Tíminn - 25.09.1945, Blaðsíða 2

2
TÍMIM, {iriðjmlagiim 25. scpt. 1945
72. blaö
Þriðjudagur 25. sept.
Dýrtíðarvísitalan og
koraraúnistar
Eitt aðalmál kommúnista í
síðustu kosningum var endur-
skoðun dýrtíðarVisátölunnar.
Þeir héldu því fram og færðu
fyrir því talsverð rök, að hún
væri fölsuð launþegunum í óhag.
Margir launþegar munu hafa
lagt trúnað á þetta og greitt
kommúnistum atkvæði í þeirri
trú, að þeir myndu beita sér fyr-
ir leiðréttingu á vísitölun'ni.
Alllengi eftir kosningarnar
eða meðan stjórn dr. Björns
Þórðarsonar sat við völd, héldu
kommúnistar áfram kröfum sín-
um fyrir endurskoðun vísitöl-
unnar og skrifuðu margar grein-
ar um fölsun hennar í blað sitt.
Þess hefði því mátt vænta,
þegar kommúnistar gerðust
þátttakendur í ríkisstjórn, að
þeir settu endurskoðun vísitöl-
unnar einna efst þeirra mála,
sem komið yrði í framkvæmd.
En ekki var neitt minnst á end-
urskoðun vísitölunnar í stjórn-
arsáttmálanum fræga og ekki
var neitt gert til að koma henni
fram á seinasta þingi. Jafnframt
brá svo við, að Þjóðviljinn hætti
alveg að minnast á endurskoðun
yísitölunnar og hefir nú í rúm-
lega ellefu mánuði ekki hreyft
því með einu orði aö endurskoð-
un hennar væri nauðsynleg.
Vísitöliisögunni af kommiin-
istum er þó ekki þar með lokið.
í stað endurskoðunarinnar og
leiðréttingarinnar, sem launþeg-
arnir væntu sér af stjórnarþátt-
tökunni, komu stjórnarráðstaf-
anir sem stefndu í þveröfuga átt.
Fyrst kom sú ákvörðun, að amer-
íska smjörið skyldi tekið inn í
vísitöluna og hún lækkuð
þannig, þótt umrædd vara væri
af svo skornum skammti, að
hún fullnægði aðeins ■ litlu af
eftirspurn neytenda. Næst komu
lög um það, að sumarverð á nýju
kjöti og kartöflum skyldi ekki
tekið inn i vísitöluna. Þá komu
lög um, að væri tvenns konar
verð á einhverri vöru, skyldi
lægra verðið alltaf tekið inn í
visitöluna, og það án tillits til
þess, hvort nóg væri til af vör-
unni með lægra verðinu til að
fullnægja þörfum neytenda.
Loks hefir útsöluverð á mjólkur-
líter verið hækkað úr kr. 1.45 í
kr. 1.82 og á kjötkg. úr kr. 6.40
í kr. 10.80, án þess að nokkrar
vísitölubætur fáist fyrir fyrsta
hálfa mánuðinn, sem þessar ráð-
stafanir gilda.
Allt eru þetta stórfelldar fals-
anir á vísitölunni samkvæmt
málflutningi kommúnista áður
en þeir fóru í ríkisstjórnina. Allt
hefir þetta orðið til að skerða
hlut launþega. Með lögunum um
tvenns konar verðið eru lögð
hin skæðustu vopn í hendur rík-
isstjórnar, sem væri andvíg
launastéttunum.
En allt þetta hafa kommúnist-
ar samþykkt og hjálpað til að
gera. Geta fyrri vísitöluskrif
kommúnista og verk þeirra síð-
an þeir komu í ríkisstjórnina,
ekki verið launþegum nokkur
vísbending um, hve mikið muni
vera að treysta loforðum
þeirra?
