Tíminn - 10.04.1945, Blaðsíða 1

{ KITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Símar 2353 Og 4373.
| PRENTSMIÐJAN EDDA hi.
29. árg.
RITST J ÓRASKRIFSTOFUR: l
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A. )
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNFÚIMTA \
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A. j
Síml 2323. $
26. folað
Fást 15-95 togarar
smíðaðir í Nvíþjóð?
Hve stór verðar þáttur Kveldúlfs í „nýsköp-
Tíminn hefir haft spurnir af því, að íslenzka sendinefndin í
Svíþjóff hafi tilkynnt ríkisstjórninni, að hægt myndi verða
að fá smíðaða þar 15—25 togara, ef fljótlega yrði gengið frá
samningum. Stjórnin hefir þó ekki látið heyra neitt frá sér
um þetta, þótt sjálfsagt hefði virzt, að hún gerði það strax upp-
skátt og léti fara fram rækilega athugun á þvi, hvort ekki fengj-
ust hér kaupendur að slíkum skipum. Hitt verður að telja ósenni-
legt, að stjórnii\ ætli sér að semja um smíði slíkra skipa, án
Áburðarpöntunum verður ekkí full-
nægt, þrátt fyrir aukinn innflutníng
FRÁ RÁÐSTEFNUNNI I YALTA
Mynd þessi er fra Krímráöstefnunni. fremst á myndinni (frá vinstri) eru
Churchill, Rossevelt dt/ Stalin, en á bak við þá eru (frá vinstri) Eden,
Stettinius, Alexander Codogan, sem er aðstoðarutanríkisráðherra Breta,
Molotov og Harriman, sendiherra Bandaríkjanna í Moskvu.
.............-.......................—
Ammoníaks-saltpétur verður not-
aður hér í stórum stíl í Syrsta sinn
Eftirspurn bænda eftir tilbúnum áburði fer svo ört vaxandi, að
þótt innflutningurinn verði 30% meiri f ár en í fyrra, verður
hvergi næri hægt að fullnægja eftirspurninni. Bendir þetta til,
að hér sé óhætt að reisa mun stærri áburðarverksmiðju en gert
hefir verið ráð fyrir, en því meiri, sem framleiðsla slíks fyrir-
tækis veður, því meiri verður tryggingin fyrir hagstæðum rekstri
og lágu verði.
í vor og sumar verður notuð liér í fyrsta sinn áburðartegund
sú, ammóniak-saltpétur, sem ameríski verkfræðingurinn, er
Vilhjálmur Þór fékk hingað til að athuga áburðarverksmiðju-
málið, gerði tillögu um, að framleidd yrði hér á landi, en stjórn-
arliðið hefir fordæmt sem „sprengiefni" og niðurnítt á annan
hátt. Virðist hann ætla að reynast stórum ódýrari en aðrar á-
burðartegundir og tekur auk þess miklu minna flutningsrúm.
Verðið á erlenda áburðinum lækkar talsvert og stafar það að-
allega af lækkuðum flutningsgjöldum. Þegar áburður var flutt-
ur inn í fyrra, var hið háa farmgjaVl enn í fullu gildi, og komu
því fram í áburðarverðinu þá.
Tíminn hefir nýlega snúið sér til Jóns ívarssonar, forstjóra Á-
burðarsölunnar, og átt viðtal við hann um áburðarinnflutning-
inn í ár. Frásögn hans fer hér á eftir:
þess að hafa tryggt kaupendur.
Nýr doktor
Björn Jóhannesson frá
Hofsstöðum í Skagafirði lauk
'doktorsprófi 22. marz við
Cornell-háskólann í Banda-
ríkjunum. Sérgreinir hans
eru jarðvegsfræði og ræktun-
arfræði. Ritgerð hans fjallaði
um áhrif jarðvegsdýptar á
vöxt plantna. Björn hlaut
mjög háa einkunn við prófið.
Björn Jóhanneáson er 30 ára
að aldri. Hann er sonur hjón-
anna Jóhannesar Björnssonar
og Kristrúnar Jósepsdóttur frá
Hofsstöðum í Skagafirði. Hann
lauk stúdentprófi við mennta-
skólann i Reykjavík árið 1935
og sigldi þá til náms á verk-
fræðingaskólann (Polyteknisk
Læreanstalt) í Kaupmannahöfn.
Þar lauk Björn kandidatsprófi í
efnafræði sumarið 1940. Nokkru
síðar varð hann starfsmaður
Atvinnudeildar háskólans, en
sigldi sumarið 1941 til fram-
haldsvinnu við Cornelllj^skóla í
Bandaríkjunum. Stundaði hann
vísindalega vinnu í jarðvegs- og
ræktunarfræðum, uns hann
lauk þar doktorsprófi nú fyrir
skemmstu.
