Tíminn - 13.03.1945, Page 4

TfMIIVIV, þrlðjmlagimi 13. rnarz 1945
20. Wað
Laxárnar framtíðar*
ijarsjodur
Fáeinar athngasemdir
i.
Sæmundur Stefánsson skrifar
alllangt mál í Tímann í tilefni
af grein minni í vetur: „Lax og
laxveiði“. Segir S. S. í upphafi,
að ég fari „ekki alls staðar með
rétt mál“. En í grein sinni virð-
ist hann þó ekki geta komið
með eitt einasta atriði, þar sem
ég hafi farið rangt með og er þó
auðsjáanlega viljinn góður! í
fáeinum atriðum er S. S. á ann-
arri skoðun. Og hann um það.
En í langflestu virðist hann vera
mér sammála, því mjög líklegt
er, að hann telji fram það sem
skilur. í grein minni var víst
ein smávilla og hana gerir S. S.
að sinni villu líka og sejfist vera
mér þar alveg sammála!! Þetta
er að ég tel laxinn heldur eldri
þegar hann gengur í árnar,
heldur en nýjustu vísindi telja.
Þau segja laxinn aðallega vera
þriggja ára, þegar hann gengur
til sjávar og mikið af honum
sé aðeins eitt ár í sjó og komi
svo, einkum í smáárnar (Elliða-
ár o. fl.), fjögurra ára gamall.
En stærri laxinn er a. m. k. 2—3
ár í sjó.
■ II.
Skal ég svo víkja að skoðana-
mismun okkar S. S. Það kann
vel að vera, «að þeir við Ölfusá
veiði ennþá að einhverju leyti
óheppilega. Þeir svara þá til
þess. Það, sem ég hélt fram um
þeirra „skipulag“ var, að mér
sýnist miklu heppilegra, ef veitt
er í net á annað borð, að veiða
allt á 1—2 stöðum í ánni, held-
ur en að leggja fjölda neta og
girðinga um ^alla ána, allt fram
í sjó. Þess vegna vitnaði ég í
„skipulag“ Árnesinganna, sem
spor í rétta átt.
S. S. gerir lítið úr að laxveiðin
hafi aukist á Selfossi við að
farið var að hafa „skipulagið“ á
veiðinni og vitnar í að s.l. sum-
ar (sem var sérstakt laxleysi-
sumar) hafi veiðst þar aðeins
um 2200 laxar. Fyrsía ár „skipu-
lagsins", 1938, voru laxarnir þó
ekki nema 1393. Mér sýnist sú
tala vera lægri en 2200 og færa
því frekar líkur að mínum mál-
stað, heldur en Sæmundar. Er
ég mjög undra,ndi yfir ef S. S.
finnst það í alvöru vera betri
meðferð á 'ánum og vitmeiri
veiðiaðferð, að trufla göngu lax-
ins með sífelldum girðingum og
netastöppu utan úr árósum,
heldur en veiða laxihn á 1—2
stöðum. — Ég taldi bezt að hafa
enga netaveiði og fylla árnar af
laxi með góðri meðferð og klaki.
Og undir niðri gæti ég trúað að
S. S. væri á sama máli.
Að vaxandi veiði væri í upp-
ám Árnessýslu hafði ég einkum
eftir tveim laxveiðimönnum, er
ég umgengst daglega. Stundar
annar þeirra veiði í Brúará, en
hinn í Soginu. Og skal ég nafn-
greina þá báða við S. S., ef hann
vill. Og fleiri sterkar líkur hefi
ég fyrir aukinni stangaveiði
þar.
Hvort klak hefir haft áhrif í
Árnessýslu og Elliðaánum, eins
og ég geri ráð fyrir, get ég máske
ekki sannað, en S. S. getur þá
því síður sannað hið gagnstæða.
Ég fór eftir skýrslum Atvinnu-
deildar Háskólans um aukningu
á laxveiði við Selfoss. Hún hefir
auðvitað ^yrstu árin verið vegna
þess, hve laxinn hefir haft greið-
ari göngu, þegar netaflækjan
hvarf neðar úr ánni.
