Tíminn - 18.09.1945, Qupperneq 1

0
HZTSTJÓBZ:
m
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÓTOEFPANDI:
FRAMSÓE3UARPLOKEURINN
Simar 2353 Og 4373.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.í.
EDÐUHÓSI. UxuðusMl 9 A.
Simar 2363 Gg 4373.
APGREISSLA, INNHtSDEMírA
OG AUGLÝSrNGASKRIFSTOFA:
EDDUHÓSI, Lindargðtu 8A.
Simi 2323.
29. árg.
Reykjavík, þriSjudagíim 18. sept. 1945
70. blað
Samnmgarnir milli
íslendinga og Dana
Eysteiun Jonsson segir fréttir frá Daiunörku.
íslenzka samninganefndin, sem fór til Danmerkur, kom til
Reykjavíkur í fyrrakvöld frá Svíþjóð. íslenzku nefndarm^nnr
irnir eru, auk Jakobs Möller sendiherra íslands í Kaupmanna-
höfn, Eysteinn Jónsson alþm., Stefán Jóh. Stefánsson alþm. og
Kristinn Andrésson alþm. Ráðunautur íslenzku nefndarinnar er
Dr. phil. Ólafur Lárusson. Dönsku nefndarmennirnir eru: Mohr
fyrrv. forstjóri utanríkisráðuneytisins danska, á styrjaldarárun-
um var hann sendiherra Dana í Berlín, Dr. phil. E. I. Arup
prófessor, Halfdan Hendriksen fyrrv. ráðherra. Kr. Bording fyrrv.
ráðherra og Svenning Rytter fyrrv. ráðherra. Ráðunautar dönsku
nefndarmannanna voru: Andreas Möller skrifstofustj. í ráðu-
neyti forsætisráðherra, Fr. le Sage de Fontenay sendiherra Dana
í Reykjavík og Dr. jur. Aage Gregersen fulltrúi í utanríkis-
málaráðuneytinu.
Nefndirnar héldu nokkra við- — Hvaða mál voru aðallega
ræðufundi !í Kaupmannahöfn, rædd við þessar undirbúnings-
en síðan verður samningunum viðræður, og hvernig stóðu sak-
haldið áfram hér í Reykjavík, ir, þegar þið fóruð heim?
væntanlega á þessu ári. ís- j
lenzku nefndarmennirnir fóru
báðar ferðir flugleiðis og gekk
ferðalagið að óskum. Flogið var
með amerískum flugvélum og
tók ferðin héðan til Stokkhólms
6% kl., en ferðin frá Stokk-
hólmi til Keflavíkur rúmar 7
klst. — Þar sem marga ímun
fýsa að frétta af ferðum nefnd-
arinnar hefir tíðindamaður
blaðsins átt viðtal við Éystein
Jónsson alþm. og spurt hann um
samningana og ástandið í Dan-
mörk yfirleitt.
— Hvað er að frétta af samn-
ingunum?
— Þær viðræður, er fóru fram
í Kaupmannahöfn, voru aðeins
undirbúningsviðræður, enda var
svo til ætiazt, þegar við fórum.
Við umræðurnar var skipzt á
skoðunum um málin og verða
þau nú athuguð nánar heima
fyrir í báðum löndunum og
þannig undirbúið framhald
samninganna, sem fara mun
fram í Reykjavík. Ekki hefir
enn verið ákveðið, hvenær
danska nefndin kemur hingað,
én fullvíst er, að það getur ekki
orðið fyrr en nokkru eftir kosn-
ingar þær, er fara fram í Dan-
mörk um mánaðamótin okt. og
nóv. /
„Gerfifiilltrúarnir“ fremja fyrsta ranglætis-
verkið í verðlagsmálum landbúnaðarins
Mjólkurverðið til bænda ákveðið rúmum
12 aurum lægra en sexmannanefndarverðið
Það hefir nú sannazt, sem haldið var fram hér í blaðinu, að
tilgangur ríkisstjórnarinnar með skipun búnaðarráðs og nýrrar
verðlagsnefndar, var að nota „gerfifulltrúa“ úr bændastéttinni
til að skerða hagsmuni hennar og lífskjör. Hin nýja verðlags-
nefnd, hefir nú ákveðið mjólkurverðið og gerir hún ráð fyrir að
bændur fái kr. 1.35 aura fyrir lítrann eða rúmum 12 aurum
minna en þeir eiga að fá samkvæmt sexmannanefndar-álitinu.
