Tíminn - 26.06.1945, Blaðsíða 3

47. blað
TjMgm, [irigjmla^Mm 26. júní 1945
3
\
Jón H. Þorbcrgsson, Laxamýris
Rógurinn um landbúnaðinn
Honum linnir ekki og er eins
og skraffinnarnir vilji flæma
þetta starfsama og ötula fólk
burt úr ^sveitunum. Þetta er
sannarlega neikvæð starfsemi,
sem nauðsynlegt er að hnekkja.
Sveitafólkið er þegar orðið það
fátt, að til stórvandræða horfir
fyrir þjóðina. En þó getur þetta
orðið alvarlegra ef til þess dreg-
ur, að í bæjunum verði viðvar-
andi skortur sveitafæðunnar.
Þetta getur orðið fyrr en
varir, ekki sízt ef það er leyft
óátalið að níða þennan at-
vinnuveg og jafnvel hossa róg-
berunum.
Sigfús Sigurhjartarson alþm.
sagði í útvarpsræðu í vetur, gið
búið væri að veita 100 miljónir
króna í styrk til landbúnaðar-
ins á stríðsárunum. Þar átti
hann við féð, sem notað hefir
verið til að halda niðri vísitöl-
unni og jafna verðlagið í land-
inu, en það hefir haft áhrif til
lækkunar á landbúnaðarafurð-
um á innlendum markaði og að
því leyti orðið að neytendastyrk.
Þetta er því rógur og ósannindi,
sem Sigfús kastar fram af á-
settu ráði, til þess að koma
inn óvild hjá fólki í garð land-
búnaðarins.
Ég tel, að þessum manni sé
hdssað, að láta hann sitja á Al-
þingi, þrátt fyrir svo vítaverða
framkomu. Sigfús þessi er alinn
upp í sveit og kostaður þaðan
til þess að reyna að gera úr hon-
um mann. En það virðist hafa
mistekizt, að minnsta kosti hvað
viðkemur skilningi hans á því,
• hvers virði landbúnaður og
sveitamenning er fyrir þjóðina.
í blaðinu „íslendingi“ frá 16.
febr. 1945, þar sem vikið er að
grein Hjálmars Björnssonar um
islenzkan landbúnað, standa
þessi orð: .... „en vafasamt
hvort betra er, eins og sumir
gera að ofmeta gildi landbún-
aðarins". Skyldi höfundurinn
óttast um of margir fari að búa
í sveitinni. Það var fróðlegt að
heyra nefnda einhverja þá
menn, sem ofmeta landbúnað-
inn. Sannleikurinn er sá, að
/ bændafólkið sjálft vanmetur
landbúnaðinn, sinn eigin at-
vinnuveg, til tjóns fyrlr alla. —
í sömu grein í „íslendingi“ segir
ennfremur: .......er verið að
streytast við að flytja út land-
búnaðarafurðir, sem ekki eru
samkeppnisfærari en það, að það
verður svo að segja að gefa með
þeim“. Þetta er rógur og ósann-
indi. íslenzkar landbúnaðaraf-
urðir eru samkeppnisfærar og
eftirsóttar á erlendum markaði.
Meðgjöfin, sem greinarhöfund-
urinn getur um, er verðjöfnun-
arfé, sem greitt hefir verið til
að samræma verð seldra land-
búnaðarafurða úr landi og kaup-
hæð. En það fé hefði aldrei
þurfl að greiða, ef kaupgjald hér
í landi hefði verið skaplegt. —
Nefnd grein í íslendingi er rit-
stjórnargrein. Ætti þeim, sem
ritar hana að vera annað betur
fallið en að fjalla um þjóðmál.
*
Bændum er borið á brýn, að
þeir standi á frumstigi, að þeir
hafi ekkert skipulag, þess vegna
sé landbúnaðarframleiðslan of
dýr. Ennfremur að framleiðsla
landbúnaðarins sé lítils virði.
Það sýni útflutningurinn og svo
búi þeir á víð og dreif upp um
sveitir landsins, en það geri
framleiðsluna dýrari o. s. frv.
Nátturlega þarf, hér í landi,
ýmsra breytinga með í fram-
leiðslu, bæði til lands og sjávar.
