Tíminn - 02.11.1945, Blaðsíða 8

Þeir, sem vilja kynna sér þjóðfélagsmál,
innlend og útlend, fourfa áð lesa Dagskrá
8
REYKJAVÍK
D A G S K R Á er bezta íslenzka
tímaritið um þjóðfétagsmál
2. NÓV. 1945
83. blaÖ
V AMÁU TÍnAi\S V
Borgarafundir um áfengismálin
í Reykjavík og Hafnarfirði
(jarnla Síc
„Mademoiselle
Fifi.st
Amerísk kvikmynd, gerð eftir
sögum.
GUY de MAUPASSANT
Aðalhlutverk:
/
Simone Simon
John Emery
Kurt Kreuger
Sýnt kl. 5. 7 og 9.
Börn innan 14 ára fá
ekki aðgang.
tíijja Bíó
Fóstnrsonur
flakkarans.
Sænsk mynd. Aðalhlutverk
leika:
Weyler Hildebrand
Hilda Borgström
og Tom Olson.
Sýnd kl. 9.
f dásvefni.
(Calling Dr. Death)
Dularfull og spennandi mynd.
Áðalhlutverk:
* Lon Chaney
Patrica Mrrison
Bönnuð fyrir böm.
Sýnd kl. 5 og 7.
Þeir sem óska
að taka þátt i Bréfanámskeiði í Esperanto geri
svo vel að senda hér eftir pantanir til
Dr. Otto Arnold Weg,
Hverfisgötu 108, Rvík.
' Virðingarfyllst
Ólafur S. Magnússon.
Innleiðing alþjóBamáts\
er nú brýnni nauðsyn en nokkru sinni fyrr.
Takið þátt í
Bréfanámskeiði í Esperanto, sem hefst á ný um
þessar mundir fyrir byrjendur. Að þessu sinni
fylgir námskeiðinu innbundið ÍSLENZKT-ESP-
ERANTÍSKT ORÐASAFN, um 80 bls. að stærð.
Gjaldið er 50 kr. og greiðist í byrjun.
Umsóknir sendist til
Dr. Otto Arnold Wcg,
Hverfisgötu 108, Rvík,.
U R B Æ N U
27. október, laugardagur:
Ræða Trumans
Bandaríkin: Truman flutti
ræðu í tilefni af flotadeginum.
Hann lýsti þar yfir einlægum
friðarvilja Bandaríkjamanna
og að þeir vildu styðja allar
þjóðir til frelsis og sjálfstjórnar,
einnig hipar sigruðu, þegar
tímar liðu fram. Til þess að
geta framfylgt friðarvilja sín-
um, myndu Bandaríkjamenn
kappkosta að geta boðið öllu
ofbeldi byrgin og myndu þeir
því m. a. koma sér uþp öflug-
asta flota í heimi.
Holland: Stjórnin fyrirskipaði
landsstjóranum á Java að hefja
samningaumleitanir við þjóð-
eris§inna.
28. október, sunnudagur:
Góðar undirtektir
Bandaríkin: Ræðan, sem Tru-
man flutti á föstudaginn, fékk
,yfirleitt góðar undirtektir i blöð-
um Bandaríkjanna.
Tékkoslovakia: Benes forseti
flutti ræðu. Hann lofaði frjáls-
um kosningum. Hann skýrði frá
því, að stjórnin myndi vinna að
aukinni þjóðnýtingu.
Java: Óeirðir héldu enn áfram
á ýmsum stöðum á Java.
Bretland: Nokkrar horfur eru
taldar á, að hafnarverkamenn
fari aftur að hverfa til vinnu
sinnar.
29. október, mánudagur:
Borgarastríð í Kina.