Kjötverðið hefir nefndin ekki ákveðið enn, en búizt er við, að
ákvörðun hennar um það verði sízt hagstæðari bændum en
mjólkurverðið. j
' Með þessari ákvörðun um mjólkurverðið hefir bændum verið
sýndur hinn fyllsti óréttur og ósanngirni, þar sem með þessu
er raunverulega ákveðið, að kjör þeirra skuli vera lakari en kjör
annarra stétta* Ef bændur vilja ekki skapa þá hefð að vera undir-
lægjur annarra stétta, verða þeir að rísa upp til öflugra mótmæla
og láta samtök sín sýna, að þau geta beitt þýðingarmiklu valdi
engu síður en verkalýðssamtökin.
Eysteinn Jónsson.
— Rætt var um framhald
jafnréttisákvæða fyrir þá ís-
lendinga, er búsettir eru nú í
Danmörk, og þá Dani, er nú eru
búsettir hér. Þá var einnig rætt
um fiskveiðar Færeyinga við ís-
land, og í því sambandi um
fiskveiðar við Grænland. Hand-
ritamálið var einnig rætt. Ann-
ars verður ríkisstjórninni og ut-
anríkismálanefnd gefin skýrsla
um viðræðurnar og það helzta,
sem gerðist. En ekki býst ég við
(Framhald á 8. siðu)
Sexmaimanefnclar-
verðið.
i Fyrir nokkru síðan var lokið
útreikningi á landbúnaðarvísi-
tölunni, sem byggð er á sex-
mannanefndar álitinu, og sýn-
ir hann, að vísitalan hefir
fíækkað á, seinasta vísitöluári
um 9,7 stig, en var fyrir 109,4
stig. Alls er hún því qrðin 119.1
stig. Þessi nýja hækkun, 9,7 stig,
er afleiðing þeirra kauphækk-
ana, er orðið hafa fyrir atbeina
núverandi ríkisstjórnar, og er
hér ný sönnun þess, að binding
afurðaverðsins eins er ekki nein
trygging fyrir stöðvun dýrtíðar-
innar, eins og ýmsir hafa haldið
fram. Afurðaverðið hefir nú
verið bundið og óbreytt í tvö ár,
en samt hefir kaupgjaldið hækk-
að svo stórlega, að framleiðslu-
kostnaður landbúnaðarins hefir
hækkað um 19.1% á sama tíma,
ef miðað er við, að bændur fái
svipaðar tekjur og aðrar hlið-
stæðar stéttir.
Samkvæmt áðurgreindum út-
j reikningi landbúnaðarvísitöl-
! unnar, eiga bændur að fá á
I næsta verðlagsári kr. 1.47y2
Nýtt hneykslismál í utanríkismálum:
Tveir ráðherrar lýsa utanríkis-
málaráðherrann ósannindamann
Þjóðin hefir fengið enn alvarlega áminningu um það, hvers
konar forustu hún hefir valið sér í utanríkismálunum. í tilefni af
ádeilum þeim, sem Stefán Jóhann Stefánsson hefir orðið fyrir
í sambandi við Svíþjóðarsamninginn, hefir utanríkisráðherra
ætlað að koma sér í mjúkinn við Alþýðuflokkinn með því að
taka ábyrgðina á alla ríkisstjórnina. í opinberri -tilkynningu,
sem hann birti í blöðunum 13. þ. m., segir hann að stjórnin hafi
verið búin að sjá allann samninginn og kynna sér "efni hans
áður en hann var undirritaður. Næsta dag birtu svo ráðherrar
Sósíalistaflokksins aðra tilkynningu, að aðeins hefði legið fyrir
stjórninni útdráttur úr samningnum, sem ekki hafi verið hægt
að áttá sig á til fulls. Utanríkisráðherra hefir engu svarað þessu
og þannig játað á sig, að hann hafi farið með ósatt mál. Mun
það algert einsdæmi, að utanríkismálaráðherra skuli þannig fara
með ósannindi í opinberri tilkynningu um milliríkjasamninga.
Hlýtur það að liggja í augum uppi, hve líkleg slík framkoma^ er
til að vinna íslenzku utanríkismálaþjónustunni álit meðal út-
lendinga.
í opinberri tilkynningu um
Svíþjóðarsamninginn, sem utan-
ríkismálaráðherra birti í blöð-
unum 13. þ. m., segir m. a.:
„Þegar umboðsmenn ríkis-
Stjórnarinnar undirrituðu
þennan samning, höfðu þeir
til þess fullt umboð frá ríkis-
stjórninni. Samninganefndin
hafði þá símað ríkisstjórninni
allan samninginn, og hafði
ríkisstjórnin að sjálfsögðu
kynnt sér efni hans til hlýt-
ar.“ v
Þá segir ennfremur, að enginn
iygreiningur hafi orðið innan
stjórnarinnar um samninginn
annar en sá, að ráðherra Sósííal-
istaflokksins hafi viljað fá 50
þús. fleiri tómar síldartunnur.