Ekki skal ég eyða miklu rúmi
til þess að deila við S. S. um
veiðitæki og aðferðir stanga-
veiðimanna við laxárnar. En
skal segja honum frá mörgum
ljótum dæmum í þeim efnum
við tækifæri — ekki þó öll af
íslendingum. En ég þekki ekkert
slíkt dæmi um Breta.
Ég veit að það má nota spón
o. þ. h., án þess að skaða mikið,
einkum í vatnsmiklum ám, sé
þess háttar notað t. d. eins og
Jóhannes á Borg og einstaka
fleiri gera, þ. e, að kasta spæn-
inum langt yfir fyrir þar sem
laxinn liggur og draga hann svo
aðeins 1—2 sinnum yfir þar sem
laxinn er.
En flestir róta „járnaruslinu“
hvað eftir annað ofan í þar sem
laxinn liggur (og það hættir
mönnum við með maðkinn líka)
og trylla hann þar með í
hræðslu.
Sný ég ekki aftur með það,
að mikil þörf sé fyrir íslendinga,
að temja sér meiri veiðimenn-
ingu, heldur en tíðkast hjá
fjölda mörgum Jpeirra ennþá.
Þótt einstaka þeirra séu prúð-
menni við veiðiskap og allmarg-
ir vel hæfir veiðimenn, þá
standa þó brezkir veiðimenn
íslendingum yfirleitt framar í
„sjentilmennsku“ í þessum efn-
um. En ég geri þá kröfu til ís-
lendinga, að þeir séu alls staðar
í fremstu röð, þar sem þeir geta
það.
III.
Sennilega gæti laxveiði orðið
ein tryggasta atvinnugrein hér
á landi. Mér er ljóst, að hér er
ekkert smámál um að ræða og
gott að um það sé rætt frá ýms-
um hliðum. Þá eru mestar lík-
urnar til þess að það bezta sigri
að lokum.
Sýnist ekki ólíklegt, að gera
mætti laxveiði í ánum tryggari
heldur en fiskveiðar í hafinu
umhverfis strendurnar. — Á-
gengni annarra þjóða getur orð-
ið svo mikil á beztu hrygningar-
stöðvar haffiskanna og fiski-
miðin, að fiskveiðum íslendinga
verði stórspillt með óhóflegri
rányrkju.
En hrygningarstöðvar ánna
og veiðin í ánum er algerlega
á valdi íslendinga sjálfra. Séu
árnar leigðar útlendingum til
hóflegrar veiði, má skoða veiði-
leyfin sem útflutningsvöru, er
engu síður gefur verðmæti inn
i íandið, heldur en vörur þær,
sem framleiddar eru af lands-
mönnum og seldar eru öðrum
þjóðum.
IV.
Það er hægt að deila um hvort
réttara væri að stunda eingöngu
stangaveiði í ánum gegn háu
veiðileyfigjaldi, eða að bænd-
urnir sjálfir, er búa við árnar,
veiddu laxinn til matar innan-
lands og ef til vill til útflutnings
einnig. Virðist það að sumu leyti
eðlilegra að bændur nytjuðu
sjálfir lönd sín, og þá einnig
árnar, heldur en ókunnir menn
úr fjarlægð. Hins vegar er stór-
hætta á því að menn eyðilegðu
árnar, ef hver bóndi nytjaði ána
fyrir sínu landi. Áin er nokk-
urs konar sameign allra, sem
við hana búa. Ósabóndinn ræð-
ur yfir farvegi laxins (og hefir
oft ranglega fengið mestan arð-
inn), en fjallabúinn yfir upp-
eldisstöðvunum. Hvorugt getur
án annars verið.
Allt bendir á að félagsskap
þurfi um árnar frá ósum til
fjalla, hver'nig svo sem veiðinni
er hr/gað, því að með samkeppni
verður ætíð eyðilagt meira og
minna fyrir öðrum, sem vel get-
ur endað með því að áin verði
algerlega eyðilögð fyrir öllum.
