Tíminn - 05.02.1946, Blaðsíða 6

6
TÓIEVW þriðjudagimi 5. febr. 1946
22. blafS
ATTRÆÐUR:
Dánarmiiming:
Albert Kristjánsson
bóndi á Páfastöðnm.
Jón Pálsson
fyrrverandi bnkagjaldkeri.
Bændahöfðinginn Albert
Kristjánsson á Páfastöðum í,
Skagafirði varð áttræður 28.
nóvember síðastliðinn.
Hann er fæddur á Kotá í
Eyjafirði 28. nóvember 1865.
Foreldrar hans voru Kristján
Stefánsson og Soffía Jónsdóttir.
Þau voru af góðu bergi brotin
hvað ætterni snerti, eín fátæk
munu þau hafa verið. Albert var
því alinn upp við þröngan kost
á harðbýlu tímabili í-sögu þjóð-
arinnar. En á honum sönnuð-
ust orð skáldsins:
„Þótt vor sé kalt,
samt það vekur allt
er veit til sigurs, í hjarta
manns.“
Æskuvor Alberts mun hafa
verið fremur kalt, og erfitt mun
honum hafa kynnzt að afla sér
þeirrar menntunar, sem hugur
hans þráði. Hinn ungi sveinn
fékk stafróf skrifað af afbæjar-
manni, en þá vantaði skriffær-
in, og svo varð hann að basla
við að skrifa á spássíur á sendi-
bréfum og miðum, sem til féll-
ust á heimilinu. Skriftarnámið
gekk þó svo vel, þótt aðstæður
væru óhægar, að Albert ritar
flestum mönnum fegurri hönd.
Kom þar strax í ljós smekkvísi
hans, listhneigð og vandvirkni,
er ætíð síðan hefir einkennt öll
hans störf í smáu og stóru.
Albert stundaði nám á búnað-
arskólanum á Hólum í Hjaltadal
og lauk þár prófi vorið 1888.
Var þá harðæri mikið á Norður-
landi þau ár, er Albert var í
skólanum, og aðbúnaður skóla-
sveina mundi ekki þykja boðleg-
ur námsmönnuin nútímans.
Skólasveinar urðu að bera mat-
föng til skólahússins á bakinu
frá Hofsós til Hóla um vorið,
svo voru fannalög mikil að ekki
varð hestum við komið. En þrátt
fyrir alla erfiðleika mun þó
Albert hafa lagt þarna með
námi sínu grundvöllinn að sínu
merka ævistarfi sem stórbóndi
og fyrirmyndar jarðræktarmað-
ur og forvígismaður í félagsmál-
efnum bænda í sveit sinni og
héraði. i
Árið 1889 giftist Albert Guð-
rúnu Ólafsdóttur, prests að
Hvammi í Laxárdal. Faðir
hennar var af Skagfirðingum
jafnan kallaður séra Ólafur
stúdent, vegna þess að hann var
lengi sýsluskrifari og mála-
færslumaður áður en hann tók
prestvígslú. Hann var gáfaður
maður og einkennilegur um
marga hluti. Guðrún á Páfa-
stöðum var stórmerk kona, gáf-
uð og skáldmælt, sem faðir
hennar, og glæsileg fríðleiks-
kona.
Þau Páfastaðahjónin voru að
andlegu og líkamlegu atgerfi
hvert öðru samboðin enda voru
þau hjónin í fremstu röð hvert
á sínu starfssviði meðan þau
lifðu bæði. Frú Guðrún dó 23.
janúar 1931.
Börn þeirra Páfastaðahjóna
eru þrjú á lífi, Ólafur póstaf
greiðslumaður og frú Karlotta,
bæði búsett í Reykjavík, en
yngri dóttir Alberts, frú Lovísa
Skagfield er ráðskona föður síns
heima á Páfastöðum frá því að
móðir hennar dó.
