Tíminn - 20.03.1945, Side 6

6
TtMmiy, þriðjndaglim 20. marz 1945
22. blað
DÁNARMIMING!
Helga Hinarsdóttir
húsfreyja að Geithellum
Inn af Álftafirði eystra ganga
langir og grösugir'dalir á milli
hárra, tignarlegra fjalla, sem
spegla yztu tinda sína í vatns-
fleti fjarðarins, er fremur má
helta lón en fjörður, girtur frá
úthafinu með eyjum og sand-
rifi.
Þarna er fögur og búsældar-
leg sveit, syðsti hreppurinn í
Múlasýslum — Geithellnahrepp-
ur. í þessu umhverfi fæddist
Helga 16. ág. 1873 og ólst upp hjá
foreldrum sínum, Guðfinnu Jó-
hannsdóttur Malmquist, og
manni hennar, Einari bónda á
Geithellum, er var sonur Magn-
úsar „hins ríka“ á Bragðavöll-
um. Mun ekki ofsagt, að Helga
hafl verið með vænstu meyjum
austur þar, er hún var full-
þroska skömmu fyrir síðustu
aldamót.
Á þeim árum var þarna mikið
talað um síldveiðar Norðmanna
á Austfjörðum, siglingar þeirra
og verzlun. Þeim fylgdi hress-
andi blær framtaks og velmeg-
unar. Helga afréð að fara til
Noregs og einnig unnusti henn-
ar, Jóhann Jónsson bónda "á
Melrakkanesi, er var hinn
mesti áhuga- og efnismaður.
Þarna í landi forfeðranna vildu
þau gæfunnar leita, og senni-
lega hefir þeim dottið í hug,
að gaman væri að koma aftur
heim með „afl þeirra hluta, sem
gera skal“, til gamla landsins.
Dvölin austan hafs varð ekkl
löng. Þau koma til að hefja
búskap á Geithellum upp úr
aldamótum, gift 1899. Jörðin er
landmikil kostajörð, hagbeit á-
gæt, veiði og varp. Þarna vóru
komnir réttir menn á réttan
stað. Á fáum árum varð heimili
þeirra orðlagt fyrir myndarskap
utanhúss og innan. Til þeirra
valdist fólk, sem tók þátt í önn-
um búsins og átti fénað á fóðri
og í haga. Var ríkidæmi þeirra
Geithellnapilta mjög um talað,
en enginn efaðist þó um, að Jó-
hann bóndl ættl flest fé af bú-
endum í sveitinni. Mun hópur-
inn þvl hafa verið stór, þegar
allt kom til réttar, og ullarsekk-
irnir, margir og vænir, þegar
farið var með lagðinn frá heim-
ilinu til kaupstaðar á vorin.
Geithellnaheimilið var einnig
á þessum árum orðlagt fyrir
gestrisni — svo sem enn er —
enda stendur bærinn vlð þjóð-
braut. Þá var undirritaður einn
þeirra mörgu gesta, er að garði
bar. Minnist ég ekki að hafa
hrifizt meir af skörungsskap og
rausn annarar húsmóður en
Helgu. Hún var í mínum aug-
um drottning í ríki sinu, í um-
sjón margmenns heimilis, móðir
margra barna, er þá vóru í æsku,
og veitandi fjölda gesta, mikils
virt af öllum, en þó mest af
þeim, sem þekktu hana bezt,
heimilisfólkinu. Við þessa til-
þrifamiklu, fáorðu og fastlyndu
húsmóður var eitthvað, sem
heillaði — en hélt þó gestum í
hæfilegri fjarlægð — eitthvað,
sem vakti vináttu, virðingu og
traust.
Árin liðu, og vorið 1915 reisti
Jóhann bóndi stórt og vandað
íbúðarhús úr timbri, sem hann
hafði pantað til höggvið frá
Noregi. Það var fullsmíðað um
haustið, en þá veikist Jóhann
af lungnabólgu og deyr. Helga
stóð eftir með barnahópinn,
fjóra sonu og eina dóttur. Beztu
dagar lífs hennar vóru liðnir.
