Tíminn - 30.12.1944, Qupperneq 4

484
TÍMINIV, laiigardagiim 30. des. 1944
108. blað
Ðjörn Pálsson, Ytri-Löngumýri:
íslenzka dilkakiötið
í Tímanum 10. nóv. s. 1. birtist
grein eftir Runólf Sveinsson,
skólastjóra á Hvanneyri. Hann
ræðir þar um íslenzka dilka-
kjötið og markaðshorfur fyrir
það eftir stríð. Skólastjórinn
kemur viða við. Helztu niður-
stöður hans eru, að dilkakjöt
okkar sé annars flokks vara, að
engar menningarþjóðir hafi
skyld fjárkyn og ógerlegt sé fyrir
okkur að selja kjötið til annarra
landa eftir stríð, nema skipta um
fjárkyn. Greinarhöfundur virð-
ist álíta, að við eigum að út-
rýma okkar ærstofni að ein-
hverju eða öllu leyti og flytja í
þess stað inn fé af enskum fjár-
kynjum. Þar sem ummæli skóla-
stjórans eru að nokkru leyti vill-
andi, en að öðrum þræði röng
og órökstudd, er ástæða til að
ræða þau nánar.
Þeir, sem lifa á því að fram-
leiða búfjárafurðir, þurfa að
gera allt, sem hægt er til þess að
auka vörugæðin og koma af-
urðunum í sem söluhæfustu á-
standi til neytendanna. Að þessu
verður stöðugt að vinna, því að
sé kyrrstaða ríkjandi í þessum
efnum, verður það þjóðfélag
undir í samkeppni við aðrar
þjóðir, einkum á tímum tækni
og framfara. íslenzkir búfjár-
eigendur hafa stefnt í rétta átt
undanfarin ár hvað þetta snert-
ir. Vera má að hægt hefði verið
að komast lengra áleiðis og á-
reiðanlega þarf lengra að halda
á þeirri framfarabraut.
Stærsti tekjuliður sauðfjár-
bænda er dilkakjötið. Tiltölulega
fá ár eru síðan farið var að
flytja frosið kjöt til annarra
landa. Það er því stutt síðan
fjáreigendur þurftu að fara að
taka tillit til óska enskra neyt-
enda. Mikill hluti kjötsins hefir
verið seldur innanlands, einkum
síðan stríðið hófst. Mæðiveiki
hefir gengið yfir mörg beztu
sauðfjárhéruð landsins. Sjúk-
dómurinn hefir fækkað sauðfé
og lamað kynbótastarfsemi í við-
komandi ikéruðum. Bændur hafa
einkum lagt kapp á að ala upp
sauðfé, sem væri ónæmt á mæði-
veiki, en hirt minna um að bæta
kjötið með tilliti til enska mark-
aðsins. Nokkuð hefir þó áunnizt
í þesssu efni, og kjötgæðin hafa
aukizt.
Bezta kindakjöt heimsins er
frá Nýja-Sjálandi. Þar eru nær
eingöngu ensk fjárkyn. Sömu
fjárkyn eru í ýmsum héruðum í
Ástralíu, Afríku og Ameríku. Það
sem veldur hinum óvenjulegu
kjötgæðum i Nýja-Sjálandi er
því ekki eingöngu kyngæði fjár-
ins, heldur hitt, að gróður og
veðrátta landsins er óvenju hag-
kvæm til þess að gera sauðfé
hraust og holdgott.
Ástralía og Suður-Ameríka eru
stór lönd. Af því leiðir að mikill
munur er þar á gróðri og veðr-
áttu. f sumum héruðum má hafa
sauðfé af brezkum holdafjár-
kynjum. Önnur héruð eru svo
þurr og gróðurlítil, að þar er að-
eins hægt að hafa fé af Merinó-
ættum, en það fé er aðallega
ræktað vegna ullarinnar. Mjög
víða eru ærnar af Merinókyni að
einhverju eða öllu leyti. Handa
þeim eru notaðir hrútar af
holdafjárkynjum. Á þann hátt
tekst að fá dilka, sem verðmætt
kjöt fæst af. Af framangreindum
ástæðum leiðir, að kjöt frá þess-
um löndum er mjög misjafnt.