Dr. Björn fór síðastl. sumar
til Alaska á vegum íslenzku rík-
isstjórnarinnar, eins og sagt
hefir verið frá áður hér í blað-
inu. Hann mun nú ráðinn starfs-
maður við atvinnudeild Há-
skólans.
Samv.félag bíireiða-
stjóra á Akranesi
Bifreiðastjórar á Akranesi
hafa nýlega stofnað með sér
samvinnufélag til stöðvarrekst-
urs, benzinsölu og sameigin-
legra innkaupa. Nefnist félagið
Þjótur og eru stofnendur þess
20 að tölu. Félagið rekur nú
Bifreiðastöð Akraness og á
stöðvarhús við höfnina, 7X8
metra að stærð. Stjórn fílags-
ins skipa: Björn Kristmanns-
son, form., Haraldur Krist-
mannsson, gjaldkeri, Ragnar
Leósson, ritari og meðstjórn-
endur: Magnús Nordal og Ár-
mann Halldórsson. Stöðvar-
stjóri Árni Sigurðsson, Sóleyj-
artungu.
Það verður líka að teljast
mjög ólíklegt, að ekki verði hægt
að fá kaupendur að þessum
skipum, þar sem togarafélögin
hafa notið mikilla skatthlunn-
inda á undanförnum árum til
að koma sér upp nýbyggingar-
sjóðum. Verður vissulega að
ætlast til þess, að stórútgerðar-
mennirnii' reynist ekki minni
nýsköpunarmenn en bændurnir,
sem íhaldsblöðin segja að „gangi
í svefni" viðkomandi öllum um-
bótum og nýsköpun, en véla-
pantanir þeirra eru svo miklar,
að ekki er hægt að fullnægja
nema litlum hluta þeirra. Telja
verður og alveg sjálfsagt, að
ekki standi nú á fyrirtæki for-
sætisráðherrans" sem er stærsta
og ríkasta togarafyrirtækið, að
nota það fé, sem það hefir
safnað fyrir atbeina skattfríð-
indanna, til að taka virkan þátt
í „nýsköpuninni“ og festa kaup
á ekki færri togurum en það
hefir rekið að undanförnu.
Samkvæmt frásögn forsætis-
ráðherrans voru þeir togarar
orðnir úreltir „ryðkláfar“ fyrir
löngu, enda hefir fyrirtækið nú
SQlt marga þeirra. Það er því
eðlileg krafa til félagsins, að þáð
noti sjóði sína til að endurnýja
skipastólinn, a, m. k. myndi það
ekki þykja góður bóndi, sem
ekki héldi i horfinu.
íslenzku sendinefndina í
Stokkhólmi skipa þeir Stefán
Tóhann Stefánsson alþm., Óli
Vilhjálmsson, sem var fram-
kvæmdastjóri S. í. S. í Kaup-
mannahöfn, og Arent Claessen
heildsali. Vilhjálmur Þór hafði
samið um það við sænku stjórn-
ina meðan hann var utanríkis-
málaráðherra, að hún tæki á
móti sendinefnd, en hinsvegar
frestaði hann skipuA hennar,
bví að stjórnarskipti stóðu þá
fyrir dyrum. Af einhverjum ó-
bekktum ástæðum frestaði hinn
nýi utanríkismálaráðherra skip-
un nefndarinnar í margar vik-
ur, þótt áríðandi væri að nefnd-
in færi sem fyrst, þar sem marg-
ar aðrar ríkisstjórnir voru þá að
leita fyrir sér um viðskipta-
samninga við Svía.
Þrjú dómaraembættí
í Hæstaréttí laus
Hinn 5. þ. m. veitti forseti ís-
lands Einari Arnórssyni, hæsta-
réttardómara, lausn frá emb-
ætti, samkvæmt tillögu dóms-
málaráðherra, með fullum laun-
um samkvæmt 61. gr. stjórnar-
skrárinnar, frá 1. maí næstkom-
andi að telja. Einar er nú á 66.
aldursári.
Svo sem dómsmálaráðherra
lýsti yfir á 25 ára afmæli Hæsta-
réttar, hefir ríkisstjórnin ákveð-
ið að nota heimild laga nr. 112,
1935, um Hæstarétt, og fjölga
dómendum Hæstaréttar í fimm.
Samkvæmt því eru nú þrjú dóm-
araembætti í Hæstarétti auglýst
laus til umsóknar með umsókn-
arfresti til 20. þ. m., en gert er
ráð fyrir að þau verði veitt frá
1. maí næstkomandi.
Arsfíðalækkun á físk
verði í Bretlandí
liækkunin er gerð
fimm vikum fyrr
en í fyrra.
