Tíminn - 09.10.1945, Side 2

2
TIMINIY, þrlðjiidagiim 9. okt. 1945
76. blað
Þriðjjudatjur 9. oht.
Stjórnlagaþing
Það mun vera sameiginlegt á-
lit allra, að stjórnarskráin
þarfnist margvislegra og gagn-
gerðra endurbóta. Það mun og
sameiginlegt álit flestra, að
breytingarnar, sem verði gerðar
á henni, þurfi að undirbúa og
vanda sem bezt, og þjóðin þurfi
að geta metið þær vel og dæmt
áður en ehdanlega er frá þeim
gengið.
Með því að láta Alþingi fjalla
um stjórnarskrármálið, verður
ekki tryggð vönduð lausn þess.
Alþingi mun samtímis hafa
mörgum öðrum stórmálum að
sinna, sem krefjast munu meg-
invinnu þingmanna, svo að
stjórnarskrármálið verður eins
konar aukaverk. Á Alþingi gæt-
ir líka meira hinna flokks-
pólitísku dægursjónarmiða en
víðast annarsstaðar og flokk-
arnir þar munu því reyna að
hafa áhrif á, að stjórnarskráin
verði sniðin þannig, að hún
henti þeim vel, eins og viðhorf-
in eru í dag. Seinasta stjórnar-
skrárbreyting er gott dæmi um
þetta, þar sem hún var fyrst
og fremst miðuð við atkvæða-
tölur flokkanna í næstu kosn-
ingum á undan! Slík dægur-
sjónarmið geta reynzt stór-
hættuleg verki, sem lengi á að
standa og ekki má því miða
fyrst og fremst við augnabliks-
aðstæður.
Þessara ókosta við stjórnlaga-
afgreiðslu á Alþingi mun þó
gæta enn meira en ella, ef íylgt
verður fyrirætlunum þeim, sem
nú virðast helzt ráðandi um
framkvæmdina á væntanlegri
stjórnarskrársetningu. Hún' er
sú, að stjórnarskrárnefndirnar
ljúki undirbúningi sínum fyrir
þingið í vetur, sem samþykki
nýja stjórnarskrá, er fái fulln-
aðarstaðfestingu á þinginu, er
kemur saman að afloknum
kosningum næsta sumar. Þar
sem enn er ekkert byrjað á
samningu stjórnarskrárinnar má
vel marka, hvernig undirbún-
ingurinn verður, og eins má ráða
meðferð þingsins af því, að
þetta verður seinasta þing fyrir
kosningar og vinnubrögð þesá
munu markast af því. Þjóðin
mun svo ekki geta fellt neinn
dóm um stjórnarskrármálið í
kosningunum, þar sem kosið
verður eftir flokkspólitískum
línum um allt önnur mál.
Til þess að firra stjórnar-
skrármálið slíkri vandræða- og
handahófslausn, er auðveld leið.
Hún er sú, að þingið í vetur geri
þá breytingu á stjórnarskránni,
að kosið verði sérstakt stjórn-
lagaþing til að sem ja nýja
stjórnarskrá. Kosningar til
þessa þings ættu að geta farið
franí í ágúst eða september
næsta ár og þingið ætti að hafa
lokið störfum vorið 1947. Sú
stjórnarskrá, sem það sam-
þykkti, ætti síðan að berast
undir þjóðaratkvæðagreiðslu áð-
ur en hún hlyti endanlega stað-
festingu.
Með þessum hætti yrði eng-
in teljandi töf á lausn stjórnar-
skrármáLsins. En málið fengi
margfalt betri afgreiðslu, þar
sem það væri tekið fyrir á
þingi, er sinnti ekki öðru verk-
efni. Póiitískra dægursjónar-
miða myndi gæta miklu minna.
við samningu stjórnarskrárinnar
og þjóðin fengi stórbætta að-
stöðu til að hafa áhrif á af-
greiðslu málsins, þar sem það
yrði raunverulega borið tvíveg-
is undir hana, án nokkurra
tengsla við önnur mál. Við bið-
ina áynnist það líka, að upplýs-
ingar fengjust um stjórnar-
skrárbreytingar þær, sem nú er
verið að gera annars staðar.
