Tíminn - 08.06.1945, Blaðsíða 6

42. blað
6___________________________
Minningarorð:
Jensína Pálsdóttir
ljósmóðir frá Gröf i Bitru
Helzt til lengl hefir það dreg-
izt, að ég segðl frá kynnum mín-
um af lífi og starfi þessarar stór-
merku konu.
Hún var fædd Stórafjarðar-
horni í Kollafirðl í Strandasýslu
21. júlí árið 1858, dóttir hinna
merku hjóna Ingveldar Magn-
úsdóttur-: (en Magnús Hrútfjörð
faðir hennar var .fræðimaður
hinn mesti) og Páls Einarsson-
ar, er lengi bjó 1 Þrúðardal í
Kollafirði.
Á uppvaxtarárum hennar voru
oft harðindaár í Strandasýslu
og æskuárin hennar því ólík nú-
tíma barnæsku. Þá voru ekki
upphituð íbúðarherbergi til
sveita á landi hér, hvað þá raf-
lýst. En það er eins og æskan
hafi orðið tengdari náttúrunni
en nú gerist. — Samskólalíf var
þá efcki til. Heimilið, hversu fá-
brotið sem það var, veitti þá
æskunni allt, bæði lífsviðurværi
og fræðslu. Skólanámið var fá-
brotið, en frjálst, eins og segir
í erfiljóði hennar eftir Hallgrím
skólastjóra Jónsson í Reykja-
vík: „Systkini mörg saman léku
áreyrum í að ýmsum steinum.
Leikföng þau löngum voru gleði-
gjafl, gulli dýrri.“
Það mátti segja að í þann tíð
hafi íslenzk æska fengið lífs-
uppeídi sitt, bæði til líkama og
sálar „í faðmi fjalla blárra“,
móðir náttúra veitti nálega allt.
Það var hún, sem var „gleði-
gjafinn, gulli dýrri.“
Bernsku- og æskuárin líða hjá,
fyrr en varir, og alvara lífsins
tekur þá við völdum, og svo var
einnlg hér, mamma mín, en svo
kalla ég hana, þótt ég ekki væri
hennar sonur, og mun ég gera
grein fyrlr því síðar.
Jensína missti ung föður sinn,
og varð þá hlnn glaði æskuhóp-
ur að skilja. Yngrl börnin voru
tekin í fóstur á góð heimili, en
eldrl börnin fóru 1 vinnu-
mennsku, sem þá var eina at-
vinnuvonin. — Og þannig liðu
árin, fram til ársins 1890, er
Jensina réðist til ljósmóður-
náms og árið 1893 var hún skip-
uð ljósmóðir í Óspakseyrar- og
Fellshreppi. Síðar var þessu um-
dæmi skipt og gegndi hún ljós-
móðurstörfum I Óskapseyrar-
hreppi til ársins 1920, er henni
var veitt lausn frá embætti, en
starfaði þó, sem ljósmóðir í 3
ár, eftlr það. — Ekki er mér
kunnugt um, hver laun hún
hafði á fyrstu starfsárurti sín-
um, en síðustu árin voru þau
kr. 60,00. Þá var hérlendis ó-
þekktur visitöluútreikningur.
Nálega mátti segja, að hvert
starf væri skyldustarf. Árið 1895
giftist Jensína ljósmóðir föður
mínum, Einari Einarssyni I Gröf
í Bitru. Hann var þá orðinn
ekkjumaður, og lifir hann nú í
hárri elli hjá Guðmundi syni
slnum, bónda I Gröf, og er mér
enn I minni, hve skörulegur
hann var, nú fyrir tveimur ár-
um, er hann öðru sinni stóð
ekkjumaður á leikvelli lífsins,
þá bllndur, en vildi samt fylgja
konu sinni til hinztu hvílu, en
var varnað þess, sökum vetrar-
veðráttu, en þó sérstaklega var
það sjónleysi, sem kyrrsetti
hann, því vond veður hömluðu
honum aldrei, meðan hann hafði
heila sjón. — Jensina ljósmóðir
var þvi stjúpmóðir mín, og okk-
ar 7 systkina, en þar eð ég var
barn að aldri, er hún tók við
húsforráðum hjá föður mínum,
kallaði ég hana þá og ávallt sið-
an mömmu, og geri ég það einn-
ig hér. — Störf mömmu minnar
urðu brátt umsvifamlkil, þar eð
hún hafði ljósmóðurstörfum að
gegna um nálega 30 ára skeið.
