Tíminn - 03.07.1945, Blaðsíða 1

*
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Símar 2353 Og 4373,
PRENTSMIÐJAÍJ, EDDA h.í.
RITST JÓRASKRIFSTOPUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
29. árg.
Reykjavík, þriðjudagiim 3. júlí 1945
49. blað
Nýju samaíngarnír
um síldveiðíkjörin
Kommúnistar höíðu næstum komið í veg fyrir
samkomulag.
Samningur milli útgerSarmanna og sjómanna um kaup og kjör
á síldveiðunum í sumar var undirritaður aðfaranótt sunnudags-
ins síðastl. Hækkar bæði kauptrygging sjómanna og hlutdeild í
afla að mun. Það tafði fyrir samkomulagi, að kommúnistar í
Alþýðusambandsstjórninni höfðu gert hærri kröfur fyrir nokkur
smáfélög en fulltrúar helztu sjómannafélaganna voru búnir
að bera fram. Vildu sjómannafélögin því ekki slaka á kröfum
sínum og fóru svo ieikar, að ekki náðist samkomulag fyrr en
kommúnistar höfðu gengið frá yfirboði sínu. Hefir framkoma
þeirra í þessu máli auglýst vel ábyrgðarleysi þeirra og leikara-
skap..
Aðalbreytingarnar, sem felast j
í hinum nýja samningi, eru þær,
að hlutur háseta á smærri síld-
veiðiskipum (innan við 70 smál.) '
verður 38.55% af heildarafian-|
um, sem skiptist í 15 staði, en
var áður 37% og skiptist í jafn-
marga staði. Séu fleiri háseta'r
en 15 á skipi, borgar útgerðar-
fyrirtækið þeim, sem umfram
eru af sínum hluta sama kaup
og hinum hásetunum. Á stærri
skipum hækkar hlutdeild sjó-
manna í heildarafianum nokk-
urnveginn tilsvarandi. Þá verður
kauptrygging nú 400 kr. á mán-
uði, auk dýrtíðaruppbótaj’, en
var áður 210 kr., án dýrtíðar-
uppbótar.
Eins og sjá má á þessu hafa
sjómenn fengið talsverðar
hækkanir, en þó tæpast tilsvar-
andi við hækkanir þær, sem
orðið hafa hjá landverkafólki.
Eigi að síður geta þessar hækk-
anir orðið þess valdandi, að lítill
ágóði eða jafnvel tap verði hjá
útgerðinni vegna þess, hve gíf-
urlegur allur útgerðarkostnað-
urinn er orðinn og ekkert má því
út af bera.
Það tafði mjög fyrir samn-
ingagerðinni, að nokkru eftiriað
sjómannafélögin í Reykjavík,
Hafnarfirðí, Keflavík og á Akra-
nesi voru búin að bera fram
kröfur sínar, kom Alþýðusam-
bandið fr^m með hæ^rri kröfur
fyrir nokkur smáfélög. Var það
auðsjáanlega tilraun hjá komm-
únistum í stjórn þess til að ó-
frægja verklýðsforustu jafnaðar
manna, sem ráða mestu í sjó-
mannafélögunum. Þetta setti
mikið kapp í málið, og voru
horfur á því um skeið, að til
verkfalls kæmi. Leikar fóru þó
svo, að kommúnistar sáu sitt
óvænna, þvi að yfirboð þeirra
mæltist illa fyrir meðal sjó-
manna sjálfra. Þegar þeir höfðu
fallið frá því, náðist fljótlega
samkomulag. Hafa kommúnistar
hér enn einu sinni auglýst vel
ábyrgðarleysi sitt og leikarahátt.
Jafnframt er þetta gott dæmi
um heilindi þau, sem stjórnar-
samvinnan byggist á, þar sem
kommúnistar- hafa hér svikizt
með yfirboðum aftan að öðrum
samstarfsflokki sínum í ríkis-
stjórninni til að geta nítt hann
eftir á.