Hin venjulega árstíðarlækk-
un á fiskverðinu í Bretlandi,
sem gildir yfir sumarmánuð-
ina, gekk í gildi 7. þ. m. eða
talsvert fyrr en venjulega.
Síðastl. ár gekk hún ekki í
gildi fyrr en 13. maí, og 1943
ekki fyrr en 12. júní. Er þessi
árstíðalækkun því mun baga-
legri fyrir okkur en áður, þar
sem hún nær til \serulegs
hluta af vetrarvertíðinni, en
hefur ekki gert það áður.
Samkvæmt þessari árstíða-
lækkun verður þessi breyting á
fiskverðinu frá því, sem það
hefir verið í vetur:
Heilagfiski lækkar úr 214
shillingum og 2 p. í 205 shillinga
pr. kit (63.5 kg.).
Koli lækkar úr 154 shillings
og 2 p. í 145 shillinga pr. kit.
Þorskur og ýsa (slægð og
hauslaus) lækkar úr 85 shilling-
um í 75 shillinga og 10 p. pr. kit.
Ufsi lækkar úr 80 shillingum
í 45 shillinga og 10 p. pr. kit.
Steinbítur lækkar úr 63 shill-
hauslaus) lækka úr 85 shilling-
8 p. pr. kit.
Sumarverð þetta er það sama
og í íyrra, nema á ufsa og stein-
bít. Þá var verðið á ufsanum 70
shillingar og 10 p. og verðið á
steinbítnum 54 shillingar og 2 p.
Er verðlækkunin á ufsanum
mjög óhagstæð fyrir togarana.
f DAG
birtist á 3. síðu grein eftir
Björn Haraldsson bónda í Aust-
urgörðum.
Neðanmáls er kafli úr bók-
inni „Reports on the Russian“
eftir Williams L. Whitcs. Nefn-
ist hann: Saga austan úr Sí-
beríu.
Á 4. síðu er grcin, sem nefn-
ist „Sérhvað hæfir sinni tíð.“
~—-------------
Aukín vöruvöndun á
hraðlrystum fiskí
Athyglisverð tillaga
dr. Jakobs Sigurðs*
sonar.
Dr. Jakob Sigurðsson fiski-
iðnfræðingur, sem nýlega er
kominn hingað eftir nám
vestanhafs, hefir gert at-
hyglisverðar tillögur um vöru-
vöndun á hraðfrystum fiski.
Dr. Jakob er nú starfsmaður
Fiskimálanefndar.
Jakob leggur til að tekin verði
upp sama tilhögun og í Banda-
í'íkjunum, en þar er fiskflökum
dýpt í saltvatn áður en þau eru
fryst. Þetta gerir þau bæði út-
litsbetri og bragðbetri. Hér eru
flökin hins vegar ekki þvegin
eða hreinsuð á nokkurn hátt.
Jakob telur að sáralítill kostn-
aðarauki hljótist af því að taka
þessa aðferð upp.
Fiskimálanefnd mælir ein-
dregið með því að hraðfrysti-
húsin taki þessa aðferð upp.
Verður að telja það sjálfsagt, að
ekkert sé ógert látið til að búa
þessa vöru sem bezt úr garði.
Strætísvagnafar-
gjöldin hækka
Bæjarráð Reykjavíkur hefir
lagt til við bæjarstjórnina, að
fargjöld með strætisvögnunum
hækki um helming, nema á
lengstu leiðunum, en þar verði
þau óbreytt. Gjaldið verður því
allsstaðar eins, 50 aura fyrir
fullorðna og 25 aurar fyrir börn.
Er hér um hækkun að ræða,
er mun auka útgjöld fjölskyldu,
sem nota þarf strætisvagnana
að ráði, um marga tugi króna
á mánuði.
Þegar bæjarstjórnin tók við
rekstri strætisvagnanna, hugðu
margir að reksturinn myndi
batna, vagnarnir verða endur-
bættir og fargjöldin lækka.
Hvort tveggja virðist ætla að
fara á öfugan veg.
Hækkun þessi er rökstudd með
því, að kaupgjald og benzínverð
hafi hækkað. Mun dýrtíðar-
stefna stjórnarinnar vissulega
eiga eftir að koma víðar við
pyngju almennings en á þessu
sviði.
Meiri iimflutnmgiir
en nokkuru sinni fyr.
— Innflutningur tilbúins. á-
burðar, segir Jón, verður að
þessu sinni miklu meiri en að
undanförnu, ef að óskum geng-
ur.
Mikill hluti hans er þegar
kominn til landsins, og vonir
standa til, að hann náist allur
nægilega snemma, og komist til
einstakra landshluta í tæka tíð,
þrátt fyrir ýmsar flutninga-
hindranir og erfiðleika í vetur.
