Tíminn - 02.11.1945, Blaðsíða 2

2
TlMINN, föstiidajgiim 2. nóv. 1945
83. blað
Föstudagur 2. nóv.
fi Híiatiatiqi

ErLent yfirlit
Sambúð Rússa og Pólverja
Dýrtíðin og útgerðin
Það er viðurkennt, að dýr-
tíðin hefir ekki leikið neina at-
vinnugrein eins grálega og
sjávarútveginn. Ástæðan er sú,
að hann hefir ekki getað feng-
ið hinn aukna rekstrarkostnað
uppbættan með hækkun verð-
lagsins, þar sem hann selur af-
urðir sínar á erlendum markaði.
Dýrtíðin hefir því síminnkað
afrakstur útgerðarmanna og
sjómanna, þó einkum þeirra,
sem vinna við smáútveginn.
Þess vegna eru nýbyggingar-
sjóðir útvegsins miklu minni
en ella og alltaf verður örðugra
að fá menn á vélbátaflotann.
Hefði hin mikla dýrtíð ekki
komið til sögunnar, myndu fá
störf hafa þótt arðvænlegri en
að vera á sjónum. Nú er hins
vegar svo komið, að menn taka
landvinnuna fram yfir, þar sem
hún þykir bæði þægilegri og
fjárhagslega öruggari. Haldi
slíkri öfugþróun áfram, er
tómt mál að tala úm „nýsköp-
un“ fiskiflotans, því að ekki
verða skipin gerð út, ef enginn
fæst til að vera á þeim.
Þegar húv. stjórn kom til
vajjia, var það játað af stuðn-
ingsflokkum hennar, að rekstr-
arkostnaður útgerðarinnar
mætti ekki hærri vera, ef hún
ætti að geta borið sig. Stjórnin
hefir hins vegar lifað illa eftir
þessari kenningu, því að síðan
hefir landvinnukaup hækkað á
flestum útgerðarstöðum lands-
ins og dýrtíðarvísitalan hækk-
að um 14 stig (úr 271 í 285),
hvorttveggja íyrir beinan til-
verknað . stjórnarinnar. Afleið-
ingin af þessu er vitanlega stór-
aukinn rekstrarkostnaður út-
gerðarinnar, sem bætist við tap-
ið af síldveiðunum í sumar og
fyrirsjáanlega verðlækkun út-
flutningsins í náinni framtíð.
Það mætti því vera öllum
ljóst, að eigi ekki að stöðva út-
gerðina með taprekstri, verður
að breyta um stefnu og það taf-
arlaust. Undirstaða slíkrar
stefnubreytingar er að láta
rannsaka áhrifin, sem hin sí-
vaxandi dýrtíð hefir haft á af-
komu sjávarútvegsins, og fá það
þannig leitt í ljós, hvað verð-
lagið þurfi að vera eða hver
rekstrarkostnaðurinn megi vera
til þess, að útvegsmenn og fiski-
menn beri ekki minni hlut frá
borði en aðrar hliðstæðar stétt-
ir. Takist ekki að fá verðlagið
hækkað til að ná þessu marki,
verður að hefjast handa um
lækkun dýrtíðarinnar og minnka
þannig rekstrarkostnaðinn, svo
að útvegsmenn og sjómenn geti
fengið þann hlut, sem þeim ber.
Á tveimur undanförnum
þingum hefir Eysteinn Jónsson
flutt þingsályktunartillögu þess
efnis, að slík rannsókn færi
fram. Þótt undarlegt sé, hefir
hún verið felld af stjórnarsinn-
um í bæði skiptin. Þeir munu
hafa óttast, að slík rannsókn
yrði dýrtíðarstefnu þeírra ó-
hagstæð. Nú hefir Eysteinn flutt
þessa tillögu í þriðja sinn. Mun
því vafalaust mikil athygli veitt,
hvort stjórnarsinnar hafna enn
þessari athugun á afkomu sjáv-
arútvegsins, til að leyna fyrir
mönnum, hvernig komið er.