Bezti hluti þess er holdameiri en
íslenzka kjötið, en lakari hluti
þess er verðminni en okkar kjöt.
Fyrir stríð var verð svipað á ís-
lenzku kjöti og kjöti frá Suður-
Ameríku og Ástralíu.
íslenzka og skozka kjötið er
óvenju bragðgott. Veldur því
hinn smágerði hálendisgróður,
sem sauðfé þessara landa lifir
svo mikið á að sumrinu. Vöðva-
þráeðir þessa kjöts eru fíngerðir,
og fitan er ljúffengari en fita
af enskum fjárkynjum. Hins
vegar er sauðfé okkar kynfestu-
lítið og því misjafnt að gæðum.
Það safnar of mikilli innanfeiti,
en of litlu kjöti á bak og malir.
Það þarf því að vinna að því að
gera dilkana holdmikla en til-
tölulega beinasmáa. Slíkt ætti að
vera gerlegt, því á einstöku bæj-
um er til holdmikið og vel skap-
að fé. Ég hefi t. d. séð dilka-
kroppa frá Helluvaði í Mývatns-
sveit, sem voru svo holdmiklir og
vel skapaðir, að þeir hefðu sómt
sér vel innan um kjöt af hvaða
fjárkyni sem var. Slíkir fjár-
stofnar eru víðar til hér á landi.
Fjáreigendur þurfa að fylgjast
vel með því, hvar beztu fjár-
stofnana er að finna og fá hrúta
þaðan til umbóta á eigin fé. Á
þann hátt ætti að vera hægt að
gera íslenzka sauðféð allt að
þvf eins gott og úrvalið úr því er
nú, þó að slíkt taki eðlilega sinn
tíma.
Kjöt er flokkað eftir þyngd og
holdgæðum á enskum markaði.
Gæðaflokkar eru þrír, en þyngd-
arflokkar margir. Holdgóðir en
tiltölulega litlir kroppar eru
verðmestir. Veldur þar mestu
um að hentugra er fyrir hús-
mæður að fá lítil kjötstykki þeg-
ar keypt er til einnar máltíðar.
Þungu kropparnir eru ennfrem-
ur oftar af eldri lömbum og kjöt
af þeim tæplega jafn fíngert og
ljúffengt.
Mismunandi kröfur eru gerð-
ar til 1. fl. í einstökum löndum.
Af því var t. d. 1. fl. kjöt frá
Suður-Ameríku og Ástralíu selt
fyrir 0,20 kr. lægra verð pr. kg.
fyrir stríð en kjöt frá Nýja-Sjá-
landi. Þessi verðmunur orsakast
ekki af því, að hver vöðvabiti
sé næringarmeiri eða bragðbetri
í Nýja-Sjálandskjötinu, heldur
af hinu, að því holdmeiri sem
kroppurinn er, þeim mun lægri
verður beinaprósentan af heild-
arþunga kjötsins. Betra matar-
kaup er því í holdamiklum kropp
en þunnholda. Það er jafnmikil
fjarstæða, að 1. fl. kjöt frá ís-
landi og Suður-Ameríku sé 2. fl.
vara eins og að segja að 1. fl.
lambskroppur frá Nýja-Sjálandi
sem vegur 50 pd., sé 2. fl. vara,
þó að hvert kg. í honum seljist
fyrir ofurlítið lægra verð en í 30
pd. þungum kropp.
íslenzka fjárkynið er af nor-
rænum uppruna. Það hefir lítið
blandast öðrum fjárkynjum,
sökum þess hve ísland hefir ver-
ið einangrað. Sauðfé okkar hefir
þó fengið sín einkenni.