Með góðri meðferð ánna er
stuðlað að mjög álitlegri arðs-
von. Þau miklu verðmæti, er ís-
lenzku árnar geta gefið, er fá-
sinna að eyðileggja með óhæfi-
legri rányrkju, hvaða tæki, sem
notuð eru við hana.
Laxárnar eru framtíðar gim-
steinar íslands, sem heilla því
meira og aukast að verðmæti
eftir því sem landsmenn fara
betur með þá.
V. G.
V esimannaeyiabréf
Fylgízt med
AUir, sem fylgjast vilja með
almennum málum, verða að lesa
Tímann.
Áskriftarverð í Reykjavík og
Hafnarfirði er 4 kr. á mánuði.
Áskriftarsími 2323.
Réttarbót sú sem Eysteinn
Jónsson hefir nú fengið lög-
festa um að undanþiggja ný-
byggingasjóðaframlög útsvars-
álagningu mælist vel fyrir, en
það sýnir hins vegar glöggt á-
hugaleysi núverandi stjórnar-
flokka fyrir h" gsmunum út-
gerðarinnar, af pað skyldi taka
tvö ár að fá þetta lögfest.
Vel horfir nú með raforkumál
Eyjanna. Alþingi hefir samþ.
ábyrgð á 3 millj. króna láni til
rafstöðvarstækkunair í Eyjum,
og reynir nú á hver manndómur
er í bæjarstjórninni í Eyjum
að koma verkinu í framkvæmd
á þessu ári.
íjí % *
Þá er þess vænst, að ekki verði
úr þessu verulegur dráttur á
flugvallargerð í Eyjum, því til
þess er nú 300 þúsunda byrjun-
arfjárveiting á þessu ári.
Örðugar samgöngur baga mjög
Eyjarnar. Varðskipið Ægir kem-
ur hingað að vísu af og til. með
fólk, en engar fastar ferðir eru
til þeirra hluta. Helgi Ben^-
diktsson hélt uppi flutninga-
ferðum milli Eyja og Reykja-
víkur mestan hluta síðasta árs,
og hafði afgreiðslu hjá Skipa-
útgerð ríkisins, en nú eru skip
hans farin til fiskflutninga, og
Ríkisskip hefir knappan skipa-
stól. Almenn óánægja rikir yfir
því samstarfsleysi, sem virðist
vera á milli Eimskipafélagsins
og Skipaútgerð rikisins, og
hallinn á útgerð ríkisskipanna
er að mjög verulegu leyti grímu-
klæddur ríkissjóðsstyrkur til
Eimskipaféílagsins vegna þess,
að það borgar langt undir sann-
virði í framhaldsflutning á vör-
um þeim, sem skip þess flytja
til landsins og ríkisskipin dreifa
svo á smáhafnirnar. Þá er það
heldur ekki óþekkt fyrirbrigði,
þrátt fyrir almennt vantandi
flutningaskipastól, að Eimskip
sendi samtímis ríkisskipum til
sömu hafna, þótt annað skipið
gæti annað öllum flutningum,
og svo að samtímis sé haldið
eftir flutningi til annarra hafna
þótt skiprými sé til staðar.
Eðlilegt væri, að ferðum Esju
væri hagað þannig þegar skipið
fer frá Reýkjavík, austur um
land, að skipið væri í Eyjum
nálægt flóði og kæmi þá inn að
bryggju vegna farþega. Nóg dýpi
er í höfninni, og á Hornafirði
er skipið látið sæta sjávarföll-
um. Þetta er úrbót, sem þing-
maðurinn ætti að koma til
framkvæmda, en hér sem í
fleira geldur kjördæmið reyk-
vískrar búsetu þingmannsins,
enda þótt hann í þau fáu skipti
sem hann kemur til Eyja nú

Mrtlrmf
sónulega á samgönguörðug-
leika íbúanna, og ekki er lengra
síðan en vorið 1943 að þá átti
hann einkis annars farkosts völ,
ef hann hefði viljað halda áætl-
un sinni til Reykjavíkur, en að
sundríða sundgarpi einum mjög
frægum til lands.