Öruggt ráð við „tapi”
Eimskipaf élagsins
Fregnin um það, að S. í. S.
hafi stórlækkað timburverðið
út um land með því að losa sig
undan flutningaeinokun Eim-
skipafélagsins, hefir vakið gíf-
urlega athygli. Það hefir opnað
mönnum betur augun fyrir því,
hversu gífurlega Eimskipafé-
lagið hefir skattlagt almenn-
ing með okurfarmgjöldum sín-
um á undanförnum árum, og
hve mikið vöruverðið gæti
lækkað, ef farmgjöldin væru
látin nægja til að greiða leigu
erlendu skipanna og annan
beinan kostnað, en ekki bætt
okurálagningu ofan á þau.
Sú fregn hefir líka vakið
mikla athygli, að ríkisstjórnin
» ......
0 í $ a V a n 0 i
E R LE N T Y F I R LIT
Landamærabreytingar í
Sexmannanefndarverðið
og áhættuþóknunin.
Einn af stuðningsmönnum
Tímans hitti nýlega einn af
forvígismönnum sjómannasam-
takanna og tóku þeir tal sam-
an.
— Þetta er Ijóta ósanngirnin
hjá Tímanum, sagði sjómanna-
leiðtoginn, að telja nýja afurða-
verðið of lágt og heimta sex-
mannanefndarverðið upp í topp.
— Þið ætlið náttúrlega að.
fella niður áhættuþóknunina,
varð Framsóknarmanninum að
orði.
— Nei, aldeilis ekki, svaraði
hinn og setti upp hneykslunar-
svip. Fyrr ^skal verða verkfall
svo mánuðum sklptir en við
slökum til um einn eyri.
Óþarft er að r&kja þetta sam-
tal lengra. En það sýnir vel,
hversu dyggilega bæjarblöðin
eru búin að innræta þann hugs-
unarhátt, að bændur eigi að gefa
eftir, en allir aðrir eigi að halda
fram 'fyllstu kröfum sínum. *
Sjómenn hafa nú sýnt það
enn greinilegar en kemur fram
í þessu samtali, að þeir ætla
ekki að sleppa áhættuþóknun-
inni, er samkvæmt samningum
á að falla niður 1. október næst-
komandi. Þeir hafa nú lagt fram
uppkast að nýjum samningi, þar
sem gert er ráð fyrir að áhættu-
þóknunin lækki um helming á
millilandaskipunum, en grunn-
kaupið hækki sem lækkuninni
nemur. Á strandferðaskipunum
er gert ráð fyrir, að áhættu-
þóknunin haldist óbreytt, enda
hefir hún verið lægri þar, en
grunnkaupið hækki samt og
verður' þar því um beina kaup-
hækkun að ræða frá því, sem
verið hefir, ef að samningsupp-
kastinu verður gengið. Verði
ekki gengið að þessum kröfum,
mun hefjast verkfall á öllum
kaupskipaflotanum og togurun-
um um næstu mánaðarmót.
Hér skal ekki lagður dómur á
réttmæti þeirra krafa, er
sjómenn gera,. En það er víst, að
sjómenn á siglingaflotanum
hafa ekki meiri rétt til að krefj-
ast þannig raunverulega ó-
breyttrar áhættuþóknunar en
bændur sexmannanefndarverðs-
ins, ef hlutur beggja er borinn
saman við aðrar stéttir.
Bændum mætti vissulega vera
það lærdómsríkt, hvernig sjó-
mennirnir halda á þessum kröf-
um sínum. Ef bændur verða eina
■stéttin, sem ekki getur haft sam-
tök til að gæta launahagsmuna
sinna til jafns við aðrar stéttir,
bíður þeirra ekkert annað en að
búa við minni rétt og lakari
kjör en aðrar stéttir þjóðfél-
agsins. Því aðeins geta bændur
með góðu móti slakað til, að
aðrar stéttir geri slíkt hið sama
og það því fremur sem eftirgjöf-
in, sem þeir veittu í tilrauna-
skyni í fyrra, misheppnaðist al-
gerlega.
„Kaldur veruleikinn."