Stjórnin íramkvæmir ekki
• ! , s j \ ■ ' - . \
lögín um nýbyggingarsjóð
Dollaraiimetgniii fer síminnkandi.
Annaff affalmálgagn stjórnarinnar, Þjóffviljinn, birtir þær furðu-
legu upplýsingar síðastl. sunnudag, að ríkisstjórnin sé enn ekki
búin aff leggja neinn erlendan gjaldeyri á nýbyggingareikning,
enda þótt þetta hafi veriff meginloforff hennar og Alþingi sé
búiff fyrir löngu síffan aff gefa henni fyrirmæli um aff gera þetta.
Er þessi vanræksla stjórnarinnar eitt mesta hneykslismál, sem
hugsazt getur. ,
Jafnhliffa þessu upplýsir Þjóðviljinn, aff þegar stjórnin kom
til valda, hafi dollara-innstæður landsins erlendis numiff 286
milj. kr., en hafi um miffjan þennan mánuff ekki numiff nema
230 milj. kr. Dollaráinnstæffurnar hafa því minnkaff um 56 milj.
kr. á valdatíma stjórnariþnar og er hér um hiff ískyggilegasta
mál að ræffa, þar sem flestar affkeyptar vörur þarf nú að greiffa
meff dollurum.
Islandsgflíman
Íslandsglíman fór fram á Ak-
ureyri síðastl. föstudagskvöld.
Guðmundur Ágústsson úr Ár-
manni varð glímukonungur í
þriðja sinn.
Guðmundur Ágústsson og
Guðmundur Guðmundsson úr
UMF Trausta, urðu jafnir að
vinningum með 8 vinninga hvor* 1
og urðu því að glíma til úrslitu ;
vann þá Guðm. Ágústsson. Þriðji
varð Einar Ingimundarson úr
UMF Vöku, méð 7 vinninga,
fjórði Steinn Guðmundsson, Ár-
manni, með 6 vininga, fimmti
Friðrik Guðmundsson, úr K. R.
með 5 vinninga og sjötti Haukur
Aðalgeirsson úr Í.R. með 4 vinn-
inga. Alls voru keppendur ellefu,
en einn meiddist lítilsháttar
snemma í glímunn\ og varð að
ganga úr leik. \ 1
Fundír ríkisstjórnarinnar iim helgina:
Sóknin, er stjórnín ætlaði að heija,
snerist upp í aumlega vörn
F R A I RÁSINNI A BORNEO
Síðastl. sannudag gerðu Ástralíumeyn nýja innrás á Borneo. Myndin
sem hér fylgir, var tekin, þegar þeir gerðu fyrstu innrásina þar. Amer-
íslc herskip héldu uppi fjögurra daga skpthríð á * stöðvar Japana áður en
innrásin hófst og liuldu einnig stór svœði reykjarmekki með því að skjóta
sérstökum reyksprengjum. f skjóli þessa mikla reyks fóru innrásarbátar
Ástralíumanna til lands. Veitir myndin nokkra hugmynd um, hve mikil-
fenglegur þessi reykur var.
„Nýsköpunarstaglið** gagnar
stjórnarliðum ekki lengur, pví að
fiólkið vill athafinir í stað orða
i y. : ,
Fundir þeir, sem ríkisstjórnin boffaffi til um síffastl. helgi,
gengu á allt affra leiff en hún hafði gert sér vonir um. Flestir
fundanna voru heldur lítiff sóttir, en þar sem bezt var mætt, og
fundimir stóffu Iengst, kom Ijóslega fram, aff menn eru hættir
að blekkjast af nýsköpunarstaglinu. Menn spyrja um fram-
kvæmdir og vilja fá ákveffna vitneskju um þær, en þá stendur
stjórnarliðiff berskjaldaff uppi. Sóknin, sem stjórnarliffiff ætlaffi
aff hefja, snerist því alls staffar upp í vörn, og hana sumstaffar
hina lélegustu. Bætti þaff sízt úr skák, þótt stjórnarsinnar beittu
þeim rangindum aff taka % ræffutímans. Uppgjöf þeirra var því
augljósari, því lengur, sem þeir töluffu.