* *
Vel lítur út með aflabrögð í
Eyjum og er nú farið að gæta
aukningar fisks á miðunum
vegna undangengins friðunar-
tímabils miðanna frá ágangi
togara, og gera menn sér vonir
um góða veiðivertíð í vetur.
Illa horfir nú með rekstur
hraðfrystihúsanna. Búizt er við
verðlækkun, auk þess sem þunn-
ildin fá nú ekki að fylgja fisk-
inum, eins og Vilhjálmur Þór
kom á sínum tíma inn í samn-
ingana við Breta.
Mikill meirihluti fisks þess,
sem hraðfrystur hefir verið á
undanförnum árum, liggur í
Bretlandi, ætlaður sem var^-
birgðir. Margir þeir sem bezt
þekkja til þessara mála óttast,
að fiskurinn sé meira og minna
skemmdur, en eins og kunnugt
er hefir framleiðsla hans und-
anfarin ár ekki verið háð neinu
opinberu eftirliti og gamall og
úldinn fiskur sums staðar verið
frystur og tegundaaðgreiningu
ábótavant.
Sá, sem þetta ritar, keýpti
haustið 1943 nokkra kassa af
hraðfrystum lúðuflökum, en við
sölu í Bretlandi reyndist nokkru
af lýsuflökum (sem er mjög
verðlítill fiskur) blandað saman
við lúðuflökin.
Hvað sem þessum hlutum líð-
ur má ekki lengur dragast að
hraðfrystifiskurinn verði met-
inn af opinberum, óháðum
matsmönnum, í stað þéss að láta
verkstjóra hraðfrystihúsanna
inna matið af hendi, sem er að
fara úr öskunni í eldinn. Rík-
isstjórninni hlýtur að vera það
ljóst, að matið er framkvæmt
á hennar ábyrgð og verður því
að vera í höndum óháðra
manna.
Á árinu 1943 var íslenzkum fiski
hent í stórum stíl í Bretlandi.
Á næstliðnu vori fór mjög að
sækja í sama horf eftir að ver-
tíð lauk, og urðu ýmsir útflytj-
endur fyrir fjárhagslegu afhroði
af þeim sökum. Þó reyndist fisk-
ur sendur frá Vestmannaeyjum
undantekningarlaust vel. Eftir
að mat á ísvarða fiskinum kom
til framkvæmda skipti alger-
lega um og síðan er ekki vitað
að bönnuð hafi verið sala á fiski
héðan.
* * *
Mjög hefir borið á því í Eyj-
um, að bæjarstjórnin hefir tek-
ið upp á árlegar fjárhagsáætl-
anir bæjarins ýmsar fram-
kvæmdir og gert alls konar sam-
þykktir, svo sem um byggingu
elliheimilis, skóla o. fl., sem ekki
hefir verið framkvæmt. Fé til
framkvæmda þessara hefir ver-
ið innheimt í útsvörum og gert
að almennum eyðslueyri, en ekki
lagt til hliðar, eins og áttiiefði
að gera. Vitanlega er fjárhags-
áætlun bæjarfélags hliðstæða
við fjárlög ríkissjóðs, og binda
bæjarstjórn bæði um fram-
kvæmdir og útgjöld, og væri
eðlilegt, að. leita þyrfti sérstakra
samþykkta um aukagreiðslur
hliðstætt og gert er um auka-
fjárlög.
í tilefni þessa hefir fulltrúi
Framsóknarflokksins í bæjar-
stjórn Vestmannaeyja nýlega
lagt fram svofellda tillögu:
„Framsóknarfél. Vestmanna-
eyja beinir þeirri áskorun til
bæjarstjórnar Vestmannaeyja,
að stofnað verði 5 manna fram-
kvæmdaráð, til þess að gera til-
lögur um höfuðframkvæmdir
hér í Eyjum á næstu árum og
benda á mest aðkallandi verk-
efni. Stjórnmálaflokkarnir til-
nefni sinn mann í nefndina
hver og bæjarstjórn velji for-
mann. Nefndin starfi kauplaust
en sé heimilt að afla sér að-
stoðar sérfræðinga á kostnað
bæjarsjóðs“.