Tvennskonar réttur
í réttarríki er það grund-
yvallaratriði sérhverrar löggjaf-
ar, að hún nái jafnt til allra
þegnanna. Lög, sem ákveða
þegnunum tvennskonar rétt eða
einum minni en öðrum, eru
réttilega talin höfuðeinkenni
einræðis og ofbeldisstjórnar.
Hin nýju bráðabirgðalög um
/
E R LE N T YFIRLIT
Fundur utanríkisráðherra nna
Þáttaskil
í þingsögunni.
Sú var tíðin, að fátt þótti
meira vert en að vanda vel kjörið
á forseta sameinaðs þings. í
forsetastöðuna voru þvi kjörnir
þeir menn, sem þjóðin mat mest
á hverjum tíma, eins og t. d.
Jón Sigurðsson og Benedikt
Sveinsson. Eftir að stjórnin
fluttist inn í landið, breyttist
þetta nokkuð, því að helztu
menn þingmeirihlutans skipuðu
þá ráðherrasætin. Þó hefir alltaf
verið kappkostað • að velja þá
menn í þessa stöðu, er voru í
fremstu röð þingmanna, og sama
hefir líka gilt um varaforsetana.
Með því að vanda þannig val
forsetanna, hafa þingmenn vilj-
að sýna þinginu — elztu og
merkustu stofnun þjóðarinnar
— virðingu og umhyggju.
Með kjöri Jóns Pálmasonar
sem forseta og Þórodds Guð-
mundssonar sem varaforseta
hefir verið brotið blað í þessari
sögu. Með því er mörkuð alger
stefnubreyting í þessum þætti
þingsögunnar. Þeim þingmönn-
um, sem minnst eru metnir, er
lyft upp í hæstu virðingarstöð-
ur þingsins. Þingmennirnir, sem
kusu þá, játa líka hreinlega, að
þetta hafi verið gert til að svara
gagnrýni, sem þeir hafa orðið
fyrir, Jón vegna landbúnaðar-
málanna og Þóroddur vegna
kaupfélagsmálanna á Siglufirði.
Þannig á að nota þessar stöður
til að upphefja mennina, sem
skipa þær, og reyna að draga
úr verðskulduðu álitsleysi þeirra.
Vitanlega næst sá tilgangur
ekki, en hins vegar eru forseta-
stöðurnar dregnar með þessu
niður í svaðið og þá jafri’framt
virðingin fyrir Alþingi og þeim
glæstu minningum, sem við
þessar stöður eru tengdar.
Það mun lengi þykja tákn-
rænt fyrir það stjórnarfar, sem
nú er í landinu, að á fyrsta þingi
lýðveldisins skuli slík þáttaskil
hafa verið mótuð í þingsögunni
og Jón Pálmason og Þóroddur
Guðmundsson kjörnir til að
skipa sæti mestu frelsishetjunn-
ar, sem þjóðin hefir eignazt.
Það er athyglisvert til saman-
burðar, að fyrsta verk brezka
Alþýðuflokksins á þingi eftir að
hann fékk meirihluta í kosn-
ingunum í sumar, var að endur-
kjósa fráfarandi forseta, sem
var íhaldsmaður. Hér byrjar
fyrsta þinghaldið eftir stofnun
lýðveldisins með því, áð Sjálf-
stæðisflokkurinn lætur það eftir
kommúnistum að hrekja hinn
gamla og virðulega fo.rseta sinn,
Gísla Sveinsson, úr forseta-'
stólnum til að geta komið lak-
asta þingmanni sínum þangað
í staðinn! Það eitt, sem Gísli
hefir til saka unnið, er að vilja
ekki leggja blessun sína yfir
„kollsteypu" flokksforustunnar,
en hins vegar hefir hún getað
notað Jón til þess verks, sem hún
hefir viljað hafa hann til.
Hvorir valda deilunum.