Sá tími verður að vera liðinn,
að menn loki augunum fyrir
þeirri öfugþróun, að útgerðin
nálgast óðfluga stórfelldarr
taprekstur og alltaf verður
örðugra að fá menn á skipin,
því að landvinnan býður betri
kjör. Eina leiðin til að tryggja
nógan mannafla við útgerðina,
er að láta hann bera fullkom-
lega eins mikið úr bý,tum og
hliðstæðar stéttir. Þess vegna
þarf að rannsaka, hve víðtækar
ráðstafanir þurfi að gera til að
tryggja það og knýja þær
fram.
f
Mbl. og bændasam-
tökin
' Morgunblaðið hefir alveg ný-
lega fengið mikinn áhuga fyrir
samtökum bænda. Þegar rætt
var um stofnun nýrra bænda-
Rógurinn um
Mjólkursamsöluna.
Það 'hefir verið fastur siður
hjá dagblöðunum í Reykjavík
að hefja samstilltan óhróðurs-
söng gegn Mjólkursamsölunni á
hverju hausti. Þau hafa ekki
brugðið þessum vana sínum nú,
heldur hafa kyrjað enn einu
sinni ^þennan gamla söng í
einum dúr. Eins og venjulega
reið Þjóðviljinn fyrst á vaðið,
þar næst Mbl. og seinast bætt-
ist svo Alþýðublaðið í hópinn.
Efnið í þessum söng er eink-
um það, að meðferð mjólkur-
innar sé langt frá því að vera
eins vönduð og skyldi. Blöðin
vita það vel, að það, sem er
ábótavant, stafar eingöngu af
þvi, að ekki hefir verið unnt
að fá vélar í nýju mjólkurstöð-
ina. Núverandi mjólkurstöð er
orðin alltof lítil og ófullnægj-
andi, enda reist, þegar bærinn
var miklu fámennari og mjólk-
ursalan stórum minni en nú.
Meðan notazt er við hana, ijiun
t. d. vera óframkvæmanlegt/ að
hefja aftur sölu á flöskumjólk
í stórum stíl. Stjórn Samsölunn-
ar hefir haft fullan hug á að
bæta úr þessu, eins og hin nýja
glæsilega Mjólkurstöðvarbygg-
ing sýnir bezt. En vélar hafa enn
ekki fengizt, en samið hefir ver-
ið um kaup á þeim. Þegar þær
hafa verið settar upp, mun hér
verða ein fullkomnasta mjólkur-
stöð á Norðurlöndum og meðferð
mjólkurinnar ætti að verða
eftir því.
Þessar framkvæmdir Mjólk-
ursamsölunnar hafa vissulega á
sér annan og meiri myndarbrag
en aðgerðir bæjarins í svipuð-
um málum, t. d í sambandi við
fisksöluna. Hér er hin mesta
þörf fyrir vandaða fisksölu-
miðstöð, enda hefir bæjarstjórn-
in samþykkt fyrir löngu að koma
henni upp. En hvergi bólar á
henni enn eða einhverjum fram-
kvæmdum í þá átt. Árásirnar
á Mjólkursamsöluna munu ekki
sízt sprottnar af því, að flokk-
arnir í bæjarstjórninni, sem
bera ábyrgð á þessu og öðru
sleifarlagi, vilja draga athyglina
frá því með umræðum og deil-
um um allt annað.
Sameiginleg sekt. %
í blöðum stjórnarflokkanna
ber nú ekki á öðru meira en rifr-
ildi um byggingamálin. Kenna
flokkarnir hver öðrum um hús-
næðisvandræðin í Rvík. Sann-
leikurinn er hins vegar sá, að
stjórnarflokkarnir eru jafn sek-
ir. Núverandi stjórn hefir ekki
gert hið minnsta til að ráða bót
á þessum málum. Niðurstaðan
er því sú, að hér í bænum eru
nú í byggingu margir tugir af
„luxusvillum“ og verzlunarhús-
um á sama tíma og skortur er á
vinnuafli og byggingarefni til
nauðsynlegustu íbúðabygginga.