Kjarkur hennar og viljaþrek
var samt ekki bugað, og hún
býr áfram með vinnufólki sínu
og börnum. Öllu er haldið í horf-
inu. Árið 1918 giftist hún síðari
manni sínum, Guðmundi Ei-
ríkssyni, frá Hlíð í Lóni, síðar
í Papey, — ungum röskleika-
manni. Þau búa á Geithellum
í tíu ár við sömu rausn og áður
var, og umbótastarfinu er hald-
ið áfram. Börn Helgu og Jó-
hanns eru að verða fullorðið
fólk. Þá kemur þeim Guðmundi
saman um að skilja, og búinu
er skipt vorið 1928. Dóttirin,
Sigríður, er þá dáin, en elztu
synir Helgu taka við búskap á
Geithellum, og þar búa þeir
enn, Þorfinnur og Einar, á sinni
hálflendunni hvor. Fyrst er
Helga hjá þeim, en fer svo til
Jóns sonar síns og Skúla, sem
fluttir eru til Reykjavíkur.
Síðastliðið vor kemur hún aft-
ur heim að Geíthellum, og deyr
um jólaleytið 1944, án þess að
líða langvinnar þrautir. Hinn
10. janúar þ. á. er lík hennar
lagt í gröf við hlið þess manns,
sem hún unni mest, og full-
orðna fólkið í þessum sýslum
vitnar til þeirra Jóhanns og
Helgu, þegar talið berst að hin-
um mannmörgu, horfnu stór-
býlum í sveitum landsins, sem
stóðu með blóma á fyrstu tugum
tuttugustu aldarinnar.
Blessuð sé minning þeirra.
Sigurður Jónsson,
Stafafelli.
DÁNARMIMING!
Rannveig Runólfsdóttir
hnslreyja ad Svínafelli .
Hinn 3. október síðastlíðinn
andaðist að Svínafelli í Öræfum
Rannveig Runólfsdóttir hús-
freyja þar, eftir alllanga van-
heilsu. Var hún komin á áttug-
asta aldursár. Hún var fædd á
Heiði á Síðu, en fluttist til Ör-
æfa ung að aldri, ásamt for-
eldrum sínum og systkinum, og
við þá sveit var starfsvið hennar
bundið æ síðan. Hún gifstist
fyrst Þorsteini Sigurðssyni á
Hofi, en missti hann eftir mjög
stutta sambúð. Fimm árum
síðar giftist hún síðara manni
sínum, Jóni Sigurðssyni, Svina-
felli, og va^rð sambúð þeirra
löng og farsæl. Þeim varð átta
barna auðið, en aðeins fjögur
þeirra komust til fullorðinsára.
Eru þau þessi: SÍgurður bóndi
í Svlnafelli, Runólfur hreppstj.
í Sandfelli, Sigríður Róshildur
í Reykjavík og Sveinbjörg Guð-
ríður húsfreyja í Svínafelli.
Rannveig Runólfsdóttir bjó í
Svínafelli meira en hálfa öld,
fyrst í sambúð við mann sinn
nær þrjátíu ár og síðan með
börnum sínum, eftir að Jón féll
frá. Færðist þá forsjá heimilis-
ins að vísu æ meira á þeirra
hendur. Jón Sigurðsson var
meðal annars einn í fremstu
röð skaftfellskra ferðamanna,
og mjög til hans leitað um leið-
sögn yfir torfærur hinna
skaftfellsku eyðisanda. Á bú-
skaparárum hans var glíman við
: Skeiðará jafnvel enn fastar sótt
■ heldur en nú er orðið, síðan
meira var treyst á jökulveginn.
En svo örugg sem leiðsaga Jóns
var vegfarendum, jafn ágætar
reyndust viðtökurnar heima í
Svínafelli, þar sem Rannveig
gekk um beina með # mikilli
rausn og myndarbrag.
Það er mikið og vandmetið
ævistarf konu, sem heldur uppi
að sínum hlut í hálfa öld veg
og gengi allfjölmenns svelta-
heimilis, svo að sæmd og gifta
fylgir. Og ,.yfir minning ítur-
menna ávallt sól í heiði skín.“
P. Þ.
Anglýsið í Tímannm!