Valtýr og Jón Pálmason þrá-
stagast á því, að Tíminn sé að
æsa bændur gegn kaupstaða-
fólki. „Rök“ þeirra fyrir þessu
virðast þau, að Tíminn krefjist
þess, að bændur fái svipaðar
tekjur fyrir vinnu sina og aðrar
hliðstæðar stéttir (sexmanna-
nefndarverðið), og, að Tíminn
haldi því fram, að dýrtíðin hafi
gert fleiri atvinnuvogi ósam-
keppnisfæra en landbúnaðinn.
Það virðist auðséð á þessu,
að húsbændur Valtýs og Jóns
álíta, að sambúð bænda og kaup-
staðabúa eigi að grundvallast
á því, að bændur sætti sig við
lakari kjör en aðrir og þoli róg
úm atvinnuveg sinn orðalaust.
Þess vegna sé það illt verk að
gera jafnréttiskröfur fyrir
þeirra hönd og andmæla órétt-
mætri gagnrýni á atvinnurekstri
Þeirra.
Hver og einn getur svo mynd-
að sér skoðun um það, hvor
grundvöllurinn sé líklegri til
friðsamlegrar sambúðar þess-
ara aðila, jafnréttisgrundvöllur
Tímans eða ójafnaðargrundvöll-
ur Mbl.-eigendanna. Það ætti
ekki að vera neinum ráðgáta,
hvorir heldur valdi deilunum
þeir, sem krefjast ójafnaðar, eða
hinir, sem krefjast jafnréttis.
Ólíkar
forsetakosningar.
Fyrir nokkrum árum var tek-
inn upp sá siður á Alþingi að
kjósa forseta úr öllum aðalflokk-
um þingsins, án tillits til sam-
starfs þeirra að öðru leyti. Þessi
siður setti á ýmsan hátt
skemmtilegri svip á vinnubrögð
þingsins og mátti því vænta, að
hann gæti haldizt til frambúð-
ar. En svo fór þó ekki, því að
hann hefir tvívegis verið rofinn
af núv. stjórnarflokkum, fyrst
1942 og svo aftur nú. í bæði
skiptin hefir Framsóknarflokk-
urinn verið útilokaður frá því
að eiga forseta.
„Kjarabætur"
launastéttanna.
Alþýðublaðið gumar mikið af
því, að núv. ríkisstjórn hafi
bætt hag launastéttanna. Skyldu
launastéttirnar komast að sömu
niðurstöðu, ef þær drægju frá
„kjarabótunum" veltuskattinn,
sem að verulegu leyti leggst á
þær, ýmsar aðrar skattahækk-
anir, fölsun vísitölunnar, tak-
mörkun kjötstyrksins, verndun
lieildsalaokursins og aðrar svip-
aðar ráðstafanir, sem liggja eftir
núv. ríkisstjórn.
Kommúnistar reyna að
skjóta sér bak við lögin. 1
Kommúnistablöðin eru að ala
/
T
kjötsöluna brjóta eins fullkom-
lega gegn þessum grundvelli
réttarríkisins og hugsazt get-
ur. Þar er þegnunum skipt í
tvo hópa, öðrum er ætlaður á-
kveðinn dýrtíðarstyrkur, en
hinn er sviptur honum, án þess
að fyrir því sé hægt að færa
neinar sérstakar forsendur.
Þeir, sern eru sviptir styrkn-
um, eru nokkur hluti atvinnu-
rekenda, þ. e. þeir, sem hafa
sjálfstæðan átvinnurekstur og
hafa fleiri en tvo menn í vinnu.
Þeir atvinnurekendur, sem hafa
hlutafélagsform á rekstri sín-
um og starfa því sem launþegar
við fyrirtækin, verða hins vegar
styrksins aðnjótandi.
Með þessu móti eru margir
menn, sem berjast í bökkum
efnahagslega, sviptir styrknum,
eins og smáútgerðarmenn, smá-
iðnrekendur,7 smákaupmenn og
bændur, en'hins vegar fá fjöl-
margir hann, sem af fjárhags-
legum ástæðum þarfnast hans
ekki, eins og t. d. stórútgerðar-
menn, heildsalar og hálauna-
menn.
