Tíminn - 14.08.1945, Blaðsíða 6

6
TlMBViy, þrlðpdagiim 14. ágúst 1945
60. blað
S/gurður J ónasson:
Þaö verður aö
nauöstöddum
bfarga
íslend-
ingum í Evrópu
Þessi grein Sigurðar Jónassonar forstjóra birtist upphaflega í
Alpýðublaðinu á miðvikudaginn. Hér er um að ræða svo stór-
vægilegt mál, sem eigi virðist hafa verið tekið þeim tökum sem
skyldi, að Tíminn endurprentar greinina með leyfi höfundar-
ins. Áður hefir verið að þessum málum vikið hér í blaðinu í
sambaiuli við handtöku Esjufarþeganna fimm og öryggi þeirra,
en enn er full þörf á, að kröfur þær, er fram koma í greininni,
séu rækilega áréttaðar.
Það mun vera talin ein æðsta Hvers vegna má ekki senda Esju
skylda fullvalda ríkis, að það til Kaupmannahafnar aítur?
gæti réttar og hagsmuna þegna \ Áreiðanlega mundi ekki standa
sinna erlendis, í hvaða landi svo; á fé, hvort heldur væri hjá al-
sem þeir kunna að vera búsettir; þingi eða almenningi á íslandi,
eða staddir. Islenzka lýðveldið
hlýtur því að telja það helga
skyldu sína, að gæta réttar og
hagsmuna þeirra þegna sinna,
sem nú dvelj a á Norðurlöndum
og annars staðar í Evrópu og eru
nauðulega staddir. Út af hand-
töku íslendinganna fimm og
brottnámi þeirra frá íslenzka
skipinu Esju í danskrí landhelgi
og einnig af öðru tilefni, sam-
þykkti Alþýðuflokkurinn þann
.11. júlí s.l. svohljóðandi álykt-
anir:
„Miðstjórn Alþýðuflokksins
ályktar að skora á ríkisstjórn
íslands að mótmæla kröftug-
lega handtöku og brottnámi
fimm farþega á Esju í Kaup-
mannahöfn og krefjast þess, að
þeir verði tafarlaust látnir laus-
ir og greiddur verði allur kostn-
aður af heimför þeirra og fjöl-
skyldna þeirra og þeim greidd-
ar fullar bætur.“
„Miðstjórn Alþýðuflokksins
skorar á ríkisstjórn íslands að
láta rannsaka, hve margir ís-
ef samskota væri leitað til bjarg
ar þess fólki. Það tómlæti, sem
hingaö til hefir ráðið i í þessu
máli, má ekki lengur þola. Það
veröur þegar að hefjast handa j "fóík/'hvar '”röm er í
til þess að bjarga á allra | pýzkalandi og annars staðar á
skemmsta tima, sem hægt er, meginlandi Evrópu og það
til þessa fólks. Fyrst varð Lúð-
vig að bíða rúman mánuð hér
eftir að fá leyfi til að fara og
verður það að kallast meira en VETPV AT TIAIVÍN A
lítil töf, svo ekki sé sterkara að I IM JV V il L U I\ ii ll ri
orði komist, þegar um slíka líkn
arstarfsemi er að ræða. Varla
verður talið, að íslendingum
hafi þar verið sýnd sama virð-
ing/og Svíum, en Rauði Kross
Svía hefir m. a. fyrir forgöngu
Bernadotte greifa, stöðugt ver-
ið að bjarga sænsku fólki frá
Þýzkalandi allan þennan tíma.
Nú hefir heyrzt að hugsazt geti,
að Lúðvig Guðmundssyni hafi
eftir marga mánuði loksins tek-
izt að komast til Frankfurt am
Main. Hvort hann er þangað
kominn, veit ég þó eigi sönnur á,
en meðan allur þessi dráttur á
sér stað, kveljast íslenzkir menn
og konur í Þýzkalandi og ef til
vill víðar á meginlandi Evrópu,
án þess að við fáum að hafa svo
mikið sem símskeyta- eða bréfa-
samband við þetta fólk.
íslenzka ríkisstjórnin verður
að krefjast þess áf stjórnum
þeirra erlendu ríkja, sem hér
eiga hlut að máli, að íslenzka
Rauða Króssinum verði tafar-
laust leyft að hafa samband við
öllum þeim Islendingum, sem
eru nauðulega staddir í Evrópu.
