Tíminn - 15.12.1944, Blaðsíða 4

460
TÍMIM, fwstndagiim 15. des« 1944
105. blað
t'
Sigrún P. Blöndal
Þau tíðindi bárust fyrir
skömmu, á öldum ljósvakans, til
landsmanna, að frú Sigrún P.
Blöndal, forstöðukona Hús-
mæðraskólans á Hallormsstað,
hefði látizt að heimili sínu, að-
faranótt hins 28. nóvember
síðastliðinn, eftir örstutta legu.
Þótti öllum, sem þekktu þessa
stórmerku konu og ævistarf
hennar, þessi tíðindi mikil og
dapurleg. Frú Sigrún Blöndal
skipaði þann virðingasess í hug-
um allra vina sinna, fyrst og
fremst þó Austfirðinga, að frá-
fall hennar lætur engan þeirra
ósnortinn.
Dauði slíkra, sem hennar,
veldur því, að okkur finnst þjóð-
in fátækari eftir en áður. Og
okkur, vinum hennar, nágrönn-
um og samstarfsmönnum, virð-
ist það sæti, sem húh skipaði
með skörungsskap, vera, svo
ömurlega autt og vandsetið.
Frú Sigrún Blöndal líktist um
flest þeim konum, er við íslend-
ingar höfum talið ágætastar.
Hæfileikar hennar, menntun og
mannkostir var með þeim af-
brigðum, að fátítt er.
Og enda þótt fráfall hennar
taki mest til Hallormsstaðaskóla
. og Austurlands, þá er hitt víst,
að þjóðin öll má harma hana
gengna, því að giftudrjúgt starf
hennar var vissulega unnið í
þágu alþjóðar.
Frú Sigrún Blöndal stóð í
fylkingarbrjósti þeirra, er unnu
að menntun og menningu
kvenna og auknum og fegurri
heimilisiðnaði — var ein þeirra,
er unnu hvað ötullegast að því,
að þeir steinar, sem mynda þjóð-
félagsbygginguna, mættu verða
sem traustastir og fegurstir.
Störf slíkra sem hennar verð-
skulda alþjóðarþökk og virðingu.
í foreldrahúsum- drakk hún
ung í sig gullaldarbókmenntir
vorar og mótaðist óefað þá þeg-
ar smekkur hennar fyrir fögru
Frú Sigrún Pálsdóttir Blöndal
fæddist að Hallormsstað 4. apríl
árið 1883. Voru foreldrar hennar
Páll stúdent Vigfússon og kona
hans, Elísabet Sigurðardóttir,
bæði af merkum hæfileikaætt-
um á Austurlandi, svo sem mörg-
um er kunnugt. Vigfús faðir
Páls .var prestur áð Ási í Fellum,
en faðir hans var Guttormur
Pálsson, prestur í Vallanesi. Fað-
ir Elísabetar var Sigurður Gunn-
arsson, prestur að Valþjófsdal
í Fljótsdal. Gunnar bróðir séra
Sigurðar var föðurafi Gunnars
Gunnarssonar, rithöfundar á
Skriðuklaustri.
í vöggugjöf hlaut frú Sigrún
góðar og miklar gáfur, sem
fengu þegar í bernsku og æsku
þjálfun 0£ þroska á heimili
hennar, þar sem menntun hug-
ans og menning hjartans voru
í heiðri höfð, enda mátti Hall-
ormsstaður Hallast menntaset-
ur.
Sigrún Blöndal
og áhrifaríku máli. En sá smekk-
ur, samfara óvenjulegu andans
atgjörvi og fjölhliða þroska
hennar, gerði hana, er fram liðu
stundir, að einum .snjallasta
ræðuskörungi hér á landi.
Þegar hún hafði aldur til, hóf
hún nám í Kvennaskólanum í
Reykjavík og fór síðan, að því
námi loknu utan, til frekara
náms. Lagði hún einkum stund
’á skólamál, menntun kvenna
og heimilisiðnað.
j En er heim kom, hófst hún
þegar handa að kenna fræði
: sín austanlands.
