Tíminn - 13.11.1947, Síða 5

Tíminn - 13.11.1947, Síða 5
207. blað TÍMINN, fimmtudaginn 13. nóv. 1947 5 ERLENT YFIRLIT, Blaðakóngur kveður Beavcrbr©ok lávarSwr lætar af sijórn bla^ithrings síiss Fitnmtud. 13. nóv. Þrjár stefnur í öllum löndum, þar sem lýðræði hefir fest rætur, hef- ir það komið glöggt i ljós, að meginstefnur stjórnmálanna eru þrjár. Víða eru stjórn- málaflokkarnir að vísu fleiri en þrír, en þá er líka oft um skylda flokka að ræða, er greinir meira á um annað en málefnin. Þrjár meginstjórnmála- stéfnur nútímans eru íhalds- stefnan, sósíalisminn og mið- stefnan eða umbótastefnan. íhaldsstefnan er borin uppi af þeim ríku, sem hafa notið eða njóta ýmis konar sérrétt- inda. Þeir vilja eðlilega halda í þessi sérréttindi. Þess vegna vilja þeir sem allra minnstar breytingar og helzt engar • breytingar á skipan þjóðfé- lagsins. Þeir vilja halda í það, sem er. Alveg sérstaklega vilja þeir halda í ýmsa gall- ana, því að þeir skapa sér- réttindi hinna ríku. Þótt hin- ir ríku séu yfirleitt fáliðaðir, tekst þeim oft að safna um sig verulegu fylgi með tilstyrk fjármagns síns og blaða sinna. Þeir breiða þá yfir nafn og númer, látast vera vinir allra stétta, þykjast bera frelsi og framtak ein- staklinganna fyrir brjósti o. s. frv. Sjálfstæðisflokkurinn hér er mjög gott dæmi þess, hvernig íhaldsflokkar eru og starfa. Sósíalistísku flokkarnir hafa það markmiö að koma á ríkiseign og ríkisrekstri í flestum greinum. Þeir telja að þannig verði framleiðslan bezt skipulögð með hag fjöld- ans fyrir augum. Þeir gæta þess ekki, að þetta skipulag leggur geysilegt vald í hend- ur fárra manna. Þeir fá raunverulega í sínar hendur umráð yfir afkomu og frelsi alls fjöldans. — Rússland er dæmi þess, hvernig þetta vald er notað. Þessu skipulagi fylgir líka mikil skriffinnska og framtaki einstaklinga er haldið niðri. Þótt ríkisrekstur gpti gefist sæmilega á ein- staka sviði, er hann áreið- anlega ekkert allherjarmeðal. Sósíalisminn er því hugsjóna- stefna, sem í framkvæmd leiðir til gagnstæðrar niður- stöðu viö það, sem fylgjend- ur hans ætlast til. Margir þeir flokkar, sem upphaflega játuðu honum fylgi sitt, eru líka óðum að snúa við hon- um bakinu, og reyna sama og ekkert til að framkvæma hann, þótt þeir fái meiri- híúta, t. d. í Bretlandi, en þar virðist ætla að verða minni þjöðnýting eftir fimm ára stjórn jafnaðarmanna en þegar er komin á hér á landi. Miðstefnan og umbóta- stefnan vill í mörgum grein- um þræða meðalveginn milli þeirra stefna, er hér hefir verið lýst. Hún telur einstakl- ingana njóta sín bezt innan skipulags hins frjálsa fram- taks. Þannig njóti frelsi þeirra og atorka sín bezt. En þar greinir hana á við í- haldsstefnuna, að hún vill setj a f ramtaki einstakling- anna þau takmörk, að mikill auður geti ekki safnast í hendur fárra manna né ó- eðlileg sérréttindi. Hún vill Sú fregn birtist nýlega í ensk- um blöðum, að blaðakóngurinn heimsfrægi, Beaverbrook lávarður, hafi ákveðið að leggja niður stjórn hins mikla blaðahrings síns og taka sér alveg hvíld frá störfum. Orsökin er heilsubrestur. Sennilegt er talið, að Beaverbrook lávarður muni setjast að á Bahamaeyjun- um. Beaverbrogk. lávarður hefir ára- tugum saman verið helzti blaða- konungur Englendinga og hefir enginn blaðaútgefandi í heiminum komizt lengra i því að afla blöðum sínum