Kina: Opinberlega er tilkynnt,
að hafin sé borgarastyrjöld
milli herja kommúnista og
Chungkingstjórnarinnar. Kom-
múnistar hafa reynt að stöðva
herflutninga stjórnarinnar til
ýmsra stöðva, þar sem hún
þurfti að láta afvopna Japanskar
hersveitir. Óstaðfestar fregnir
'herma, að Rússar hafi látið
kommúnista fá japönsk vopn.
Bretland: Tilkynnt, að Attlee
muni . fara til Washington til
viðræðna við Truman forseta
snemma í næsta -mánuði. —
Attlee tilkynnti að stjórnin
Björn Franzson fær
ekki að flytja erlenda
. yfirlitið
Útvarpsráð hefir nú loks sam-
þykkt að láta Bjöyn Franzson
hætta að flytja yfirlit um er-
lenda viðburði í útvarpið.
Því mun áreiðanlega fagnað,
að kommúnistar geta ekki lengur
notað þennan útvarpsþátt til að
koma áróðri sínum á framfæri.
En eftir er hins vegar að tryggja
það, að fréttatími útvarpsins,
sem er undir stjórn útvarps-
stjóra og ráðherra, en útvarps-
ráðið hefir ekki skipti af, verði
ekki áfram misnotaður i þágu
■kommúnista, eins og gert hefir
verið undanfarið. Er vissulega
full ástæða fyrir Alþingi að taka
þar í taumana, ef lagfæring
fæst ekki með öðrum hætti.
Iðnþinginu lokið
Iðnþingið hefir nú lokið
störfum sínum .að þessu sinni.
Á þinginu voru samþykktar
ýmsar tillögur um áhuga- og
velferðarmál stéttarinnar. Sam-
þykkt var á þinginu að gera
leirkerasmiði að »sérstakri iðn-
grein.
Kosningu í stjórn Landssam-
bands iðnaðarmanna næstu tvö
ár, hlutu eftirtaldir menn:
Forseti: Helgi H. .Eiríksson,
skólastj., Rvík, varafbrseti Ein-
ar Gíslason, Rvík, ritari Svein-
björn Jónsson, Rvík, vararitari
Guðjóh Magnússon, Hafnarfirði’,
gjaldkeri Guðmundur H. Guð-
mundsson. Endurskoðendur:
Þorleifur Gunnarsson og Ás-
geir Stefánsson og til vara
Kristólína Kragh og Bror
Westerlund. (
myndi vinna að því að koma upp
atomrannsóknarstöð á Bret-
landi.
Java: Fyrir tilstilli Sokarno,
leiðtoga þjóðernissinna, hefir
dregið úr óeirðunum á Java.
Þýzkaland: Berlínarháskóli
var opnaður aftur.
30. október, þriðjudagur:
Dönsku kosningarnar.
Danmörk: Fóyi fram þing-
kosningar í Danmörk. Úrslit
urðu þau, að jafnaðarmenn
fengu 48 þingsæti (töpuðu 18),
vinstri menn 38 þingsæti (unnu
10), hægri mehn 26 þingsæti
(töpuðu 5), kommúmistar 18
þingsæti (tóku ekki þátt í sein-
ustu kosningum), Dansk Saml-
ing 4 þingsæti (hafði 3) og Rets-
forbundet 3 þingsæti (hafði. 2).
Brasilía: Herinn gekkst' fyrir
stjórnarbreytingu. Vargas for-
seti var hnepptur í gæzluvarð-
hald. Hin nýja stjórn tilkynnti,
að forsetakosningar yrðu látnar
fara fram, eins og auglýst hefði
verið. Segjast þeir hafa grunað
Vargas um, að hann ætlaði að
afstýra þeim.
Kína: Bardagar milli stjórnar-
hersins og kommúnista fara
harðnandi.
Java: Þjóðernissinnar myrtu
liáttsettan brezkan herforingja,
sem var að semja um vopnahlé
við þá. Brezki yfirhershöfðing-
inn hótaði þjóðernissinnum
grimmilegustu styrjöld, ef þeir
framselji ekki morðingjana.