I Hinn 10. ágúst árið 1918 gift-
| ist hún Benedikt heitnúm
; Magnússyni Blöndal frá Mið-
' Leirárgörðum í Leirársveit, ein-
jum mikilhæfasta og ástsælasta
manni, sem Austfirðingar hafa
eignazt á seinni tíð. Var Bene-
dikt þá kennari við bændaskól-
ann á Eiðum. En árið 1919 var
þeim skóla breytt í alþýðuskóla
og réðust hjónin bæði kennarar
þangað, og voru við þann skóla
í 5 ár, við góðan orðstír. Bæði
héldu þau námskeið hvert vor;
Benedikt hélt verkleg búnaðar-
námskeið, en frú Sigrún nám-
skeið fyrir húsmæðraefni, eink-
um vefnaðarnámskeið.
Árið 1924 hurfu þau hjónin
frá Eiðum, og settust að á eign-
arjörð sínni, Mjóanesi í Valla-
hreppi. Þar hófu þau skólahald,
í fyrstu fyrir stúlkur og pilta,
en síðan eingöngu fyrir stúlkur.
En skömmu síðar var hafizt
handa um að hrinda í fram-
kvæmd þeirri hugsjón frú Sig-
rúnar, sem maður herBiar hafði
þá þegar einnig gert að sinni
hugsjón, að koma á stofn reglu-
legum liúsmæðraskóla.
Sú hugsjón Jkomst Von bráð-
ar í framkvæmd, og var það ekki
hvað sizt að þakka atorku og
ósérplægni þeirra hjóna. Árið
1930 var risið upp myndarlegt
skólahús, í fögru rjóðri í Hall-
ormsstaðarskógi, og hófst þar
húsmæðrakennsla sama ár. Frú
Sigrúri var ráðin forstöðukona
skólans, en maður hennar skóla-
ráðsmaður. Störfuðu þau nú ó-
sleitilega að því, næstu árin,
að koma öllu innan húss og utan
I það horf, er fullnægt gæti
þörfum slíkrar stofnunar og
þroskuðum smekk þeirra sjálfra.
Mun víst engum, sem að Hall-
ormsstað hafa komið síðan, geta
blandast hugur um, að þar hafi
giftusamlega tekizt.
Þau Benedikt og frú Sigrún
eignuðust tvö börn, stúlku, er
dó i bernsku, og son, er Sigurður
heitir, og er nú við nám í
Menntaskóla Akureyrar. Auk
þess ólu þau upp bróður Bene-
dikts heitins. Tryggva Blöndal,
sem nú er stýrimaður í þjónustu
Skipaútgerðar ríkisins, og Skúla
Magnússon, garðyrkjufræðing,
austfirzkan að ætt.
Benedikt heitinn íézt með
sviplegum hætti í janúar árið
1939; varð úti, er hann var á
heimleið úr löngu og ströngu
ferðalagi. Varð hann harmdauði
öllum góðum íslendingum, fyrst
og fremst Austfirðingum, en
sárast ástvinum sínum.
Á hans herðum hafði hvílt
hiti og þungi starfsins fyrir
skólann út á við, og virtist því
unnertdum skólans svo sem ó-
vænkast mundi hagur hans.
En með sínu óvenjumikla
þr^ki og viljakrafti hélt frú Sig-
rún starfinu í sama horfi og
setti að vísu markið sífellt
hærra. Var sem henni yxi ás-
^megin við hverja raun. Og nú
j var í undirbúningi stórfelld um-
bót og viðbót við húsmæðra.
skólann á Hallormsstað.
Vann frú Sigrún að því af
brennandi áhuga, að þeim fram-
kvæmdum yrði hraðað. — En
hún fekk ekki að líta það verk.
Dauðinn tók í taumana — að
því er okkur virtist — fyrir
aldur hennar fram.
þeirra hygginda, er í hag koma.
Fjölfróð var hún um hin ólík-
ustu mál, og lét sér fátt óvið-
komandi, sem til heilla og fram-
fara horfði, að hennar dómi.
Hún las geysimikið um ævina,
hafði til að bera öruggan smekk
á hvers konar bókmenntir og
unni mjög Ijóða- og sagnagerð.