Aðaliundor Kaupfélags
Veslur- Skaítíellinga
Eins og menn inuna, er það
eitt meginloforðið í stjórnar-
sáttmálanum að leggja skuli 300
milj. kr. af erlendum innstæð-
um landsmanna á sérstakan
reikning og megi ekki ráðstafa
þessiim gjaldeyri til annars én
kaupa’á nýjum framleiðslutækj-
um. Þetta. ákvæði var tekið upp
í lögin um nýbyggingaráð, er
samþykkt voru í nóvembermán-
uði síðastl. Töldu menn víst, að
stjórnln myndi framkvæma það
tafarlaust\Nú, mörgum mánuð-
um seinna, upplýsir Þjóðviljinn,
að þatta sé ógert enn. Hefir
þjóðin hér vissulega hina full
komnustu sönnpn fyrir því, hve
lítið er að marka loforð stjórn-
arinnar og.hve áhugalaus hún
er fyrir því að framkvæma þau.
Það sést lípa vel á afsökun
ÞjóðViljans fyrir þessu aðgerða-
leysi stjórnarinnar, að margir
stjórnaísinnar eru orðnir
hræddir við það. Afsökun Þjóð-
(Framhald á 8. síöu)
Aðalfundur Kaupfélags Skaft-
fellinga var haldinn í Vík í Mýr-
dal 5. júní síðastl. Mættir voru
á fundinum 17 fulltrúar, auk
stjórnar félagsins og fram-
kvæmdastjóra.
Samanlögð vörusala útlendra
og innlendra vara nam rúml. 2
milj. króna, og var svipuð og s.
1. ár. Sameignarsjóðir félhgsins
jukust um rúmlega 70 þús. krón-
ur á árinú.
Ársarður félagsins nam 84 þús.
kr. og var ráðstafað þannig, að
Kommúmstar boða
allsherjarverkfall í
Vestmanaaeyjum
Kommúnistar í Vestmanna-
eyjum hafa fyrirskipaff allsherj-
arverkfall þar frá og meff 4. þ.
m. Tildrögin til þessarar ákvörff-
unar kommúnista er sú, að þeir
stofnuðu verzlunarmannafélag
í Vestmannaeyjum fyrir nokkru,
en atvinnurekendur neituffu aff
semja viff þaff. Hafa þeir gert
samninga viff annaff verzlunar-
maniiafélag, sem fynr var í Eyj-
um, en koinmúnistar telja þaff
félag ólöglegt, þar sem í því eru
nokkrir kaupmenn. Félag kom-
múnista. sem ekki er í nema
sáralítill hluti verzlunarfólks í
Eyjum, hóf verkfall fyrir nokkru
og t»ka ekki þátt í því nema 7
manns. Þar sem kommúnistar
sáu, aff þeir gátu ekki fengiff
vilja sinn fram méð þessum
hætti, létu þeir öll verklýffsfé-
lögin í Eyjum fyrirskipa samúff-
arverkfall frá og meff 4. þ. m.
Þetta er nýtt dæmi um yfir-
gang og ofstopa kommúnista og
„eininguna“ á stjórnarheimil-
inu!
6% útborgist, en 4% leggist í
stofnsjóð. Arðurinn alls er því
10% af ágóðaskyldri vöruúttekt.
Helgi Jónsson og Þórarinn
Helgason áttu að ganga úr
stjórninni og voru þeir báðir
endurkosnir.
' . \
Fundurinn samþykkti eftir-
ffarandi til^ögu um veltuskatt-
inn í einu hljóði:
„Affalfupdur Kaupfél.. Skaft-
fellinga, haldinn aff Vík 5. júní
1945, lýsir yfir þvi, aff hann tel-
ur lögin um veltuskatt, er sam-
þykkt voru á síffasta Alþingi,
hina hatrömmustu árás á sam-
vinnufélögin, og mótmælir aff
nokkru sinni oftar verði gengiff
inn á þá tekjuöflunarleiff“.