Abyrgð íélagsmanna á skuld
bindingum samvínnuiélaga
í félögmn getur ábyrgð félags-
manna á skuldbindingum fé-
lagsins verið með ýmsu móti.
Hún getur verið bein eða óbein,
hún getur verið takmörkuð eða
ótakmörkuð, sumir félagsmenn
geta borið ótakmarkaða ábyrgð,
aðrir takmarkaða o. s. frv.
Þegar samvinnulögin voru
sett hér árið 1921, var í þeim
ákveðið, að félagsmenn í kaup-
félögum og pöntunarfélögum
skyldu bera samelginlega ótak-
markaða ábyrgð á öllum skuld-
bindingum félagsins, þ. e. einn
fyrir alia og allir fyrir einn.
Ábyrgðarform þetta hefir ver-
ið nefnt samábyrgð. Var mjög
um hana deilt á sínum tíma,
og um langt skeið var hún eitt
af aðalárásarefnunum á sam-
vinnufélögin. Skal sú saga ekki
rifjuð upp hér. En megin á-
stæðan tií samábyrgðarinnar
var sú, að hún var nauðsynleg
til að skapa félögunum það
iánstraust, sem þau þurftu á að
halda. Samábyrgðarreglan átti
einnig að hafa viss uppeldisleg
áhrif og vera félagsmönnum
hvatning til að fylgjast sem
bezt með rekstri félagsins. En
hins vegar verður því ekki neit-
að að þetta er mjög víðtæk
ábyrgðarskuldbinding. í öðrum
samvinnufélögum en kaupfélög-
um og pöntunarfélögum var
heimilt að hafa takmarkaða
ábyrgð.
Með samvinnulögunum frá
1937 var reglunum um ábyrgð
félagsmanna breytt. í þeim seg-
ir, að ábyrgð félagsmanna á
skuldbindingum félagslns skuli
ákveðin í samþykktum þess.
Kaupféiögum og pöntunarfélög-
um er þar með einnig í sjáifs-
vald sett, hvernig þau haga
ábyrgð félagsmanna sinna. í
félögum, sem aðeins selja gegn
staðgreiðslu, má takmarka
ábyrgð félagsmanna við stofn-
sjóðsinnstæðu þeirra. En 1 fé-
lögum, sem lána, verður hver
félagsmaður að bera ábyrgð á
skuldbindingum félagsins með
stofnsjóðsinnstæðu sinni og a.
m. k. 300 kr. að aukl.
Öll kaupfélög landsins hafa
nú takmarkaða ábyrgð. í flest-
um þeirra er ábyrgðin ;bundin
við stofnsjóðsinnstæðu og 300 kr.
Um ábyrgð félagsmannanna eru
ekki önnur ákvæði en að fram-
an greinir. Önnur samvinnufé-
lög geta því í samþykktum sín-
um sett þau ákvæði um ábyrgð-
ina, sem þau vilja.
Ábyrgð félagsmanna á skuld-
bindingum samvinnufélags er ó-
bein. Lánardrottinn verður því
fyrst að ganga að félaginu og
reyna að fá kröfuna greidda af
því og getur ekki fengið greiðslu
hjá félagsmönnum.
Um breytingar á gildandi á-
byrgðarákvæðum -í samvinnu-
félagi gilda sérstakar reglur.
Samþykktir um ábyrgðarlækk-
un gilda ekki um skuldbinding-
ar, sem stofnaðar .yoru, þegar
'samþykkt var að lækka ábyrgð-
, ina, fyrr en að tveim árum liðn-
:um. Þó gildir ábyrgðarlækkunin
:gagnvart nýjum félagsmönnum.
! Ákvæði þetta er sett lánar-
drottnum til öryggis, er iánað
hafa félaginu með tilliti til gild-
andi ábyrgðarákvæðis.
Ef ábyrgð félagsmanna er
hækkuð, gildir hækkunin aðeins
gagnvart þeim féiagsmönnum.er
samþykkja hana skriflega. En
aðalfundi er heimilt að ákveða,
að þeir félagsmenn, sem ekki
samþykkja ábyrgðarbreyting-
una, missi félagsréttindi sín.