Náskylt íslenzka fjárkyninu er
sauðfé í Orkneyjum, Shetlands-
eyjum og Færeyjum. Skyld fjár-
kyn er éinnig í Finnlandi, Rúss-
landi og Skandinavíu. Norðmenn
og Svíar hafa raunar flutt inn
ensk fjárkyn, sem hafa ýmist
komið í staðinn fyrir eða bland-
ast saman við upphaflega fjár-
stofninn. Vafasamt er, að þessi
fjárblöndun hafi tekizt svo vel
sem vera ber. Þjóðir þessar selja
ekki dilkakjöt til annarra landa.
Beitilönd og veðrátta er að ýmsu
leyti ólík þar og hér. Þjóðir þess-
ar standa ekki framarlega í
sauðfjárrækt, svo hæpið er að
sækja fordæmi til þeirra viðvíkj-
andi fjárrækt hér í framtíðinni.
Sauðfé okkar er sennilega arð-
meira og betra en skyld fjárkyn
í öðrum löndum. Á hinum forn-
norsku eyjum er féð t. d. afurða-
minna. Má vera að því valdi
kjarnminni og takmarkaðri
beitilönd. íslenzka féð hefir
marga góða kosti. Það er harð-
gert og duglegt beitarfé. Ullin
er einkar hentug fyrir þá veðr-
áttu, sem hér er. Ærnar eru
hraustar og geta náð ótrúlega
háum aldri. Þær mjólka vel og
dilkarnir eru óvenjulega bráð-
þroska. Þetta er mjög þýðingar-
mikið atriði, með tilliti til þess,
hve sumur eru hér stutt.
Blackface og Cheviot fjár-
kynin 'eru talin harðgerðust og
hentugust í hálendishéruðum, af
brezku fjárkynjunum. Verða má,
að ær af þessuiú kynjum þrifust
hér sæmilega, en litlar líkur eru
til að þær gæfust betur en ær af
eigin stofni.
Þessi fjárkyn, einkum Black-
face, eru seinþroska og smávax-
in, og ærnar mundu ekki mjólka
eins vel og okkar ær gera. Ég
held því, að viturlegast sé að
vinna ötullega að umbótum á
eigin fjárstofni. Hvers vegna
ætti ekki að vera hægt að rækta
hér úrvals-fjárkyn eins og Bret-
ar hafa gert? Enginn, sem vit
hefir á, neitar því, að til er góður
efniviður í sauðfé okkar. Hitt er
annað mál, að hagkvæmt mun
reynast að nota hrúta af brezku
kyni til sláturfjárbóta. Öll lönd,
sem framarlega standa í sauð-
fjárrækt, nota þá aðferð að hafa
ærnar af harðgerum, mjólkur-
lagnum og frjósömum fjárkynj-
um. Eigi að lóga lömbunum, eru
hrútarnir hafðir af holdameiri
en lingerðari fjárkynjum. Mjög
oft eru einblendingsgimbrarnar
látnar lifa. Þær verða oftast ó-
venjulega duglegar og frjósamar
ær, en þess þarf að gæta að lóga
því, sem undan þeim kemur. Sé
það eigi gert, vill koma afturför
og kynfestuleysi í fjárstofninn.
Fleira en eitt brezkt fjárkyn
getur komið til greina til ein-
blöndunar hér á landi. Border
Leicesterfé hefir verið flutt til
landsins. Sá stofn er raunar lít-
ill og vafalaust þarf að fá hrúta
til viðbótar, svo skyldleiki verði
ekki of mikill. Þetta fjárkyn
hefir gefizt vel til einblöndunar
í Skotlandi. Óvíst er að við fá-
um hentugra fjárkyn til slátur-
fjárbóta, enda mun það yfirleitt
hafa reynzt vel. Rétt væri einn-
ig að nota hrúta af Cheviot- og
jafnvel Blackface-fjárkyni til
reynslu handa íslenzkum ám,
með það fyrir augum, að láta
gimbrarnar lifa. Einblendings-
ærnar mundu verða duglegar
beitarkindur. Vera má og, að
þær hefðu meiri mótstöðu gegn
mæðiveiki en íslenzku ærnar
hafa enn sem komið er.