Um áburðarverksmiðjuna var
eftirfarandi tillaga samþykkt:
„Affalfundur Kaupfél. Skaft-
fellinga, haldinn að Vík 5. júní
1945, telur, aff brýna nauffsyn
beri til aff hraffa sem mest fram-
kvæmdum á byggingu fyrirhug-
aðrar áburffarverksmiðju. Skor-
ar ,hann á þing og stjórn aff
greiða svo fyrir máli þessu, aff
bygging verksmiðjunnar geti
hafizt þegar á næsta ári, annaff-
hvort á vegum ríkisins effa Sam-
bands ísl. samvinnufélaga".
' «
Um vegamál á Suðurlandi var
samþykkt eftirfarandi tillaga í
einu hljóði:
„Affalfundur Kaupfél. Skaft-
fellinga, haldinn aff Vík 5. júní
1945, leggur sérstaka áherzlu á,
aff brýna nauffsyn beri til þess,
aff gefnum margvíslegum tilefn-
um nú og undanfarin ár, aff upp-
byggingp og viffhaldi hinna op-
inberu vega og brúa hér á Suff-
urlandi verffi komiff í gott og ör-
uggt horf, enda grundvallast
afkoma atvinnuvega viðkomandi
héraffa á því, að vegá- og brúa-
(Framhald á 8. síðu)
Fuiidir stjjórnariimar.
, Hér verður greint nokkuð
hánara frá hverjum einstökum
fundi, sem stjórnin hélt:
Á Akureyri var fundur haldinn
á föstudagskvöld. Var húsið ekki
nema hálfskipað, þegar fundur-
inp hófst nokkru eftir auglýstan
fundartíma og fjölgaði þó lítið
eftir það. Hafði 'Stjórnarliðið
ekki fylgst betur með en það, að
það auglýsti fundinn á sama
tímá og Íslandsglíman fór fram
og var þó búið að auglýsa hana
fyrir löngu. Kunnu íþróttamenn
stjórninni litlar þakkir fyrir
þetta, en allur uggur þeirra
reyndist samt ástæðulaus, því að
íslandsgliman dró til sin marg-
falt fieiri áhorfendur en „ný-
sköpunin“. Á fundinum mættu
af hálfu stjórnarsinna Gísli
Jónsson, Sigfús Sigurhjartarson
og Guðmundur G. Hagalín, en
Bernharð Stefánsson af hálfu
Framsóknarmanna. Voru þeir
Gísli og Sigfús óvenjulega hóg-
værir, en Hagalín lýsti með
snjöllum orðum, að stjórnar-
amdstaða væri nauðsynleg í
hverju lýðfrjálsu þjóðfélagi, því
að annars fúnaði og grotnaði
lýðræðið niður. Af bæjarmönn-
um töluðu Jakob Frímannsson,
Haukur Snorrason, Svavar Guð-
mundsson og Jakob Pétursson.
TalaðiSvavar einkum um„skatt-
frelsi“ KEA, en það er stærsti
skattgreiðandinn á Akureyri!
Nýsköpunarstagl stjórnarliðsins
fékk litlar undirtektir, enda
vafðist forsvarsmönnum þess
tuiiga um tönn, er spurt var um
efndir.
Á Hvammstanga hélt stjórn-
arliðið fund á laugardagskvöld-
ið. Sóttu hann um 30—40 manns,
aðallega úr þorpinu, og mun
hann hafa staðiö um 3 klst. Af
stjórnarliðinu mættu þar Jón
Pálmason, Guðbrandur ísberg,
Einar Olgeirsson og Jón Emils-
son. Af hálfu Framsóknarflokks-
ins mættu Skúli Guðmundsson
og Hermann Jónasson, er var á
leið til Hólmavíkur. Innanhér-
aðsmönmim var ekki boðið orð-
ið. Skúli lagði þær spurningar
fyrir stjórnarsinna, hvað þeir
hyggðúst fyrir um lausn raf-
orkumálsins, afgreiðslu jarð-
ræktarlaganna á næsta þingi og
aðgerðir í dýrtíðarmálunum í
haust. Stjórnarliðar færðust al-
veg undan svörum og báru sig
illa, þegar þannig var farið að
kryfja " nýsköpunarloforðin til
mergj ar.
