Tíminn - 14.09.1945, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTOEFPANDI:
FR AMSÓKN ARFLORK-tmrNN
Símar 2353 Oe 4373.
PRENTSMEÐJAN EDDA h.í.
RTTST JÓRASKRIFSTOFDR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Símar 2353 Og 4373.
A3PGREIÐSLA, EHNHEIMTA
OG ATJGLÝSINGASKRIFSTOPA:
EDDITHÚSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstudagiim 14. sept. 1945
69. hlað
Ein nefndin siglir enn
vegna togarakaupa
Kosta togararnir mörgum hundruðúm þús.
króna meira en upphaflega var skýrt frá og
verða þeir með úreltum gufuvélum?
í samningagerffum íslands við affrar þjóffir gerast nú margir
atburðir, sem fágætir eru hjá siffmenntuffum þjóffum. Viffskiptin
viff Færeyinga og Svíþjóffarsamningurinn eru þar allgott sýnis-
horn. Annaff, sem ekki er ósvipaff efflis, er hinn mikli straumur
allskonar sendinefnda og eru jafnvel tvær til þrjár nefndir
sendar út hver á fætur annari til aff fást við sama verkefnið.
Slíkt mun meff öllu óþekkt annars staffar. Margar þessar nefndir
hafa fariff í skipakaupaerindum. Mun hyer og ein geta gert sér
ljóst, hvort þaff muni ekki vekja þær grupsemdir skipasmíða-
stöðvanna, að íslendingar séu óðfúsir til skipakaupa, þegar hver
nefndin herjar þær eftir affra, og þær grunsemdir eru ekki ólík-
legar til aff hafa áhrif á þaff, hvaffa verff okkur er boffiff.
Þá nefndina, sem nýkomnust
er úr siglingum í skipakaupaer-
indum, skípuffu þeir Helgi Guff-
mundsson bankastjóri, Oddur
Helgason verzlunarmaður og
Gunnar Guðjónsson skipamiffl-
ari. Enginn þessara manna mun
geta talizt sérfróffur um togara-
útgerð eða þyggingu fiskiskipa
og víst vafasamt, 'aff nokkur
þeirra hafi svo mikið sem stigið
fæti sínum um borð í togara.
Það voru þessir menn, sem „út-
veguffu" þjþðinni tilboff um
smíffi þrjátíu togara í Eng-
landi. Um þessi kaup öll ríkir þó
dularfull leynd. Nærri þessu fær
enginn að koma, nema ríkis-
stjórriin og gæðingar hennar.
Viðhafðar eru svipaðar vinnu-
affferðir og við sænsku og fær-
eysku samningana. Þjóðin hefir
ekkert fengið um þetta að vita,
nema af losaralegri greinargerð
fyrir bráðabirgðalögum, þar sem
ríkisstjórnin heimilar sjálfri sér
að taka 60 miljón króna lán.
Vinnubrögð þessarar tegundar
eru fullkomið einsdæmi í þing-
ræðislandi.
En þó að leynd sé halöið yfir
þessum ráðstöfunum, sem gerð-
ar eru fyrir reikning þjóðarinn-
ar og áhættu, — kvisast þó ým-
islegt um þessi mál.
Þannig hefir frétzt, að nefnd-
armennirnir íslenzku hafi æði
mikið haldið sig í London — og
gert þar sínar „forretningar“
með milligöngumönnum milli
nefndarinnar og skipasmíða-
stöðvanna. Tilboðið, sem nefnd-
armennirnir fengu, er talið hafa
verið með þeim kynlega hætti,
að því varð að svara innan
þriggja daga. Þá var það sem
íslenzka ríkisstjórnin hljóp til
og gaf út bráðabirgðalögin.
Þetta kann allt að vera heilbrigt,
en mörgum finnst þetta eitthvað
skrítinn verzlunarmáti. — Ekk-
ert er upplýst um það hvað víð-
tækt eða bindandi samþykki ís-
lenzku nefndarinnar hefir ver-
ið. Það er kallað bráðabirgða-
samningur. Samkvöemt tilkynn-
ingu um hann, áttu togararnir
að kosta frá 1.7 til 1.9 miljónir
króna.
Ástæðan til þess, að við kom-
umst að með þessar skipa-
smíðar, mun vera sú, — svo sem
sézt af enskum blöðum og vitað
er úr annarri átt, — að enskir
útgerðarmenn treysta sér ekki
til að láta byggja og kaupa þessa
togara fyrir svo há.tt verð með-
an ekki er vitað um fiskmark-
aðinn á næstunni. En af þessari
(Framhald á 8jsíðu)
V r
Vanskil Fiskimálanefndar við
færeyska sjómenn
• Frásögn Föroya Fiskimannafélag.