Ég á hér eigi eingöngu við ís-
lenzka ríkisborgara, sem íslenzka
ríkið á tvímælalaust kröfu á, að
verði látnir fara frjálsir ferða
sinna heim til íslands án tafar,
nema þeir hafi gert sig seka um
einhverja glæpi að lögum þess
lands, sem þeir dvelja í, að halda
verði þeim eftir þar meðan mál
þeirra er dæmt, en þá verður
líka að krefjast þess, að með
mál þeirra verið farið að réttum
landslögum og þeim sé ekki
haldið á gerræðisfullan hátt í
fangelsum eða fangabúðum án
þess að mál þeirra séu rekin
með hæfilegum hraða.
Nú eru allmargir íslendingar
erlendis, og þá einkum konur
lenzkir þegnar, sem nú dveljast'og börn þeirra, sem að vísu eru
á Norðurlöndum, óska að kom- ekki íslenzkir rkisborgarar, en
ast heim til íslands, og gera ráð- íslendingar jafnt fyrir það.
st.afanir til þess að þeir fái Þannig munu vera um 60 manns
heimfararleyfi og greiða á ann- j Þýzkalandi, bæði á hernáms-
an hátt fyrir heimför þeirra.“ svæðum Rússa, Breta og Banda-
Er málið var rætt í miðstjórn ri^jamanna, sumt íslenzkir rík-
Alþýðuflokksins, bar einnig á isborgarar en sumt íslenzkar
góma mál þeirra manna, sem konur, sem giftar hafa verið
þá voru i haldi 4 Bretlandi, en ■ þýzkum ríkisborgurum, og börn
nú hefir verið sleppt úr haldi, þeirra. Sumt af þessu fólki, sem
og enn fremur mál' þeirra ' Vitað er um, er algerlega vega- ; ingu á. Ég lít svo á, að alveg
íslenzkra ríkisborgara og ann- j iaust í Þýzkalandi og sveltur sama eigi að% gilda um þsér ís
arra íslendinga, sem dvelja í. heilu hungri, en um sumt af lenzku konur erlendis, sem gift-
og
hvort sem um er að ræða ís
lenzka ríkisborgara eða íslend-
inga, sem misst hafa íslenzkan
ríkisborgararétt, svo sem ís-
lenzkar konur, sem gifzt hafa
erlendum ríkisborgurum. Það
mundi áreiðanlega ekki verða
talið eftir þó að íslenzka ríkis-
stjórnin legði fram allmikið fé
til þess að hjálpa þessu fólki
hvort sem hægt væri nú eða
fiytja það til íslands strax eða
ekki.
Sænski Rauði Krossinn, sem
unnið hefir stórkostlegt starf
í Þýzkalandi, einkum fyrir
Norðurlandabúa, bæði á striðs-
árunum og eftir stríðið, tel ég
víst að ekki mundi láta sitt eftir
liggja ' að hjálpa íslendingum
í þessu efni og; ólíklegt þykir
mér að' sænska stjórnin vildi
ekki leyfa flutning á íslending-
um yfir Svíþjóð, sem af ýms-
um ástæðum er sjálfsagt heppi
legra aö eigi sér stað en yfir
Danmörku eins og stendur
Heiður íslenzka ríkisins er í
veði, ef það getur ekki veitt
þegnum sínum erlendis þá rétt-
arvernd og gætt hagsmuna
þeirra eins og þeir eiga heimt-
Evrópu, annars staðar en á'-
Norðurlöndum, einkum í Þýzka-
landi. Ég lít svo á, að orsökin
til þess að eigi var getið ann-
arra íslendinga í ályktun mið-
stjórnar Alþýðuflokksins, en
þeirra, sem á Norðurlöndum
dvelja, hafi verið sú, að mið-
stjórnin hafi borið traust til
þess að Rauði Kross íslands
mundi fá því áorkað, sem nauð-
synlegt væri til hjálpar þessu
fólki.
Nú hefir þrem af íslending-
unum fimm verið sleppt úr
haldi í Danmörku, en um mál
hinna tveggja er eigi enn vitað
hver endalokþau munu fá.