Fósturdóttir þeirra Páfa-
sta^ahjóna frú Guðrún Péturs-
dóttir, sem gift er Steingrími
Óskarssyni, býr á Páfastöðum
á parti af jörðinni. Það eru eng-
in vandræði að hafa tvíbýli á
Páfastöðum nú, hvorki hvað
snertir húsakost eða jarðargæði.
Þótt Páfastaðir hafi alltaf verið
talin góð^jörð, þá hefir Albert
bætt hana á alla lund og hefir
honum .tekizt að fara langt fram
úr fyrirmælum ritningarinnar
um að láta tvö strá vaxa þar
sem áður óx eitt eða ekkert strá.
Jafnan hefir mikið kveðið að
Albert 1 öllum félagsmálum og
hefir hann notið hins mesta
trausts í sveit sinni og héraði.
Hann hefir verið formaður Bún-
aðarfélags Staðarhrepps lengst
af frá stofnun þess. Oddviti
sveitar sinnar í mörg ár o. s. frv.
En mest félagsmálastarf Alberts
er þó á sviði samvinnufélaganna
i Skagafirði. Hann er nú einn
á lífi þeirra framsýnu og stór-
huga brautryðjenda, er stofnuðu
Kaupfélag Skagfirðinga árið,
1889 og var hann þá þegar á
stofnfundjnum kosinn í ábyrgð-
ar og trúnaðarstörf fyrir félagið.
■Alla tíð síðan hefir hann gegnt
og haft á hendi fremsta og á-
byrgðarmestu trúnaðarstörf fyr-
ir félagið, verið í stjórn þess
eða annar aðalendurskoðandi
þess.
í fáum orðum sagt: Albert
hefir verið einn af fremstu og
traustustu stuðningsmönnum
Kaupfélags Skagfirðinga frá
stofnun þess t.il þessa dags. Og
að því leyti hefir Albert sérstöðu
í hópi forvígismanna kaupfé-
lagsins að hann hefir skilað
lengstu dagsverki allra vina og
stuðningsmanna þess. Á fimhi-
tugsafmæli félagsins var hann
kjörinn heiðursfélagi kaupfé-
lagsins. Var það að vonum og
maklegleikum því að enginn
hefir átt eins óslitnum vinsæld-
um að fagna í sögu félagsins
eins og hann.
Þá var Albert einnig um
langt skeið stjórnarnefndar-
maður í Sláturfélagi Skagfirð-
inga meðan það félag hafði
þýðingu fyrir bændur héraðsins.
Albert var og stuðningsmað-
ur og lengi endurskoðandi
Sparisjóðs Sauðárkróks. En sú
stofnun hefir jafnan haft hina
mestu þýðingu fyrir héraðið.
Árið 1930 var Albert sæmdur
riddarakrossi Fálkaorðunnar.
Síðan árið 1889 hefir Albert
búið á Páfastöðum. Hann hefir
alla sína löngu búskapartíð ver-
ið fyrirmyndarbóndi. Ábýlisjörð
hans ber þess fagurt vitni, bæði
hvað jarðrækt, húsabætur og
alla umgengin snertir. Jarð-
ræktarmaður hefir Albert verið
svo af ber og ætíð í fararbroddi
skagfirzkra bænda um véla-
notkun og útvegun verkfæra og
jarðvinnsluvéla. Albert hefir vel
vitað að meira vinnur vit en
strit og hefir hann því jafnan
verið á undan samtíð sinni um
nýjar vinnuaðferðir með alls
konar verkfærum til þess að
auka vinnuafköstin. Þegar bún-
aðasaga Skagfirðinga verður at-
huguð það tímabil, sem Albert
bjó á Páfastöðum, mun honum
verða skipaður þar heiðurssess
vegna fyrirmyndar búskapar og
brautryðandastarfs í jarðrækt
og öllum búnaðarháttum, ekki
síður en hann hefir hlotið fyrir
félagsmálastarfsemi sína og al-
menn og alkunnug menningar-
áhrif sín í Skagafirði. Albert er
gáfaður maður og fjölmenntað-
ur af sjálfsnámi og eigin athug-
unum. Þótt hann alla sína ævi
hafi verið störfum hlaðinn við
búskap og margháttuð félágs-
störf hefir hann lagt stund á
ýmsan fróðleik svo sem stjörnu-
fræði. Munu þeir bændur vera
fáir, er það hafa gert, frá því
að Jón í Þórormstungu var uppi.