Samhliða því hafði hún alla bú-
sýslu á heimilinu, og jók það
mjög á störf hennar, að oft bar
gest að garði í Gröf, því að bæði
voru þau hjónin gestrlsln, og í
því sambandl kemur %iér helzt i
hug að líkja heimili þeirra við
heimili Jochums og Þóru í
Skógum, foreldra séra Matthías-
ar. Faðlr minn yar afburða gest-
risinn, en efnin framan af ár-
unum ekki þar eftir, en það vildi
til að húsmóðirin var úrræðagóð
gáfukona og skjótráð sem Þóra
i Skógum, en hún framreiddi
rúggrautinn með rjóma-útáláti
fyrir hina tignu gesti sina forð-
um, og sem uppbót á greiðann
var svo hitt, að „gáfur þínar
glæsilegar, hrifu hrifnæma og
hugi glöddu. Fjölbreytt ræða féll
í stuðla; undraðist orðfimi
áheyrandi“. Þannig segir í fyr-
nefndu erfiljóði. Já, hún gat
bseði steina og stál í stuðla látið
faila. En flestar af lausavísum
hennar munu nú gleymdar, því
að hún hélt þeim ekki til haga,
— en vera má, að einhvern tíma
síðar verði þær tíndar saman,
en þá aðeins að mestu leyti eftir
minni annarra.
Jensína Pálsdóttir IjósmóSir
Kötlugosið 1918 mun mörgum
enn í fersku minni. Eldbjarm-
ann frá Kötlu lagði þá alla leið
til Hólmavíkur við Steingríms-
fjörð, og dunur og dynkir
heyrðust um allt land, og ösku-
fallið barst vestur að ísafjarð-
ardjúpi. — Sem dæmi um ljóð-
hæfni mömmu minnar er,
hvernig hún í einni ferskeytlu
lýsir þessum viðburði. í hugan-
um hefir hún ljósa mynd af því,
sem er að gerast og segir:
„Katla dró upp heitan hramm,
hraunið flóir bráðið,
eldi sló frá æstum gamm
yfir snjóaláðið.“
Aðra vísu vil ég lofa ykkur að
heyra. En hún varð til, þá er
dóttursonur hennar var mjög
ungur. En mamma mín átti eina
dóttur, þá er hún kom til föður
mins, Mariu að nafni — hálf-
systur Hallgríms skólastjóra
Jónssonar í Reykjavík. María
dóttir hennar ólst upp að
nokkru leyti með okkur systkin-
unum fram yfir fermingu.
Gekk hún svo 1 skóla, fyrst
verzlunarskóla, tók síðan kenn-
arapróf og stundaði kennslu um
skeið. Giftist hún síðar Friðriki
Klemenssyni, póstmanni í Rvík,
hlnum mætasta manni. Þau áttu
3 börn, sem öll hafa notið skóla-
menntunar og les nú annar son-
ur þeirra læknisfræði vlð há-
skólann í Reykjavík.
En þetta er vísan, sem
mamma kvað um dóttursoninn:
Ömmudrengur ástarkær,
yndislegur og blíður.
Að þér svífur svefninn vær,
svona vel þér líður.
Mamma mín var ákaflega
bókhneigð.en hafði ekki þar eftir
tíma til þess að stunda bóklest-
ur, þó las hún mikið í Jónsbók,
(Vídalíns-postillu) og Passíu-
sálmunum, fram á síðustu ár.
Fann hún ný og ný gullkorn i
þessiun merku bókum, enda var
henni tamt að vitna í þær í við-
tali við fræðimenn. Þótt mamma
mín hefði ekki miklnn tlma
sjálf til þess að lesa bækur,
bætti faðir minn henni þetta
mikið upp. — Á kvöldln las
hann sögur, eða kvað rímur, því
að hann var jafnvígur á hvort-
tveggja, og margar kvæða-
stemmur kunni hann og þótti
jafnan vel kveðið, þá er hann
kvað — og minnist ég þess, að
„þá var glatt i góðum rann“.