í forustugrein Mbl. á fimmtu-
daginn er komizt svo að orði,
að ekki megi lengur loka augun-
um fyrir náuðsyn þess, að færa
niður dýrtíðina. Þannig sé nú
orðið ástatt, að „káldur veru-
leikinn‘“ sé kominn til sögunnar
og því „verði stríðsvíman að
vera liðin hjá.“
Þessi „kaldi veruleiki,“ sem
blaðið talar um, er ekkert ann-
að en hækkanir þær á kaup-
gjaldi og verðlagi, er hafa hlot-
izj, af því, að ekki var hafizt
handa um stöðvun í fyrrahaust,
eins og Framsóknarmenn lögðu
til. Vegna þess hefir framleiðslu-
kostnaður landbúnaðarins
hækkað um 9,7% síðan í fyrra
og svipuð kostnaðaraukning hef-
ir vitanlega átt sér stað hjá
öðrum atvinnugreinum.
„Stríðsvíman,“ sem Mbl. segir
að þurfi að vera „liðin hjá,“ er
engin önnur en fjármálastefn-
an, sem núv. stjórn markaði sér
í fyrrahaust og einbeindist að
því að sinna ekki neitt neinum
aðvörunum, heldur lofa nýjum
„kjarabótum,“ sem líka hafa
verið veittar í ríkulegum mæli.
Öllu betur er ekki hægt að
skuli éngu hafa sinnt tillögu
verðlagsráðs um lækkun farm-
gjaldanna í tvo mánuði og ráðið
hafi loksins orðið að ákveða
hana, án samþykkis stjórnar-
innar. Lækkunin gengur þó
alltof skammt, þegar miðað er
við farmgjöld annars staðar og
hinn stórlækkaða útgerðar-
kostnað vegna stríðslokanna.
Þessi framkoma ríkisstjórnar-
innar á sama tíma og hún er
að þrengja kjör bænda og lág-
launafólks, sannar vel, að það
er ekki ofmælt, að hún sé
verndari milliliðaokursins.
Með þessu er sagan þó ekki
fullsögð. Aðalmálgagn stjórn-
arinnar, Mbl., rís upp með miklu
offorsi og kallar Tímann „níð-
högg“ og öðrum illum nöfnum
fyrir að minnast á okur Eim-
skipafélagsins. Betur getur
stjórnin og Sjálfstæðisflokkur-
inn vissulega ekki lýst hinni ó-
líku afstöðu sinni til bænda og
milliliðanna en með því að láta
Mbl. gerast verjanda Eimskipa-
félagsokursins á sama tíma og
það stimplar kröfur bænda um
sexmannanefndar-verðið óbil-
girni og heimtufrekju.
Vörn Mbl. fyrir Eimskipafé-
lagsokri er gamalkunn. Fé-
lagið á að tapa á flutningun-
um og fyrir því eiga að vera
skriflegar sannanir! Og um-
hleðslufarganið í Rvík gerir
-vörurnar, sem fara út á land,
ekkert dýrari.
Viðkomandi tapsögum Mbl.
er bezt að vísa til reikninga fé-
lagsins, sem sýna, að félagið
hefir haft miljóna gróða á
undanförnum árum, og eitt árið
(1943) var þessi gróði t. d. svo
mikill, að hann nam talsvert
hærri upphæð en allt andvirði
seldrar mjólkur í Reykjavík!
Ættu ritstjórar Mbl. að geta
séð á því, hvort okur Eim-
skipafélagsins muni ekki hafa
nein áhrif á dýrtíðina, þar sem
þeir telja mjólkurverðið einn
helzta þátt hennar! Um um-
hleðslufarganið er það að segja,
að aðeins lítið brot af vörun-
um, sem flytjast út um land,
nýtur þeirra sérhlunninda hjá
Eimskipafélaginu, að á það
leggst ekki nema uppskipunar-
gjald til viðbótar flutnings-
verðinu. Á allar aðrar vörur
leggjast bæði uppskipunar- og
útskipunargjald. Jafnvel þótt
ekki sé um annan aukakostnað
en uppskipunargjaldið að ræða,
er hann verulega tilfinnanlegur
og mikil ávinningur fyrir neyt-
endur út um land að geta losn-
að við hann.
