Tíminn - 10.08.1945, Blaðsíða 6

6
TÍMIM, föstndaginn 10. ágiist 1945
59. blað
PÁNARMIMPíG:
Finnbogi G. Lárusson
kaupmaður i Ólafsvík
Laugardaginn 28. júlí var til
moldar borinn að Búöum á Snæ-
fellsnesi Finnbogi G. Lárusson
kaupmaður í Ólafsvík og fyrr-
verandi stórbóndi að Búðum.
Finnbogi var fæddur 2. des.
1866 að Mánaskál í Húnavatns-
sýslu. Ungúr fluttist hann til
Akraness og ólst' þar upp hjá
fósturforeldrum sínum, sem
bjuggu á Kringlu á Akranesi.
Strax um fermingu fór Finnbogi
að stunda sj ómen’hsku og þótti
þá strax koma í ljós, óvenjuleg-
ur dugnaður og atorka við öll
störf, sem hann tók sér fyrir
hendur.
Á Akranesi kynntist Finnbogi
fyrri konu sinni Björgu Einars-
dóttur og giftist hann henni árið
1896. Frá Akranesi fluttist Finn-
bogi að Gerðum og rak hann þar
verzlun og útgerð til ársins 1906,
er hann keypti stórbýlið Búðir
á Snæfellsnesi og fluttist þang-
að. /
Á Búðum rak Finnbogi útgerð,
verzlún og búskap af miklum
myndarskap. Byggði hann upp
öll hús jarðarinnar. Bætti engjar
og tún, og gjörðist brátt mestur
bóndi á Snæfellsnesi, og þótt
víðar væri leitað. Var búið bæði
stórt og arðsamt, enda var vel
farið með allar skepnur, og í
engu sparað um fóðurföng.
Árið 1914 fluttist Finnbogi aft-
ur að Gerðum. Mun því áformi
hafa valdið að eignir sínar þar
gat hann eigi selt, auk þess sem
vorharðindin og fjármissir árið
1944 sló óhug á marga til bú-
skapar, einkum þó þá, sem ann-
ars áttu úrkostar. Fullum at-
vinnurekstri og búskap hélt þó
Finnbogi áfram á Búðum. Kom
hér fram stórhugur hans og
framsýni sem og oftar. Hann
vildi eiga tvær leiðir opnar —
byr í bæði segl — hvað sem í
slægist. ,
En hér sem oftar sannaðist hið
fornkvéðna: ,,að lífið fáum vér
aftur en eigi fram, skyggir Skuld
fyrirsjóri.“Árið 1915 flytur Finn-
bogi konu sína heim til Búða
liðið lík og lagði hana í graf-
reit, sem hann bjó henni þar,
ásamt ungbörnum tveim, sem
þau höfðu misst þar áður.
Ofsnauður af ástvinum sneri
Finnbogi aftur til Gerða, en festi
þar eigi yndi eftir þetta. Hugur-
inn var heima á Búðum, þar sem
hinn slitni snari þáttur, af hon-
um sjálfum og lífi hans, hafði
verið lagður til hinztu hvíldar.
Fluttist Finnbogi því aftur til
Búða árið 1916 og átti þar heima
til ársins 1926 en þá fluttist
hann til Ólafsvíkur og bjó þar til
dauðadags.'
Árið 1920 kvæntist Finnbogi
síðari konu sinni Laufeyju Ein-
arsdóttur, Þorkelssonar skrlf-
stofustjóra Alþingis, og lifir hún
mann sinn, ásamt fjórum upp-
komnum börnum þeirra, en eitt
barn misstu þau í æsku.
Með fyrri konu sinni eignaðist
Finnbogi 11 börn, þar af eru nú
7 á lífi. Öll eru börn þessi vel
gefin og mannvænleg.
Með Finnboga G. Lárussyni
er fallinn í valinn merkur at-
orku- og dugnaðarmaður, sem
tók virkan þátt í störfum á því
tímabili, sem orðið hafa mestar
breytingar á efnalegum og and-
legum högum landsmanna.