Albert hefir sagt mér, að ekkert
hafi sér þótt fegurra og tignar-
legra en heiðríkur stjörnuhim-
in á kyrru vetrarkvöldi.
Þar hefir fegurðarþrá hans
og víðsýni notið sín til fulls, og
svalað sér við lindir hins tæra
víðsýnis.
Annars einkennir prúð-
mennska Alberts, vandvirkni og
smekkvísi öll hans störf og á
ævikveldinu er honum rétt að
líta yfir farinn veg frá því að
hann var umkomulaus og fá-
tækur drengur. Sannarlega hef-
ir hann tekið virkan þátt í við-
reisnarstarfi lands og þjóðar
með sínu merka og heillaríka
ævistarfi.
En við vinir hans sendum
honum heillaóskir á áttræðis-
afmælinu og vottuðum honum
virðingu okkar og þakklæti fyr-
ir öll hans miklu menningar-
störf.
Sigurður Þórðarson.
Stúlkur
óskast til fiskflökunar eft-
ir áramótin. Hátt kaup,
frítt húsnæði.
Hraðfrystistöð
Vestmannaeyja
í dag er til moldar borinn
gagnmerkur maður, Jón Pálsson
fyrrum bankaféhirðir, og vildi
ég mega minnast hans með fá-
um orðum. Hann var einn hinna
merku 7 bræðra frá Syðraseli
við Stokkseyri, fæddur 3. ágúst
1865, sonur hinna velþekktu
hjóna, Páls Jónssonar og Mar-
grétar Gísladóttur. Allir voru
þeir bræður mestu atgervis-
menn til sálar og líkama, og
eru þeir nú allir látnir, Jón var
sá síðasti.
Ég heyrði, er ég var ungling-
ur, um þá talað, og ekki sízt
Jón, sem fyrirmynd ungra
manna þar eystra, svo að af
bar. Á yngri árum stundaði Jón
alla algenga vinnu til sjós og
lands, en jafnframt því aflaði
hann sér hagnýtrar þekkingar í
ýmsum fræðigreinum, svo að
hann mátti snemma telja fjöl-
menntaðan mann, þó ekki væri
hann skólagenginn. Söngur og
hljóðfærasláttur var víst eitt
hið kærasta viðfangsefni hans,
eins og fleiri þeirra bræðra og
afkomenda þeirra, og varð hann
organisti við Stokkseyrarkirkj u
eftir lát Bjarna bróður síns,
hins mikilhæfa manns, er
drukknaði í Þorlákshöfn 24. fe-
brúar 1887 ásamt Páli föður
þeirra.
Jón var einnig organisti á
Eyrarbakka, og við Fríkirkjuna
hér í Reykjavík. Fyrstu veruleg
kynni mín af honum hófust við
sjóróðra í Þorlákshöfn, þar réri
hann tvær vertíðir, og var þar
eins og annars staðar, talinn
svo glæsilegur ungur maður, að
allir vildu binda við hann fé-
lagsskap og vináttu. Ungur að
aldri byrjaði hann barna- og
unglingakennslu, og var talinn
ágætur kennari. Var hann og
verzlunarmaður á Eyrarbakka
við LefoliáVerzlun um ■ allmörg
ár, og í stjórn og starfsmaður
Sparisjóðs Árnessýslu á Eyrar-
bakka um nokkur ár, eða þar
til hann flutti til Reykjavíkur,
og ýmsum fleiri störfum í al-
menningsþarfir gegndi hann^
eystra við ágætan örðstír. Jón
lagði, jafnframt störfum sínum,
mjög mikla stund á að safna
ýmsum fróðleik þjóðlegum, og
átti hann orðið geysi mikið safn
af ýmsu tagi, (kom út á síðasta
ári lítið sýnishorn af því, sem
verður vafalaust í framtíðinni
auðug gullnáma fyrir fræði-
menn). Hann vildi alls staðar og
ávallt stuðla að aukinni menn-
ingu, og komust fyrir forgöngu
hans fyr og síðar á, mörg gagn-
leg félagssamtök. Hafði hann
sérstakan áhuga og hæfileika
til slíkra hluta, og nutu öll þau
samtök hinna ágætu starfs-
krafta hans í ríkum mæli. Allir
smælingjar, menn og málleys-
ingjar, og síðast en ekki sízt,
fuglarnir, áttu einlægan vin þar,
sem Jón var. Fuglalífið hér við
Reykjavíkurtjörnina ætti sann-
arlega að verða honum veglegur
minnisvarði, því það er honum
allra manna mest að þakka, að
margir hafa ánægju af því, á
fögrum frídögum, og er óskandi,
að einhver taki upp það fagra
og ' göfuga merki, eftir hinn
fráfallna ágæta mann.