Næsta dag sendu svo ráðherr-
ar Sósíalistaflokksins út aðra
tilkynningu, sem var birt í Þjóð-
viljanum, og segir þar m. a. á
þessa leið:
„í skeytum þeim, sem fyrir
lágu frá Svíþjóð áður en
samninganefndinni var gef-
iii heimild til að undirrita
samninginn var aðeins skýrt
frá því, sem talið var máli
skipta í efni hans, en ekki
orðalagi samningsfns eða
fylgiskjalanna. Það er til
dæmis fyrst eftir að samn-
inganefndjn kom heim frá
Svíþjóð með samninginn und-
irskrifaðan, að hægt er að
átta sig á því, að innflutning-
leyfi á sænskum vörum til
íslands eru ekki bundin nein-
(Framhald á 8. síðu)
fyrir mjólkurlítra og kr. 8.62
fyrir kjötkg. Þetta verð hefði
átt að gilda frá 15. þ. m.
Dýrtíðarbyrðum velt
yfir á liændur.
Samkvæmt ákvörðun þeirri
um mjólkurverðið, sem verðlags-
nefnd ríkiss^tj órnarinnar birti á
' láugardaginn, verður útsöluverð
mjólkurinnar fyrst um sinn kr.
1.82 aurar lítrinn, og er ætlazt
til, að bændur fái af því í sinn
hlut kr. 1.35. Það er 12 y2 eyri
minna en bændur eiga að fá frá
15. þ. m. samkvæmt sexmanna-
nefndar-álitinu.
Það lætur nærri, að bændur
séu með þessu sviptir þeirri
hækkun á landbúnaðarvísitöl-
unni, er orðið hefir af völdum
þeirra kauphækkana, sem ríkis-
stjórnin hefir beizt fyrir sein-
stu mánuðina. Raunverulega er
hér um það að ræða, að
byrðunum af dýrtíðarstefnu og
kauphækkunum stjórnarinnar
er velt yfir á bændur með þvi að
halda niðri hlut þeirra.
Hversu ranglátt þetta er gagn-
vart bændum, má bezt marka á
því, að sexmannanefndar-álitið
er miðað við það 'eitt .að tryggja
þeim sömu tekjur og hlið-
stæðum stéttum. Með því að láta
þá ekki fá fullt sexmannanefnd-
ar-verðið, er beinlínis verið að
skapa þeim verri afkomu en
öðrum stéttum til viðbótar
lengri vinnutíma og meira erf-
iði.
Þetta ranglæti gegn bænda-
stéttinni verður enn svívirði-
legra, þegar þess er gætt, að
bændastéttin gerði verulegá til-
slökun á síðastl. ári, ef verða
mætti, að það gæti orðið öðrum
stéttum til fyrirmyndar. Þessa
tilslökun gerði bændastéttin þó
með því beina skilyrði, að hún
gilti aðeins til eins árs og yrði
ekki endurtekin. Að því skilyrði
hennar var gengið af Alþingi og
ríkisstjórn og þess vegna bætast
hér bein svik við bændastéttina
ofan á ranglætið.
Áhrif bændasamtak-
aiina. ' \
Þótt hér sé\ visshlega langt
gengið í ranglætinu við bændur,
er það þó víst, að gengið er mun
skemmra en ráðgert var af rík-
isstjórninni. Ætlunin var áreið-
anlega sú, að láta bændur ekki
fá neina hækkun frá því, sem
Í.ú er, og j^afnvel lækka verðið
il þeirra. Það má fyrst Qg
fremst þakka hinum nýju
stéttasamtökum bænda, að ekki
var þó lengra gengið. Bænda-
-samtökin hafa veitt „gerfifull-
trúunum" í búnaðarráði og
(Framhald á 8. síðu)
„Slíkt gerræði myndu verka-
lýðssamtökin ekki þola”
Forseti Alfiýðusambaiids Vestfjarða seg'ir
álit sitt á búnaðarráðslögunum.
í blaðinu Skutli birtist 7. þ. m. grein um búnaðarráðslögin
eftir ritstjóra blaðsins, Hannibal Valdimarsson, sém jafn-
framt er forseti Alþýðusambands Vestfjarða. Greinin nefnist:
Dulbúið einræði, og þykir Tímanum vel hlýða að birta hana
hér í heilu lagi, þar sem hún sýnir vel, hvernig frjálshuga og
sannsýnir verkalýðsleiðtogar lita á þessi mál:
„Ritstjóri Skutuls var nýlega á fegð inni í Djúpi. Þar var
mikið rætt um hinar nýju aðgerðir landbúnaðarráðherra við-
víkjandi verðlagningu landbúnaðarafurðanna, og væri synd
að segja, að ánægja væri ríkjandi út af þeim aðgerðum.
Bændur í öllum flokkum eru hinir reiðustu yfir þeirri lítils-
virðingu, sem stétt þeirra, Búnaðarfélagi íslands og búnaðar-
þingi er sýnt með því að fela ekki stéttinni eða samtökum
hennar að velja sér menn í búnaðarráð og verðlagsnefnd
landbúnaðarafurða.