í heimspeki og trúmálum, sálar-
fræði og uppeldismálum var hún
vel heima, og á hljómlist og aðr-
ar listir var hún einnig vel dóm-
bær. En kærust lestrar- og í-
hugunarefni hennar hygg ég að
verið hafi uppeldis- og trúmál.
Hið fyrra stóð að sjálfsögðu í
sambandi við ævistarf hennar.
En hið síðara var henni alla ævi
heilagt alvöru- og áhugamál,
svo að þar verður seint til jafn-
að, að því er til leikmanna tek-
ur, þegar líka þar við bætist,
að hún var í rauninni lærður
guðfræðingur, þótt sjálflærð
væri. Lotningin fyrir því heilaga
var henni í blóð borin, og hún
krafðist hennar líka af nem-
endum sínum. Og varla minnist
ég þess, að hafa orðið gagntekn-
ari af Passíusálmum Hallgríms
Péturssonar, en þegar ég hef
hlýtt á frú Sigrúnu lesa þá á
föstunni — en það gerði hún
ævinlega á hverjum vetri.
Eg hika ekki við. að segja, að
með frú Sigrúnu Blöndal er til
moldar gengin einn af okkar
svipmestu vökumönnum og leið-
togum á þessari öld. Við fráfall
hennar er nú það sæti autt, sem
erfitt verður að skipa að nýju,
svo að einskis verði saknað af
því, er menri áttu að venjast,
meðan hennar naut við.
Margt ber til þess, að frú
Sigrún á HallormsstaÖ verður
ógleymanleg öllum þeim. sem
kynntust henni. Hún var óvenju-
lega fjölhæf kona að andlegu
atgjörvi. Hún var vitur kona
og gjörhugul. Hún var hug-
sjónakona, en átti einnig gnægð
Frú Sigrún Blöndal var kona
: sem ávallt var að vaxa. Hún
; gerði miklar kröfur til annarra,
jen þó mestar kröfur til sjálfrar
; sín. í hugsun sinni lagðist hún
joftast djúpt, braut viðfangsefn-
in til mergjar og skyggndist eftir
kjarna hvers máls. Þessvegna
fyrirleit hún allan yfirborðshátt
og hringlandahátt, og átti það
til að kveða sterkt að orði um
slíkt.
Um skoðanir sínar og sam-
færingu var hún aldrei myrk í
máli, hver sem í hlut átti, enda
geðrík og kappsfull. Var ekki
öllum hent, að eiga við hana
orðadeilur. Tilfinningar hennar
voru örar og næmar og við-
kvæmni lá henni ofarlega í
brjósti. Því var það, að enda
þótt hún þætti á stundum ströng
í skólahaldi sínu, þá naut hún
oftast trausts og virðingarogein-
lægrar vináttu nemenda sinna,
því varla gat nokkrum dulizt að
hún vildi það fyrst og síðast,
að nemendur sínir mættu hverfa
frá skólanum meiri, sannari og
betri menn en áður. Ekkert var
henni meira áhugamál en að
islenzk heimili mættu verða
fegurri, hlýlegri og þjóðlegri, en
nú er. Og Hallormsstaðarskólinn
er í því góð fyrirmynd, því
að hann minnir einmitt á slíkt
heimili svo vel hefir tekizt um
flest.
Gestrisni íslendinga er á orði
höfð. Á Hallormsstað hefir sú
dyggð verið iðkuð með höfðings-
brag. Og margir eru þeir orðnir,
sem gist hafa á Hallormsstaðar-
(Framhald á 5. síðu)
ELDHÚSUMRÆÐUR Á ALÞINGI
eru nýlega um garð gengnar. Og nú
heldur kannske einhver, að ég ætli
að fara að taka þátt í þeim umræðum.
En því fer fjarri. Ég hefi þar engu við
að bæta. En mér datt í hug, að gaman
gæti verið að rifja upp einhverja fróð-
leiksmola um eldhúsdaginn fyrr og
síðar. Því að eiginlega er þetta mesti
merkisdagur. Þó hann hafi ekki verið
gerður að fánadegi ennþá!