En þegar hér hrúgast upp fram-
leiðsla af ónytjungum, mönnum,
sem telja sér skylt að halda uppi
rógburði, lygum og níði um
bjargræðisvegi þjóðarinnar og
það fólk, sem stundar þá með
trúmennsku, þá eru farnir að
gerast undarlegir viðburðir hér í
landi og líklega alveg einstakir
meðal menningarþjóða. Þá er
sannarlega nauðsyn á að taka í
taumana og stöðva slíka fram-
leiðslu. Þegar svona stendur á,
teldi ég mér skylt að halda uppi
svörum fyrir hvaða bjargræðis-
veg, sem er og þjóð minni er til
styrktar og framfæris. Og þá
ekki sízt landbúnaðinn, sem telja
verður elzta og merkilegasta at-
vinnuveg þjóðarinnar. En hvers
vegna? Af því að á þeirri undir-
stöðu hefir þjóðin byggt upp
aðra atvinnuvegi. Af því að án
landbúnaðar getur þjóðin ekki
lifað í landinu sem menningar-
þjóð. Af því að landið með gróð-
urmold, vatnsafli og öðrum
hlunnindum felur í sér ónotuð
lífsskilyrði fyrir mörg hundruð
þúsund manns. Af þvi að
landið er eign og umráða-
svæði þjóðarinnar. Af þvl að í
sveitunum elst upp, að jafn-
aði, dtv?meira fólk en í bæjun-
um. Af því að sveitafólkið vinn-
ur jafnt og þétt á móti atvinnu-
stöðvun og skorti. Af því að
sveitafólkið leggur árlega stór-
mikla vinnu fram til jarðabóta,
án þess að taka kaup, en eykur
með því verðmæti sveitanna og
býr í haginn fyrir komandi kyn-
slóðir. Væri sú eftirvinna metin
eftir núgildandi kauptaxta,
mundi hún nema ótrúlega mörg-
um miljónum króna árlega.
*
Skal nú vikið nánar að ádeilu-
atriðunum: Kem éð þá fyrst að
skipulagsleysinu, sem á að vera
svo ríkjandi meðal bændalýðs-
ins. Til andmæla því atriði má
benda á búnaðarfélagsskap
bænda. Veit ég ekki til að
nokkur félagsskapur í landinu
sé betur skipulagður. Á hinu
leitinu eru svo samvinnufélög
bænda og verða þau líka að
teljast mjög vel skipulögð. Kon-
urnar í sveitunum hafa líka
líka sýnt mjög mikinn dugnað
í sinni félagsskipun. Þá er talað
um skipulagsleysi bænda í fram-
leiðsluháttum, þannlg, að þeir
framleiði ekki kjöt og mjólk,
samkvæmt neyzluþörf þessa eða
hins staðar í landinu. Þetta er
talað alveg út í bláinn. Ég full-
yrði, að hvar sem er á landinu,
hafa bændur leitazt við að
framleiða það, sem mest hefir
gefið í aðra hönd og má hver lá
þeim það, sem vill. Það mun
hafa viðgengist allt fram á síð-
ustu ár, að t. d. í sveitum, þar
sem hægt er að koma allri mjólk
daglega á markað, var arðvæn-
legra að hafa kindur. 12 til 11
aura verð til bænda fyrir mjólk-
urlítrann, eins og var fyrir
stríð, var allt of lágt, til efling-
ar þeirri framleiðslu. Hin mikla
eftirsókn eftir smjöri (og sem
bændur hefðu getað selt nú um
hríð, á 50 kr. kg., ef verðið væri
ekki lögbundið), kom svo að
segja allt í einu, þegar fólkið
hætti við smjörlíkið. Allt til
þess hafði gengið illa að ktíma
smjörinu út. Það var því allt
ekki hægt að ætlast til þess, að
fleiri mjólkurkýr yrðu til af
sjálfu sér í einni svipan, né
heldur ræktað land handa þeim.
Þeir. sem ganga það langt í róg-
burðinum að telja íslenzka
sveitamatinn óætan óþverrá,
ættu ekki að vera 1 húsum hæf-
ir hér í landi og vera gerðir út-
lægir.
Þá er talað um, að bændur
séu á frumstigi í búnaði. Til
mótmæla því skal benda á þetta:
Til verzlana berast árlega frá
bændum mikill fjöldi pantana í
vélar og áhöld til búnaðar. Hag-
skýrslurnar- sýna hraða aukn-
ingu framleiðslumagns land-
búnaðarins undanfarið, þrátt
fyrir mikla fólksfækkun í sveit-
unum. En það bendir á mikla
þróun í störfum framleiðslunnar
og á mikla fjarlægð frá frum-
stæðum háttum. í sambandi við
þetta má benda á jarðræktar-
framkvæmdir bænda, kynbætur
búfjár, notkun véla og verkfæra
við landbúnaðinn, mjólkurbú,
sláturhús, iðnað úr hráefnum
landbúnaðarvöru o. fl. Það er
fjarstæða að telja það frum-
stæða hætti atvinnuvega, þótt
umþóta megi vænta og þeirra sé
þörf.