Opinber störf Jóns hér eru svo
alkunn, að ekki skal farið út í
að rekja þau, enda verður þeirra
vafalaust getið af öðrum, sem
kunnugir eru, en mannkostir
hans, tryggð og heilræði, munu
ekki gleymast þeim, er svo voru
lánsamir, að eignast yináttu
hans, og minnist ég margra
ánægjulegra samverustunda við
hann, bæði í félagsskap og á
heimili þeirra ágætu hjóna.
Hann var kvæntur Önnu Adólfs-
dðttur frá Stokkseyri, og voru
þau hjónin samhent og sam-
valin í öllu góðu og gagnlegu
starfi yfir 50 ára skeið, (áttu
50 ára hjúskaparafmæli á síð-
astliðnu hausti). Þau eignuðust
ekki börn, en tóku til fósturs
börn um lengri og skemmri
tíma, og tvö systkin, pilt og
stúlku, tóku þau til fósturs
kornung, er þau höfðu misst
móður sína úr spönsku drepsótt-
inni, sem gekk hér 1918. Jón
Pálsson hefir nú lokið hér í
heimi góðu og gagnlegu starfi,
og er lagstur til hvíldar eftir
langan ævidag, en ég trúi því,
að hann muni þegar vera vakn-
aður — eða vakna upp ungur
einhvern daginn, með eilífð
glaða kringum sig — í æðri
heimi, og þar muni margir þeir
fagna honum, sem hann hefir
veitt velgerðir og heilræði hérna
megin, og mér þykir jafnvel lík-
legt, að fuglarnir muni taka á
móti honum með himneskum
fögrum fagnaðarsöngvum. Þeir,
sem ennþá hafa fengið gjald-
frest á skuldinni, er allir eiga að
borga, minnast hans með virðr
ingu og þakklæti, fyrir gott og
gagnlegt ævistarf, og munu trúa
því, margir staðfastlega, að þeir
muni finna Jón aftur, ungan,
áhugasaman og fúsan til að
leiðbeina þeim á brautum æðra
lífs.
Farðu vel vinur í fegri heim.
Reykjavík, 1. febrúar 1946.
Sigurður Þorsteinsson.
Afmæliskveðja
Með línum þessum vil ég
þakka Sambandi íslenzkra sam-
vinnufélaga fyrir þá margvís-
legu hjálp, sem það hefir látið
mér í té, allan þann tíma, sem
ég hefi verið veikur, og frá
vinnu um hálfs árs skeið. En
þrátt fyrir veikindaforföll mín
hefir það greitt mér full laun og
gefið mér þar að auki 10.000,00
krónur, þQgar ,ég var ekki fær
um að taka við starfi mínu
aftur. Alveg sérstaklega vil ég
þakka fyrrverandi húsbónda
mínum, Jóni Árnasyni fram-
kvæmdastjóra, fyrir allt það,
er hann hefir fyrir mig gert öll
þau ár, sem ég hefi starfað hjá
honum og undir hans stjórn,
því mun ég aldrei gleyma, en
bið góðan guð að launa honum
og Sambandi íslenzkra sam-
vinnufélaga fyrir allt það er
hann og það hefir fyrir mig
gert.