útbreiðslu. Fáir menn hafa á þessum árum sett meiri svip á brezkt stjórnmálalíf en hann, þótt ekki hafi hann alltaf verið jafn heppinn og áhrifamikill að sama skapi. Sementskonungur í Kanada. Beaverbrook lávarður, sem upp- haflega hét William Maxwell Aitken er fæddur í Newcastle í Kanada 1879. Faðir hans var prest- ur af skozkum ættum. Aitken yngri byrjaði ungur að f?4st við við- skiptastörf, og þótti fljótlega sýna þar óvenjuleg hyggindi og dugnað. Þegar hann var rúmlega tvítugur að aldri, fól einn helzti bankinn í Montreal honum að aihuga mögu- leika á því að sameina þrjár stærstu sementsverksmiðjur lands- ins í eitt fyrirtæki. Aitken gerði meira en að athuga þessa mögu- leika, heldur- keypti hann sjálfur allar helztu sementsverksmiðjurn- ar og myndaði einn voldugan hring. Við kaup þessi beitti hann ýmsum aðferðum, sem ekki þóttu allar sem heiðarlegastar, og fékk hann því misjafnt orð á sig. En viðskipti þessi- gáfu honum góðan hagnað og voru eignir hans metnar á rúmar 25 milj. kr., þegar hann fór frá Kanada, þrítugur að aldri. Þingmaður og ráðherra. Aitkens kom til Bretlands árið 1909 og tók sér þar bólfestu. Hann lét þar mikið á sér bera, ekki sízt í samkvæmisiifinu. M. a. kynntist hann ýmsum áhrifamönnum Breta og- varð það til þess, að hann bauð sig fram til þings fyrir íhalds- flokkinn 1910 og var kosinn. Hann átti sæti í neðri deildinni frá 1910—16, er hann »ar sæmdur lávarðstitli og hlaut sæti í lávarða- deildinni. Síðán hefir hann verið kallaður Beáverbrook lávarður. Árin 1915—17 Var hann eins konar eftirlits og umsjónarmaöur kana- láta ríkisváldið hafa aðstöðu til að hindra slíkt og veita almenningi vernd gegn slík- um yfirgangi. Þar sem einka- framtakið hrekkur ekki held- ur til að leysa ýms meiri- háttar vérkefni, vill hún beita úrræðum samvinnunn- ar og samhjálparinnar. Hún telur líka, að úrræði ríkis- reksturs komi vel til greina, þar sem það á við, en vitan- lega fer aðstaða hennar til þess nokkuð eftir löndum. í fjármagnssnauðu landi með lítinn markað, þarf t. d. frek- ar að grípa til slíkra úrræða en í fjársterku landi, sem hefir stóran markað. í kosriingum þeim, sem hafa farið fram eftir stríðs- lokin, hefir miðflokkunum yfirleitt aukizt fylgi. Á Norð- diska hersins í Frakklandi. Hann var einn þeirra, sem átti einna mest þátt í því að steypa stjórn Asquith og fela Lloyd George stjórnarforystuna. Um skeið var hann upplýsingamálaráðherra í stjórn Lloyd George. Fjöllesnustu blöð veraldarinnar. Árið 1913 hélt Beaverbrook lá- varður, sem þá var enn Maxwell Aitkerís, innreið sína í blaða- mennskuna. Hann keypti þá eitt Lundúnablaðið, The Daily Express. Fyrst eftir styrjöldina sneri hann sér af alvöru að blaðamennskunni og þá keypti hann einnig kvöld- blaðið Evening Standard. Með því að taka að mörgu leyti upp nýtt form á blöðum sínum og safna að þeim snjöllum blaðamönnum, tókst Beaverbrook að gera þau að fjöl- lesnustu blöðum í Bretlandi á síryu sviði. Daily Express hefir um langt skeið verið fjöllesnasta dagblað veraldar og mun það nú vera gefið út í nær 4 milj. eintaka daglega. Þriðja blaðið, sem blaðahringur Beaverbrooks gefur út, mun þó hafa enn meiri útbreiðslu, en það er sunnudagsblaðið Sunday Ex- press. Yfirleitt hefir Beaverbrook skrifað lítið í blöð sín, en hann hefir ráðið meginstefnu þeirra og stundum birt greinar