Sem 8 ára drengur mundi
Finnbogi eftir þjóðhátíðarárinu
1874. Með þverrandi líkams-
kröftum, en óbilaðri sál, fylgdist
hann með hátíðahöldunum 17.
júní 1,945.
Milli þessara ára liggur hin
langa og athafnaríka ævi,
þrungin afköstum hins 'sístarf-
andi manns.
Á farsælan hátt sótti Finnbogi,
um margra ára skeið, út á feng-
sæl en áhættusöm fiskimið, með-
,an segl og árar og siggaðar
hendur sjómannsins voru hreyfi-
afl fleytunnar. Þótti stjórn hans
jafnan örugg og góð, svo að orð
var á gert. Og er árar og segl
véku um set fyrir vélaaflinu, þá
stjórnaði Finnbogi hinu nýja afli
með auknum þrótti og karl-
mennsku, enda gjörðust þá
störfin hvort tveggja í senn,
aflastærri og áhættuminni. —
Á þeim árum, sem enskir
farandkaupmenn fóru um sveit-
ir landsins, og keyptu fé bænda
fyrir vanmetið verð, sem greitt
var í ensku gulli, var Finnbogi að
hefja kaupmennsku sína, sem
hann stundaði alla tíð síðan
Finnbogi G. Lárusson.
jafnframt sjómennsku og bú-
skap. Þóttu landsmönnum þessi
ensku gullviðskipti góð, borið
saman við það, sem þeir áttu að
venjast í því efni áður. En það
sagði Finnbogi mér, en hann
kynntist viðskiptum þessum til
nokkurrar hlýtar, að þá hafi
hann fyrst skilið hversu félags-
leg verzlunarsamtök bænda og
hins vinnandi fólks væru nauð-
synleg. Má nokkurn lærdóm af
þessu draga. En ekki varð það þó
hans hlutskipti að leggja þeim
samtökum beint lið fyrr en undir
lok ævi sinnar. En alla tíð skildi
Finnbogi nauðsyn þessara sam-
taka. Má ætla að hér sé fólgin
ástæðan fyrir þvi, að í verzlun
Finnboga G. Lárus^onar voru
jafnan vandaðar og ódýrar vör-
ur. Ég hygg að enginn hafi fund-
ið það betur en hann sjálfur,
hversu hann stóð jafnan nærri
þeim, sem ruddu brautina, að
samvinnuféiágsskafo samítíðar-
manna hans. Og hér er það, að
finna má tildrög þess, að Finn-
bogi, þegar hann veit að senn
liður að þáttaskiptunum miklu,
selur allar fasteignir sínar fél-
agslegum samtökum verkafólks
og sjómanna til starfrækslu
samvihnukaupfélagsins Dags-
brúnar í Ólafsvik. Hika ég ekki
við að fúllyrða, að með þessu
hafi Finnbogi G. Lárusson lagt
meiri og stærri skerf til styrktar
samvinnustarfsemi hér á Snæ-
fellsnesi, en hægt sé í dag að
meta til fulls, né þakka að verð-
leikum. —
Það duldist engum, sem
kyrintist Finnboga G. Lárussyni,
að þar fór góður drengur i fyllstu
merkingu þess orðs. Hann var
vel gefinn, en naut lítillar
menntunar í æsku, svo serri þá
var.títt. En sjálfsmenntun hans
var ágæt. Hann skrifaði fagra
rithönd; las mikið og var fjöl-
fróður um menn og málefni.
Mitt í önnum dagsins gat hann
hugsað eins og heimspekingur,
og rætt um hin fjarlægustu og
torskildustu viðfangsefni, og
þótti þá þeim stundum biðin
löng fyrir framan búðarborðið,
sem asklokið áttu að himni.
Ekki held ég^að Finnbogi hafi
getað aumt séð, án þess að rétta
hjálparhönd, enda eru til marg-
ar sögur af brj óstgæðum hans og
nærgætni. Hér set ég eina.