Á Sauffárkróki hélt stjórnar-
liðið fund á sunnudaginn. Mun
hafa sótt hann á þriðja hundi;-
að manns og stóð fundurinn um
4i klst. Af hálfu stjórnaríiðsins
mættu þar Gísli Jónsson, Stein-
þór Guðmundsson og Guðmund-
ur G. Hagalín. Af hálfu Fram-
sóknarflokksins mætti Sigurður
Þórðarson. Var Gísli með tals-
verð* mannalæti, en fékk viðeig-
andi viðtökur hjá Sigurði. Lýsti
Sigurður því, hvernig stjórnin
framkvæmdi „nýsköpunina“ í
Skagafirði, en þar eru nú mörg
umbótamál algerlega stöðvuð.
Einn‘fundarmanna tók til máls,
Magnús Bjarnason, sem er Al-
þýðuflokksmaður, og lét hann
ekki vel af „nýsköpuninni" í
Skagafirði, og þá jafnvel
sist á Sauðárkróki. Taldi hann
stjórnina ekki vænlega til fylg-
is, ef þannig héldi áfram.
Á Hólmavík hélt stjórnarliðið
fund á sunnudaginn. Mættu þar
um 300 manns og mun það hafa
verið lengsti og fjörugasti fund-
urinn. Af stjórnarliðum mættu
þar Jön Pálmason, Einar Ol-
geirsson og Jón Eimilsson, en
Hermann Jónasson mætti af
hálfu _ Framsóknarflokksins.
Sýndi Hermann mjög ljóslega
fram á hvílík blekking „nýsköp-
unarstagl“ stjórnarsinna væri.
Voru stjórnarsinnar heldur
daufir í vörninni, enda fundu
þeir glöggt, að stj órnarandstæð-
ingar voru í miklum meiri-
hluta á fundinum. Innanhéraðs-
mönum var ekki boðið orðið.
í Borgarnesi hélt stjórnarlið-
ið fund á sunnudaginfi. Sóttu
fundinn um 50—60 manns, að-
aliega úr þorpinu. Afistjórnar-
liðum voru mættir Pétur Magn-
ússon, Lúðvík Jósefsson og Ingi-
mar Jónsson, en Bjarni Ásgeirs-
son mætti af hálfu Framsóknar-
manna. Lúðvík Jósefsson lofaði
mjög' „nýsköpunina“ og hrak-
yrti Eystein Jónsson, en Ey-
steinn Jónsson er nú að halda
fundi í Suður-Múlasýslu og
skoraði á Lúðvík að mæta, en
Lúðvik fór þá suður á land. Pét-
ur taldi hins vegar, að enn væri
of snemmt að spá neinu um „ný-
sköpunina", þar ylti mest á
framkvæmdinni og enn væri lít-
ið hægt um hana að segja. Þrír
menn klöppuðu fyrir ræðum
Péturs. Ingimar talaði um þau
sinnaskipti kommúnista, að
þeir hefðu ekki viljað fara í
umbótastjórn 1942, en svo hefðu
þéir verið ólmir ' að komast i
stjórn í llaust. Tveir fundar-
menn töluðu, Daniel Kristjáns-
son, Beigalda, og Sigurjón
(Framhald á 8. síðu)
í‘ DAIÍ
birtist á 3. síðu grein eftir Hall-
<lór Kristjánsson á Kirkjubóli,
er nefnist Rafmagnið og landið.
Neðanmáls á 3. og 4. siðu er
trein eftir Eirik Wellander um
tanríkismál Svía. Greinin er
þýdd úr Svenska Dagbladet.
/