undir eigin nafni, þegar einhver ný stefna eða stefnubreyting var boðuð. Hann hefir skrifað nokkrar bækur, sem vakið hafa eftirtekt. Ákafur samveldismaður. Blöð Beaverbrooks hafa aldrei náð neinum áhrifum í samræmi við útbreiðsluna, heldur má segja, að þau hafi yfirleitt verið áhrifa- litil. Beaverbrook hefir þó brotið upp á ýmsu nýju í þeim og einu sinni var það draumur hans að stofna nýjan flokk. En Bretar tóku þær tillögur hans, eins og margar aðrar frá hans hendi, ekki alvar- lega. Blöð hans vorú skemmtileg og fjölbreytt, en þau skorti það, sem Bretar meta mest. Þau voru ekki áreiðanleg. Þótt Bretar hafi gaman af að lesa þau, treysta þeir boðskap þeirra ekki fullkomlega, fremur en fréttum þeirra. í málflutningi Beaverbrooks- blaðanna hefir oft gætt mikils hvarflandaháttar og það orð hefir yfirleitt legið á þeim, að þau hög- uðu seglum eftir vindi. Að einu leyti hefir þó stefna þeirra alltaf verið óbreytt. Þau hafa verið ótrauð í baráttu sinni fyrir auk- urlöndum öllum er mið- flokksstefnan í mikilli sókn, sbr. sigra bændaflokksins og frjálslynda flokksins í Svi- þjóð, vinstri flokksins í Danmörku og vinstri flokksins og bændaflokks- ins i Noregi. — í þessum löndum eru það einkum bændur, sjómenn og mið- stéttarfólk bæjanna, er fylkja sér um þessa flokka, en einn- ig margt menntamanna og verkafólks. Hér á landi ætti þessi stefna einnig að eiga vaxandi fylgi að fagna á kom andi árum, og það ætti að gera aðstöðu hennar stekari hér en víða annars staðar, að hér er flokkurinn aðeins einn, Framsóknarflokkurinn, sem heldur uppi merkjum hennar. Beaverbrook lávarður. inni samheldni og eflingu brezka samveldisins. Einkum hafa þau prédikað, s;ð auka bæri fjárhags- lega samvinnu samveldislandanna og brezk< samveldið ætti helzt að vera ein fjárhagsleg heild. Beaver- brook hefir jafnan látið blöð sín berjast fyrir því, að vörur frá sam- veldislöndunum nytu forgangs- réttar og lægri tolla á brezkum markaði en vörur frá öðrum lönd- um. Oft hafa þau t. d. helt úr skál- um reiðinnar yfir Dani, en Beaver- brook hefir talið, að danskar land- búnaðarvörur nytu alllt of mikilla hlunninda á brezkum markaði. Samherji Churchills. Þegar styrjöldin hófst 1939 hafði Beaverbrook lávarður um nokkurt skeið látið blöð sín styðja stefnu Churchills og annarra þeirra, sem vildu taka upp einbeitta stefnu gegn nazistum. Hann átti því víst sæti í stjórn Churchills, sem var mynduð vorið 1940. Beaverbrook var falið eitt vandasamasta verk- efnið, þar sem hann var gerður ráðherra nýrrar stjórnardeildar, sem skyldi annast flugvélafram- leiðsluna. Því starfi gegndi hann meö miklum árangri í eitt ár, en þá tók hann við birgðamálaráðu- neytinu. Hann lét af því starfi 1942 og var síðan innsiglisvörður stjórnarinnar. Heilsa hans var þá þegar tekin að bila, einkum var hann orðinn gigtveikur. Blöð hans gerðu ákafa hríð að jafnaðar- mönnum í kosningabaráttunni 1945 og ásökuðu þá um einræðishneigð og fasisma, líkt og Churchill gerði í ræðum sínum. Síðan hefir oft heyrst meðal íhaldsm., að Churchiil skerfinn í kosningaósigrinum með og Beaverbrook hafi átt drýgsta (Framhald á 6. síðu) Brýr í Vatnsdal Þingsályktunartillaga frá Páli Zóphóníassyni Páll Zóphóníasson hefir nýlega lagt fram í sameinuðu þingi svohljóðandi tillögu til þingsályktunar um brýr á Álftaskálará og Vatnsdalsá: „Alþingi heimilar ríkis- stjórninni að verja af fé því, sem lagt hefir verið til hliðar til þess að brúa Blöndu, eftir því sem þörf verður á, til þess að brúa á næsta sumri Álftaskálará og Vatnsdalsá, enda verði í þess stað aftur veitt fé til brúar á Blöndu það tímanlega, að brúarbygg- ing yfir hana tefjist ekki þess vegna.