Það er haustkvöldíBorgarnesi,
rétt eftir aldamótin síðustu. Lít-
ill flóabátur liggur á höfninni
ferðbúinn til Reykjavíkur. Allar
smugur, dekk og lest, eru fullar
af fólki á leið til höfuðstaðarins,
þar á meðal börn og gamal-
menni. Það dimmir óðum, og
veðrið er hið versta; sunnan rok
og rigning. Loks kveður skip-
stjórinn upp þann úrskurð, a|
allir verði að fara í land aftur,
því að í slíku veðri sé ekki fært
til Reykjavíkur, og að hann taki
ekki á sig þá ábyrgð, að láta far-
þegana vera um borð í skipinu í
slíku veðri um nóttina, hvað sem
fyrir kynni að koma. Skipsflaut-
an kallar á afgreiðsluna, og allir
farþegar eru fluttir í land í
snatri. En hvað tekur þar við.
Ekkert gistihús þá á staðnum.
Fólkið stendur úti og leitar sér
skjóls undir klettum og þeim fáu
húsúm, sem þá voru í EJorgar-
nesi, og býr sig undir ömurlega
útilegunótt. Meðal farþeganna
var Finnbogi G. Lárusson, þá á
bezta aldri og viðbragðsfljótur
að vanda. hér var tækifæri að
leysa vandkvæði margra í einu,
og þaö skal gjört. Hann útvegar
öllu fólkinu húsaskjól í vöru-
geymsluhúsi, þrátt fyrir allmikla
tregðu hins erlenda húsráðanda,
sem óttaðist skemmdir á vörum
sínum, ef hann hleypti svo
mörgu fólki inn. en þá gengur
Finnbogi ejjm í ábyrgð fyrir hið
húsvillta fólk. Fékk húsráðanda
nokkur hundruð krónur til
tryggingar skemmdum, og lét
siðan fólkið búa um sig, svo
sem bezt mátti. Að því loknu
reið .hann heim til Borgar. og
þáði þar góða gistingu.
Þetta er ein svipmynd, sem
sýnir vel innræti Finnboga. En
til eru margar slíkar, þótt hér
verðj eigi sagðar.
Mörgum opinberum trúnaðar-
störfum gegndi Finnbogi. Hann
var hreppstjóri og oddviti Stað-
arsveitar lengst af meðan hann
dvaldi þar. í Ólafsvík gegndi
hann hreppstjórastörfum um 12
ára skeið. Formaður skólanefnd-
ar var hann þar og lengi. Öll
þessi störf rækti Finnbogi með
kostgæfni og trúmennsku. Enda
eru þau ummæli höfð eftir Páli
Vídalín sýslumanni Snæfellinga,
að Finnbogi G. Lárusson bæri af
öðrum opinberum starfsmönnum
vegna reglusemi og vandvirkni í
starfi. Eru þessi ummæli eftir-
tektarverð, og það því fremur,
sem Páll Vídalín var að allra
dómi hinn ágætasti embættis-
maður, sem gerði miklar kröfur
bæði til sín og annarra.
Fimmbogi G. Lárusson var á
ýmsan hátt mikill gæfumaður.
Honum voru gefnar tvær ágæt-
ar eiginkonur, sem á tvennan
hátt urðu honum ómetanlegir
förunautar í lifinu. Hin fyrri,
meðan ólgandi fjör æsku og at-
hafnamannsins svall í brjósti. —
Þegar vonir og yndisleiki lífsins
blasti við í þróttmiklu og atorku-
sömu starfi. —i «
Hin síðari er græða þurfti
hjartasár hins helsærða tilfinn-
ingamanns, sem skalf og nötraði
mitt í styrkleika sínum og þrótti.
Það varð og hennar hlutskipti,
að veita líkn, hjálp og umhyggju
hinu örþreytta gamalmenni,
þegar það hafði lokið miklu lífs-
starfi og þarfnaðist hvíldar og
hjúkrunar. Slíkar gjafir eru
þeim einum gefnar sem hlotið
Kristin
bórnli að Kollale
Kristinn Beck bóndi að Kolla-
leiru í Reyðarfirði andaðist i júlí
í sumar og var jarðsunginn þann
11. júlí að viðstöddu fjölmenni.
Kristinn var fæddur 2. jan.