Guðmundi í. Guðmundssyni, al-
þingismanni og bæjarfógeta í
Hafnarfirði, hefir verið falið,
jafnfr^mt því, sem hann situr
á tveim fundum í Kaupmanna-
höfn, að gera það, sem unnt er
til þess að fá þessa menn leysta
úr haldi. Ég veit ekki hve víð-
tækt umboð Guðmundar er, en
ég tel það gleðiefni, að hann
hefir verið valinn til þessarar
farar, því Guðmundur er mikill
málafylgjumaður og vona ég
því að góður árangur verði af
starfi hans í Danmörku, en ég
tel þó að íslenzk stjórnarvöld
hafi hvorki undið nógu bráð-
an bug að framkvæmd í því
efni að hjálpa riauðulega
stöddum íslendingum á Norð-
urlöndum og annars staðar í Ev-
rópu, né fylgt nógu vel eftir um
þessi mál.
Það er vitað, að um 40 farþeg-
ar koma nú heim með Lagar-
fossi ,en sagt er að yfir 200 ís-
lendingar í Danmörku einni
muni hafa viljað komast heim,
en af einhverjum ástæðum ekki
getað. komizt til þessa, hvort
sem þar er um að ræða að skip-
rúm hafi yantað, fjárhagsörð-
ugleikar hafi orðið til hindr-
unar eða ef til vill að staðið hafi
á heimfararleyfum. Hinar tvær
fyrri ástæðurnar ættu sannar-
lega ekki að vera til fyrirstöðu.
þessu fólki er það að segja, að
ekkert samþand hefir við það
náðst, hvernig sem að hefir ver-
ið farið.
íslenzki Rauði Krossinn á-
ar eru, eða hafa verið, erlendum
ríkisborgurum og börn þeirra.
íslenzkur almenriingur krefst
þess, að íslenzka ríkisstjórnin
geri án frekari tafar allt sem
kvað strax eftir striðslokin, aðjunnt 'er til þess að hjálpa svo
senda Lúðvig Guðmundsson,! að dugi þeim íslendingum, sem
skólastjóra, dugnaðarmann, til i nauðulega eru staddir á megin
Þýzkalands og annarra staða í landi Evrópu og á Norðurlönd-
Evrópu ^unnan Norðurlanda til
þess að reyna að koma hjálp
um.
Sigurður Jónasson.
YFIRGANGUR
I októbermánuði 1943 pantaði
Kaupfélag Vestur-Húnvetninga
stóra dráttarvél (beltisvél) með
jarðýtu og öðrum verkfærum hjá
Sambandi íslenzkra samvinnu-
félaga. Var það ætlunin að nota
vél þessa við jarðræktarfram-
kvæmdir á félagssvæðinu.
Síðan þeési verkfæri voru
pöntuð hefi ég oft gert fyrir-
spurnir til Sambandsins um út-
vegun þeirra, en til skamms
tíma fengið þau svör, að vegna
stríðsins hafi ekki tekizt að fá
keyptar slíkar vélar. í vor fór
loks lítið eitt að greiðast úr mál-
inu. Var mér tjáð fyrir skömmu
að Sambandið væri búið að fá
6 dráttarvélar af þessari gerð,
en það er aðeins lítill hluti af
allri dráttarvélapöntun þess.
S. í. S. mun hafa gert ráð fyrir
að afgreiða pantanirnar í réttri
röð og selja þessar vélar þeim,
sem fyrst sendu pantanir, eins
og sjálfsagt var. Samkvæmt því
átti kaupfélagið hér í Vestur
Húnavatnssýslu að fá eina af
þessum sex vélum, og bað ég
framkvæindastjóra búnaðar-
deildar S. í. S. að senda vélina
hingað norður við fyrstu hent
ugleika.
En í Sjtað þess að fá þetta lengi
þráða v'erkfæri fáum við nú þær
fréttir, að ríkisstjórnin hafi tek-
ið vélina handa vegagerðinni.
Mun yfirstj órn vegamálanna
hafa komizt á snoðir um það, að
slík verkfæri væru hentug við
vegagerðir.
Mér er ekki kunnugt um það,
hvort vegamálastjórnin hefto-
nokkurn tíma pantað slíkar vél-
ar hjá S. í. S. En hitt er víst,
að ef sú pöntun hefir verið gerð,
þá var hún löngu seinna fram
komin en pöntun kaupfélagsins.