31. október, miðvikudagur:
Lausnarbciðiii Biilils.
Danmörk: Buhl forsætisráð-
herra baðst lausnar. Vafasamt
þykir að takast megi að mynda
nýja þingræðisstjórn og kon-
ungur muni því skipa embættis-
mannastjórn, er sitji að völdum
til næstu þingkosninga, sem
verði látnar fara fram mjög
fljótlega.
Bandaríkin: Truman forseti
skýrði frá því, að hann hefði
skrifað Stalín bréf og fengið
svar, sem hann teldi viðunandi.
Java: Sokarno skoraði á þjóð-
ernissinna að hætta bardögum
við Bandamenn.
Afnám ákvæða
(FramhalcL af 1. síöu)
lið ályktunarinnar, var kosin
þegar á þinginu, og skipa hana
þeir Jens Hólmgeirsson skrif-*
stofustjóri, Jóhannes Davíðsson
bóndi og Þorsteinn Þorsteins-
son sýslumaður. Hefir hún fyrir
nokkru hafið störf sín, en ekki
lokið við að ganga frá tillögum
ennþá.
Flm. þessa frumvarps telur
sér skylt að láta þessa afstöðu
búnaðarþings koma fram á Al-
þingi og flytur það því hér í
samræmi við þá samþykkt, er
þar var gerð og að framan hefir
,verið getið. Telur hann sjálf-
sagt, að ákvæði þessi verði látin
fylgjast að og fái safns konar og
sameiginlega afgreiðslu á Al-
þingi. Virðist einsætt, að reynsla
sú, sem nú er fengin um hald-
leysi þessara ákvæða til að ná
þeim tilgangi, er þeim var ætl-
að, verði látin ráðá um það, að
nema þau úr lögum, svo að þau
eða deilan um þau standi ekki
í vegi fyrir því, að annarra
raunhæfari aðgerða í þessum
efnum verði leitað. Er nú, eins
og að framan er sagt, þegar haf-
izt handa um það, og ætti að
mega vænta þess, að viðunandi
lausn fáist í máli þessu, þar sem
aðilar þeir, er að nefndarskipun-
inni standa og í nefndinni
starfa, virðast á einu máli um
nauðsyn þess að sporna á móti
óeðlilegri verðhækkun á bújörð-
um, lóðum og lendum."
Þess má geta, að Þorsteinn
hefir lagt fram tvö frv. um sama
efni í efri deild. Mun Þorsteinn
með þeirrj framhleypni sinni
hafa ætlað að láta líta á sig
sem sjálfsagðari fulltrúa Bún-
aðarþings en stjórnarmenn
Búnaðarfélagsins, sem eiga sæti
í neðrí deild.
Að tilhlutun Þingstúku Rvíkur
vas hinn 29. okt. s. 1. haldinn
almennur borgarafundur í Lista-
mannaskálanum um áfengis-
málin.
Einar Björnsson, þingtemplar
setti fundinn með stuttu á-
varpi. Frummælendur voru þeir
dr. Matthías Jónasson, uppeld-
isfræðingur, og Sigurbjörn Ein-
arsson, docent. Fluttu þeir báðir
ir afburða snjöll erindi. Auk
frummælenda tóku 15 aðrir
fundarmenn til máls.
Eftirfarandi tillögur voru sam-
þykktar í einu hljóði:
1. „Fjölmennur borgarafund-
ur, haldinn í Reykjavík mánu-
daginn 29. okt. 1945, skorar á
forystumenn skóla og mennta-
mála í Reykjavík og forgöngu-
menn félagslegra samtaka, að
hefja nú þegar markvissara og
öflugra samstarf en verið hefir,
tii úrbóta áfengisbölinu í bæn-
um og hjá þjóðinni yfirleitt.“
2. „Fundurinn mótmælir ein-
dregið þeirri ráðstöfun, að leyfð-
ar séu áfengisveitingar á Hótel
Borg.“
3. „Fundurinn skorar á ríkis-
stjórnina að láta lögin um hér-
aðabönn koma til framkvæmda
og framfylgja nú þegar þeirri
grein laganna, sem mælir svo
fyrir, að teljist einhverir milli-
ríkjasamningar koma í bága við
Hinar árlegu Stúdentaráðs-
kosningar fara fram á morgun.