Vegna þeirra sífelldu staðhæfinga Þjóðviljans og Mbl., að vanskilin
við Færeyinga væri aðeins tilbúningur stjórnarandstæðinga, ákvað Tím-
inn að afla sér öruggra sannana fyrir því, að frásagnir hans væru á full-
um rökum reistar. Hann sendi því fyrir skömmu síðan skeyti til Föroya
Fiskimannafelag, þar sem beðið var um stuttorða greinargerð um það,
hvernig viðskiptin við Fiskimálanefnd hafi reynzt færeyskum sjómönn-
um. Svar félagsins fer hér á eftir
Thorshavn 326 158/156 9 1740.
Fyrsta greiðsia til matsveina*og háseta á skipum leigðum íslenzku rík-
isstjórninni er móttekin hér í Færeyjabanka hinn 18. ágúst. Stop. Þessi
greiðsla er aðeins fyrir fyrstu söluferð. Stop. Þessi ferð 36 skipa landaði
í Aberdeen á tímabilinu milli 18. marz og 25. apríl. Stop. Ráðningar-
samningurinn 8. gr. kveður svo á, að reikningsskil skuli fara fram f síð-
aíta lagi 4 vikum eftir að sala liefir farið fram. Stop. Með því að greiðsla
fyrir eftirfarandi ferðir hefir enn ekki borizt, er að Iikindum komið fram
yfir samningsfrest um nokkrar af þeim. Stop. Þetta er það sem Sjómanna-
félag Færeyja hefir komizt að beinlínis. Stop. Ennfremur skal þess getið
að kaup áhafna er reiknað frá þeim degi, sem skipið sigldi af stað frá
Færeyjum til íslands í staðinn fyrir frá þeim degi, sem skipshöfnin var
skráð í skipsrúm. Stop. Vér höfum frétt, að sumar skipshafnir hafa enn
ekki fengið greiðslu fyrir fyrstu ferð. Útborganir hér torveldast nokkuð
vegna þess að ekkert heimilisfang er sett með nöfnum skipshafnanna á
listunugi frá íslandi. Sjómannafélag Færeyja.
Eins og skeyti þetta ber með sér hafa margar færeyskar skipshafnir
ekki fengið greiðslu fyrir fyrstu ferð sína fyrr en 18. ágúst, en hefðu átt
að fá hana 18. apríl til 25. maí, samkvæmt samningnum. Sumar skips-
bafnirnar höfðu jafnvel ekki fengið greiðslu fyrir fyrstu ferðina 9. sept.
Eftir þessar upplýsingar ættu Þjóðviljinn og Mbl. vissulega að hætta að
þræta fyrir vanskilin við Færeyinga.
Hver og einn getur svo gert sér í hugarlund þá vansæmd, sem þessi
margra mánaða vanskil munu vera búin að valda þjóðinni.
Nýbyggirtgarráð játar á sig vanræksluna:
Einu skilyrðin, sem það setur fyrir innflutningi
á skipum, eru að skipin fái haffærisskírteini
Hve ónóg trygging þetta er fyrir „nýsköp-
unina”, sést á því, að öll íslenzku skipin,
sem talin eru úrelt og þarfnast endurnýj-
unar, hafa haffærisskírteini
Vibskiptamálaráðherra B retiands
Nýbyggingarráff hefir nýlega sent frá sér eina af sínum mörgu
tilkynningum í tilefni af frásögnum Tímans um Hauksmáliff
og kaup á gömlum Svíþjóffarbátum. Tilgangur ráffsins meff
; yfirlýsingu þessari mun eiga aff vera sá, að hnekkja þeim um-
' mælum Tímans, aff umrædd skipakaup sanni, aff ráffiff hafi
; van^ækt það verkefni sitt aff sjá um, aff einungis vönduff ný-
tízkuskip væru keypt til landsins. Þessi tilgangur mistekst hins
vegar svo gersamlega, vegna þess, aff staðreyndirnar eru í and-
stöffu við hann, aff ráffiff verffur sjálft til þess aff upplýsa'meff
þessari yfirlýsingu sinni, að vanrækslan hjá því í þessum efnum
er enn stórfelldari en menn munu háfa gert sér í hugarlund.