Bændur spurðu mig unnvörpum, hvað verkamenn og sam-
tök þeirra mundu hafa sagt við því, ef ríkisstjórn tæki í sínar
hendur ákvörðun kaupgjaldsins, gengi fram hjá verkalýðs-
félögunum og Alþýðusambandi íslands, en veldi sjálf 25 í-
haldsmenn og kommúnista til þess að kveða upp sér þóknan-
legan Salómonsdóm í kaupgjaldsmálunum.
Varð ég að játa, að slíkt gerræði myndu verkalýðssamtökin
ekki þola. Þau myndu halda fast við sjálfsákvörðunarrétt sinn
á samningagrundvellinum við atvinnurekendur, og einkis láta
ófreistað til þess að ná honum aftur í sínar hendur.
. .Því verður aldrei neitað, að í stórfyrirsögnum sumra stjórn-
málablaðanna um, að nú séu verðlagsmáL landbúnaðarins
fengin framleiðendum í hendur, eru bornar fram grófar og
áberandi blekkingar. Verðlagsmál landbúnaðarins haíji nú
algerlega verið tekin ÚR HÖNDUM BÆNDASTÉTTARINNAR
ög öll drengin undir valdsvið landbúnaðarráðherra.
Hann einn velur búnaðarráðið eftir sínu höfði, og þar finn-
ast nú einir þrír menn, sem ekki eru annaðhvort íhaldsmenn
eða kommúnistar. En síðan síar hann aftur enn smærra og út-
velur verðlagsnefndina úr hópi hinna 25 útvöldu. Þá velur
liann í þriðja lagi formann verðlagsnefndar, til þess að
stjórna þessum tvísíuðu þægðarkindum.
Þannig voru þingmenn Hitlers valdir til þess að tryggt væri
að þeir segðu ekkert nema já og amen. Og þannig voru valdir
forráðamenn verkalýðssamtakanna í þriðja ríkinu. Þá hafa
kunnugir líka fullyrt, að þetta skipulag líki kommúnistum vel,
því að líkar fyrirmyndir séu alkunnar austur í Rússlandi.
En íslenzk alþýða, bæði í bæpda- og verkalýðsstétt, vill
heimta sinn sjálfsákvörðunarrétt óskertan. — Ekkert grímu-
búið einræði getur hún sætt sig við. Og í þessu máli mun
bændastéttin krefjast þess að fá að velja sína trúnaðarmenn
sjálf, enda fyllilega til þess fær engu síður en aðrar stéttir
þjóðfélagsins.“
, Þannig lítur forustumaður vestfirzku verkalýðsfélaganna á
búnaðarráðslögin. Þau eru dulbúið einræði, segir hann. Slíkt
gerræði myndu verkalýðssamtökin ekki þoia, segir hann.
Ætla bæridur þá að þola þau?

Einstök björgun
Síðastliðinn .miðvikudag var
Páll Gíslason, bóndi á Aðalbóli,
á ferð yfir Jökulsá, á Dal. Féll
hann í ána, þar sem hún rennur
í streng, en tókst þó að bjarga
sér úr ánni.
Páll var að fara yfir ána í
kláf, sem er fyrir neðan bæinn
Brú. Slitnaði annar strengur-
inn, sem kláfurinn rennur eftir
og féll Páll í ána. Áin rennur
þarna í þrengslum með miklu
straumkasti, en þó tókst Páli að
komast á land og er það óvenju-
lega hraustlega gert.
r prófessor
A ríkisráðsfundi 13. þ. m. veiti
forseti íslands dr. Ágústi H.
Bjarnasýni lausn frá prófessors-
embætti í heimspeki við Háskóla
íslands, og veitti dr. Símoni Jóh.
Ágústssyni prófessorsembætti í
heimspeki við Háskóla íslands.
Grindhvalarekstur
við Gufunes
Síðastl. sunnudag voru reknir
á land við Gufunes 46—48
grindahválir.
Tveir erlendir menn, sem
voru á veiðum úti á Sundum,
rákust á þessa grindhvalatorfu
og tókst þeim með aðstoð bónd-
ans í Gufunesi, Þorgeirs Jóns-
sonar, að reka torfuna á land.
Þeir stærstu af þessum hvöl-
um eru 5—6 metra langir, en
þeir minnstu 1—2 metra.
Skömmtun afnumin
Skömmtun, sem verið hefir A
bílaslöngum, gúmmíbörðum blla
og gúmmístígvélum hefir nú
verið afnumin hér á landi.
Auglýsti fjármálaráðuneytið
nýlega, að reglugerðir, sem gefn-
ar voru út um þessa skömmtun
hafi verið úr gildi numdar.
i