Blöndun óskyldra fjárkynja
hefir alstaðar gefizt vel að vissu
marki, og svo mun einnig verða
hér. Reynslan ein getur skorið
úr því til fulls, hvernig hag-
kvæmast verður að haga slíkum
hlutum í framkvæmd. Slík ein-
blöndun má ekki verða til þess
að draga úr umbótum á hrein-
ræktuðu íslenzku fjárkyni.
Vinna þarf að því að auka kyn-
festu og<bbæta vaxtarlag fjárins,
auka holdgæði þess, beitarþol
og mjólkurlagni. Sé að þessu
unnið, mun íslenzki fjárstofn-
inn reynast sauðfjárbændum ó-
metanlega mikils vlrði.
Með vaxandi tækni mun rækt-
un og heyfengur aukast. Víða
eru beitilönd fyrir sauðfé víð-
lend og hagkvæm til þess að
framleiða verðmætt kjöt. Líklegt
er því, að útflutningur kinda-
kjöts aukist í framtíðinni. Það
þarf að vinna að því af ötulleik
að bæta kjötið. Ekki að eins með
kynbótum og blöndun óskyldra
kynja, heldur einnig með skyn-
samlegri meðferð á ám og dilk-
um. Hrútlömbin þarf að gelda
a. m. k. þau eldri. Geldingarnir
verða holdmeiri og þeir horast
minna og síðar á haustin. Þvæl-
ingur ætti að verða minni á fé að
haustinu, þegar girðingar í
heimalöndum aukast. Ætti það
aðgera fjáreigendum auðveldara
að láta lömbin ekki horast áð-
ur en þeim er lógað, en það
skiptir miklu vegna gæða kjöts-
ins.
Matvæli verða yfirleitt lakari,
ef þau eru geymd lengi. Þetta er
mismunandi eftir því, hvaða
matvæli eru, og hvernig þau eru
geymd. Kjötið er aðallega geymt
frosið. Sé það geymt mjög lengi,
verður það þurrara og bragð-
minna. Nýtt kjöt er því að öðru
jöfnu verðmeira en frosið kjöt.'
Ekki er ólíklegt að með aukinni
tækni finnist einhver ráð til þess 1
að geyma kjöt og flytja á milli,
landa, án þess að það missi
nokkuð af upphaflegum gæðum.
Takist það, mun það verða ís- '
lenzkum fjáreigendum til mikils
hagsbóta.
Sauðfjárrækt mun verða arð-
vænleg atvinna fyrir íslenzka
bændur í framtíð sem fortíð. Til
'þess að svo megi verða, þurfum
við að vera glöggskyggnir á kosti
eigin búfjár og afurða. Með því
eina móti miðar okkur áfram á
braut umbóta og framfara. Ó-
kostina við framleiðsluvörur
okkar eigum við að gera okkur
ljósa og úr þeim þarf að bæta
eftir föngum. Það verður ekki
gert með því að ófrægja fram-
leiðsluvörurnar um of og loka
augum fyrir kostum eigin bú-
fjár eins og skólastjórinn á
Hvanneyri gerir í grein sinní.
Samfærsla byggðar-
ínnar og rafmagns-
málín
Að undanförnu hafa raforku-
málin oft borið á góma í Alþingi,
þótt frumvarp milliþinganefnd-
ar þeirrar, sem starfað hefir við
undirbúning heildarlöggjafar
um raforkuframkvæmdir í land-
inu, sé ekki komið til umræðu.
En þegar á það stórfellda um-
bótamál er minnzt, hafa sósíal-
istar jafnan reynzt samir við
sig.