Með þessum aðgerðum stjórn-
arvaldanna hefir kaupfélag okk-
ar hér verið beitt rangindum og
héraðsbúum valdið tj óni með því
að tefja fyrir ræktunarfram
kvæmdum þeirra.
Þetta mun nú vera sú eina
„nýsköpun“ af h^ndi núverandi
ríkisstjórnar, sem enn hefir orð-
ið vart hér í sýslu.
Hvammstanga, 30. jAi 1945.
Skúli Gu&mundsson.
Héyr á endemi
Þeim leiðist ekki Þjóðviljanum I dýrtíðarsukki, sem
og Morgunblaðinu að halda uppi | Reykjayík nú?
hér er í
rógi gegn bændum og níða niður
vinnubrögð þeirra og fram-
leiðslu.
í leiðara Þjóðviljans 4. ágúst
s. 1., er eftirfarandi klausa:
„Staðreyndin er, að fram-
leiðsluhættir landbúnaðarins eru
svo úreltir, að með þeirn er ekki
hægt að framleiða vörur til að
selja á verðlagsgrundvelli, er sé
sambærilegur við annað verðlag
í landinu.“
Hér er sami sónninn, sem sí
og æ birtist i blöðum upplausn-
ar- og verðbólgulýðsins. Eilífar
kvartanir og nöldur yfir verð-
lagi á landbúnaðarafurðum,
ásamt brigzlyrðum um úreltar
vinnuaðferðir og léleg áfköst.
Það er þó staðreynd, að verð
landbúnaðarvarajnna hefir
hverfandi lítil áhrif á kostnað-
inn fyrir fólk að frafnfleyta sér
í Reykjavík og öðrum kaupstöð-
um landsins. Þessu til sönnunar
má nefna, að karlmannsfæði í
Reykjavík kostar raunverulega
innan við kr 300 á mánuði, og
þó neytendur greiddu sjálfir það,
sem ríkissjóður greiðir til lækk-
unar á landbúnaðarvörur, myndi
það aðeins nema 15—20 kr.
hækkun á mánaðarfæðinu.
Og hverju skipta 15—20 kr.
mánaðarlega í fæði í öllu því
Hér er það látið afskiptalaust
þó einhleypir menn neyðist til
að greiða 350—400 kr. á mánuði
fyrir að fá að búa i einni her-
bergiskytru, og fjölskyldumenn
allt að því tilsvarandi fyrir mis-
jafnar ibúðir.
Þe^sa leiguhýru þurfa margir
að greiða fyrirfram að meira eða
minna leyti, fyrir nokkur ár.
Það eru fleiri vörur en kjöt og
mjólk, sem fólkið þarf að nota.
Þurfi einhver borgari að kaupa
sér tvo þægilega stóla og bekk
með baki i stofu sína, þarf hann
að greiða um kr. 5000 — eða
sem svarar 50 dilksverðum; eða
þurfi hann að kaupa einfalt
matborð með 4 tréstólum þarf
hann að greið£( kr. 3000, — eða
um 30 dilksverð Vilji einhver
veita sér þann „luksus“ að kaupa
sér lítið snoturt reykborð úr all-
góðum viði, þar sem hægt er að
hafa tóbaksskrín, öskubakka og
i mesta lagi fáein glös, þarf hann
að borga kr. 1200, — eða eins og
tvö fullorðin stóðhross kosta.
Ef nýgift hjón vilja fá sér
þægilegt rúmstæði í herbergi
sitt, er vissara að hafa hand-
bærar 7—10 þúsund krónur, eða
sem svarar 70—100 dilksverðum.
Af vörum, sem þessum, er mikið
framleitt á verkstæðum í
Éeykjavík. Borgararnir þurfa
Sambund ísl. s« mrin n ufélufia.
S AM VINNUMENN!
Þegar eldsvoða ber að höndum, brenna nálega
í hvert sinn óvátryggðir innanstokksmunir.
Frestið ek'ki að vátryggja innbú yðar.
Borðið meiri
TÓMATA
húsgögn og neyðast því til að
kaupa þau við því verði, sem hér
hefir verið nefnt.