Húsaleiga á svörtum markaði
hefir því stórhækkað og eru þess
dæmi, að menn leigi kjallara-
íbúðir fyrir 800—1000 kr. á mán-
uði og borgi 20—30 þús ku fyrir
fram. Verð á lélegustu húskof-
um og íbúðum hefir hækkað að
sama skapi. Fleiri hermanna-
skálar eru stöðugt teknir til í-
búðar og búa nú 1 þeim talsvert
á annað þúsund manns.
Þetta óhugnanlega ástand í
byggingamálunum, sem ríkis-
stjórnin hefir látið með öllu
afskiptalaust, er næg sönnun
þess, að öllum stjórnarflpkkun-
um er jafn illa treystandi til að
ráða bót á því og gildir því
einu fyrir húsnæðisleysingjana,
hvort þeir ^tyðja heldur Bjarna
Ben., eða Sigfús Sigurhjartar-
son. Það mun ríkja fyrir það
sama aðgerðarleysi í þessum
málum og einkennt hefir fram-
komu stjórnarinnar að undan-
förnu. Það þarf aðra forustu en
stuðningsmenn ríkisstjórnar-
innar geta látið i té, ef koma á
fram skjótri lausa á þessu mik-
ilvæga vandamáli.
Húsaleigulögin.
Það eru fleiri en þeir húsnæð-
islausu og ibúar hermannaskál-
anna, sem hafa sakir á hendur
stjórnarflokkunum vegna að-
gerðarleysisins í byggingamál-
unum. í skjóli þessa vandræða-
ástands eru húsaleigulögin látin
gilda áfram. Fyrir fjölmarga
húseigendur eru þau hinar
þyngstu búsifjar. Margir þeirra,
sem komnir eru til efri ára, hafa
haft framfærslutekjur sínar af
húsaleigunni, en þar sem hún
hefir lítið hækkað, hrékkur hún
nú orðið skammt til þeirra hluta.
Aðrir verða að sitja uppi með
leigjendur, sem þeir vildu hafa
losnað við fyrir löngu. í sum-
um húsum má segja, að ríkjandi
sé hrein borgarastyrjöld. Engin
stétt, þegar bændur eru undan-
skildir, er nú beitt slíku ofríki
af hendi löggjafanna og húseig-
endur. Við slíku væri kannske
ekki neitt að segja, ef það sama
væri látið ganga yfir alla í þeim
tilgangi að halda dýrtíðinni í
9
samtaka í vor og sumar, mald-
aði blaðið í móinn eftir beztu
getu. Slík samtök myndi aðeins
verða til þess að einangra
bændur, sagði það. Þegar búið
var svo að stofna Stéttarsam-
band bænda og Mbl. sá, að ekki
yrði. komið í veg fyrir aukin
stéttarsamtök bænda, tók það
upp nýja „línu.“ Það ér sjálfsagt
fyrir bændur að stofna stéttar-
samtök, segir það nú, en þau
eiga að vera óháð. Þau mega
ekki vera í tengslum við Búnað-
arfélag íslands.
Þótt Mbl. hafi þannig fylgt
tveimur ólíkum „línum“ í þessu
máli, mætti bændum vera ljóst,
að tilgangurinn er hinn sami í
bæði. skiptin. . Hann er sá að
eyðileggja bændasamtökin. Fyrst
er þeim sýnd bein mótstaða.
Þegar það dugir ekki og sam-
tökin hafa verið stofnuð, er
reynt að koma af stað sundr-
ungu innan þeirra. Nokkur á-
greiningur hefir verið um form
samtakanna og þennan ágrein-
ing hyggst Mbl. að nota til að
sá fræjum tortryggni og sundr-
ungar meðal bænda, svo að þeir
eyði kröftum sínum í gagns-
lausar irinbyrðisdeilur í stað
þess að snúa saman bökum um
hagsmunamálin.
Við nánari athugun mun
bændum verða þetta vel Ijóst,
Þeim mun og ekki síður verða
Ijóst, hve fávíst er skraf Mbl.
um óháð bændasamtök. Bænda-
samtökin eru nákvæmlega eins
óháð eða háð, hvort formið, sem
um er deilt, er haft á þeim.