ELDHÚSDAGURINN er eitt þeirra
pólitísku fyrirbrigða, sem orðið hafa
til smátt og smátt í lýðræðislöndum
án þess að um það væru sett lög. í
enska þinginu tíðkast svo nefndir
spurningafundir. Þegar spurningatími
hefur verið ákveðinn, getur hvaða
þingmaður sem er beint spurningu
til einhvers ráðherrans og ráðherrann
verður að svara jafnharðan. Hver
spurningin rekur aðra úr ýmsum átt-
um og öllu þarf að svara. Þá veltur
mikið á, að menn séu gagnorðir, fljót-
ir að hugsa og hnyttnir í svörum.
Hér á landi er eldhúsdagurinn við
fyrstu umræðu fjárlaga. En þeirri um-
ræðu er þannig hagað, að eftir að
ráðherra hefir fylgt fjárlagafrumvarp-
inu úr hlaði og þingmönnum gefizt
kostur á npkkrum athugasemdum, er
umræðunni frestað í nokkrar vikur
og málið fengið fjárveitinganefnd í
hendur. Þegar tillögur hennar liggja
fyrir, er umræðunni haldið áfram, og
heitir þá eldhúsdagur. En þá er ævin-
lega langt liðið á þing. Eldhúsdagur-
inn hefst með því að stjórnarand-
stæðingar koma fram með gagnrýni
sína á stefnu og störfum þeirrar rík-
isstjórnar, sem með völd fer í land-
inu, en ríkisstjórnin ver gerðir sínar
og er svo rökræðum haldið áfram.
En. fjárveitinganefndin gerir ekki
greinífyrir tillögum sínum fyrr en við
aðra umræðu. Á eldhúsdegi mega
þingmenn tala um hvaða mál, sem
þeim sýnist. En á venjulegum fund-
um er ekki talið þinglegt að ræða
annað mál en það, sem á dagskrá er
í hvert sinn.
ÁÐUR EN ÚTVARPIÐ KOM TIL
SÖGUNNAR stóðu eldhúsumræður
stundum 1- marga daga, jafnvel heila
viku, og þurfti þá stundum að vaka
heilar nætur til að ljúka þeim. Þetta
voru erfiðir timar fyrir ræýuskrifar-
ana í þinglnu, því þeir urðu að vera
viðbúnir, hvort sem vár á nótt eða
degi til að taka sæti sitt í skrifara-
stólnum eftir fyrirfram ákveðinni röð.
Og ræðuskriftirnar voru stundum
heldur óskemmtilegar síðustu nóttina,
þegar flestir voru orðnir syfjaðir og
ræðumenn farnir að endurtaka það,
sem þeir höfðu áður sagt. En þing-
flokksréttinði eru helzt þau, að geta
krafízt útvarpsumræðna. En nú er
þetta breytt. í þíngsköpum er nú á-
kveðið, að eldhúsumræður fari fram
í útvarp og er þessu útvarpi ætlaður
takm'arkaður tími, sem skipt er eftir
reglum. Raunar er ekkert því til fyr-
irstöðu, að umræður geti haldið áfram
eftir að útvarpi er lokið, en reynslan
er s’ú, að svo hefir ekki verið. Og
mikill er sá munur að vera þing-
skrifari á eldhúsdegi nú eða fyrr. Því
að mikið af útvarpsræðunum er nú
lesið af handriti, sem skrifarinn get-
ur afritað orðrétt a. m. k. að mestu,
ef hann bíður þá ekki eftir þvi að ræð-
an komi út í blaði, klippir hana svo út
úr blaðinu og límir hana á handrita-
pappir sinn.
NÚ PINNST LÍKA MÖRGUM, að
eitthvað mætti fara að draga úr
ræðuskriftum á Alþingi og hinni
miklu ræðuprentun í Alþingistíðind-
um. Sú bók mun nú vera orðin næsta
fálesin, og er nú síðan annríkið hófst
í prentsmiöjunum, einu til tveim ár-
um á eftir tímanum. Væri sennilega
nóg að prenta útdrætti úr ræðunum
eins og gert var á dögum Jóns Sig-
urðssonar og reyna þá heldur að koma
þeim út jafnóðum. Fyrir almenning
er miklu meira gagn að greinagerð-
um þingskjala og væri réttara, að
þingmenn gerðu sér far um að vanda
til þeirra heldur en leggja áherzlu
á að fá ræður sínar prentaðar, þar
sem fáh- eða engir lesa þær. En um
greinargerðir verður að krefjast þess,
að þær séu svo áreytnislitlar sem unnt
er, a. m. k. ef þær eiga að birtast í
þingfréttum.