* * *
í Eyjum er nýstofnað prent-
smiðjufélag, sumt af prentvél-
unum er þegar komið, og hitt
væntanlegt fljótlega. Er reiknað
með því, að starfræksla geti
hafizt á miðju ári eða fyrr. Að
félagi þessu standa menn úr öll-
um flokkum. Ættu því pólitísk
bolabrögð að hverfa úr sögu
Eyjanna á þessum vettvangi.
í Eyjum er gömul prentsmiðjai’
sem er í eigu sjálfstæðismanna
og undir umsjá Ársæls í seinni
tíð. Ýmist Sjálfstæðisflokkur-
inn eða Magnús Jónsson gefa út
blaðið Víði af og til, eftir því sem
hentar um litbrigði. Á útmán-
uðum í fyrra hóf Gunnar Ólafs-
son, félagi þingmannsins, birt-
ingu flokksádeilugreina á flokks
menn sína. Fyrst gerði hann
samanburð á því, er Haraldur
konungur á elleftu öld fann
vatn, er hann var í herkví á ey
er vatnslaus var talin, með því
að taka orm, baka hann við eld
og láta hann sleikja salt, og
binda- síðan band um sporð hans
og láta fylgja honum eftir, þar
til vatnið var fundið. Síðan lýsti
hann vatnsleit flokksmanna
sinna á tuttugustu öldinni og
bætti við: „En Ársæll þurfti
hvorki vit að hafa né salt að
(Framhald á 6. síðu)
sprengjuflugvéla, sem ætlaðar
eru til langflugs, verður að
vanda mjög, og til þess þarf
mikla kunnáttu og leikni, ef um
stórframleiðslu er að ræða.
Mennirnir, sem hafa yfir-
stjórn hersins með höndum,
hafa ekki gengið þess duldir, að
þá skorti bæði kunnáttumenn
til smíði slíkra flugvéla og efni,
sem ekki var hægt að vera á*n:
álminn. Þeir hafa því lagt meg-
ináherzluna á smíði hinna svo-
kölluðu Stormóvikk-flugvéla,
sem ætlaðar eru einkum til
lágflugs, en slíkar flugvélar eru
hentugar í Rússlandi, þar sem
oftast er flogið yfir skógivöxnu
landi í lítilli hæð.
Af þeim flugvélum, er Banda-
ríkin hafa látið Rússum í té,
hafa þeim líkað bezt lágflugs-
vélarnar, sem ætlaðar eru til
hernaðaraðgerða, samræmdra
við hernaðaraðgerðir á jörðu
niðri.
Varnir borga og stöðva, sem
Þjóðverjar ná til með flugvél-
um, eru mestmegnis byggðar á
skottækjum á jörðu niðri. Samt
eru loftvarnabyssur þeirra ekki
búnar fullkomnustu miðunar-
tækjum, svo að skotmennirnir
verða að eyða miklu meiri skot-
færum en ella, ef varnirnar eiga
að koma að haldi.
En þegar kom fram á mitt ár-
ið 1944, voru yfirburðir Þjóð-
verja um notkun nýtízku her-
gagna ekki orðnir eins miklir og
áður.Til þess dró þrennt.Iðjuver
Rússa í austri voru farin að
framleiða miklu meira af skrið-
drekum og skotvopnum, her-
gagnaverksmiðjur Þjóðverja'
voru margar í lamasessi eftir
loftárásir Breta og Bandaríkja-
manna og Rússar höfðu fengið
bandarísk hergögn samkvæmt
láns- og leigulögunum fyrir
5750 miljónir dollara. Þar á með-
al voru 10,000 flugvélar, 40,000
smábílar, véltæki ýms fyrir 225
miljónir dollara og 210,000
stórir vagnar. Án þessara vagna
hefði Rússum reynzt ókleift að
fylgja eftir sigri sínum við Stal-
ingrad 1943. Og án þessara
vagna væri rauði herinn senni-
lega enn einhvers staðar í aurn-
um í Úkraínu.