Enginn getur sagt, hvar verður
látið staðar numið, ef þannig'er
byrjað á því að innleiða ákvæði
um tvenns konar rétt í löggjöf
þjóðarinnar. Kommúnistum
myndi vissulega þykja slíkt for-
dæmi kærkomið, ef þeir ættu
eftir að fá aukin völd í landinu.
Viðhorf lýðræðisflokkanna ætti
að vera annað og þeir ættu
vissulega að meta það meira að
halda grundvallaratriðum rétt-
arríkisins í heiðri en að innleiða
tvenns konarrétt,þóttríkisstjórn
þeirra geti sparað á því í bili.
Sá sparnaður gætí orðið of dýr,
þegar til lengdar léti.
Þess ber því að vænta, að
hægt verði að fá þetta ranginda-
ákvæði fellt úr lögunum, ásamt
öðrum litlu sanngjarnari höml-
ufn, sem í þeim eru. En það gagn
gæti þetta ákvæði bráðabirgða-
laganna samt gert, að það opn-
aði betur augu manna fyrir þvi
hvert er stefntídýrtíðarfjármál-
unum. Til þess að forða
fjárhagnum og atvinnulíf-
inu frá hruni um stund
er gengið inn á þá brau,t
að innleiða tvenns konar rétt
og fleiri rangindi, sem eiga að
vera óþekkt fyrirbrigði >í réttar-
ríki. Væri ekki karlmannlegra
og heiðarlegra að þora að horf-
ast í augu við „kaldan veru-
leikanri" og gera ráðstafanir til
niðurfærslu, sem næði hlutfalls-
lega jafnt til allra og láta þann-
ig stærsta hlutinn koma á þá,
sem „breiðust hafa bökin?" Það
er hvort eð er eina færa leiðin.
Kákið gagnar ekki lengur og
ekki batnar það við það, að til
viðbótar sé bætt hinum verstu
rangindum.
| á því, að rangt sé af bændum að
krefjast sexmannanefndarverðs-
ins, þar sem lögin um það séu
úr gildi faiiin. Hitt læzt blaðið
ekki skilja að hafi þessi grund-
völlur verið réttur á stríðsárun-
um til tryggingar því, að bændur
fengju svipuð laun og aðrar
stéttir, þá er hann það alveg
eins nú, þótt lögin séu ekki
lengur fyrir hendi. Kommún-
istar geta því ekki skotið sér
oak við lögin, þegar þeir eru
að mótmæla sexmannanefndar-
verðinu. Sú afstaða þeirra er
jafnljós samt, að þeir eru mót-
fallnir sexmannanefndarverðinu
af þeirri ástæðu,að þeirvilja ekki
unna bændum sama hlutar og
öðrum hliðstæðum stéttum.
„Þakkarávarp“ kommúnista
á Húsavík.
Kommúnistar hafa nú gripið
til nýs ráðs tii að breiða yfir
hneyksli sín í sambandi við Fær-
eyjasamninginn. Það er í því
fólgið að reyna að fá útvegs-
menn og sjómenn til að þakka
fyrir leiguna á færeysku skip-
unum! Þetta hefir þeim þó
hvergi heppnazt enn, nema á
Húsavík, þar sem sauðtryggir
kommúnistar sendu Áka og
Fiskimálanefnd þakkir fyrir
frammistöðuna! Sýnir það vel
agann hjá kommúnistum þar,
að hægt skuli vera að fá þá til
að samþykkja slíkt þakkarávarp.
Þá reyna kommúnistar að
breiða það út til afsökunar því,
að samningurn var ekki sagt upp
í vor, að engin skip hefðu feng-
izt til fiskflutninga, ef samn-
ingurinn hefði ekki gilt áfram.
Þeir munu þó vera fáir, sem
ekki sjá í gegnum þessa blekk-
ingu, því að Færeyingar höfðu
ekki getað gert annað en leigt
skipin áfram, en þá hins vegar
gert það með hagkvæmari leigu-
kjörum.