Listar hafa komið fram frá öll-
um fjórum hinum pólitísku
stúdendtafélögum. í fyrra höfðu
Alþýðuflokksfélag Háskólans og
Félag frjálslyndra stúdenta, sem
er félag Framsóknarmanna í
Háskólanum; jsameiginlegan
lista, en nú hafa bæði þessi
félög sérstakan lista við kosn-
ingarnar. Jafnframt hefir Al-
þýðuflokksfélag Háskólans skipt
um nafn og heitir nmStúdenta-
félag lýðræðissinnaðra sósíal-
ista.
Verða hér taldir fimm efstu
menn hvers lista:
A-listi (Stúdentafélag lýðræð-
issinnaðra sósíalista) Jóp/ Ingi-
marsson stud. med., Stefán
Hilmarsson stud. jur., Kjartan
Tvö stærstu togarafél
(Framhald af 1. síðu)
Þá rökstuddi Skúli breytinga-
tillögur sínar. Hann taldi, að það
hefði jafnan verið venja Al-
þingis að fara gætilega í því að
veita ríkisstjórninni meiri lán-
tökuheimildir en brýn nauðsyn
væri fyrir og samkvæmt því
leggði hann til að lántökuheim-
ildin í frv. væri lækkuð úr 60
milj. kr. í 25 milj kr. Ætti sú
upphæð hæglega að geta nægt,
ef unnið yrði að sölu skipanna
samkvaömt annari tillögu, er
hann flytti (sjá nefndarálit
Skúla á 3. síðu).
Forsætisráðherra svaraði ræðu
Skúla. Viðurkenndi hánn, að 25
milj. kr., lántökuheimild ætti
að geta orðið nægileg, en mælti
þó gegn því, að tillaga Skúla
yrði samþykkt. Hann sagði, að
enn væri ekkert af skipunum
selt, enda væri átjórnin ekki búin
að ákveða eftir hvaða reglum
.sölunni yrði háttað. Hins vegar
lofaði hann því, að framkvæmd-
um í þessum efnum skyldi hrað-
að. Hann kvað teikningar skip-
anna ekki hafa verið *bornar
undir bæjarstjórn Reykjavíkur
áður en gengið var frá samn-
ingunum, en tafdi líklegt, að
bæjarstjórnin stæði samt við
umsókn sína.
Að umræðunum loknum fór
fram atkvæðagreiðsla um frv.
Tillögur Skúla voru felldar með
atkvæðum stjórnarliðsins og frv.
lögin, þá skuli ríkisstjórnin sjá
til, að slíkum tálmunum sé rutt
úr vegi til fullkominnar fram-
kvæmdar laganna.“
Fundinn sóttu um 500 manna
og stóð -ííe.nrí yfir frá kl. 9y2 til
kl. 12 á miðnætti.
Síðastl. sunnudag var haldinn
almennur fundur um áfengis-
málin í bæjarbíó í Hafnarfirði,
Fundurinn var boðaður að til-
hlutun ýmsra félaga og skól-
anna í bænum. Margir ræðu-
menn töluðu á fundinum. Að
umræðum loknum var svohljóð-
andi tillaga samþykkt einróma:
„Almennur borgarafundur,
haldinn í Hafnarfirði sunnu-
daginn 28. okt. 1945, skorar á
félögin í bænum að gerast að-
ilar að samstarfi er byggist á
eftirfarandi atriðum:
\p Vinna gegn áfengisneyzlu
í bænum.
2. Sjá um að svo miklu leyti
sem hægt er, að áfengi sé eigi
um hönd haft á skemmtunum
félaga eða ölvuðum mönnum
leyfður inngangur.