í yfirlýsingunni er þaff beinlínis játaff, að ráðiff setji ekki önn-
ur skilyrffi fyrir innflutningi á skipum, en „aff styrkleiki og
gerð skipanna fullnægi kröfum þeim, sem gerffar eru af skipa-
eftirliti ríkisins,“ þ. e. aff skipin fái haffærisskírteini. Hversu
lítil trygging þetta er fyrir kaupum á vönduðum nýtízkuskipum
má gleggst marka á því, aff öll skipin í íslenzka flotanum, sem
talin eru orðin úrelt og þarfnast endurnýjunar, hafa haffæris-
skírteini. Þaff er m. ö. o. hægt aff, flytja inn meff leyfi Nýbygg-
ingaráðs eins úrelt skip og þau úreltustu í íslenzka skipaflotanum.
Hinn nýi viðskiptamálaráðherra Breta, Sir Stafford Cripps, hefir lengi verið
talinn einn gáfaðasti leiðtogi Vrkamannaflokksins. Það spillti áliti hans um
skeið, að hann hneigðist að kommúnistum, en við nánari kynni af þeim
fjarlægðist hann þá aftur. Hann stundaði málflutningsstarf fyrr á árum og
var þá sagður eftirsóttasti málflutningsmaður Breta. Ýmsir álíta, að hann
hafi fengið erfiðasta ráðherraembættið í stjórn Attlee, því að hlutverk hans
er m. a. að koma iðnaðinum á réttan kjöl aftur og gera honum kleift að fram-
Ieiða meira til útflutnings en nokkru sinnl fyrr.
Hlaup í Jökulsá
á Sólheimasandi
Aðfaranótt síðastl. þriðjudags
hljóp flóð mikið í Jökulsá á Sól-
heimasandi (Fúlalæk). Með
flóðinu kom mikill jökulburður
í ána, eins og endranær, þegar
hlaup koma í hana. Við flóðið
breytti áin um farveg sinn og
braut sér lelð austan brúarinn-
ar og er hinn nýi áll þar um 20
metra breiður, sem áin féll fast
við austasta brúarstöpulinn,
gróf nokkuð undan honum og
hefir það ef til vill orsakað
skemmdir og sig brúarinnar. (
Eins og gefur að skilja, eru
allar bifreiðaferðir stöðvaðar í
bili austur yfir ána og er það
mjög bagalegt fyrir sveitirnar,
er þar eiga hlut að máli, þegar
sláturtíðin og hinir umfangs-
miklu haustflutningar eru í
þann veginn að’ hefjast. Verður
að krefjast þess, að vegamála-
stjórnin láti ekkert ógert til þess
að koma samgöngunum aftur í
lag.
Jóh. Magnús Bjarna-
son látinn
Vestur-íslenzki rithöfundur-
inn Jóhann Magnús Bjarnason
andaðist 8. þ. m. í Kanada. Út-
förin fór fram frá Elfros í Sak-
atchewan í gær.
Húsbruni í Keflavík
Síðastl. þriðjudag kviknaði í
húsinu við Hafnargötu 4 í
Keflavík. Húsið stendur enn
uppi, en er talið algerlega eyði-
lagt af eldinum. Strax og elds-
ins varð vart, var kallað á
slökkviliðið og kom það innan
skamms, en eldurinn var þá orð-
inn allmagnaður. Þegar til átti
að taka, reyndust nær því öll
slökkvitæki slökkviliðsins ónot-
hæf og var þá kallað á slökvi-
lið frá hernum og kom það til
aðstoðar. Eftir tæpa klukku-
stund tókst svo að ráða niður-
lögum eldsins. Var húsið þá að
mestu brunnið, en stóð þó enn
uppi.
Tjón eigendanna, er voru tveir
bræður, er mjög tilfinnanlegt,
þar sem húsið sjálft var lágt
vátryggt og innbú allt óvá-
tryggt. Kona með ungbarn var í
húsinu, er eldsins varð fyrst vart
og var þeim báðum bjargað.
Sennilegat er, að kviknað hafi
út frá rafmagni.
Vísitalan 278 st.
Kauplagsnefnd og Hagstofan
hafa reiknað út vísitölu fram-
færslukostnaðar, fyrir septem-
ber mánuð. Reyndist hún vera
278 stig, eða þrem stigum hærri,
en fyrir ágústmáriuð.
Hækkunin stafar af verð-
hækkun á molasykri, kjötfarsi
og pylsum.
Mislicppiuiðiir
kisuþvottur.