1866 og hefði því orðið áttræður
Kristinn Beck. t
um næstu áramót, ef hann hefði
lifað.
Kristinn var sonur Hans J.
Beck á Sómastöðum í Reyðar-
firði og konu hans Steinunnar
Pálsdóttur frá Karlsskála. Kona
Kristins var Þuríður Eyjólfs-
dóttir frá Seljateigi í Reyðar-
firði. Lifir hún mann sinn og á
heima á Kollaleiru hjá börnum
hafa náð fyrir augliti guðanna.
Þeir, sem komið hafa að Búð-
um á Snæfellsnesi, hafa sjálf-
sagt tekið eftir lítilli útbyggingu
við miðja suðyrhlið hins gamla
ibúðarhúss. Var útbygging þessi
áður fyrr einn glersalur, því að
þær hliðar hans, sem að sólu
sneru, voru samfelldir gluggar.
Útbygging þessi er nú mjög
hrörleg orðin, eins og fleira á
Búðum, en hún geymir þó sína
sögu.
Sólbyrgi þetta lét Finnbogi
reisa í því skyni að lina þjáning-
ar ungrar dóttur sinnar, og
frelsa hana úr greipum hvíta
dauðans, eftir að innlendir og
útlendir læknar höfðu veitt þá
hjálp, sem þeir gátu í té látið.
Ekkert var þar sparað og hörð
var sú barátta, sem þar var háð.
En hér var við ofurmátt að tefla,
og hin unga stúlka hné í blóma
æsku sinnar fyrir sigð dauðans.
Þetta einstæða vígi, sem hinn
umhyggjusami faðir reistl, talar
sínu máli. Og vel færi á því, að
þetta litla sólbyrgi mætti nú með
nýjum eigendum frelsast frá
meiri eyðileggingu en orðið
er.
Hér er það sem við sjáum
skýrasta mynd af Finnboga sem
föður. Þánnig reyndist hann
hinum mörgu börnum sínum í
mótlæti þeirra, gleði og sorgum.
Hér sjáum við föðurinn, sem
spennti vilja sinn og krafta til
hins ýtrasta, barni sínu til
hjálpar. Slík mynd er litsterk og
fögur. Hún er og lærdómsrík nú,
þegar skyldur blóðtengsla og
ættbálks virðast vera að stöðv-
ast við veskislásinn.
— Nú er athafna- og við-
burðaríkri ævi þessa manns lok-
ið.'Langur vinnudagur að kvöldi
kominn. Hið mjúka hvílurúm er
sveipað sólgeislum miðsumars.
Við báruvota ströndina' hvíslar
lognsærinn angurvær minning-
arljóð, sem veita hinum fram-
liðna frið og ró.
En við samferðamennirnir,
bæði vinir og vandamenn, stönd-
um hljóðir við flóðborð hins
mikla sævaf, og geymum í
hjörtum okkar minninguna um
hinn trygga vin og förunaut,
sem nú siglir fleyi sinu yfir að
ströndinni ókunnu.
Jónas Þorvaldsson.
n Beck
íru í Reyðarfirði
þeirra Kristins. Kristinn og Þu-
ríður bjuggu allan sinn búskap
á Kollaleiru og sátu þá jörð með
sóma. Þau hjón eignuðust tíu
börn og eru átta þeirra á lífi.
Kristinn á Kollaleiru var álveg
óvenjulega heilsteyptur maður.
Mjög hlédrægur um afskipti af
opinberum málum, en eindreg-
inn í stuðningi sínum við þau
mál er hann veitti brautargengi
og þá lifsskoðun, sem hann hafði
myndað sér eftir vandlega íhug-
uri. Það var unun-að kynnast því
hvernig Kristni á Kollaleiru
tókst að sameina óvenjulega
stillingu og hógværð þeirri inni-
legu glaðværð, sem honum var í
brjóst borin.