En fyrst Eimskipafélagið er
alltaf að láta Mbl. sýna, að það
„tapi“ á flutningunum, þótt
reikningar þess sýni annað, er
til alveg öruggt ráð til að losa
það við þetta „tap.“ Þetta ráð
er að Eimskipafélagið sé losað
við erlendu leiguskipin, því að
þá þarf ekki að óttast, að það
„tapi“ lengur á þeim. Ríkið hef-
ir stofnun, þar se Skipaútgerð-
in er, sem vel getur annast
rekstur þeirra. Með þessu væri
málið heppilega leyst fyrir alla
aðila, Eimskipafélagið losað við
„tapið,“ neytendur fengju ódýr-
ar vörur, því að farmgjöldin yrðu
hér þá svipuð og annars staðar,
og stjórnin gæti sparað sér að
framkvæma eitthvað af fyrir-
huguðum ráðstöfunum um að
velta dýrtíðarbyrðunum yfir á
bak bænda og láglaunafólks.
Viðhorf ríkisstjórnarinnar og
flokka hennar til þess, hvort
hún vill þannig létta „tapinu“
af Eimskipafélaginu og okrinu
af neytendunum, mun gott tákn
um það, hvort „tap“ Eimskipa-
félagsins er slíkt og það vill
vera láta. En hvert, sem viðhorf
þetta verður, munu allir, sem
vilja heilbrigða niðurfærslu dýr-
tíðarinnar og afnám okursins,
halda áfram að berjast fyrir
því, að hér verði ekki hærri
flutningsgjöld en heimsmark-
aðsleiga á skipum gefur ástæðu
til, hvort sem einhverjum okur-
fyrirtækjum líkar það betur eða
ver. Og þetta verður bezt tryggt
með því að fela Skipaútgerðinni
rekstur erlendu leiguskipanna ef
Eimskipafélagið vill ekki fallast
á, að farmgjöldin séu sanngjörn
og í samræmi við það, sem ann-
ars staðar viðgengst.
játa, að aðvaranir stjórnarand-
stæðinga í fyrra hafi verið á
rökum reistar og betur hefði ver
ið, að horfið hefði verið að ráð-
um þeirra þá, því að „veruleik-
inn“ hefði þá ekki orðið „jafn
kaldur“ og hann er orðinn nú.
Ný „kollsteypa“
í aðsigi?
Hitt er svo annað mál, að þetta
er ekki í fyrsta sinn, sem Mbl.
hefir séð þann „kalda veruleika,"
er hljótast myndi af dýrtíðar-
stefnunni, og raunar hefir eng-
inn lýst honum betur en formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, er
stimplaði þá menn einu sinni
„böðla alþjóðar," er ekki vildu
stöðva dýrtíðina. En alltaf hefir
það atvikast svo, að í hvert
skipti, sem átt hefir að hefjast
handa um stöðvun dýrtíðarinn-
ar, hefir ævintýramennska balk-
an barónsins hlaupið í Sjálf-
stæðisflokkinn og forkólfar hlns
tekið „kollsteypur," sem hafa
verið í fyllstu andstöðu við
gefin fyrirheit þeirra. Þannig
var það vorið 1942, þegar komm-
únistar buðu Ól. Thors „steiktu
gæsirnar," og þannig var það
haustið 1944, þegar kommún-
istar leiddu Ólaf upp í ráðherra-
stólinn og sögðu: yfirhilmingu
á heildsalaafbrotunum og skatt-
svikunum og önnur fríðindi fyr-
ir stríðsgróðavaldið skulum við
gefa þér, ef þú fylgir okkur að
öðru leyti. Það væri því ekki
nema eftir öðru, þótt Mbl. sjái
„kaldan véruleikann" nú og vari
við „stríðsvímunni,“ að komm-
únistar sjái að til þess að láta
hana villa forkólfa Sjálfstæðis-
flokksins einu sinni enn og
komi þeim til að gera síðustu
og verstu „kollsteypuna.“
Sjálfstæðisflokknum mun ekki
af neinum treyst í dýrtíðarmál-
unum fyrr en hann hefir losa
sig við forustu balkanbarónsins
og áhrif hans.
Menntunarfrelsið ok
„lokun“ iðnstéttanna.