3. Félögin feli þeim mönnum
einum trúnaðarstörf, sem eru
réglumenn.“
Fundurinn var mjög fjöl-
sóttur og ríkti á honum mikill
áhugi fyrir auknu viðnámi gegn
áfengisneyzlunni.
Ólafsson stud. med., Brandur
Þorsteinsson stud. med. Brynj-
ólfur Ingólfsson stud. jur., og
Kjartan Gunnarsson stud. phil.
B-listi (Vaka, félag lýðræðis-
sinnaðra stúdenta): Páll
Tryggvason stud. jur., Jónas
Bjarnason st'ud. med., Tómas
Tómasson stud. jur., Runólfur
Þórarinsson stud. mag., Guð-
mundur Ásmundsson stud. jur.
og Skúli Guðmundsson stud.
polyt.
C-listi (Félag frjálslyndra
stúdenta): Vilhjálmur Jónsson
stud. jur., Sveinn Finnsson stud.
jur., Jóhannes Sigfússon stud.
jur., Páll.Hannesson stud. polyt.,
Óttar Þorgilsson stud. med. og
Jón Þorsteinsson stud. med.
D-ligti (Félag róttækra stúd-
enta): Magnús Torfi Ólafsson
stud. med., Páll Bergþórsson
stud. polyt., Einar Ágústsson
stud. jur. bergsteinn Jónsson
stud. mag., Kristján Eiríksson
stud. jur. og Sigurður Blpndal
stud. phil.
samþykkt óbreytt. Framsóknar-
menn sátu hjá við atkvæða-
greiðsluna um frv. sjálft. Gerði
Eysteinn Jónsson, sem fyrstur
greiddi atkvæði af Framsóknar-
mönnum, svohljóðandi grein
fyrir afstöðu sinni, og þá jafn-
framt annarra þingmanna
Framsóknarf lokksins:
„Ég tel eðlilegt að ríkisstjórn-
in geri það, sem í hennar valdi
stendur til þess að greiða fyrir
innkaupum á bátum og skipum,
enda sé það jafnframt tryggt, að
kaupendur séu að þessum tækj-
um. í sambandi við togarakaup-
in hefir þessa ekki verið gætt.
Samningarnir um togarakaupin
hafa farið fram alveg án sam-
ráðs við Framsóknarflokkinn og
er meðferð málsins mjög ábóta-
vant að hans dómi. Samningar
þessir eru hins vegar fullgerðir
og . bindandi nú þegar málið
loks kemur til kasta Alþingis.
Af þessu leiðir að ekki er í
rauninni hægt að hafa önnur af-
skipti af þeim málum en þau
við atkvæðagreiðslu, að styðja
þær breytingartillögur, sem bætt
gætu að einhverju leyti úr því,
sem vanrækt hefir verið. Ég
greiði því ekki atkvæði um frv.“
Að lokum var frv. visað til 3.
umræðu.
Skemmtisamkoma,
Framsóknarfélaganna hefst í Lista-
mannaskálanum í kvöld kl. 8,30 stund-
víslega. Samkoman hefst með Fram-
sóknarvist og þeir, sem ekki eru mættir
stundvíslega geta eins vel búizt við að
fá ekki pláss við spilaborð. Þegar spila-
verðlaununum hefir verið úthlutað,
verður stiginn dans fram yfir mið-
nætti. Þeir miðar, sem eftir kunna að
vera óseldir verða seldir á afgreiðslu
Tímans í dag. Afgreiðslan er á Lindar-
götu 9A. Símj 2323.
Aðalfundur Nordmannslaget
í Reykjavík, var haldinn í Tjarnar-
café föstudaginn 19. þ. m. í stjórn voru
kosnir þessir menn: Formaður Tomas
Haarde (endurkosinn), varaformaður
Harald Faaberg, ritari Einar Farestveit
(endurkosinn), vararitari frú Ingrid
Markan og gjaldkeri Gunnar Rogstad.