ÉG HEFI HEYRT SPURT UM ÞAÐ,
hvernig á því standi, að Sjálfstæðis-
þingmennirnir fimm, sem ekki eru
stjórnarsinnar, hafi ekki haft ræðu-
tíma á síðasta eldhúsdegi. Það er af
því, að þeir hafa ekki sagt sig úr
flokknum, og flokkurinn hefir ekki ætl-
að þeim neitt af ræðutíma sínum. Ef
þeir hins vegar hefðu verið búnir að
segja sig úr flokknum, hefðu þeir haft
sérstakan ræðutíma sem utanflokka-
menn samkvæmt þingsköpum. Hins
vegar kom það fram hjá forseta, er
hann kynnti ræðumenn, að um sér-
stöðu væri að ræða i flokknum. Hann
sagði: „Nú tekur hæstvirtur forsæt-
isráðherra til máls og talar fyrir
hönd þess hluta Sjálfstæðisflokksins,
er styður ríkisstjórnina."
ÉG HEFI LÍKA VERIÐ SPURÐUR,
hvort það sé í samræmi við venjur,
að ráðherrarnir hafi haft þrisvar
sinnum lengri ræðutíma en stjórnar-
andstæðingar. Já, það er samkvæmt
þingsköpum. Skipting ræðutíma er
miðuð við flokka, og hafa allir flokk-
ar jafnan ræðutíma án tillits til þess,
hver afstaða þeirra er til stjórnar-
innar. Á árunum fyrir stríðið var
þannig .ástatt í þinginu, að tveir flokk-
ar voru með stjórninni, en tveir (og
(Framhald á 8. síðu)
1772, en var löngum embættis-
laus vegna illvígra málaferla. —
Var hann fjórum sinnum
dæmdur frá . embætti vegna
margvíslegra misgerða og ill-
inda, er hann átti í við ýmsa.
Fór hann þá jafnan utan til þess
að fá uppreisn á ný. Lauk hann
að síðustu ævi sinni í sýslu-
mannsembætti 1772.
Úr riti Erlendar er það talið
markverðasi, að hann leggur til
að danska stjórnin láti góða
fiskimenn frá Hollandi og Noregi
setjast að á íslandi og byggja
þar fiskiþorp. Þessir erlendu
fiskimenn skyldu vera skatt-
frjálsir (!) — Erlendur leggur og
til að stofnaður verði fiskibær
við Skutulsfjörð (ísafjarðar-
kaupstaður) og komið þar upp
þilskipastól. — Hefir hann þár
orðið sannspár og næsta fram-
sýnn.
Þá er Erlendur mjög hvetjándi
þess, að sett verði saltsuðustofn-
un á fót í Reykjanesi, svo fiski-
menn.geti jafnan fengið nægi-
legt salt í afla sinn. — Til marks
um saltvinnslumöguleika þarna
kveðst hann hafa sett járnpott,
fullan af sjó yfir hver, og að
sólarhringi liðnum hafi vatnið
verið gufað upp, en hvítt saltið
eftir.
Sennilegt má telja, að þessi
ritlingur Erlends hafi verið les-
inn og íhugaður af stjórnarvöld-
unum.
Árið 1772, einu eða tveimur
árum eftir að rit þetta birtist,
sendir danska stjórnin Conrad
Walter til íslands í því skyni að
rannsaka möguleika til salt-
vinnslu í Reykjanesi. Walter
þessi var starfsmaður við Vallö-
saltverk á Sjálandi. Með Walter
fóru þegar saltsuðumaður, múr-
ari og trésmiður, og auk þeirra
Jón stúdent Arnórsson, er þá var
að laganámi í Höfn. Átti Jón að
kynnast saltgerðinni til þess síð-
ar að hafa þar yfírumsjón.