Brynjólfur Bjarnason hefir
nýlega látið Þjóðviljann birta
langt viðtal við sig og lofar þar
miklum umbótum á sviði skóla-
málanna. Eitt fyrirheit hans er
það, að sérhver ungur maður
skuli fá að læra það, sem hugur
hans stefni til. Það er þó ekki
lengra síðan en á seinasta þingi,
að kommúnistar settu fótinn
fyrir, að ungir menn fengju ó-
(Framhald á 8. síðu)
Eftir þessa styrjöld eins og þá
seinustu mun verða veruleg
röskun á landamærunum í Ev-
rópu. Enn verður ekki hægt að
segja um þær allar til fulln-
ustu, en full vissa er þó þegar
fengin fyrir nokkrum þeirra.
Eru það landamærabreytingar
þær, sem stafa af landvinning-
um Rússa, en þeir eru þessir:
Kyrjálaeiðið og nokkur héruð í
Mið- og Norður-Finnlandi,
baltisku löndin þrjú, eystri hluti
Austur-Prússlands, ásamt Kön-
igsberg, nær helmingur Póllands
og Bessarabia, serÁ tekin er af
Rúmenum. Yfirráð Rússa yfir
þessum landshlutum hafa þeg-
ar, beint eða óbeint, verið við-
urkennd af hinum stórveldun-
um, svo að ekki eru horfur á,
að þau valdi verulegum deilum
í alþjóðamálum, a. m. k. ekki
fyrst um sinn. .
Auk Rússa hyggja ýmsar
aðrar Evrópuþjóðir á landvinn-
inga og er það einkennandi, að
mest ber á landamærakröfun-
um í þeim löndum, þar sem
kommúnistar hafa mest ítök í
ríkisstjórnunum. Af landakröf-
um þeim, sem er kunnugt um,
eru þessar helztar:
Pólverj ar heimta þann hluta
Austur-Prússlands, sem Rússar
hafa ekki lagt undir sig, og auk
þess allt Austur-Þýzkaland, sem
er austan fljótanna Oder og
Neisse, eða alla Slesiu, Pommern
og nokkurn hluta Brandenburg.
Auk þess krefjast þeir að fá
Teschen, sem hefir fylgt Tékkó-
slóvakíu. Engar ákvarðanir
hafa enn verið teknar af stór-
veldunum um þessar landa-
kröfur Pólverja aðrar en þær, að
þeim hefir verið falin hernáms-
stjórn í þýzku héruðunum
austan Oder og Neisse, en jafn-
framt hefir þó verið tekið fram
af stjórnum Bretlands og
Bandaríkjanna, að þeir álíti, að
framtíðarlandamæri Þýzka-
lands eigi að liggja austar.
Pólverjar virðast hins vegar
haga hernámsstjórninni eins og
þeir telji víst, að héruð þessi
verði pólsk um alla framtíð.
Þeir flæma nær alla Þjóðverja
í burtu þaðan og flytja Pólverja
þangað í staðinn.
Tékkar krefjast þess, að þeir
fái stóran hluta af Saxlandi, og
verði allir Þjóðverjar fluttir
þaðan og úr Sudetahéruðunum.
Kröfur sínar rökstyðja þeir með
því, að umræddur hluti Sax-
lands og Sudetahéruðin eigi
landfræðilega og fjárhagslega
saman.
Jugoslavar gera kröfur til þess
að fá ítölsku borgirnar Trieste
og Fiume og nokkur ítölsk hér-
uð til viðbótar. Þeir krefjast
ennfremur nokkurra landa-
mærahéraða, sem hafa tilheyrt
Austurríki. Auk þess krefjast
þeir að fá öll þau héruð Make-
doniu, sem hafa tilheyrt Grikk-
landi qg Bulgaríu. Kröfur sín-
ar til Makedoníu rökstyðja þeir
m. a. með því, að þeir þurfi að
fá aðgang að Grikklandshafi.
Austurríkismenn gera kröfu
til þess að fá Suður-Tyrol, sem
Italir tóku af þeim i fyrri
heimsstyr j öldinni.