Það er talað um hve fram-
leiðsla landbúnaðarins sé lítil og
lítils virði. Það sýni útflutn-
ingsskýrslurnar. Það er rétt, að
útfluttar landbúnaðarafurðir
eru litlar á móti útfluttum sjáv-
arafurðum. Árið 1943, er verð-
mæti útfluttrar vöru um 233
miljónir, þar af tæpar 30 milj-
ónir landbúnaðarvörur. Um
hlutföllin 1944 veit ég ekki enn.
Það er ekki vitað hve mikið
verðmæti af sjávarafurðum er
notað í landinu, en það mun
vera lítið á móti því, sem notað
er af landbúnaðarafurðum. Það
mun ekki fjarri lagi að áætla,
að árið 1944 hafi þjóðin notað
heima fyrir, landbúnaðarvörur
fyrir allt að 200 miljónir króna
virði, eftir núgildandi verðlagi.
Þetta þykir nú líklega mörgum
ótrúlegt, en það má fara nærri
um þeýta. Við höfum um 30
þúsund mjólkandi kýr, sem
skila mjólkurvörum fyrir yfir
100 miljónir króna. Við slátrum
um i/2 miljón sauðfjár (fyrir ár-
ið 1943 var skilað til sölu 580
þúsund gærum) og fjölda gripa
Franklin Delano Roosevelt er
látinn. Aldrei hefir fráfall nokk-
urs eins manns vakið söknuð í
hjörtum eins margra manna um
allan heim eins og fráfall þessa
manns. Það var ekki einungis
vegna stöðu hans, orðstýrs og
afreka, heldur vegna þess að
honum var gefinn sá hæfileiki að
geta komist í persónulegt sam-
band við fólk, sem hann hafði
aldrei aúgum litið. Þegar við
snerum á útvarpstækinu til þess
að hlusta á ræður hans, fannst
okkur eins og hann vera að tala
við hvert okkar sérstaklega; þeg-
ar við sáum hreyfimyndir af
honum urðum við snortin af
hinu vermandi brosi hans og
sjálfstrausti og hugrekkinu, sem
lýsti sér i hverjum drætti í and-
liti hans. Og okkur fanst: Þetta
er góður maður; við megum
treysta honum; meðan hann
stendur við stjórnvöl Banda-
ríkjaþjóðarinnar, mun áhrifum
þeirrar voldugu þjóðar í alheims-
málum, verða beitt á réttlátann
og mannúðlegan hátt. Sérstak-
lega voru það þeir sem eru minni
máttar og smáþjóðirnar, sem
og ætla má, að kjöt hafi verið
borðað fyrir allt að 50 miljónir.
Svo kemur gróðurhúsa- og garð-
matur fyrir margar miljónir. Þá
eru ótalin eggin, fleskið, fuglar,
fjallagrös og ber. Þá er till og
skinn notað í landinu. Það þarf
nauðsynlega að gefa árlegt yfir-
lit um framleiðslumagn allt til
lands og sjávar, um notkun
hverrar framleiðslu í landinu
sjálfu, um innflutning vöru í
þarfir hverrar framleiðslu og
svo skilgreiningu eins og nú er
um útflutning. Þetta ætti að
geta gefið fólki yfirlit um gang
og gagnsemi atvinnumálanna.
Ekki sízt er þetta nauðsynlegt
vegna landbúnaðarins, vegna
hins mikla misskilnings, sem um
hann ríkir með þjóðinni. Það
verður ekki vefengt, að á ár-
inu 1944 mun þjóðin hafa hag-
nýtt og notað heima fyrir land-
búnaðarafurðir fyrir nær 200
milj. króna. Þetta þarf hún til
sín og án þessa gæti hún ekki
lifað og svo má auka þessa
framleiðslu og láta hgina koma
meira í stað innfluttrar vöru.