Þeir félagar komu í Reykjanes
í júlí 1773. Var þá tekið að reisa
nauðsynlegustu hús, og búnar
til 3 saltpönnur. Gekk þetta svo
fljótt, að hinn 6. september var
’oyrjað á saltsuðunni, og haldið
áfram, fram eftir hausti. Walter
og Jón Arnórsson fóru utan um
haustið, en komu aftur þegar
næsta vor.
Var Jón Arnórsson þá skipað-
ur sýslumaður í ísafjarðarsýslu,
og í skipunarbréfi hans mun
hafa verið tekið fram’að hann
skyldi hafa yfirumsjón með salt-
verkinu. Reisti Jón sýslumaður
jafnframt bú í Reykjarfirði. —
Síðar keypti konungur jörðina
Reykjarfjörð í makaskiptum
fyrir Auðkúlu í Arnarfirði og
Birríustaði. Fékk Jón Arnórsson
ábúð á Reykjarfirði með venju-
legum leiguskilmálum.
Var nú á næsta ári aukið við
9 saltpönnum, stórum, og 2 litl-
um, og eínni þurrkunarpönnu.
Árið 1776 voru enn settar upp
6 pönnur. Urðu þær þá alls 30,
sem notaðar voru til saltgerðar-
innar. Fór Walter með þær til
íslands, og þá í síðasta skipti.
Af pönnum þessum voru 27 úr
blýi. Voru þær ferhyrndar um
iy4 metri á hverja hlið, og ná-
lega 20 cm. djúpar. Þurrkunar-
pönnurnar tvær voru úr blikki,
um 2 metrar á lengd, 1 y4 m. á
þreidd. — Blýpönnurnar vógu
um 250 kg.
Húsakostur var þá orðinn
mikill í Reykjanesi, að þeirrar
tíðar hætti. Voru þar talin tvö
íbúðarhús, fimm suðuhús, tvö
þurrkhús,tvö dæluhús,stórt salt-
hús og sjógeymsluhús. — Sjór-
inn var geymdur þar í stóru trogi
eða keraldi. Það var um 9 metr-
ar á lengd, 6 á breidd, og um 2
metrar á dýpt. Sjónum var dælt
í opinn stokk, er lá í keraldið, en
úr botni þess lágu þiljur í öll
suðuhúsin. Sjórinn hófst um 9
metra frá sjávarmáli, og var um
114 metra vegur frá sjávarmáli
að stóra keraldinu.
Ekki var saltmagnið mikið,
sem fékkst í Reykjanesinu. Frá
6. sept. 1773 og til ársloka 1774
nam framleiðslan þar 75 tunn-
um, er mun mega gera um 10.400
kg. Árið 1775 var framleiðslán
talin 128 tunnur, eða um 18 y2
smálest, og frá ársbyrjun 1776
til 13. júní sama ár 92 tunnur
eða tæpar 13 smálestír. Tölur
um framleiðslumagn síðari ár-
anna hefi ég ekki getað fundið.
Magnús sýslumaður Ketilsson,
sem skýrði greinilegast frá salt-
verkinu í riti sínu „Islandsk
Maanedstidende", telur vonir
standa til að unnt muni að
framleiða í Reykjanesi um 325
tunnur salts á ári, eða um 45
smálestir. — Hærra var nú ekki
hugsað. — Má enda telja senni-
legt, að saltverkið hefði háldið
áfram, ef unnt hefði reynzt að
ná því framleiðslumarki.
Eftir síðari komu Walters átti
að færa nýtt líf í saltvinnsluna.
Var þá meðal annars ákveðið að
byggja öll hús þarna úr múr-
steini, því að sýnt þótti, að
timburhúsin fúnuðu brátt.
Samningar voru gerðir við
kaupmenn um móttöku og verð
saltsins. Áttu þeir að taka það
á staðnum, og verð þess ákveðið
2 dalir tunnan eða um 30 krón-
■ur smálestin.
Saltið úr Reykjanesi fékk
bezta orð, þótti ágætt, bæði til
fisk- og'kjötsöltunar.
í Sýslumannaævum segir, að
saltverkið hafi gengið vel í 13
ár, en úr því lítið verið stundað.
Hafi það síðan verið selt við upp-
boð 1798. Var Jón sýslumaður
Arnórsson þá látinn fyrir tveim-
ur árum.