Af rímum, sem faðir minn kvað,
man ég bezt eftir rimum Þórðar
hreðu. En þær rímur hafði faðir
minn fengið að láni og skrifað
þær upp, því að hann var talinn
góður skrifari.
Jensína var nákvæm og hjálp-
fús. Voru ótaldar ferðir hennar
til sængurkvenna og annara,
án þess að greiðsla kæmi fyrir.
Margir leituðu til hennar, er
smáslys komu íyrir. Vanalega
voru börn á heimili hjónanna,
því að bæði voru barngóð. Sakn-
T\
iwll
VN, föstndaginn 8. jtiní 1945
DAGUR, fjölbreyttasta vikublað
landsins, 8 til 10 síður lesmál, kost-
ar aðeins 15 krónur á ári. — Allir,
sem vilja fylgjast með tíðindum
utan af landi, þurfa að lesa DAG.
í Reykjavík tekur afgreiðsla Timans
á móti áskriftum, en blaðið fæst í
lausasölu i Bókabúð Kron. —
. D A G U R, AKUREYRI.
aði hún þess, að hafa ekki lítil
börn í kringum sig.
Einu sinni, þegar litlu vin-
irnir voru ekki í kringum hana,
urðu til þessar visur:
„Út til leika enginn snýr,
enginn mömmu kveður,
enginn hoppar, enginn býr,
enginn lækinn veður.
Upp í rúmi enginn rær,
enginn hefur vamma,
enginn grætur, enginn hlær,
enginn segir „mamma“.“
Jafn ljúft var mömmu að lina
þjáningar málleysingja; mátti
hún ekki sjá sképnu mein gert.
Þá áttu smalarnir á næstu
bæjum athvarf hjá henni, er
þeir komu að Gröf, þreyttir,
kaldir og svangir.
Af gestum, sem að garði bar
á heimili þeirra pabba og
mömmu, eru mér margir minn-
isstæðir, en eins vil ég þó minn-
ast hér, sem er Guðm. læknir
Scheving á Hólmavík. Hann
kom oft að Gröf, en einkum er
það ein koma hans, sem mér er
sérstaklega minnisstæð — það
var seint um haust í sláturtíð-
inni, að Scheving kvaddl dyra.
Faðir minn var ekki heima, en
mamma mín við slátursuðu í
útieldhúsi — hlóðareldhúsi. —
Við krakkarnir tjáðum mömmu
minni komu doktorsins, og að
hann mundi gista þá nótt. —
Það kvöld er mér enn í fersku
minni, þótt síðan séu um 40 ár,
því síðla um kvöldið er Scheving
kominn í eldhúsið tll mömmu,
þar sem hún var að slátursuð-
unni og setztur þar á hlóðar-
steinninn, — hvaðan við heyrð-
um sköll og gleðilæti, og var þá
mörg smellin visan mælt af
munni fram, því að Scheving
var skáldmæltur vel. Honum
leið sjáanlega vel, þótt sætið
væri ekki sérstök hægindi held-
ur aðeins blágrýtissteinn.