Ákvæði þetta er sett til öryggls
félagsmönnum. Er útilokað með
þessu að ábyrgð einstaks félags-
manns verði hækkuð gegn vilja
hans. Ef hann ekki vill taka á
sig ábyrgðarhækkunina ' getur
hann sagt sig úr félaginu.
Samkór Reykjavíkur
(Framhald af 3. síðu)
stofnun samkórsins kom og til
nokkur liðsauki, bæði konur og
karlar.
Frammistaða kórsins á þess-
um samsöngvum iofar góðu um
þátt hans í sönglistariífi höf-
uðstaðarins. Efniviðurinn virðist
yfirleitt ákjósanlegur og söng-
stjórinn er, þótt ungur sé, þegar
orðinn kunnur að tónlistargáf-
um og frábærum dugnaði.
Sérstaklega er það eftirtekt-
arvert, að Samkór Reykjavíkur
hefir einn hinna þriggja á-
minnztu kóra höfuðstaðarins,
einvörðungu alíslenzkum kröft-
um á að skipa. — Með þessum
ummælum er síður en svo verið
að vanþakka starf hinna ágætu
erlendu söngstjóra Tónlistarfé-
lagskórsins og „Hörpu“, og störf
þeirra í þágu tónlistarinnar á
íslandi. Tónlistarskólinn okkar
hefir frá upphafi notið mikilla
og góðra starfskrafta erlendra
tónsnillinga. Og það, sem hér
hefir verið tekið fram um Sam-
kór Reykjavíkur, er ekki sízt
gleðilegur vottur um árangur
af starfi Tónlistarskólans, því
að Jóhann Tryggvason og ung-
frú Anna Sigríður Björnsdóttir,
sem anaðist píanóundirleik-
inn með ágætum, hafa bæði
sótt menntun sína í þann skóla.
Gum-Gripper,
nýtt amerískt efni, lagfærir
falskar tennur, sem tolla illa eða
særa góminn.
Berist á á þríggja mánaða
fresti. Einfalt og , þægilegt.
Leiðarvísir á íslenzku. Tólf
króna túba endist heilt ár.
Sendum um land allt.
Seyðisfjarðar Apótck.
Þér skuluð lesa þessa bók.
TÍMINN
Þeir, sem fylgjast vilja með
almennum málum verða að lesa
Tímann.
Áskriftarverð í Reykjavik og
Hafnarfirði er 4 kr. á mánuði.
Áskriftarsími 2323.
GÆFAN
fylgir trúlofunarhringum
frá
SIGURÞÓR, HAFNARSTR. 4.
Sendið nákvæmt mál.
Sent mót póstkröfu.
ORÐSENDING
til kaupenda Tímans.
Ef kaupendur Tímans verða
fyrir vanskilum á blaðinu, eru
þeir vinsamlega beðnir að snúa
sér STRAX til
ÞÓRÐAR ÞORSTEINSSONAR,
afgreiðslumanns,
Satnband ísl. samvlnnufélaga.
KAUPFÉLÖG:
Munið eftir að senda oss verðskýrslur yðar
i byrjun hvers mánaðar.
SÆVOIV de PARÍS mýkir húðina o<j
styrkir. Gefur henni yndisfagran litblæ
og ver hana kvillum.
HOTIÐ
SAVON
DE
Cfari)
Lítla blómabúðín
Bankastræti 14. — Simi 4957.
Blóma- og matjurtalræið
komið.
Sendum, gegn póstkröfu, um allt land.
Grarfræið
væntanlegt.
Bæjarstjórn Hainarijarðar
hefir samþykkt að verja af fé Bæjarútgerðarinnar
allt að 1 miljón krðna til hlutafjárkaupa í félögum,
sem stofnuð kunna að verða í Hafnarfirði, til þess að
smíða eða kaupa mótorbáta og gera þá út þaðan.
Allar nánari upplýsingar gefur atvinnumálanefnd
Haf nar f j arðarbee j ar.
BæjarstjóiTÍnn.
RaÍtækjavinnustoian Seííossí
framkvæmir allskonar rafvirkjastörf.
ORDSEMiIXG TDL KAUPEIVDA TÍMAiWS.
Ef kaupendur verða fyrir vanskilum á blaðinu, erii þe|r vtn-
samlega beðnir að gera afgreiðslunni þegar aðvart.