Þá gera Frakkar kröfur til
nokkurra ítalskra landamæra-
héraða. Auk þess þykir víst, að
Frakkar muni krefjast breyt-
inga á vesturlandamærum
Þýzkalands, en ekki er fullséð,
hvort þeir gera tilkall til þess,
að þýzk héruð verði lögð beint
undir Frakkland eða hvortstofn-
áð verði sérstakt ríki úr Rínar-
héruðunum. Þá hafa Belgíu-
menn og Hollendingar lýst yfir
því, að þeir muni krefjast
breytinga á landamærunum við
Þýzkaland. Hollendingar munu
rökstyðja kröfur sínar með þVí,
að þeir verði að fá þýzkt land
í stað þeirra hollenzku héraða,
sem Þjóðverjar hleyptu á sjó
og ekki munu verða byggileg um
alllangt skeið. Danir munu
verða eina nágrannaþjóð Þýzka-
lands, sem Þjóðverjar lögðu á
hernámsfjötra, er ekki krefjast
þýzks lands sem endurgjalds.
Þá eru enn ótaldar ýmsar
landamærakröfur, sem Balkan-
ríkin gera hvert á hendur öðru,
en sennilega verður ráðið fram
úr sumum þeirra með innbyrð-
issamningum þeirra og Rússa,
hversu friðsamlegar og sann-
gjarnar, sem þær úrlausnir
verða. Sannleikurinn er líka sá,
að víða er torvelt að ákveða
réttlát landamæri á Balkan-
skaga vegna þess, að mörg
þjóðabrot byggja saman mörg
héruðin.
Á utanríkismálaráðherra-
fundinum, sem nú stendur yfir í
Lonhon, verða flest þessi landa-
mæramál önnur en landakröf-
urnar á hendur Þjóðverjum,
tekin til meðferðar. Landamæri
Þýzkalands verða ekki ákveðin
fyrr en á hinum fyrirhugaða
stóra friðarfundi, en ekki hefir
(Framhald á 8. síðu)
í Degi 13. þ. m. birtist sköruleg grein
um fjármálaspillinguna undir fyrir- |
sögninni: Af sjónarhóli Norðlendings.'
X greininni segir m. a.:
„Franski munkurinn og speking-
urinn Rabelais lýsti franskri rétt-
vísi á 16. öld 'þannig, að hún væri
eins og kóngulóarvefur. — Litlar,
heimskar og ráðvilltar flugur fest-
ast í vefnum og tortímast, en stóru
og sterku flugurnar sprengja vef-
inn og fljúga með trefjar hans á
bakinu hvert á land, sem þeim sýn-
ist. Þessi lýsing hefir án efa verið
nærri lagi í þá daga, en ekki mundu
menn vilja gera hana að sígildri
umsögn um réttarfar þjóðanna í
gegnum aldirnar. Sem betur fer
eru dæmi þess, meðal hinna bezt
menntu og ágætustu þjóða, að vef-
urinn hefir reynzt nógu sterkur,
jafnvel fyrir stærstu og voldugustu
flugurnar. Stuttorð andlátsfregn í
sænsku blaði nú fyrir skömmu rifj-
ar upp eitt slíkt dæmi.
Árið 1932 féll sænski stjórnmála-
foringinn og forsætisráðherrann
Carl Gustaf Ekman úr valdastóln-
um og af hátindi frægðar sinnar
fyrir tilverknað lítils, óásjálegs
blaðsnepils. Öðrum megin á blaðinu
var eiginhandarnafn Ekmans. Hin-
um megin var talan 50.000 og eig-
inhandarnafn Ivars Kreugers, fjár-
glæframannsins heimskunna. —
Ekman varð uppvís að því, að hafa
þegið 50 þúsund krónur frá Kreu-
ger, til pólitískrar starfsemi, á sama
tíma og sænska ríkið var að reyna
að bjarga fyrirtækjum hans frá
hruni með lánveitingum. Þetta
trúnaðarbrot æðsta manns ríkisins
varð svo þungt á metunum í vit-
und þjóðarinnar, að Ekman hrökkl-
aðist frá völdunum og varð að
hverfa af vettvangi opinberra mála.