í báðum tilfellum er það sami
aðilinn, sem ræður þeim, þ. e.
bændur sjálfir. Skrafið um óháð
og háð bæpdasamtök er því
ekkert annað en blekking. Hitt
er svo annað mál, hvort formið
bændum finnst betra, að hin
ópólitísku samtök þeirra, Bún-
aðarfélagið og Stéttarsamband-
ið, starfLsem eiri heild, eða séu
margskipt, eins og kommún-
istar segja að eigi að gera við
Samband ísl. samvinnufélaga.
í þessu blaði mun 'ekkl lagður
neinn dómur á það, hvort „form-
ið“ muni hyggilegra. Það munu
bændur gera Vbúnaðarfélögun-
um í vor og til þess eru þeir vel
færir, án nokkurra leiðbeininga.
En á hinu þykir rétt að vekja
athygli, að Mbl. og önnur
stuðningsöfl stjórnarinnar
byggja þær^onir á þessu ágrein-
ingsatriði, að hægt verði að efna
til innbyrðisdeilu meðal bænda,
er geri samtökin vanmáttug til
að veita gerræðisverkum stjórn-
arinnar nokkura mótstöðu. Þess
vegna mun kappsamlega blásið
að þessum ágreiningi af hálfu
stjórnarliðsins. Þetta þurfa
bændur að varast. Þeir eiga að
afgreiðá þetta formsatriði deilu-
og hávaðalaust í búnaðarfélög-
unum í vor, en snúa sér þeim
mun ákveðnara að eflingu sam-
takanna, sem vitanlega halda
áfram að starfa, hvort formið,
sem verður valið. Með þeim
hætti einum, geta bændur gert
Stéttarsamb. að öflugu vopni
í þeirri hörðu baráttu, sem fram-
undan er. Það geta þeir svo
jafnframt haft til marks um
afstöðu stjórnardeildar Sjálf-
stæðisflokksins til þeirra, að
hún gerir sitt ítrasta til að eyði-
leggja þessi samtök, fyrst með
beinni mótstöðu og síðan með
því a,ð reyna að efna til þarf-
lauss sundurlyndis innan þeirra.
skefjum. En þar sem slíku er
aðeins beint gegn einstökum
stéttum, en öðrum sleppt, er
hér um ekkert annað en ólög
og ofbeldi að ræða.
Mbl. afhjúpar sjálft
blekkingar sínar.
í skrifum Mbl. er stundum
reynt að halda því fram, að
húsnæðisskorturinn hér stafi af
því, að ekki hafi verið byggt
nógu mikið fyrir stríðið, vegna
innflutningshaftanna. Svo
skemmtilega vill þó til, að Mbl.
afsannar þessa blekkingu sína
í sömu greininni með því að
benda réttilega á, að síður en
svo hafi verið hér húsnæðis-
leysi í stríðsbyrjun, þar sem
talsvert hafi þá verið hér af
ónotuðu húsnæði!
Nýr uppvakningur
úr nazistahreyífingunni.
Á síðastl. vetri vakti Mbl. upp
gamlan fyrirliða úr nazista-
hreyfingunni, Pál kolka, til að
skrifa níðgreinar um Kaupfélag
Eyfirðinga og fleiri samtök
bænda. Þetta hefir þó ekki þótt
koma að gagni, þvi að nú hefir
annar afdankaður nazistafor-
ingi, Svavar Guðmundsson ver-
ið vakinn upp til hjálpar. Er
hann látinn skrifa níðgreinar
um KEA í íslending, en þær
eru síðan endurprentaðar sem
sérstakt góðmeti í Mbl.
