffsætt er, aff
afkoman verffur verri aff ári. —
Á þá enn aff taka ný lán? Og
öllum er Ijóst, aff erfiffleikar
byrja þó fyrst fyrií alvöru, þeg-
ar verfffalliff kemur eftir stríff.
Hvaff á þá aff gera ef viff söfnum
til tugmiljóna skulda í mesta
góffæri?
Ég held, að það sé sízt of hart
til orða tekið, þó að notuð séu
(Framhald á 6. síðu)
ur honum aukin innstæða í
sparisjóði minninganna, full af
myndum, handhægum til ívafa
eða uppistöðu í kvæði eða sögu.
En þótt mér sé þetta um-
talsefni að öllum jöfnaði öðrum
kærkomnara, þá var svo í þetta
sinn, að ég var aðeins með háif-
an hugann bundinn ferðalangn-
um, því að ég var nefnilega að
hugsa um skáldið.
Eftir að ég hafði hlýtt á
ferðasögu hans um Hornstrand-
ir og kynnzt því undursamlega
kjarngresi, er þar sprettur í út-
haga, heyrt um landgæðin í
Bolungarvík og ferðazt með
honum eftir vegleysunum um
Barðsvíkurskörð, — þá kotai þar,
að ég fór að fitja upp á þessum
þönkum mínum um skáldið —
við skáldið.
Ójú, rétt var það; það voru
þrjátíu ár slðan Snæljósin
hans birtust mönnum fyrst, —
og þá var stríð eins og nú, er
þá var það Vilhjálmur keisari
en ekki Hitler kanzlari, sem var
miðdepill alls þessa ófagnaðar.
Nú, og síðan hafa komið út
eftir hann kvæða- og sögubæk-
ur, einn tugur talsins; um þetta
var ekki svo mikið ^ð segja.
Það kom mér sízt á óvart
þótt honum væri lítið um það
gefið að ræða um skáldskap
sinn. Var mér kunnug ófýsi Ja-
kobs að gera hann að umtals-
efni. Ég vildi ekki með öllu gefa
upp sóknina, og spurðl hann
þessu næst frá hverju ætt-
menna sinna hann teldi sig hafa 1
erft skáldgáfuna.
— Skáldgáfuna? Þetta er í
hverjum og einum meira og
minna, en það er misjafnlega
rækt og tamið. Annars ert þú
miklu ættfróðari en ég, ef út
í þá sálma er farið. Ýmsir mínir
nánustu hafa fengizt . eitthvað
við vísnagerð og þetta er til í
ættum foreldra minna beggja,
eins og þú kannast við.
Ég játti því.
Það þarf ekki langt að leita
í báðum ættum Jakobs, til þess
að finna hagmælsku og skáld-
hneigð í ríkum mæli. Ættar-
nafnið eitt nægir til þess að
benda á rík eigindi í þá átt,
9nda er Jakob kominn í beinan
karllegg frá Þóraf’ni sýslumanni
i Grund, föðurföður Bjarna
:kálds og amtmanns, — og Ja-
cob er fæddur á aldarafmæli
Bjarna. Þess má einnig geta,
rð Jakob kaupmaður í Reykj-
arfirði, afi Jakobs skálds, og
Tannes Hafstein voru systkina-
?ynir, því móðir Jakobs var
'>ystir Péturs amtmanns. í móð-
irætt Jakobs er einnig rík skáld-
^áfa. Móðurfaðir hans, Gísli
Sigurðsson á Fossi, var greindur
fróðleiksmaður og vel hagmælt-
ur. Bróðir hahs var Sigurður,
faðir Stefáns skálds í Hvíta-
dal.
Snemma mun Jakob hafa
byrjað að yrkjá, en þó telur
hann sig ekki hafa kvalizt af
skáldskapartilhneigingú ábarns-
og unglingsárunum, og jafnan
í hafi hann notið svefns vegna
allra áætlana úm væntanlega
skáldfrægð. Þó var stundum
kastað fram vísum og ortir
sveitabragir í fábreytni æsku-
stöðvanna,’ en það týndist allt
úafnskjótt. — Nítján ára flutti
hann til Reykjavíkur og hóf tré-
smíðanám. Hefir höfuðborgin
lengst af síðan verið hans sama-
staður, og trésmíði var atvinna
hans um langt skeið, þótt hann
hafi fyrir alllöngu' lagt hana
á hilluna að mestu og gefið sig
meira að skáldskapnum.
Eftir að Jakob hafði gefið út
fjórar kvæðabækur og var kom-
inn í þjóðskáldatölu, birtist eftir
hann smásagnabókin „Fleygar
stundir.“ Höfðu sumar þær sög-
ur birzt áður í tímarit-um undir
dulnefninu Jón jöklari, og vakið
mikla athygli. Síðan hafa tvö
smásagnasöfn komið út, er sízt
standa hinu fyrsta að baki.
Jakob hefir frá upphafi tam-
ið sér smásagnagerð, þótt allt
yrði heldur á seinni skipum með
útgáfu þeirra, því að öllu því, er
Jakob reit af því tagi framan
af skáldævi sinni, var á glæ
kastað eða í eldi brennt. En það
hefir1 þó ekki verið til einkis
ritað, því að sögur hans þær
er birzt hafa, bera þess glögg
merki, að þar var reyndur höf
undur að verki.