Stefán Sigurðsson
fyrrverandi íshússtjóri
Ctbreiðið Tlmann!
Þakkarorð
Þegar merkisbóndinn Eggert
Leví að Ósum varð 70 ára á síð-
astíiðnum vetri, fékk hann þess-
ar vísur frá Birni Friðrikssyni í
Reykjavik:
Sjötug þegar sigld er leiðin,
sæmdur vinhug granna merkra,
öll með borðum sköruð skeiðin
skjöldum þinna nytjaverka.
i
Veiti byrinn varma að geði,
vel þér dugi röng og benda.
Fermdri heil^u, gæfu, gleði,
gnoðinni sigldu á leiðarenda.
Hestur í óskilum
Brúnn hestur, með stórri
stjörnu í enni, taminn. Mark:
sýlt hægra, er í óskilum að
Högnastöðum, Þverárhlíð, sími
Norðtunga.
Eigandinn gefi sig fram sem
fyrst.
Islendingar!
Skiptið við kaupfélögin. Það er bezta
tryggingin fyrir vörugæðum og sanngjörnu
verði.
Samband ísi samvinnufélaga
%
Veltuskattur
Samkvæmt sérstakri heimild tilkynn-
ist hér með, að frestur til að skila
skýrslum um veltuskatt 1 Reykjavík
framlengist til 10. febrúar næstkom-
andi.
Skattstjórinn í Reykjavík
ÁTTRÆÐUR:
Hólmgeir Jensson
dýralæknir.
í fyrrakvöld heyrði ég þess
getið í útvarpinu, að gamall
sveitungi minn einn ætti átt-
ræðisafmæli þann dag, — heil-
steyptur fulltrúi þeirra merki-
legu manna, sem uxu úr grasi
á árunum kringum þjóðhátíðina
1874, brutust úr fátækt að heim-
an til þess að leita sér mennt-
unar og frama, en sneru aftur
heim í sveit sína, fullir af áhuga
til umbóta, færðu með sér nýja
menningarstrauma og gerðust
forustumenn í hinni merkilegu
framsókn þjóðarinnar beggja
megin síðustu aldamóta.
Maður þessi er Hólmgeir
Jensson dýralæknir.
Hólmgeir fæddist á Kaldá í
Önundarfirði 13. janúar 1886,
en þar bjuggu þá foreldrar hans
Jens Jóhannesson og Þorkatla
Bjarnadóttir. Foreldrar Jens
voru ■ Jóhannes úr Vífilsmýrum,
Jónssonar á Efstabóli, Ásmunds-
sonar í Hjarðardal, Jónssonar,
— og Guðrún Jónsdóttir á
Kirkjubóli í Korpudal, Oddsson-
ar á sama stað, Jónssonar, en
móðir Guðrúnar var Sigríður
Hákonardóttir á Arnarnesi í
Dýrafirði, systir Brynjólfs á
Mýrum. Foreldrar Þórkötlu, móð
ur Hólmgeirs, voru Bjarni í
Tungu í Önundarfirði Jónsson á
Gelti í Súgandafirði, Bjarnason-
ar, — og Herdís Narfadóttir frá
Hvítanesi við ísafjarðardjúp.
Má af þessu sjá, að þetta ætt-
fólk hefir um langan aldur verið
tryggt við sína heimahaga.
Hólmgeir ólst upp með for-
eldrum sínum, en missti ungur
föður sinn. Rúmlega tvítugur
að aldri fór hann í skólann í Ól-
afsdal, sem Torfi Bjarnason
hafði stofnað þar 1879, eins og
kunnugt er. Var Torfi óvenju-
mikill áhugamaður um allt, sem
laut að framförum þjóðarinnar,
og skóli hans hin merkasta
stofnun. Hafði Hólmgeir mikil
not af veru sinni í Ólafsdal, því
að þar víkkaði sjónhringur hans
og meðfæddir hæfileikar hans
og áhugi beindust inn á heilla-
vænlegar brautir.