Uppistöðurnar í þessum grein-
um Svavars eru þær, að hann
tekur fyrir tvær starfsgreinar
félagsins, brauðgerðina og kjöt-
búðina, og telur nettóágóðann
af þeim hafa verið 8000 kr. og
5000 kr. eða miklu lægri en aðr-
ar minni brauðgerðir og kjöt-
búðir hafa greitt í skatta. Með
þessum samanburði hyggst
Svavar að sanna skattsvik eða
önnur svipuð undanbrögð á
KEA. Sannleikurinn er hins
vegar sá, að upphæðin, sem
Svavar telur nettóarð brauð-
gerðar og kjötbúðar KEA, er að-
eins það, sem greitt hefir verið
í arðsuppbót til félagsmanna, en
öllum öðrum_ágóða sleppir hann
(Framhald á 7. síðu)
Skömmu eftir að ráðherra-
fundinum í London lauk, var
opinberlega tilkynnt af pólsku
stjórninni í Varsjá, að hún
hefði samið um það við Rokos-
sovski hershöfðingja, sem er yf-
irhershöfðingi rússneska hers-
ins í Póllandi, að setulið Rússa
yrði stóraukið í höfuðborgum
allra fylkja landsins, en þær
eru, auk Varsjá, Krakow, Lub-
lin, Bialystok, Kielce, Lods
Slaskei, Gdans (áður Danzig)
og Czetokowa. í tilkynningunni
sagði ennfremur, að rússneska
setuliðið væri aukið í þessum
borgum með tilliti til þess, að
hæ,gt yrði að uppræta bófa-
flokka, sem mikið hafi látið að
sér kveða og að veruíegu leyti
séu myndaðir af liðhlaupum úr
rússneska hernum.
Tilkynning þessi vakti hvar-
vetna mikla athygli, og þó ekki
sízt í Póllandi sjálfu. Því hafði
verið lofað, að Rússar myndu
fljótlega fara með allt setulið
sitt úr Póllandi, nema smá-
flokka, sem yrðu til gæzlu með-
fram járnbrautum þeim, sem
Rússar nota til flutninga milli
Þýzkalands og Rússlands. í stað
þess, að þetta loforð væri efnt,
var rússneska setuliðið í Pól-
landi aukið.
Yfirleitt er það talin yfir-
skynsástæða, að Rússar auki
setuliðið í Póllandi til að ráða
niðurlögum bóf af lokka þar. Pólski
herinn er orðinn það öflugur, að
hann myndi auðveldlega geta
fullnægt þvi verkefni. Hitt
þykir trúlegra, að nú muni eiga
að ganga milli bols og höfuðs á
pólsku frelsishreyfingunni, som
stóð undir yfirstjórn pólsku
stjórnarinnar í London, svo og
öðrum samtökum, sem Rússum
eru ekki að slfapi. Sitthvaö
bendir líka til þess, að pólskir
kommúnistar séu óðum að missa
völdin úr sínum höndum, enda
hafa þau eingöngu byggzt ,á
dvöl rússneska hersins í land-
inu. Þykir mörgum trúlegt, að
aukning rússneska setuliðsins
hafi það markmið að eflg, pólsku
kommúnistana til yfirráða á
nýjan leik.
Einna greinilegast hefir það
komið í ljós innan bændasam-
takanna, að fylgi kommúnista
fer óðum hrörnandi. Þegar
Rússar stofnuðu upphaflega
pólska stjórn í Lublin, var hún
mynduð af mönnum, sem töldu
sig fulltrúa helztu stjórnmála-
flokka landsins, en voru raunar
kommúnistar. Þannig átti
bændaflokkurinn fulltrúa í
stjórninni, enda þótt hinir
kjörnu forustumenn hans hefðu
engin afskipti af því haft.
Fljótt eftir að stjórnin var end-
urskipulögð á síðastliðnu vori
og Mikolajczyk, fyrrum forsæt-
isráðherra útlagastjórnarinnar
og formaður bændaflokksins,
varð einn ráðherranna, kom í
ljós, að hann gat enga samleið
átt með „gerfiforingjum“ þeim
úr bændaflokknum, sem áður
höfðu verið í stjórninni. Niður-*
staðan af ágreiningi hans og
þeirra varð sú, að hann stofnaði
nýjan bændaflokk og fékk til
liðs við sig annan vinsælasta
leiðtoga gamla bændflokksins,
Vitos. Þessi nýi bændaflokkur
hefir á skömmum tíma náð
geysimiklu fylgi og er nú tal-
inn stærsti flokkur landsins.
Meðal annars hefir hann mikið
fylgi smábænda, sem kommún-
istar ætluðu að ná til fylgis við
sig með skiptingu'stórjarðanna.