Eftir þessum ummælum að
dæma, virðist saltvinnslan hafa
gengið sæmilega, eða verkið
sjálft, en framleiðslan jafnan
verið rekin með tapi, of lítið
fengist af salti til að bera uppi
kostnaðinn. Stjórnin hefir því
sennilega kippt að sér hendinni
með fjárframlög að 13 árum
liðnum eða máske fyrr. Þó var
saltverkið látið lafa meðan Jóns
Arnórssonar naut við. En að
honum látnum var það eins og
fyrr greinir selt á uppboði. Salt-
vinnsluna sjálfa tók enginn upp
eftir það. Það hafa verið húsin,
sem seld hafa verið, og þau
áhöld, sem einhvers þóttu nýt.
Byggð í Reykjanesinu lagðist
niður við lok saltvinnslunnar.
Var löngu síðar búið þar í tjöld-
um, og timburskýlum, í mánað-
artíma að sumrinu, meðan sund-
kennsla stóð þar yfir. — Fastir
bústaðir hófust þar fyrst með
stofnun barna- og héraðsskólans
fyrir 10 árum.
Lítilsháttar menjar saltvinnsl-
unnar sáust í Reykjanesi fram
á síðustu ár. Voru það múr-
steinabrot og brotnar upphleðsl-
ur við hverina, milli núverandi
sundlaugar og heimavistarskól-
ans.
Aðal-sjógeymsluhúsið með ker-
aldinu hefir sennilega staðið við
neðri enda heimavistarhússins,
og salthúsin verið þar í nánd,
niður að' sundlauginni. Hafa
þessi verksummerki horfið við
hin nýju mannvirki í Reykja-
nesi.
Þótt eigi verði sagt, að salt-
gerðin í Reykjanesi hafi orðið
bein lyftistöng verklegra fram-
fara né gefið arð, heldur þvert
á móti grynnt í fjárhirzlu
stjórnarinnar, þá er þó vert að
minnast þessarar iðnaðarfram-
kvæmdar, sem á sínum tíma
þótti miklum tíðindum sæta.
Stofnun saltverksins og starf-
ræksla sýndi augljósa fram-
kvæmdaþrá og löngun eftir að
verða landsmönnum að liði með
nýjum atvinnurekstri og áður
óþekktum hér á landi. Ekki er
ósennilegt, að saltvinnslan hafi
stuðlað að aukinni saltnotkun,
að minnsta kosti í ísafjarðar-
sýslu. En saltskortur var einmitt
mjög tilfinnanlegur um þessar
mundir hér á landi, svo matvæli
eyðilögðust eða voru etin
skemmd og fiskur varð ekki
saltaður til útflutnings.
Geta má og þess, að salt-
virinslan í Reykjanesi hefir án
efa opnað augu margra manna
fyrir nytsemi hverahitans —
þótt langt væri raunar góðs að
bíða í þeim efnum. — Reykjar-
fjarðarbóndi hafði lengi mat-
iurtagarða í Reykjanesi, og upp-
skera mun þar ekki hafa brugð-
izt. —
Upp úr miðri 19. öld (sumir
herma jafnvel um 1830) er tekið
að fást við sundkennslu með
köflum í Reykjanesi. — Fyrst
mun hafa verið kennt í Hvera-
vikinni í sjónum, niður undan
núverandi sundlaug. Um 1890 er
síðan tekin upp skipuleg sund-
kennsla á vegum sýslunefndar
tsafjarðarsýslu. Sundlaug hafði
bá verið gerð ofar á Reykjanes-
inu, og síðar var byggt við þá
laug smáhýsi úr timbri. Á fyrri
ófriðarárunum var svo núver-
andi sundlaug gerð, og hefir hún
verið endurbætt og stækkuð
mikið síðan.
Árið 1934 er svo heimavistar-
barnaskóli reistur í Reykjanesi,
er síðar varð jafnframt héraðs-
skóli. — Rísa þarna úr því upp
veglegar byggingar, hver af
annarri.
Hefst nú nýr þáttur í sögu
Reykjaness, stórum glæsilegur,
það sem af er.
En það er önnur saga, sem
ekki verður sögð hér.