Sem fyr segir, var ég barn að
aldri, þegar mamma min kemur
að Gröf og tekur við búsforráð-
um þar. Hún mun þá þegar
hafa fundið til umkomuleysis
míns og gengið mér í móður-
stað, og hlýja hennar hefir orðið
mér ylgjafi æ síðan. — Og hvaða
hönd getur verið mýkri en
höndin hennar mömmu? Og
hver gefur betra veganesti en
mamma, sem aldrei gleymir þvi
að biðja guð um að vernda og
styrkja barnið sitt? Það eru fræ-
in, sem hún mamma sáði, sem
aldrei deyja út, því þótt þau
stundum kefji í kaf, þá koma
þau samt upp aftur. Það verður
(Framhald á 7. siðuj
Einræðistónnlnn
(Framhald aj 3. síSu)
þetta og til sanns vegar færa um
mig og vel flesta íslendinga, ef
orðið sjálfstæðismaður er notað
í réttri merkingu. En hitt er víst,
að „Sjálfstæðisflokksmaður“
hefi ég aldrei verið og aldrei
verið fjær því en nú. Aftur var
Jón Framsóknarflokksmaður. Af
einhverjum ástæðum, sem ég
hefi reyndar heyrt sitt hvað
um, hrökklaðist hann úr flokkn-
um, og svo fór með hann eins og
sagt er að jafnan fari um trú-
skiptinga, að þeir hati ævinlega
slna fyrri trú mest af öllum
trúarbrögðum. Kvað þetta vera
sálfræðilegt lögmál. Jón segir,
að sér hafi oft runnið til rifja
að sjá mig í svo vondum félags-
skap, en sá félagsskapur er hans
fyrri flokkur. Ég segl það sama
um hann. Mér rennur það til
rifja að sjá Jón Pálmason, góð-
an bónda, ganga jafnan erinda
Reykjavíkurvaldsins, nema þá
sjaldan, að hann íylgir okkur,
hinum hötuðu Framsóknar-
mönnum að málum, að sjá hann
meira að segja ljá nafn sitt til
að kallast „rltstjóri" ísafoldar,
blaðs, sem vinnur eftlr mætti til
óþurftar stéttarbræðrum hans
og oft flytur hinn versta óþverra
og óhróður. Ég gæti unnt Jónl
Pálmasyni betra hlutskiptis, þvl
að mér er persónulega vel til
hans. Ég sé þó ekki til neins að
óska honum þess, að hann
hverfi algerlega frá villu slns
vegar og gerlst aftur Framsókn-
armaður, því til þess er óvild
hans til flokksins of megn, þótt
hún sé á misskilningi byggð. En
hins vildi ég óska honum og
vona, að það geti rætzt, að hann
að minnsta kosti taki hina
beztu menn síns eigin flokks
sér til fyrirmyndar, eins og for-
seta Alþingis, Gísla Sveinsson,
nafna sinn á Reynistað og Pét-
ur Ottesen. Það nægði tiLHþess,
að hann hætti að skrifa nazist-
ískan áróður og annan óþverra i
blöðin, hætti að vera undirlægja
kommúnista og yrðl, í elnu orði
sagt, nýr og betri maður — og
þess ann ég honum af heilum
hug.
Samband ísl, samvlnnulélagtu
KAUPFÉLÖG:
Bréfaskóli S. í. S. starfar allt árið. Leitið upp-
lýsinga hjá oss eða kaupfélögunum.
Asbest þakplötur
iyrirliggjandi
*
í T lengdum á kr. 15.25 platan
i 8’ lengdum á kr. 17.45 platan
í 9’ lengdum á kr. 19.60 platan
Kaupíélag Eyfirðinga
Wlciidiavörudeild.
r------—■—■—-----------------------— -»
Síðan sumarið 1941 hefir þessi nýja kló reynzt hvarvetna
ágætlega. Hausinn losnar ekki á skaftinu og brotnar miklu
síður en með gömlu klónni. Iðju-klóin er úr sinkuðu járni.
Henni er smeygt yfir hausinn, upp á skaftið beggja megin
og hrioðuð á með fjórum hrioðum.— Skaftendinn fellist að
hausnum, en gengur ekki í gegnum hann.
IÐJA — AKUREYRI
Sími 190.
Lárns Björnsson. Svcinbjörn Jónsson.
L -—— ------—
Ungir Framsóknarmenn!
Tilkynnið skrifstofn Framsóknarflokksins
þátttöku ykkar í sambandsþinginu, fyrir 10.
jání.
STJÓMEY.
K.R.-hnsið
Vonarstræti 11
verður sýnt þeim, sem ætla að bjóða í það til niður-
rifs, daglega kl. 5%—7 e. h. Gengið um suðurdyr á
útbyggingunni.
Söluskilmálar til sýnis þar.
Tilboð verða opnuð í skrifstofu minnl föstudaginn
8. þ. m., kl. 12 á hádegi.
Borgarstjórlnn.
Arður tíl hluthafa
Á aðalfundi félagsins þ. 2. þ. m.,
var samþykkt að greiða 4% — fjóra
af hundraði - I arð til hluthafa fyrir
árið 1944.
Arðmiðar verða innleystir á aðal-
skrifstofu félagsins í Reykjavik, og
á afgreiðslum félagsins át um land.
H.f. Eimskipafélagf Islands