Smábændurnir óttast, að jarða-
skiptingin sé aðeins undanfari
samyrkjubúanna, eins og raun-
in varð í Rússlandi, en þeir vilja
eiga jarðirnar sjálfir. Þess
vegna hafa þeir, kommúnistum
til mikilla vonbrigða, snúizt til
liðs við Mikolajczyk.
Fullvíst þykir, að kommún-,
istum standi stuggur af Miko-
lajczyk og flokki hans, en vegna
þess stuðnings, sem hann nýtur
frá Bandamönnúm, hafa þeir
enn ekki treyzt sér til að láta
hann fara úr stjórninni og
banna flokk hans.
Auk þeirrar miklu útbreiðslú,
sem flokkur Mikolajczyk hefir
náð, bendir margt til þess, að
vegur kommúnista fari minnk-
andi í Póllandi. Óvinsældir
(Framhald á 7. síðu)
mm NÁGRANNANNA
Tvær forustugreinar í Vísi hafa far-
ið mjög í taugarnar á kommúnistum.
í fyrri greininni, sem birtist 27. fyrri
mánaðar, segir svo:
„Um það er nú rætt i heimsblöð-
unum þessa dagana, þótt ekki sé
enn á áberandi hátt gert, að Rússar
ætli sér ekki að fara frá Borgund-
arhólmi fyrst um sinn. Síðustu
fregnir herma, að þeir séu nú farn-
ir að búa um sig til vetrarins og
ekkert sé nú látið uppi um það
hversu lengi þeir ætli sér að dvelja
þar. Danir hafa ekki enn svo vitað
sé, mótmælt dvöl Rússanna, enda
mun þeim hafa verið gefið i skyn
að herinn mundi hverfa brott þá
og þegar.
Það mun álit allra hernaðar-
fræðinga, að Borgundarhólmur geti
haft mikla hernaðarþýðingu, ef
hann er setinn af stórveldl, og víg-
girtur. Þaðan má ná. á skammri
stundu til Norðurlandanna þriggja,
sem næst eru. Má því búast við að
þessum frændþjóðum okkar þyki
nú verða nokkuð þröngt fyrir dyr-
um, og ekki eins og þær mundu
helzt kjósa.
Fregnir bárust um það fyrir
nokkrum dögum frá fréttastofu
Reuters. að Rússar mundu ætla sér
að setja upp herstöðvar á Sval-
barða. Ekki var þess getið hvort
það mundi gert með samningum
við Norðmenn. Ef þessi fregn reyn-
ist sönn, má segja, að hér sé um
stórtíðindi að ræða. Með herstöðv-
um á Borgundarhólmi og Svalbarða
/ verður ekki annað séð en að Rússar
hafi öll ráð Norðurlanda í hendi
sér, ef þeim væri nokkur hugur á
slíku. Væntanlega vakir ekkert
slíkt fyrir þeim, en ef þeir setja
upp varanlegar herstöðvar á of-
angreindum stöðum, þá mun mörg-
um verða á að spyrja í hvaða til-
gangi það sé gért.
Út að tíðindum sem þessum, hlýt-
ur íslendingum að verða hugsað
til þeirra eigin aðstöðu, og sú
spurning hlýtur að vakna, hvort
heppilegt sé að bíða þess að land-
inu verði „ráðstafað" að annars
. geðþótta eða gera^ öryggissamninga
við þann aðila, sem landsmenn
bera trayst til. Öllum er það ljóst,
að þjóðir, sem eru margfallt stærri
en íslendingar, geta ekki rönd við
reist yfirgangi sterkari aðila og
verða nauðugar að þola slíkt.
Frelsið er ekki mikils virði nú á
tímum, ef ekkert er því til varnar
nema hlutleysið eitt.“
í síðari greininni, sem birtist 28. f.
m., segir m. a. á þessa leið:
„Að því er fregnir frá London
herma hafa Hollendingar lýst yfir
því, að þeir hverfi frá fyrri hlut-
leysisstefnu sinni, með því að raun-
in hafi sannað, að hún veiti ekkert
öryggi. Smáþjóðirnar verða að
horfast i augu við þá staðreynd,
að þótt þær vilji búa í friði, njóta
þær ekki lengur friðarins en stór-
þjóðunum þóknast. Hollendingar
hafa orðið fyrstir til að viðurkenna
opinberlega þessa staðreynd, en
fleiri þjóðir munu á eftir fara með
því að þær eiga ekki annars kost.