Þess hefði vissulega mátt
vænta, að Nýbyggingarráð hefði
meiri en litlar málsbætur fram
að færa, þegar það færist i fang
að birta sérstaka yfirlýsingu í
tilefni af umræddum ásökunum
Tímans. Það hefði vissulega mátt
ætla, að það legði fram gögn á
borðið, sem sýndi að Haukur
hefði veríð hið vandaðasta ný-
tízkuskip og sænsku bátarnir,
sem keyptir hafa verið á vegum
þess, hinir fullkomnustu. En því
er síður en svo að heilsa, að
ráðið geti lagt slík gögn á borðið.
Það eina, sem ráðið hefir til
málsbóta í sambandi við Hauk,
er að skipið hafi verið byggt
eftir reglum og undir eftirliti
ákveðins skipaflokkunarfélags
og það hafi síðan fengið haf-
færisskírteini hér. Með þessu er
síður en svo nokkuð um það sagt,
að skjpið hafi verið fullkomið og
vandað, eins og ætlazt er til, að
skip þau séu, sem flutt eru inn
á vegum Nýbyggingarráðs. Skip
þurfa ekki aff vera sérlega vönd-*
uð til aff fullnægja einhverjum
ákveffnum lágmarksreglum, sem
erlent skipaflokkunarfélag hefir
sett, og þaff er ekki heldur nein-
ar sannanir fyrir því, aff skip
sér sérlega vandaff, þótt þaff fái
haffærisskírteini hér. Það er
kunnara en frá þurfi að segja,
að mörg léleg og. urelt skip
hafa hér haffærisskírteini.
Þetta er því hreinn kisuþvottur
hjá Nýbyggingarráði, sem að-
eins sannar, aff þaff hefir ekki
sett nein sérstök skilyrffi fyrir
því aff skipiff væri eins vandaff
og gera verffur kröfu til um þau
skip, sem eiga ekki aff kafna
undir ( „nýsköpunar“-nafninu.
Vegna þeirrar vanrækslu á ráð-
ið sinn þátt í því, að hingað
hefir verið keypt svo lélegt skip,
að það nærri því fórst í annari
sjóferð sinni og sökk í þeirri
þriðju, þótt ekkert væri að veðri.
Nýbyggingaráð af-
hjúliar vanrækslu
sína til fullnustu.
Með framangreindum kisu-
þvotti sínum hefir Nýbygginga-
ráð, þegar komið alvarlegri van-
rækslu upp um sig, en afhjúp-
unin verður fyrst fullkomin,
þegar það fer að ræða um
sænsku bátana. Eina röksemdin,
sem það færir fyrir því, að ekki
hafi verið keyptir hingað úr-
eltir bátar, eru þau, ,„að Ný-
byggingarráð hefir við allar
slíkar leyfisveitingar gert að
skilyrði, að styrkleiki og gerð
skipanria fullnægði kröfum
þeim, sem gerðar eru af skipa-
eftirliti ríkisins", þ. e. fái haf-
færisskírteini.
Hversu algerlega ófullnægj-
andi þessi trygging er fyrir
„nýsköpun“ fiskiflotans, má
gleggst marka á þvf, aff öll
gömlu og úreltu skipin í ís-
lenzka fiskiflotanum, sem tal-
aff er um að endurnýja, hafa
haffærisskírteini. Meff þessu
skilyrffi er því ekki aff neinu
leyti tryggt, aff hingaff séu
keypt betri skip en úreltu
skipin, sem fyrir eru.
Þessar starfsreglur Nýbygg-
ingaráðs eru því^ raunverulega
hin fullkomnustu svik við það
höfuðhlutverk ráðsins, að
tryggja, að hingað séu ein-
göngu keypt vönduð og fullkom- ,
in nýtízkuskip. Þær sýna, að
það er vissulega ekki ofmælt
hjá Tímanum, sem Nýbygginga-
ráð er að reyna að hnekkja, að
ráðið „virðist láta það algerlega
afskiptalaust, .hvers konar skip
séu flutt til landsins, heldur
láti hvern, sem er, fá gjaldeyrí
til skipakaupa“.
llndanþága sænsku
bátanna.
Málstaður Nýbyggingaráðs er
þó enn hörmulegri en ætla
mætti af þeim ummælum þess,
að gjaldeyrisleyfið hafi verið
bundið því skilyrði, að skipin
fullnægðu reglum íslenzka
skipaeftirlitsins. Samkv. upp-
lýsingum, sem Tíminn fékk hjá
skipaskoðunarstjóra I íyrradag,
hefir þaff veriff látiff nægja, aff
skipin hefðu til bráffabirgffa
sænsk haffærisskírteini, sem eru
ekki nærri eins ströng og þau
(Framhald á 8. síðu)