Rússar hafa beðið stórkost-
legt tjón, og sumarið 1944 voru
bókstaflega allir karlmenn á
aldrinum sextán til fjörutíu og
fimm ára í hernum, að undan-
skildum fáum kunnáttumönn-
um og embættismönnum. En
samt sem áður héldu Rússar alla
samninga, sem gerðir voru í Te-
heran, um stórsókn á hendur
Þjóðverjum úr austri, þegar
Baiidamenn réðust til land-
göngu í Normandí. Til þess að
geta þetta urðu þeir að kveðja
til fremstu vígstöðva menn, sem
áður höfðu ekki þótt hæfir til
herþjónustu vegna líkamsgalla
eða leystir frá henni vegna sára.
Matvælaskömmtunin og
okrið á nauðsynjunum.
Vestan hafs gæti verkamaður,
sem glatað hefði skömmtunar-
skírteinum sínum, lifað góðu
lífi á óskömmtuðum vörum,
mjólk, eggjum, fiski, brauði, á-
' vöxtum og grænmeti. í Rúss-
landi er allt, sem hægt er að
leggja sér til munns, annað-
hvort stranglega skammtað eða
aðeins fáanlegt á ótrúlegu ok-
urverði.
Matvælaskammtur fólks í
Rússlandi er allmismunandi
eftir stéjtum og stigum. Her-
mennirnir eiga við ágætan kost
að búa, einkum þó þeir, sem á
vígvöllunum eru. Liðsforingjar
fá 50% álag. Embættismenn-
irnir í Kreml hafa allt, sem þeir
girnast. Útlendingar njóta á-
líkra kjara og leiðtogar Bolsé-
vikka. Þeir fá nóg af brauði og
kjöti, mega kaupa fjórar merk-
ur af vodka—brennivíni á mán-
uði og þar fram eftir götunum.
Rithöfundar, leikarar, söngvar-
ar og hljóðfæraleikarar njóta
einnig góðs aðbúnaðar, ekki að-
eins hvað snertir mat, heldur
einnig föt og húsnæði.
Fyrsta flokks verkamaður í
Moskvu fær 600 grömm af
brauði á dag, verkamaður í
öðrum flokki 500, í þriðja flokki
400 og gamalmenni, börn og ör-
yrkjar 300.
Verkakona í hergagnaverk-
smiðju fær 1000 rúblur á mán-
uði, en það samsvarar 80 Banda-
ríkjadollurum. En það er hvorki
margt né mikið, sem hún get-
ur keypt fyrir þessa peninga.
Hinar skömmtuðu vörur kosta
sem svarar 6,50 dollurum, og
það er svo til ætlazt, að það
séu níu tíundu hlutar þess, sem
hún þarfnast.
Eins og kunnugt er taka
stjórnarvöldin til sín níu tíundu
hluta af afrakstri samyrkju-
búanna, en hitt er framleiðend- ’
unum leyfilegt að fara með að
vild sinni, selja eða neyta þess*
sjálfir. Hluta af þessari fram-
leiðslu fara þeir með á markaði
í borgunum og selja þar því
verði, sem þeir geta hæst fengið.
Á þessa markaði verður fólk að
leita til þess að fá það, sem á
vantar til þess að skömmtunar-
vörurnar fullnægi þörfum þess.
Á aðalmarkaðnum í Moskvu
er til dæmis hægt að kaupa egg,
en þau kosta sem svarar 13,10
dollurum í Bandaríkjamynt
tylftin. Verkakona, sem ekki
hefir getað látið brauðskammt
sinn hrökkva, fær hér brauð
fyrir 5,67 dollara pundið. Og
hér kemst hún einnig að kjara-
kaupum á kjöti — það kostar
11,34 dollara pundið, stundum
jafnvel geitakjöt.
Gömul kona, sem hafði á boð-
stólum kálfshaus og fjórar
lappir vildi fá 18 dollara fyrir
þetta ókalúnað. Kartöflur kosta
1,05 dollara pundið. Og fólk
bíður í löngum röðum til þess að
geta. keypt mjólk fyrir 2,65
dollara lítrann.