Einn uppbótarþingmaður Só-
síalistaflokksins, Sigurður Thor-
oddsen, sagði t. d. í þingræðu 19.
febrúar 1943 m. a.:
„Það vandamál, hvernig
eigi að halda fólkinu í sveit-
um, verður ekki leyst með
þvi að leiða rafmagn inn á
hvert býli. Til þess erum við
of fátækir og auk þess yrði
það til þess að halda við
dreifbýlinu, sem ég held, að
allir hljóti að vera sammála
um, að sé böí íslenzks land-
búnaðar.“
Og til enn fyllri áherzlu og
merkis um, að þetta væri megin-
atriði endurtók þingmaðurinn,
það með þessum orðum:
„Svo vil ég endurtaka það,
sem ég sagði í byrjun, að
það dugar ekki að ætla sér
það, að raflýsa sveitirnar,
svo að rafmagn komi þar
inn á hvern bæ. Slíkt er í
fyrsta lagi óframkvæman-
legt og yrði þess utan til þess
að viðhalda dreifbýlinu,
þessu mesta böli íslenzks
landbúnaðar. Það verður
auðvitað að kosta kapps um
það, að sem flestir verði
raforku aðnjótandi og að
það verði framkvæmt á sem
ódýrastan hátt.....
í raforkumálunum verður
að fara þá leið, að þéttbýl-
ið, sem getur borið uppi
kostnað við virkjanir og
veitur, fái fyrst rafmagn, en
dreifbýlið síðar og jafnóð-
um og unnt er.“
Svo mæla börn, sem vilja, og
eplið fellur sjaldan langt frá eik-
inni.
foringjunum um allar ófarir
ítalska hersins. De Éónó, hinn
gamli herforingi, sem sviptur
haföi verið tign sinni í Abessi-
níustríðinu, mótmælti þessu.
Fleiri tóku til máls og umræður
héldu áfram í eina klukkustund.
Litlu eftir klukkan sex reis
Grandi upp. Hann benti fyrst
á það, að í stórráðinu væru fáir,
sem sérþekkingu hefðu á her-
málum, og því væri það ekki
réttur aðili að dæma um ein-
stakar hernaðarathafnir eða
herstjórn einstakra manna. Síð-
an sneri hann sér að Mussolini.
„Foringjanum er kunnugt um,
h^að ég hef í hyggju að leggja
til við þessa samkomu," mælti
hann. Talaði hann síðan í heila
klukkustund, leiddi að því rök,
að Mussolini hoí»Si innt af hönd-
um þá þjónustu við þjóðina, er
honum mætti auðnast, og nú
yrði að fá konungi í hendur
yfirráð hersins. Dró hann upp
úr vasa sínum tíllögu um að
nýrri ríkisstjórn, er styddist við
fulltrúaþing, yrði komið á lagg-
irnar og Mussolini fengi konungi
í hendur öll hin æðstu völd í
landinu.
Að lokum sagði hann: „Greið-
um svo atkvæði." í meira en
tuttugu ár hafði eigi farið fram
atkvæðagreiðsla í stórráðinu.
Mussolini hlustaði þegjandi á
ræðu Grandis. Hann var þögull
og þungbrýnn og handlék blý-
ant sinn látlaust. Hann hafði
búizt við hörðum deilum, jafn-
vel æsingum og upphlaupum, en
alls ekki kröfu slíkri sem þeirri,
er Grandi bar fram, að málið
yrði útkljáð með atkvæða-
greiðslu.
En í forsölum og hliðarher-
bergjunum biðu sextíu hermenn
með vélbyssur og byssustingi. |
Þeir voru úr einkahersveit
Mussolini sjálfs, höfðu unnið
honum eiða og hlýddu skipun-
um hans eins. Eitt orð af munni
hans nægði til þess að þagga
niður í Grandi og stuðnings-
mönnum hans fyrir fullt og allt.
Tiltölulegar friðsamlegar um-
ræður fóru fram næstu fjórar
klukkustundír. Federzoni, 'for-
seti konunglega akademíisins,
líkti þessum ófriði við heims-
styrjöldina 1914—1918. Bottai,
sem hafði haft með höndum
stjórn iðnaðarmála, lýsti óá-
nægju verkafólksins. Dómsmála-
ráðherrann, Di Marsico, benti á,
hve erfiðlega gengi að halda
uppi stjórn og aga. De Stefani,
fyrrverandi fjármáiaráðherra,
Iýsti því fjárhagsöngþveiti, er af
styrjöldinni leiddi.