En skyldi nú vera fullkomin
tækni og nýjustu aðferðir notað-
ar á þessum verkstæðum? Ekki
bendir verðlagið til þess. Þjóð
viljinn og Morgunblaðið eyða
ekki sínu dýrmæta rúmi til þess
að kvarta undah þessu og krefj-
ast aukinnar vinnutækni, betri
afkasta og lægra verðs.
Þurfi einhver að byggja hús
yfir höfuð sér í Reykjavík verður
útkoman ekki glæsileg. Þriggja
til fjögra herbergja þröngar
íbúðir í sambyggðum húsum
kosta 80—100 þúsund krónur
Sé hins vegar um að ræða bygg-
ingar handa einhverjum af hin-
um fínní borgurum, þá gera þeir
sig margir ekki ánægða með *að
búa i sambyggingum, heldur láta
reisa sér ,,villur,“ þar serrf íbúðin
kostar allt að y4 úr miljón krón-
um, eða sem svarar fasteigna-
mati 25 meðal bújarða í sveit
með öllum mannvirkjum. Ætlast
blaðasnápar hér í höfuðstaðn-
um til þess, að bændur taki sér
til fyrirmyndar tækni og vinnu-
afköst við húsagerð og hús-
gagnasmíði i Reykjavík?
Það, sem hér hefir verið nefnt,
eru þó hreint ekki sérstæð dæmi
um dýrtíð, sem orsakast af úr-
eltum vinnuaðferðum, fram úr
hófi lélegum vinnuafköstum og
okri í kaupstöðum landsins. Það
mun vera nokkurn veginn sama,
hvar gripið er niður. Víðast eru
notuð úrelt tæki og afköstin eru
eftir því.
Sannleikurinn er sá, að því
nær allar iðnaðarvörur, sem
framleiddar eru hér á landi, eru
svo dýrar að hvergi í heiminum
er hægt að selja þær nema á
íslandi, og er það aðeins vegna
innflutningshamla og tollmúra.
Flestar íslenzkar iðnaðarvörur
eru miklu fjær því að vera sam-
keppnisfærar á heimsmarkað
en landbúnaðarvörur okkar.
Það er staðreynd, að sjómenn,
bændur og búalið á fslandi eru
þeir borgarar þjóðfélagsins, sem
mest og bezt vinna og bera allt
þjóðfélagið uppi.
Sölufélag
garðyrkjumanna
Skíimaverksmid j an
Iðunn
framleiðir
SÚTUÐ SKIM OG LEÐUR
emifreninr
Iiina laudskunnu
I ðunnarskó
Reykjavík. Sími 1249. Símnefni: Sláturfélag.
Reykhús. — Frysihús.
Mðursuðuverksmiðja. — Rjúgnagerð.
Framleiðir og, selur í heildsölu og smásölu: Niður-
soðið kjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og alls
konar áskurð á brauð, mest og bezt úrval á landinu.
. (
Hangikjöt, ávallt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði.
Frosið köt alls konar, fryst og geymt í vélfrystihúsi
eftir fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land.
RaitækjavinnustoSan Seliossi
framhvæmir allskonar rafvirkjastorf.
Braskaralýðurinn skapar ekki
þjóðarauðinn, þó honum takist
að draga drjúgan hlut af honum
til sín. Skáld Kommúnista-
flokksins og skriffinnar hans og
braskaralýður bæjanna ætti að
líta sér nær þegar þeir eru að
fárast um verð á landbúnaðar-
afurðum og níða bændastéttina.
Þeim ferst sanharlega ekki að
deila á þá, sem nauðsynlegustu
vprkin vinna. Bændur vita vel
að þörf er umbóta og framfara
við framleiðslustörf þeirra, enda
vinna þeir sífellt að umbótum.
Aðrar stéttir, sem standa þeim
langt að baki í vinnutækni, eða
einstaklingar, sem aldrei vinna
hagnýt störf, ættu sízt að gerast
ráðgefendur eða dómarar þeirra.
Það þarf að kveða, niður þann
hugsunarhátt í stærri bæjum
landsins, að bændur eigi að vera
þjónar annara þegna þjóðfé-
lagsins og vinna fyrir lægra
kaupi en allir aðrir.
Þeir eiga vissulega rétt á að
bera eins miki^i úr býtum og
aðrar stéttir.
Launþegi í Reykjavík.