Nokkru eftir að Hólmgeir kom
frá Ólafsdal, gerðist hann og
þrír aðrir ungir menn í Önund-
arfirði frumkvöðlar að því, að
þar var árið 1894 stofrjað félag,
sem hlaut nafnið Vonin, og mun
Hólmgeir hafa átt frumkvæðið.
Félag þetta var hvort tveggja í
senn, málfundafélag og almennt
menningarfélag. Er það enn við
lýði og hefir unnið mikið starf
og merkilegt. Má rekja flestar
menningarlegar framfarir þar í
sveit á síðustu fimmtíu árum
til Vonarfélagsins, beint eða ó-
beint. Starfaði Hólmgeir mikið
í félaginu á fyrstu árum þess.
Haustið 1895 fór Hólmgeir til
Noregs og lagði þar stund á
dýralækningar. Kom hann
heim vorið eftir, svo að náms-
tíminn hefir ekki verið langur,
en hitt er óhætt að fullyrða, að
nemandinn hefir ekki legið á
liði sínu þann tíma. Er það
mála sannast, að Hólmgeir lærði
furðu mikið í dýralækningum,
og tók hann að stunda þær þeg-
ar heim kom. Stundaði hánn
þær síðan jafnframt búi sínu,
því að hann kvæntist haustið
1896 og reisti bú á Vöðlum ár-
ið eftir. Kona hans var Sigríður
Halldórsdóttir á Vöðlum, systir
Jóns húsgagnasmíðameistara í
Reykjavík, sem nú er látinn fyr-
ir fáum árum, Sigríður var hin
merkasta kona, og minnist sá,
er þetta ritar, margra góðra og
glaðværra stunda, sem hann
hefir átt á heimili þeirra Sigríð-
ar og Hólmgeirs, hjá þeim og
börnum þeirra, en þaú eru fjög-
ur: Jens, skrifstofustjóri í
Reykjavík, Þorbjörg, gift kona
á ísafirði, Elín, húsfreyja á
Þórustöðum í Önundarfirði, og
Þorkatla, ógift.
Hólmgeir bjó nokkur ár á
Vöðlum og síðan í Tungu (1904
—1908), en vorið 1909 flutti
hann að Þórustöðum í Önundar
firði og bjó þar til 1930, að hann
sleppti jörðinni við tengdason
sinn, Jón Jónsson. Er það mikið
verk, sem Hólmgeir kom í fram-
kvæmd á Þórustöðum, jafnhliða
því, sem hann stundaði dýra-
lækningarnar, en þeirra vegna
varð hann oft að yera fjarvist-
um frá heimili sínu lengri eða
skemmri tíma. Var Hólmgeir
brautryðjandi í ýmsum búnað-
arframkvæmdum í sveit sinni.
Auk túnræktar kom hann á fót
myndarlegri áveitu á landi sínu.
Hann varð fyrstur önfirzkra
manna til þess að fá sér sláttu-
vél, og vothey verkaði hann fyrr
en aðrir þar um slóðir. Mætti
fleira til nefna, er sýndi, hve
vakandi Hólmgeir var jafnan
um allt það, er til hagsbóta-
stefndi í búskapnum.
Síðustu árin hefir Hólmgeir
átt heima á Flateyri. Þessi átt-
ræði vormaður er enn ungur í
anda, hýr á svip og glaðvær að
hitta.
Hafnarfirði, 15. janúar 1946.
Ólafur Þ. Kristjánsson.
FYLGIST MEÐ
Allir, sem fylgjast vilja með
almennum málum, verða að lesa
TÍMANN.
Þlð, aem I drelfbýllnu búlð,
hvort heldur er við s1ó eða í
svelt! Minnist þeas, að Tlminn
er ykkar málgagn og málsvari.
Sýnið kunnlngjum ykkar blaðið
og grennslizt eftir því, hvort þeir
vilja ekki gerast fastir áskrlf-
endur. '