Við íslendingar töldum, að hlut-
leysið væri mesta öryggið, en ný-
afstaðin styrjöld ætti að hafa
kennt okkur, að það er einskis virði.
Við verðum að taka afstöðu til al-
þjóðamála og taka upp heilbrigða
samvinnu við þær þjóðir, sem við
teljum okkur skyldastar i lífsskoð-
unum og virða og meta einstak-
lingsfrelsi og lýðræði, eins og það
tíðkast í vestrænum löndum. Ör-
yggis vegna verðum við að taka
upp slíka samvinnu og gera það af
heilum hug, til þess fyrst og fremst
að tryggja sjálfstæði þjóðarinnar
og frelsi.
Að því er hermt er hafa Banda-
ríkin leitað samvinnu við íslend-
niga, og mun Alþingi hafa fjallaö
um þau mál að undanförnu. í
rauninni er ekkert vitað um orð-
sendingu Bandaríkjannp. annað en
að farið mun fram á, að vlðræður
verði upp teknar varðandi slíka
samvinnu. Sýnist með öllu ástæðu-
laust að verða ekki við slíkum til-
mælum, en annað mál er hltt,
hversu langt við viljum' ganga í
slíkri samvinnu. Verður það samn-
ingsatriði, sem taka verður afstöðu
til á sínum tíma, en eins og sakir
standa er stórlega varhugavert að
þyrla upp moldviðri um málið, svo
sem kommúnistar reyna að gera,
enda ætti ríkisstjórnin að gefa út
tilkynningu um málið, þannig, að
þjóðin öll geti tekið afstöðu til
þess á hreinum grundvelli.
Meðan ekki er vitað með neinni
vissu fram á hvað er farið, verður
málið ekki rætt af neinni skynsemi.
Hitt er ljóst, að við verðum að hafa
sem nánasta samvinnu við engil-
saxnesku þjóðirnar, jafnt á tímum
friðar sem ófriðar, en fjarri öllu
lagi er að efna til áróðurs gegn
málaleitunum þessara þjóða, þótt
nærri hagsmunum okkar kunni að
vera gerígið. Við verðum að gera
okkur grein fyrir að hlutleysið er
rokið út í veður og vind, og veitir
okkur enga vernd til frambúðar ...
Kommúnistar munu hafa hugsað
sér að gera mál þetta að kosninga-
númeri, og er í sjálfu sér ekkert
við því að segja, þótt þjóðernis-
tilfinningin komi þar úr ólíkleg-
ustu átt. Þessir menn yilja ekki
veita Bandaríkjunum nein itök hér
á landi, en hins yegar lýsa þeir yfir
því, að þeir séu albúnir að fela ör-
yggisráði hinna sameinuðu þjóða
yfirstjórn landsins. Berðust þeir
fyrir sjálfstæði okkar af heilum
hug myndu þeir vilja beina öllum
erlendum áhrifum héðan, en ekki
ljá máls á að leigja landið til að
tryggja alþjóðahag og öryggi, en
til þess virðast þeir þegar albúnir.
Sýnist þá sitja illa á þeim að kasta
grjóti með því að sjálfir búa þeir
í glerhúsi."
Kommúnistar hafa sýnt, að þeim
er það ekki fjarri skapi, að hér séu
erlendar herstöðvar, þar sem þeir hafa
lýst yfir því, að '„íslendingar myndu
sætta sig við,“ að Þjóðabandalagið
nýja hefði hervárnir hér. Fyrir þeim
vakir hér því ekki nein sjájfstæðis-
barátta, heldur vilji þeir beina málinu
í þann farveg, að Rússar séu einnig
með. Það eru rússneskir hagsmunir,
en ekki íslenzkir, sem þeir eru að
hugsa um.