Vetrarstarfseml félagsins hófst síðastl.
miðvikudag 31. okt. með kaffisamsæti
og dans, sem var nokkurs konar
kveðjusamsæti fyrir Norðmenn, sem
eru að snúa heim. Samkoma þessi var
haldin í samkomuhúsinu Röðli við
Laugaveg.
Aflasölur. »
fyrir 7.699. Forseti 3621 vættir, fyrir
8.286 pund. Stella 1170 vættir, fyrir
2.641. Síldin 1375 vættir, fyrir 4.431
Afbending bátanna
(Framhald af 1. siðu)
Um mitt sumai tilkynntu um-
boðsmenn ísl. ríkisstjórninni, að
bátarnir yrðu tilbúnir í október-
mánuði. Nú hefir þetta enn
dregist, því að ágreiningur varð
um gerð vélanna á seinustu
stundu og munu þær verða
reyndar í nokkurn tíma áður en
bátarnir verða afhentir. Mun
afhendingin því tefjast enn I 3
—6 mánuði.
Þessi dráttur er mjög baga-
legur. Virðist mega álíta, að
þessi ágreiningur hefði ekki
þurft að tefja afhendingu bát-
anna, ef umboðsmenn okkar
hefðu fylgzt vel með og knúið
fram lagfæringar í tæka tíð.
pund. Venus 4835 vættir, fyrir 8:663
pund og Magnús seldi 1270 vættir, fyrir
3.485 sterlingspund.
„Kátir voru karlar.“
Annað kvöld efna þeir Alfred And-
résson, Brynjólfur Jóhannesson og
Lárus Ingólfsson til kvöldskemmtun
í Gamla bíó. Á dagskrá verða leik-
þættir og gamanvísur.
|
Merk bók.
Snemma á þessu ári kom út bókin
Meindyr í liúsum og gróðri og varnir
gegn þeim eftir Geir Gígja skordýra-
fræðing. Útgefandi bókarinnar er Jens
Guðbjörnsson. Þetta er tvímælalaust
hin^ nauðsynlegasta handbók, sem
þyrfti að vera til á hverju heimili.
Bókarinnar er nánar getið í bókadálk-
inum í þessu blaði.
Ræktunarsjóðurinn
/Framhald af 1. síðu)
Ræktunarsjóðslánum 4—5%, en
mega ekki vera hærri en 3%
samkv. frv. Nauðsyn þessarar
með því, að vextir hafa yfirleitt
lækkað siðan núgildandi lög pm
, Ræktunarsjóð voru sett.
Mikið iiauðsynjamál.
Frá sjónarhæð allra þeirra,
sem gera sér ljóst, g,ð. margvís-
legar framkvæmdir þurfa að
eiga sér stað á sviði landbúnað-
arins næstu árin, liggur það í
augum uppi, að þessi aukning á
fjármagni og starfsemi Rækt-
unarsjóðs muni vera hið mesta
nauðsynjamál. Mun' nú fróð-
legt að sjá hverjar undirtektir
þetta stórmál fær hjá þeim,
sem mest þykja bera „nýsköp-
un“ atvinnuveganna fyrir
brjósti.
Þá hafa Framsóknarmenn,
eins og að framan segir., flutt
frv. um verulega breytingu á
Byggingar- og landnámssjóði.
Er þar ekki síður um stórfellt
nauðsynjamál að ræða. Þess frv.
verður nánara getið í næsta
blaði.
Stúdentaráðskosningar
Framboðslistar frá ölluin stjórnmálaflokkum
í vikunni sem leið seldu þessi skip
afla sinn í Englandi, fyrir það verð breytingar liggur í augum uppi,
er hér greinir: Gylfi 4835 vættir, fyrir en auk þess er hún rökstudd
9.576 sterlingspund. Faxi 3339 vættir,