Réttarvitund sænsku þjóðarinnar
var hinn sterki vefur, sem brast
ekki, þótt völd og auður leituðu
fast á. Ekman átti sér ekki upp-
reisnar von. Eftirmæli hans er saga
um mikilhæfan mann, sem brást
því trausti, sem honum var sýnt
og hlaut réttlátan dóm samtíðar-
innar.---------
Annað dæmi rifjast upp. Fyrir
nokkrum árum varð brezki verka-
lýðsleiðtoginn og ráðherrann Tho-
mas uppvís að þvi, að hafa gefið
tengdasyni sínum upplýsingar um
fyrirhugaðar breytingar á ölskatti,
með þeim afleiðingum, að þetta
venslamenni hans sá sér leik á
borði, að hagnast um talsverða
fjárhæð í ljósi þessara upplýsinga.
Þe::si fjárhæð var að vísu smá-
vægileg á íslenzkan dýrtíðarmæli-
kvarða, en þetta trúnaðarbrot ráð-
herrans þótti svo einstæður og
hættulegur atburður 1 brezku
stjórnmálalífi, að hann var neydd-
ur til þess að hverfa úr stjórninni
og úr trúnaðarstöðum flokks sins.
Stjórnmálaferill hans var þar með
kominn undir græna torfu. Hvorki
flokksvöld né stjórnaracSstaða megn-
uðu að sprengja vefinn. Thomas sat
fastur í honum og mátti sig hvergi
hræra og er hann þar með úr
sögunni."
Þá víkur Dagur að fjármálaspilling-
unni hér og segir:
„Umræður síðustu daga um em-
bættisrekstur opinberra trúnaða,r-
manna gefa vissulega tilefni til
þess, að hinn óbreytti borgari hugsi
um það með sjálfum sér, hvort 50
þúsund krónu bankaávísun • og ó-
verulegur hagnaður á óheiðarlegri
ölsölu hefði orðið nokkrum íslenzk-
um stjórnmálaforingja áð falli, ef
slík tíðindi hefðu gerzt hér. Sú um-
hugsun hlýtur óhjákvæmilega að
leiða til þess, að menn spyrji:
Hversu sterkur er vefurinn? Hversu
haldgóður er vefur íslenzkrar rétt-
vísi " og réttarmeðvitundar, þega'r
valdamiklir og auðugir einstakling-
ar, sem hafa pólitíska flokka og
blöð að bakhjarli, reyna á styrk-
leika hans? Geta menn á borð við
Jóhann Jósefsson, Stefán Jóhann
og Claessen flogið með trefjar hans
á bakinu langar leiðir, jafnvel í
opinberan erindisrekstur í öðrum
löndum, á sama tíma og smákaup-
menn úti á landi eru sektaðir fyrir
að selja dúsínið af handklæðum 12
aurum hærra verði en hin virðulega
Viðskiptaráð heimilar? Geta heild-
salarnir, sem nú byggja hallir í
Reykjavík, sem kosta hundruö þús-
unda og eyða árskaupi meðalmanns
í einni kvöldveizlu, haldið áfram
að vera áhrifaríkur aðili í íslenzk-
um stjórnmálum og tryggt sér
ákveðinn kvóta af innflutningi
landsins, þótt sú valdaaðstaða
þeirra sé fjötur um fót hinum
frjáisu Á'erzlunarsamtökum alþýð-
unnar og stórkostlegur skattur á
pyngju neytandans? Þessar spurn-
ingar og fleiri í þeim dúr hljóta að
leita á hug hvers einasta manns,
sem finnur til ábyrgðartilfinningar
gagnvart þjóð sinni og samvizku.
Hversu sterkur er vefurinn? Hversu
sterk eru flokksböndin? Eru þau
oröin ofjarl réttarvitundar og sið-
gæðistrúar of margra einstaklinga?
Eða erum við menn til þess að
halda lýðræði og réttlæti í eklgi
minni hávegum en Svíar og Brétar
^og hafna Suður-Amerísku og
frönsku 16. aldar réttarfari?"
Framtíð hins nýstofnaða lýðveldis
mun vissulega ráðast af því, hvort
fordæmið þjóðin kýs heldur.