Jón telur sig einn „merkasta
mann þjóðarinnar."
Jóni Pá. hefir bersýnilega
stigið forsetatignin til höfuðsins,
enda þótt hún sé fengin með
svipuðum hætti og Júdas fékk
silfurpeningana forðum. Þetta
sést m. a. á því að nokkru eftir
forsetakosninguna skrifar hann
pistla í Mbl. og segir þar, að
Tíminn tali illa um „merkustu
(Framhald á 7. síðu)
Seinustu viku hefir ekki verið
rætt um annað meira í heims-
blöðunum en utanríkismálaráð-
herrafundinn, en honum lauk í
byrjun fyrri viku, án þess að
samkomulag hefði náðst um
nokkurt hinna stærri mála.
Hafa þetta að vonum þótt slæm
tíðindi og skapað ugg og kvíða
um framtíð heimsfriðarins.
Á fundi hinna „þriggja stóru“,
sem haldinn var í Potsdam í
sumar, var m. a. svo ákveðið,
að utanríkisráðherrar fimm
helztu stórveldanna, þ. e.
Bandaríkjanna, Bretlands, Rúss-
lands, Frakklands og Kína,
skyldu hittast á þriggja mán-
aða fresti og reyna að jafna
sameiginlega helztu vandamálin
varðandi sambúð stórveldanna.
Þessir fundir utanríkismála-
ráðherranna áttu að koma í
stað fundanna, sem hinir „þrír
stóru“ hafa haidið. Yfirleitt var
því vel fagnað, að þetta fyrir-
komulag var telpð upp og töldu
ýmsir það jákvæðasta árangur
Potsdamfundarins, því að ár-
angur hans varð- að öðru leyti
minni en menn höfðu gert sér
vonir um.
Fyrsti utanríkismálaráð-
herrafundurinn, sem haldinn
var samkvæmt þessari ákvörð-
un Potsdamfundarins, kom
saman í London snemma I síð-
astl. mánuði. í upphafi fund-
arins var þ-ví lýst yfir, að hann
myndi láta það vera aðalverk
sitt að ganga frá friðarsamn-
ingunum við Ítalíu, Búlgaríu,
Rúmeníu, Ungverjaland og
Finnland. Ennfremur var talið
víst, að harin myndi ræða ýmis
vandamál í sambandi við her-
nám Þýzkalands, t. d. hvernig
bezt yrði bætt úr neyðinni þar,
brottrekstra Þjóðverja af her-
námssvæði Pólverja og úr Su-
detahéruðunum, og samræm-
ingu stjórnarhátta á hernáms-
svæðum Bandamanná og Rússa.
Fundurinn hóf starf sitt með
því að ræða um friðarsamning-
inn við Ítalíu. Kom þar strax
fram ágreiningur í sambandi
við ítölsku nýlendurnar, þar sem
Bandamenn vildu leggja þær
undir alþjóðastjórn, en Rússar
vildu fá umráð yfir Tylftareyj-
um og Tripolis. Áður en reynt
væri að jafna þennan ágreining
til fulls, var byrjað á viðræðun-
um um friðarsamningana við
Balkanlöndin, og hófst þá á-
greiningurinn fyrir alvöru.
Bandamenn töldu nauðsynlegt,
að nýjar stjórnir kæmu til
valda í þessum löndum, studdar
öllum lýðræðisflokkunum, og
síðan væru látnar fara fram
frjálsar kosningar. Rússar töidu
hins vegar, að stjórnarfar
þessara landa væri nú í bezta
lagi og vildu ekki láta setja
nein skilyrði fyrir því, að stór-
veldin viðurkenndu stjórnir
þessara landa.