Ciano greifi, tengdasonur
Mussolinis, var einn þeirra fáu,
er vissi fyrirfram ráðagerð
Grandis. Hann veitti honum
eindregnasta stuðning allra stór-
ráðsmanna. Hann sagði, að
Mussolini hefði lagt út i þessa
styrjöld gegn sínum ráðum og
án þess að bera það undir stór-
ráðið. Löngun hans til að skapa
sjálfum sér frægð hefði knúið
hann til þess, og í þennan voða
hefði hann teflt þjóð sinni, enda
þótt hann víssi fyrirfram, að
herinn skorti tilfinnanlega
margar tegundir vopna.
Mussolini greip fram í fyrir
honum: „Það komst svikari inn
á heimili mitt þann dag, er þú
komst þangað fyrst.“
Síðan tóku ýmsir stuðnings-
menn Mussolinis til máls, og
þegar fundurinn hafði staðið í
fjórar klukkustundir enn, reis
Mussolini úr sæti sínu, kvað
framorðið og sagði samkomunni
slitið.
Grandi spratt á fætur. Hvað
kom það málinu við, þótt klukk-
an væri orðin eitt? Gátu stór-
ráðsmennirnir ekki vakað eina
nótt, þegar ítalskir hermenn
féllu þúsundum saman á Sikiley?
Og fundinum var haldið á-
fram. Mussolini sá það ráð
vænst, að taka sjálfur til máls.
Hann neitaði að leggja niður
völd og varði af kappi sáttmála
sinn við Þýzkaland og Japan.
Og enda þótt það hefði verið
rangt af ítölum að gerast stríðs-
aðilar, þá væri nú um seinan að
snúa við. ítalir yrðu að hálda
áfram að berjast. Hann kvað
samvizku sína hreina og þjóð-
ina fylgja sér einhuga.
Grandi krafðist þgss, að hann
skýrði frá því, hvað þeim Hitler
hefði farið á milli. Mussolini
neitaði því, en kvað sigurinn
vísan. Það hefði hann sannfærzt
um enn betur en áður af við-
ræðum sínum við Hitler.
„Staðreyndir, aðeins stað-
reyndir," hrópaði Grandi. „Við
vissum, að þú baðst um 3000
flugvélar. Hann bauð þér 300.“
Farinacci, er eitt sinn var rit-
ari fasistaflokksins, varði Musso-
lini og hrósaði Hitler og Þjóð-
verjum. Scorza, fitari flokksins,
bar fram málamiðlunartillögu,
er raunar var traustsyfirlýsing
Mussolini til handa. Þar var svo
að orði komizt, að allir, sem
snerust öndverðir gegn einveldi
og áframhaldandi striði, væru
svikarar.
Galbiati, yfirmaður heima-
hersins, sagði: „Hermenn mínir
vita, hvernig á að fara með þá,
sem hafa risið gegn foringja
sínum í kvöld.“ Fleiri ógnuðu
með grimmilegri hegningu.
Fundurinn var tekinn að snú-
ast á sveif með Mussolini. Þrír,
sem áður höfðu stutt málstað
Grandis, lýstu nú yfir því, að
þeir hefðu farið villir vegar og
tækju aftur fyrri orð sín.
Klukkan var að verða fjögur
að morgni. Stórráðsmenn voru
orðnir mjög heiftugir á báða
bóga. Framan úr forsölunum
heyrðist glamur i. byssum og
sverðum, er skipt var um varð-
lið. Eitthvað hlaut að gerast.
Grandi reis úr sæti sínu, reigði
höfuðið aftur á herðar, svo að
svartur hökutoppurinn vissi
beint að Mussolini. Hann þagði
ofurlitla stund, en mælti síðan:
„Það gildir einu, hvað um okkur
verður. Það er skylda okkar að
fylgja þessu fram. Greiðið at-
kvæði!“
Pareschi, landbúnaðarráð-
herra tárfelldi. „Hún er hroða-
leg þessi árás á foringjann,"
sagði hann. Samt greiddi hann
atkvæði með Grandi — og var
síðar tekinn af lífi.