Þá er fárast um það, að verð-
ið á landbúnaðarvörunum sé
alt of hátt. Ekki þarf að segja,
að bændur okri á vörunni, þar
sem verðið er lögbundið og
haldið til samræmis við verka-
kaup. Árið 1943 var kaupið 90%
af framleiðslukosnaðinum —
sem er líklega einstakt í at-
vinnusögu þjóðanna. — Þessi
prósentutala hefir nú hækkað
síðan. En þetta er ekki bænd-
anna sök, og ekki heldur hafa
þeir tekið upp 8 stunda vinnu-
dag. Það, sem er á valdi bænda
að gera til lækkunar kostnaði
þessum, vinna þeir kappsam-
lega að (ræktun, kynbætur,
vélanotkun o. fl.). í sambandi
við þetta skal bent á það, að
það er mjög hættulegt fyrir af-
komu og atvinnuvegi þjóðar-
innar að halda uppi innlendu
verðlagi, sem sé haganlegra
fyrir hina óábyrgu framleið-
endur heldur en hina ábyrgu. Þá
hverfa athafnamennirnir, -en
(Framhald á 6. síðu)
lögðu traust sitt á þennan mann.
Nú er hann fallinn og það er
eins og einhver óttakend tóm-
leika tilfinning hafi gripið hjörtu
manna vítt um allan heim.
Við söknum mikið þessa mikla
mannvinar; hversu sár hlýtur þá
söknuður þeirra að vera, sem
standa honum næst; barna hans
og sérstaklega lífsfélaga hans —
konu hans. En Eleanor Roosevelt
er kjarkmikil engu síður en mað-
ur hennar var og hún er þeim
kosti búin að hún getur 'gleymt
sjálfri sér í umhyggju fyrir öðr-
um. Þegar henni var sagt lát
manns hennar, varð henni að
orði: „Ég kenni meira í brjósti
um fólkið í landinu og í heim-
inum heldur en um okkur.“
Henni var það ljóst hve örlaga-
rík voru áhrif manns hennar á
velferðarmál mannkynsins.
Mr. Truman fór á fund hennar
í Hvíta húsið. „Hvað get ég’gert?“
sagði hann, „Segðu okkur hvað
við getum gert,“ svaraði Mrs.
Roosevelt. „Getum við aðstoðað
þig á nokkurn hátt?“ Henni mun
hafa runnið til ryfja hin erfiða
aðstaða þessa manns, sem nú
Ingihjjörg Jonsdórtir:
Frú Eleanor Roosevelt
Grein þessi birtist nýlega í vestur-íslenzka blaðinu „Lög-
berg“ og er höfundur hennar ritstjóri kvennasíðu blaðs-
ins. Frú Eleanor Roosevelt er vafalítið ein mikilhæfasta
kona, sem nú er uppi, og mun því mörgum þykja fróð-
legt að kynnast starfi hennar og hugsjónum, en frá þessu
er sagt í greininni.
>•
Einireiðin 50 ára
i ■ Í
%
Fyrir nokkru síðan er komið
út ■ fyrsta hefti Eimreiðarinnar
á þessu ári og byrjar hún með
því 51. ár sitt. Er fimmtíu ára
afmælisins minnst í þessu hefti
SVEJNN SIGURÐSSON,
ritstjóri og útgejandi Eimreiöarinnar
síðan 1. sept 1923.
í stuttri grein eftir ritstjórann,
Svein Sigurðsson', og 1 allræki-
legri grein um íslenzkar bók-
menntir á þessu fimmtíu ára
tímábili, er Vilhjálmur Þ. Gísla-
son ritar. Bókmenntalíf íslend-
inga hefir verið mjög fjöl-
breytilegt á þeisum tíma og
margt snjallra manna komið
fram á sjónarsviðið. Eimreiðin
á sinn þátt í þeirri sögu, því að
margir þessara manna hafa birt
þar verk sín. Nokkrir þeirra hafa
látið þar fyrst til sín heyra, en
aðrir hafa birt þar sumt af því
bezta, er frá þeim hefir komið.