Áður en nokkur niðurstaða
væri fengin á þessum deilumál-
um, báru Rússar fram kröfu
þess efnis, að hvörki Frakkar
eða Kínverjar tækju þátt í frið-
arsamningunum við Balkan-
löndin. Þetta kom hinum full-
trúunum mjög á óvart, þar sem
þeir höfðu litið svo á frá upp-
hafi, að samningarnir væru
sameiginlegt verkefni fundar-
ins, enda höfðu Rússar ekki
látið brydda á annari skoðun
framan aí fundinum. Hófst nú
fyrst allmikil deila um, hvernig
skilja bæri ákvæði Potsdamráð-
stefnunnar um þetta, og lýstu
bæði Attlee og Truman þeirri
skoðun sinni, að þeir teldu
Frakka og Kínverja eiga að taka
þátt í samningunum, ef fylgt
væri samkomulagi Potsdamráð-
stefnunnar. Ekki er kunnugt
um, hvort þetta hafi verið borið
undir Stalin. Rússar iétu þess-
ar skýringar Attlee og Tru-
mans ekkert á sig fá og sátu
fastir við þann keip, að Frakk-
ar og Kínverjar yrðu útilokaðir
frá samningunum. Hinir vildu
ekki á þetta fallast og voru
Frakkar sérstaklega ákveðnir í
þeirri kröfu, að þeir væru ekki
útilokaðir frá samningagerð-
inni.
Eftir blaðafrásögnum að
dæma, hefir nær allur síðari
hluti fundarins farið í deiluna
um þetta atriði. Fyrst þegar sýnt
þótti, að samkomulag myndi
ekki názt um þetta að svo
stöddu, var talað um að fresta
fundinum fram í nóvember, en
síðar virðist hafa verið horfið
frá því ráði, og lauk funjdinum
svo, að ekkert var ákveðið um,
hvort slíkur fundur yrði hald-
inn aftur. '
Ýmsar getgátur eru um þá
afstöðu Rússa að setja fram
þessa kröfu um útilokun Frakka
og Kínverja og láta allt stranda
(Framhald á 7. síðu)
í Degi 27. f. m. er rætt um máls-
höfðun þá, sem nýlega hefir verið
fyrirskipuð gegn heildverzluninni O.
Johnson & Kaaber í tilefni af því, að
hún hefir orðið uppvís um ólöglega á-
lagningu, er nemur 370 þús. kr. Dagur
segir:
„Þegar þess er gætt. að þessi
hagnaður allur er tekinn á skömm-
um tima, eða frá því, að vérðlags-
ákvæðin um Ameríkuviðskipti voru
sett og til ársbyrjunar 1945, og að
heildverzlun þessi hefir að auki
tekið hina lögmætu álagningu, sem
nemur allt að 25%, er augljóst, að
heildverzlanirnar í Reykjavík, sem
telja nú mikið á annað hundrað,
hafa rakað saman miljóna gróða
á verzluninni á stríðsárunum. í
þessu verzlunarólagi er að finna
einn af megin þáttum dýrtíðarböls-
ins, skattsvikanna og gjaldeyris-
svikanna og bendir margt til þess,
að síðast nefndu svikin séu um-
fangsmeiri en margan grunar. Mun
það e. t. v. koma betur í ljós síðar.
Þá er einnig augljóst hvert óskap-
legt tjón almenningur í landinu
hefur beðið af völdum þeirra ó-
heyrilegu ráðstafana, að tryggja
fámennri heildsalaklíku ákveðinn
hluta af þeim kvóta, sem íslandi er
úthlutaður af viðskiptaþjóðum
okkar. Þessi lögvernduðu forréttindi
heildsalanna háfa varnað því, að
samvinnufélögin gætu tekið, í sínar
hendur þann hluta af innflutnings-
verzlun . landsins, sem þeim ber, í
samræmi við hina síauknu félags-
mannatölu, og jafnframt hafa þessi
höft á frjálsum innflutningi orðið
til þess, að binda verzlunina enn
fastari böndum við Reykjavík en
áður. Þar eiga forréttindaheildsöl-
urnar heima og engir nýgræðingar
úti á landi geta fengið eyrisúthlut-
im af kvótavörunum.“
Dagur víkur þessu næst að því, að
skýra hver forréttindi heildsalanna séu
og segir:
„Snemma á sumrinu 1944 afnam
þáverandi viðskiptamálaráðherra,
Björn Ólafsson, heildsali, höfða-
töluregluna, sem í gildi hafði verið
um veitingu innflutningsleyfa. Inn-
flutningnum skyldi skipta milli inn-
flytjenda í sama hlutfalli og var
seinustu árin fyrir stríðið. Með
þessu móti var fyrir það girt, að
samvinnufélögin, sem hafa verið í
óslitnum vexti hér á landi, eins og
annars staðar í Norðurálfu, fengju
vaxandi hlutdeild í innflutnings-
verzluninni í samræmi við aukna
félagsmannatölu. Samvinnumenn
mótmæltu þegar þessu athæfi, en
engin leiðrétting hefir fengizt.