Mussolini leit hvasst á Grandi
og mælti þurrlega: „Konungur-
inn mun styðja mig til þess að
framkvæma fyrirætlanir mínar,“
mælti hann. Hann mun lýsa
ykkur svikara, þegar ég segi
honum, hvað gerzt hefir hér í
nótt.“
Grandi endurtók aðeins fyrri
orð sín: „Greiðum atkvæð<!“
„Gott og vel,“ svaraði foring-
inn.
Atkvæðagreiðslan hófst. Hver
og einn reis úr sæti sínu og
gerði grein fyrir atkvæði sínu
í heyranda hljóði. Scorza greiddi
fyrstur atkvæði og sagði hátt
og skýrt: „Nei.“
Síðan tók hann sér -sæti aftur
og gerði sig, sem ritari flokks-
ins, líklegan aö skrá atkvæðin.
Næsti maður veitti Musso-
lini einnig stuðning.De Bono.sem
hataði Mussolini, sagði hörku-
lega: „Ég segi já.“ Grandi end-
urtók orð hans. Bottai sagði „já“
svo lágt, að varla heyrðist.
Þetta var ógurleg stund. Allir
biðu í hatri þrunginni óvissu
um úrslitin. En brátt kom i ljós,
að miklu fleiri fylgdu Grandi
að málum. Niðurstaðan varð sú,
að 19 sögðu já, 7 nei. Valdatíma-
bil Mussolinis var á enda. Hann
reis hægt úr sæti sínu, leit ekki
á nokkurn mann og gekk þegj-
andi eftir hinum langa sal og út.
En það var ekki öllu lokið.
Grandi lagði samþykktina fram
í tveimur afritum og krafðist
þess, að allir, sem greitt höfðu
henni atkvæði, staðfestu það
með undirskrift sinni. Annað
eintakið skildi hann eftir handa
Mussolini, hinu stakk hann í
vasa sinn. Fundi stórráðsins var
lokið. Þá hafði verið venja, að
allir risu úr sætum samtímis og
kveddu með fasistakveðjunni.
Að þessu sinni viðhafði enginn
fasistakveðjuna. Allir gengu
þegjandi út.
Varðmenn Mussolinis leyfðu
þeim að fara leiðar sinnar
óáreittum.
Það var orðið bjart af degi,
er þeir komu út. Það var sunnu-
dagsmorgunn og kirkjuklukk-
urnar ómuðu. Varðmennirnir
horfðu á þá tínast út, og stór-
ráðsmennirnir settust í bifreið-
ar sínar. Ekki mun hafa verið
laust við, að geigur væri í sum-
um, er þeir sneru baki við hin-
um vopnuðu fasistum.
„Þú borgar það á morgun
með blóði þínu, sem þú gerðir
í nótt,“ sagði Casanova við
Ciano greifa um leið og þeir
kvöddust,
Grandi dokaði við til þess að
tilkynna sendimanni konungs,
hvað gerzt hefði, og afhenda
honum annað eintakið af sam-
þykkt stórráðsins.
Mussolini hóf morgunstörf sín,
eins og ekkert hefði í skorizt,
og útbýtti fyrst verðlaunum
handa nemendum landbúnaðar-
skóla eins. En í konungshöllinni
beið Viktor Emmanúel Ítalíu-
konungur eftir honum. Musso-
lini hafði æskt viðræðna klukk-
an fimm um morguninn. Þegar
hann kom ekki á tilsettum tíma,
lét konungur senda eftir honum.
Þá brá Mussolini við og gekk
á fund konungs. Hann byrjaði
umsvifalaust að tala um fram-
tíðarætlanir sínar. Þá greip
konungurinn fram í fyrir hon-
um:
„Stórráðið hefir svipt yður
völdum. Þér ráðið ekki lengur
málefnum Ítalíu. Ég hef veitt
yður lausn.í*
Mussolini kvaddi þegar og fór.
Hann staðnæmdist hjá vörðun-
um og mælti:
„Hvar er vagninn minn?“
í sömu svifum ók vagn upp
(Framhald á 7. síðu)