“ í greinargerð tillögunnar segir: „Síðast liðin tvö ár hefir verið ætlað nokkurt fé til brúar á Blöndu undan Löngu mýri. Þetta er dýr brú, sem draga þarf saman fé til í fleiri ár. Verulega þýðingu hefir hún ekki fyrr en vegur er kominn um Reykj abraut, en þá styttist norðurleiðin, Lofgerð um sukk og skuldasöfnun Það er ekki margt, sem Mor"imblaðið getur verið ánægt yfir af „afrekum“ fyrv. ríkisstjórnar. Blaðið vill þó fyrir alla muni láta slíka ánægju í Ijós. Þess vegna notar það hin furðulegustu tilefni til að lýsa. þessari ánægju. Nú seinast fyllir það dálka sína með gorti út af því, að rekstrarhagnaður rík- isins á árinu 1946 sé bók- færður 28.4 milj. kr. Mbl. gleymir að geta þess, að hér er aðeins um bók- færsluatriði að ræða, og að hina raunverulegu afkomu ríkisins er ekki að sjá á rekstr aryfirlitinu, heldur sjóðsyfir- litinu. Sjóðsyfirlitið sýnir, að ekki aðeins hafa 198.7 milj. kr. tekjur ríkisins á árinu farið í súginn. Lausaskuldir ríkisins á árinu hafa hækkað um 10 milj. kr. og voru orðn- ar 15 milj. kr. i árslokin. Fastar skuldir ríkisins hækk- uðu einnig um nokkrar milj. Sjóðseign ríkisins lækkaði úr 4.4 milj. í 0.2 milj. kr. Alls mun eyðsla stjórnarinn- ar á árinu hafa numið um 220 milj. kr. Mbl. reynir að afsaka þessa miklu eyðslu mej því, að ráðist hafi verið í ýmsar framkvæmdir og togarakaup. Togarakaupin eru alveg ó- skyld þessu máli, því að rík- issjóður lagði ekki einn eyri til þeirra. Um aðrar fram- kvæmdir er það að segja, að framlög til þeirra eru ekki nema lítið brot af heildar- eyðslunni. Ef vel hefði verið á málunum haldið, var það auðvelt að halda uppi þessum framkvæmdum, og leggja þó fyrir mikið fé til fram- kvæmda á næstu árum. Og vissulega hefði það haft önn- ur og heillavænlegri áhrif í sambandi við verðbólguna, ef umræddu fjármagni hefði þannig verið varið til fram- kvæmdanna á lengri tíma, en því ekki öllu verið eytt á einu ári. En ekki meira um það. Lofgerð Mbl. um fjármála- stjórnina á síðastl. ári sýnir vel fjármálastefnu Sjálf- stæðisflokksins. Það er örugg vísbending um, hvers vænta má af Sjálfstæðisflokknum í framtíðinni, að að,almálgagn flokksins lýsir ánægju sinni yfir þeirri fjármálastjórn, sem á einu ári eyðir ekki að- eins 198 milj. kr. tekjum, helduE- safnar til viðbótar miklum skuldum og étur upp þá sjóði, sem fyrir voru. X+Y. eöa leiðin milli Akureyrar og Reykjavíkur, um ca. 12 km. En vegagerð þessi tekur fleiri ár, og er ekki byrjað á henni enn. Hins vegar er í ráði, að þurrmjólkurverksmiðja taki til starfa á Blönduósi nú í vetur og Húnvetningar fari að flytja mjólk þangað. Þá er Vatnsdælingum lífsnauð- syn að fá brýr á Álftaskálará og Vatnsdalsá, og þykir því réttara að nota fé það, sem fyrir hendi er, til þess að brúa þær nú þegar, frekar en geyma það, þar til búið er að draga nóg saman tií að byggja Blöndubrúna, enda hægt síðar að bæta við fjár- veitingu til Blöndubrúar, svo hún þurfi ekki að tefjast þess vegna“.

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.