Þegar viðskiptaþjóðir íslendinga,
einkum Banadaríkin, tóku upp þá
skipan, að afhenda íslendingum
vissan kvóta af ýmsum vörutegund-
um, var skiptingu þessa magns liér
innanlands hagað á sama hátt:
Innflutningsmagnið fyrir stríðið
var látið ráða skiptingunni milli
samvinnufélaganna og heildsalanna
og á því hefir engin leiðrétting
fengist. Jafnframt komu voldug-
ustu heildsalar höfuðstaðarins þvi
til leiðar, að skiptingin innbyrðis
' þeirra í milli skyldi fara fram eftir
sömu reglum. Með þessu móti
tryggðu nokkrar heildverzlanir í
Reykjavík sér fastan bróðurpart af
kvótavörunum og halda fast um
hann enn í dag. í þeim hópi eru
ymsar þær verzlanir, sem kærðar
hafa verið fyrir verðlagsbrot og
ekki mun hlutur O. Johnson &
Kaaber hafa verið minnstur þar.
Með þessum ranglátu ráðstöfunum
hefir ríkisvaldið raunverulega lög-
verndað stórkostleg forréttindi til
handa stærstu heildverzlunum,
stöðvað eðlilega innflutningsáukn-
ingu samvinnufélaganna og girt
fyrir það. að Reykjavíkurheildsöl-
urnar þyrftu að sæta samkeppni
utan af landi. Til þess að fullkomna
skiþulagið hefir Eimskipafélagið
gert Reykjavík að einu innflutn-
ingshöfninni og má segja, að engin
smuga sé eftir fyrir aðila úti um
land, sem vilja taka í sínar hendur
réttmætan hluta verzlunarinnar.“
Þá víkur Dagur að því, hvernig
innflutningsreglum er háttað annars
staðar og segir:
„pagur birti fyrir skemmstu við-
tal við sænska samvinnumenn, er
hér voru á ferð. Þeir upplýstu, að
samvinnufélögin sænsku hefðu
jafnan fengið endurskoðun á kvóta
skiptingunni þar í landi, er þau
gátu sannað, að hlutur þeirra af
þjóðarverzluninni væri vaxandi.
Með þessum hætti voru þeim tryggð
eðlileg skilyrði til vaxtar. Kér hefir
verið farið öfugt að. Nokkrum for-
réttindamönnum, sem síðan hafa
brugðizt því trausti, er þeim var
sýnt, hefir tekist að fá rikisstimpil
á forréttindi sín og ekki er að sjá,
að nokkur viljí sé hjá ríkisvaldinu
til þess að breyta til,“
Það er vissulega rétt, að ekkert er
áhrifameira í baráttunni gegn okri
heildsalanna en aukin samvinnuverzl-
un. Þess vegna ætti það ekki að drag-
ast lengur, að komið yrði hér á aftur
sama' fyrirkomulagi og er í Svíþjóð,
að þegar höinlur þurfa að vera á
innflutningi einhverrar vöru, sé út-
hlutun hennar þannig háttað, að mið-
að sé við breytilega viðskiptamanna-
tölu fyrirtækjanna, en ekki fyrri inn-
flutning, og neytendum þannig tryggt,
að þeir geti verzlað þar, sem þeir
telja sér heppilegast.
/
/