Hefir Eimskipafélag íslands og
Viðskiptaráðið sýnt mikla vel-
vild og skilning á þeirri nauðsyn
landsmanna, að hann sé fyrir
hendi í landinu á þeim tíma,
sem þörfin kallar og menn
telja hagkvæmast að nota hann.
Þrátt fyrir mjög aukinn inn-
flutning, sem. nemur meira en
30% frá síðasta ári, ef vonirnar
rætast,verður áburðarpöntunum
landsmanna hvergi nærri full-
nægt. Áburðarþörfin fer ört vax-
andi, bæði vegi^a aukins rækt-
aðs lands og vaxandi skilnings
bænda á nauðsyn þess að bera
vel á. Áburðarsölu ríkisins hafa
í vetur borizt pantanir á miklu
meiri áburði af öllum tegund-
um, sem innfluttar verða, heldur
en áður. Mest héfir þó eftir-
spurnin aukizt á Ammophos-
áburðinum, og eru beiðnir um
hann alveg tvöfaldar á við það
sem var 1944. Áburðarsalan hef-
ir reynt að fá viðbótar innflutn-
ing af Ammophos, en ekki hefir
það borið árangur.
Þær áburðartegundir, sem fást
að þessu sinni, verða þær sömu
og síðustu árin, þ. e. Brenm-
steinssúrt Ammoniak, Ammo-
phos, Kali og Tröllamjöl, en auk
þeirra ný áburðartegund: Am-
monium nitrat, sem við köllum
Ammoniak-saltpétur.
Ammomak-saltpétui*.
Þetta er í f yrsta sinni, sem
ammoniak-saltpétur verður not-
aður hé á landi, og það er ekki
lengur en allra síðustu árin,
sem hann hefir verið notaður
í Norður-Ameríku í allstórum
mæli. Reynsla sú, sem þar er
fengin af honum, virðist vera
þannig, að hann jafnist fylli-
lega á við Brennisteinssúrt
ammöniak og Chilesaltpétur.
Þessi nýi áburður er miklu
sterkari en báðar þessar teg-
undir, köfnunarefnismagn hans
er 32.5%, en í brennisteinssúru
ammoníaki er það 20.6%, eins
og kunnugt er. Það lætur þvi
nærri að 2 pk. af honum jafn-
gildi 3 pk. af Brennisteinssúru
ammoníaki eða ríflega það. Er
nauðsynlegt að notendur áburð-
arins gefi þessu vel gætur, þeg-
ar til dreifingar hans kemur.
Það er að sjálfsögðu meira
vandaverk að dreifa svo sterk-
um áburði heldur en hinum. Um
verðlag hins nýja áburðar er það
"áð segja, að hver eining köfn-
unarefnismagns í honum er að
mun verðlægri en í öðrum köfn-
unarefnisáburði, og verði á-
rangurinn af notkun hans ekki
lakari en vonir standa til, eru
kaup á honum mjög hagstæð,
meðal annars vegna þess að
flutningskostnaður á honum er
raunverulega miklu minni.
Sumir hafa óttast það, að
þessi áburður þyldi illa geymslu
og flutning, hann mundi renna
saman í harða og helzt óviðráð-
anlega hellu í pokunum og yrði
þá sem næst ónothæfur. Áburð-
arsalan fékk nokkurn hluta af
þessum áburði í febrúar síðastl.
og er hann því búinn að liggja
í geymslum hér á landi upp und-
ir tvo mánuði og þriðja mánuð-
inn á leiðinni til landsins. Auk
þess eru sýnishorn af honum
búin að vera í vörzlum Áburð-
arsölunnar síðan í september-
byrjun fyrra árs. Af þegar feng-
inni reynslu um geymsluna,
virðist áðurnefndur ótti um
samruna áburðarins vera á-
stæðulaus. Ástand hans nú, að
liðinni nærri tveggja mánaða
geymslu, virðist vera óbreytt.
Afgreiðsla
áfourðarlns.
Ammoníaksaltpéturinn verð-
ur nú sendur í allar sveitir
landsins til notkunar í staðinn
fyrir Brennisteinssúrt ammoní-
ak. Verða pantánir á því, að Vs
hluta þyngdarinnar afgreiddar
með honum, en það samsvarar
rúmlega 30 % af áburðarmagni
þess, sem pantanir þeirrar teg-
undar nema.
Ammophospantanir verður
ekki unnt að afgreiða nema að
nokkru leyti eíns og fyrr er að
vikið, þar sem innflutningur á
því er ekki stórum meiri en að
svara til þess er menn pöntuðu
1944.
Kalí og tröllamjöl verður að
líkindum unnt að afgreiða sam-
kv. pöntunum.
(Framhald á 8. síðu)