Sé Jakob spurður með hverj-
um hætti hann stundi ritstörf
sín, þá brosir hann í kampinn,
en það fer honum vel, því að
hann er einhver kampastærsti
maður sinnar tíðar, með mikið
jarpt alskegg, er vel hefði sæmt
þjóöhöfðingja og fer vel á þjöð-
skáldi.
Um vinnuatfferðir sínar er
hann fáorður, en þó getur hann
þess, að hann hafi aldrei tamið
sér akkorðsvinnu í þeim efnum,
hVorki vanist því, að vinna á-
kveðinn stundafjölda á degi
hverjum eða skila vissum af-
köstum á ákveðnum 'tíma, —
telur það naumast heppilegt,
enda hafí hann verið orðinn svo
gamall, þegar hann gat farið
að gefa sig allan að ritstörfum.
En þegar eitthvað dettur í hug-
ann, þá er stundin gripin og þá
er ekki spurt eftir því, hvað
»nóttinni líði eða deginum. Sú
er hans vinnuaðferð. rÞegar
„fyrstu skrift“ kvæðis eða sögu
er lokið, þá er það læst niður
í skúffu og „saltað“ þar nokkrar
vikur eða mánuði, án þess að
við því sé hreyft, og jafnvel svo
misserum skipti. Þegar það á-
lízt fullsaltað, er það dregið
fram í dagsljósið á ný og „um-
skrifað."
Tal okkar berst að bókáút-
gáfu og bókmenntum, sem eru
•allólík hugtök nú á tímum, og
í því sambandi berst það í tal
frá minni hendi, hvort ekki megi
vænta nýrrar bókar eftir hann
á þessu hausti.
Nei, því fer fjarrí. Hann gaf
út bók á næstliðnu hausti,
„Hraðkveðlinga og hugdettur“,
og hann hefir aldrei tamið sér
þann sið að gefa út bók á hverju
ári, hvað þá tvær, þrjár, eins
og sumir gera; — en þeir hafa
nú svo mikið að segja. Ég játa
það. Það er mesta furða, hvað
sumiu virðast hafa mikið að
segja og segja þó svo lítið, þegar
allt kemur til alls. Við fáum
okkur í nefið. — En gæti ekki
verið, að hann ætti efni í eina
bók eða tvær — kannske sína
af hvoru?
Jú, það telur Jakob líkur til,
en sumt af því er í „salti“. Að
hausti kynni eitthvað að koma
út, ef að annað yrði þá ekki
látið sitja í fyrirrúmi. Kalla má,
að flestallar bækur hans séu
uppseldar og ráðið hefir verið
að hefja heildarútgáfu á verk-
um hans á næsta ári, eða þar
næsta. Þá verður hann sextugur.
Þetta má heita fullráðið og um
samið. Svo kemur kaffið.
Jakob Thorarensen hefir eng-
inn sundurgerðarmaður verið í
ritstörfum sínun>.
Hann hefir lítið gefið sig að
stjórnmálum og aldrei ritað
grein um þau æfni eða þjóðmál
yfirleitt. Örsjaldan ritdóma eða
smágreinar bókmenntalegs eðl-
is á fyrri árum, aldrei reynt við
leikritagerð. Hann hefir látið sér
nægja vettvang kvæðis og smá-
sögu, og á því sviði reynst sjálf-
um sér samkvæmur og list sinni
trúr. Öll verk hans eru með
sterkum persónulegum blæ og ■
um leið rammislenzk.
Skáldskapareinkenni hans eru
öðru fremur karlmannleg bjart-
sýni, fastheldni við fornar,
dyggðir, ísmeygin kýmni og
djúpsprottið hispursleysi um
sumar þær eðliskenndir mann-
legra tilfinninga, er aðrir gera
að fitlandi feimnismáium, —
öllum stundum traust og með
beirri reisn kjarnmikils stíls og
máls, er einungis þjálfuðum og
víðreyndum höfundi getur vel
úr hendi farið.
Frásagnarháttur hans ber
glöggan vott raunhygli þess
manns.er geymir jafn vel í minni
vorfegurð og haustfölva, þekkir
gerla sigra lífsins og töp þess.
Töp, sem ætíð eru háð forgengi-
leika alls þess, sem er tímanlegt.
Því kveður hann svo:
„Hel er í sigrum, stopull stríðsins gróði,
oft stutt í valdsmanns ró. —
Þó góð sé festa í frœgsta skáldsins Ijóði,
það ferst í tímajis sjó.“
Um það verður ekki rætt hér
að þessu sinni, hversu þetta sé
nærri bókstaflegum sanni, en
hitt vil ég fullyrða, að svo er
margt festugott það, er Jakob
hefir bezt kveðið, að það mun
fleytast yfir grunnsævi og brot-
sjóa verðandi aldaranda og tild-
urtízku.-^Kjarnann úr' verkum
hans mun reka á fjörur fjöl-
margra kynslóða, þeirra, er tung-
una og landið erfa eftir okkur.