Þetta er verðið á matvörun-
um, sem verkakona í Moskvu
getur fengið, þegar hún hefir
keypt meginhluta lífsþarfa
sinna í einn mánuð í forðabúr-
um ríkisins fyrir 6,50 dollara
samkv. skömmtunarseðlum. En
úti 1 húsagarðinum er kannske
stúlka að selja sokka, notaða
og rækilega stagaða. Hún vill fá
6,50 dollara fyrir þá, ef þeir eru
úr bómull, en 25 dollara séu
þeir úr gervisilki. Maður hefir
' á boðstólum skó, sem hann á af-
lögu, dálítið slitna, en þó vel
brúklega. Þeir kosta eitt þúsund
rúblur — mánaðarkaup verka-
mánns.
En hér eru fleiri. Myndarlegar
stúlkur með málaðar varir og
sót í augnhárunum reika kring-
um bændurna á markaðnum og
gefa þeim kynlegt auga. Nú er
vitað, að saurlifnaður hefir ver-
ið afnuminn með lögum í Rúss-
landi, stúlkum er bannað að
selja sjálfar sig fyrir fé. En kæri
vinur, þú hefðir ekki áflögu einn
mjólkurlítra eða fleskbita eða
sígarettu?
Nýstárleg ríkisverzlun.
í Rússlandi sem víða annars
staðar hefir fólk haft, meiri
kaupgetu þessi ár heldur en áð-
ur, því að launin hafa hækkað.
í Bandaríkjunum var það ráð
upp tekið að selja stríðsskulda-
bréf. En Rússum var ekki um það
úrræði gefið, því að þáð hefði
í för með sér eignasöfnun, sem
er þar litið óhýru auga. En það
varð að gefa fólki kost á að
nota peninga sína.
Þess vegna tók ráðstjórnin
það til bragðs að selja fólki hvers
konar-vörur og fatnað, er það
kunni að girnast, án skömmt-
unarseðla, en á verði, sem nálg-
ast verðlagið á hinum svokall-
aða „frjálsa" markaði.
Samkvæmt skilningi vest-
rænna manna nálgast þetta, að
ríkið taki á sína arma launsöl-
una í landinu og geri hana að
fiíkiseinkasölu að nokkru í þeim
tilgangi að ná í ríkisfjárhirzl-
una obbanum af tekjum fólks-
ins. Þegar friður kemst á, er þess
vænzt, að megnið af sparifé
landsmanna verði komið í eign
ríkisins með þessum hætti, er
þá hafi yfir því óskoruð umráð, í
stað þess að Bandaríkjastjórn
til dæmis verður þá að fara að
borga út sti'íðsskuldabréfin.
Við skulum hugsa okkur, að
við kæmum inn í eitt af þessum
verzlunarhúsum ráðstjórnarinn-
ar, þar sem varningur er seldur
hverjum, sem hafa vill, án þess
að standa þurfi skil á skömmt-
unarseðlum. Við skulum gera
okkur í hugarlund, að við hefð-
um í höndunum vikulaun okk-
ar, tuttugu doílara, og séum
komin til þess að skoða vörur og
kynna okkur verðlag. Ódýrasta
fleskið reynist kosta 24,57 doll-
ara pundið, tilreiddur kjúkling-
ur 13,20 dollara, nautkjöt 13,62
dollara, ný egg 1,25 stykkið, mörk
af þykkum rjóma 8 dollara,
svissneskur ostur 20 dolla^g,
pundið.
Fyrir utan þessa verzlunar-
staði stendur tötralegt verka-
fólk í löngum röðum og bíður
þess með óþreyju að komast að.
Inni bíður fólkið þess líka í löng-
um röðum að komast að borði
gjaldkerans. Það getur tekið
mikinn hluta af deginum að
kaupa þarna einhverja smá-
'muni og komast þaðan brott,
því að í allri Moskvu til dæmis
eru ekki nema tuttugu slík
verzlunarhús.
Útlendingarnir furða sig á
því'að ríkið lætur sér sæma að