Kristinri á Kollaleiru var ein-
dreginn samvinnumaður og
studdi samvinnustefnuna og
samvinnufélögin af alefli. Það
var sannfæring hans, að menn
ættu að styðja hver annan eftir
mætti og vinna hver með öðrum
en ekki hver á móti öðrum. Hann
hafði ríka löngun til þess að láta
gott af sér leiða. Hann vann
störf sín í kyrrþey og hafði ekki
hátt um sig, en víst er um það,
að þvi þjóðfélagi væri vel borgið,
sem ætti marga slíka þegna sem
Kristinn var, að dugnaði, hátt-
prýði og góðvild.
Blessuð sé minning hans.
Austfirðingur.
Héraðsskólinn
í Reykjanesi
starfar næsta vetur eins «sf að umlaiifömu.
IVemendur frá fyrra ári sitja fyrir skólavist
að öðru jöfnu. Umsóknir sendist undirrit-
uðum sem fyrst.
Þóroddur Guðmundsson
Sumband ísl. samvinnufélaga.
»
SAMVINNUMENN! y
• Þegar eldsvoða ber að höndum, brenna nálega
í hvert sinn óvátryggðir innanstokksmunir.
Frestið ekki að vátryggja innbú yðar.
Hjartanlega þakka ég þeim vinum mínum, sem heiðruöu
mig og glöddu með heimsókn, gjöfum og veglegri veizlu á
25 ára starfsa,fmœli mínu.
Guð ölessi framtíð þeirra og barna þeirra.
Hóli í Kelduhverfi, júlí 1945
Sigurbjörg ísaksdóttir
Ijósmóðir.
Borðið meiri
TÓ IVI AT A
garðyrkjumanna
Ullarverksmiðjan
GEFJdlí
framleiðir fyrsta flokks vörur.
Spyrjið þvi jafnan f y r s t eftir
Crefj ii nar vöm m
þegar yður vantar ullarvörur.
MJALTAVÉLAR
Á komandi hausti og vetri munum vér hefja sölu og upp-
setningu hinna heimskunnu Alfa-Laval mjaltavéla frá Svíþjóð.
Eins og kunnugt er, eru Alfa-Laval vélarnar útbreiddastar
allra slíkra véla. Þær eru framleiddar með mLsmunandi út-
búningi, er hentar við misjafna staðhætti, en það eí
sameiginlegt við allar Alfa-Laval vélar að aðrar vélar verða eigi
fengnar, er taki þeim fram, hvernig sem til háttar.
Vér teljum venjulega eigi ráðlegt að nota mjaltavélar í
minni fjósum en þar sem eru 8—10 mjólkandi kýr.
Þeir bændur, sem hafa hug á að fá góðar og vandaðar
mjaltavélar, ættu að senda oss sem allra fyrst upplýsingar um
staðhætti hjá sér, helzt riss af fjósinu, er sýni básafj£lda og
fyrirkomulag, einnig mjólkurgeymslu eða kælistað, ef slíku er
til að dreifa í fjósinu. Ennfremur óskum vér að fá upplýsingar
um, hvort afl er fyrir hendi til þess að reka vélarnar, og ef svo
er, hvers konar afl það er. Athugið, að þegar um mjaltavélar
er að ræða, á það við, frekar en um allar aðrar vélar, að ekk-
ert er nógu gott nema það allra bezta, sem völ er á. Fullkomnar
vélar, sem mjólka vel, eru léttar í vöfunum og öruggar að öllu
leyti. En jafnvel beztu vélar verða eigi að fullu gagni nema
notkun þeirra sé kennd og æfð af þekkingu og kostgæfni.
Vér munum eigi selja eða setja upp eina einustu mjaltavél,
nema að þvi vinni æfður fagmaður, er gefi um leið fyrir vora
hönd fyllstu upplýsingar um notkun vélanna, kenni vélmjaltir
og allt, er lýtur að hirðingu vélanna og viðhaldi.
Bændur, dragið ekki að senda hinar umræddu upplýsingar,
með því greiðið þér fyrir því, að fljótt og vel verði á þessu v&nda-
sama máli tekið af öllum aðilum, er hlut eigi að máli, við fram-
leiðslu vélanna, innflutning og uppsetningu.
Samb. ísl. samvinnufálaga