Auk þess hefir Eimreiðin birt
margt greina um félagsleg efni,
einstök framfaramál og vísindi
og yfirleitt hefir hún ekki látið
sér neitt óviðkomandi, þótt
aldrei hafi hún orðið klafabund-
inn boðberi vissra stefna eða
„isma“. Eftir 50 ár^, starf sitt
skipar Eimreiðin orðið virðuleg-v
an sess meðal tímarita landsins
og mætti jafnvel segja að hún
væri orðin einskonar stofnun í
—,:“S
þjóðfélaglnu, eins og sagt er um
ýms elztu blöð Breta. Mörgum
mönnum myndi áreiðanlega
þykja það mikil eftirsjá, ef þeir
ættu að sjá að baki tímarita eins
og Skírnis og Eimreiðarinnar, er
hafa unnið merkilegt menning-
arstarf á liðnum árum og ýmsar
merkilegar sögulegar endur-
minningar eru tengdar við. Saga
þessara tímarita hefir ótvírætt
sannað, að góð tímarit eru al-
menningi hin gagnlegasta
fræðslulind og hvorki blöð né
bækur geta að fullu skipað sess
þeirra. •
Af öðru efni í umræddu Eim-
reiðarhefti má nefna m. a.:
Gunnar Gunnarsson skáld á
Skriðuklaustri skrifa'r um Sig-
rúnu Pálsdóttur Blöndal á Hall-
ormsstað. Þessari mikilhæfu
konu er þar lýst af djúpum
skilningi og munu þeir verða
margir, sem kunna höfundinum
þakkir fyrir þessa snilldarlegu
ritgerð hans.
Hulda skáldkona skrifar um
Fjallaskáldið. Segir hún þar
sögu Kristjáns Jónssonar og
ræðir um skáldskap hans.
Kristmann Guðmundsson birt-
ir smásögu, er nefnist: Illum
illi. Kristmann er snjall smá-
sagnahöfundur og bregst honum
ekki bogalistin í þessari sögu.
Sagan er prýdd myndum eftir
frú Barböru Árnason.
Þorsteinn Jónssoii skrifar um
Ævintýri í Warnemunde. Segir
hann þar frá ferðalagl í Þýzka-
landi 1934.
Halldór Jónasson skrifar um
nýskipan Stjórnarfarsins. Mun
Eimreiðin ætla að birta fleiri
greinar um stjórnskipunarmálið
í næstu heftum.
Annað efni ritsins er: ísland
1944 — stutt yfirlit, Skáldið
(kvæði) eftir Heiðrek Guð-
(Framhald á 6. síðu)
yarð fyrirvaralaust að takast á Roosevelt feimin, uppburðarlítil
hendur þá mestu ábyrgðarstöðu, og óákveðin í hugsunum og
sem hægt er að hugsa sér og gerðum. Stafaði það inest af örð-
ugum heimilis kringumstæðum
á uppeldisárum hennar, sem
hþfðu þvingað hana. í samfélag-
inu við hinn glaðlynda og frjáls-
lega mann sinh jókst henni
smám saman sjálfstraust og það
tók að birta í sálarlífi hennar.
Fru Eleanor Roosevelt.
reyna að feta í fótspor hins
látna foringja. Þessi tilsvör þess-
arar mikilhæfu konu lýsa henni
fullkomlega. Þannig mæla aðeins
stórmenni.
Hjónaband þeirra Eleanoru og
Franklins D. Roosevelts hefir
verið slíkt að til fyrirmyndar
má teljast. Þau minna á önnur
hjónin. Frá því fyrsta hafa þau
byggt hvort annað upp og þrosk-
azt í samfélaginu hvort við ann-
að.
Á unga aldri og fyrstu árin
eftir giftingu sína, var Eleanor
Meðan börnin þeirra fimm
voru að alast upp gaf Mrs. Roose-
velt sig lítið að opinberum mál-
um. Hennar skoðun var sú að
fyrsta skylda konunnar sé skyld-
an gagnvart eiginmanninum,
heimilinu og fjölskyldunni. En
hún trúir því jafnframt að konan
megi ekki algjörlega vera komin
upp á börnin hvað áhugamál í
lífinu snertir. Þegar börn þeirra
fóru að stálpast, fór hún að gefa
þeim málum, sem maður hennar
hafði áhuga fyrir, meiri gaum.
í baráttu hans gegn Tammany
flokksvaldinu 1911 veitti hún
honum stuðning á ýmsan hátt og
hann sagði síðar: „Þá var það
fyrst að ég naut stjórnmála-
legrar skarpskyggni og sam-
vinnu konunnar minnar.“
Eins og vænta mátti með eins
mikinn mannréttinda mann eins
og Franklin D. Roosevelt, var
hann ávalt hlyntur baráttu
kvenna fyrir jafnrétti og lét þá
afstöðu sína ótvírætt í ljós, þegar
hann varð kjörinn ríkis senator
árið 1912. Fram að þeim tíma
hafði Eleanor Roosevelt lítið
hugsað um þessi mál; hafði
raunar tekið það sem sjálfsagð-
an hlut að karlmennirnir stjórn-
uðu heiminum, en þegar maður
hennar tók þessa afstöðu til