Tíminn - 17.11.1947, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, mánudaginn 17. nóv. 1947
210. blað
tíergljót PáLsdóttir eða
Bergljót Ólafsson, eins og
Iiún er kölluð í Kaupmanna-
höfn, er lítt gefin fyrir að
tala’ við blaðamenn. Ég varð
að fá Ármann Kristjánsson
kaupmann mér til aðstoðar,
hann bauð okkur báðum
heim sama kvöldið og meðan
við nutum gestrisni hans,
sagði Bergljót mér það sem
hér fer á eftir:
— Ég er fædd 20. jan. 1888.
Foreidrar mínir voru Ragn-
heiður Björnsdóttir og Páll
Ólafsson. Þegar ég var 4 ára
fluttu . foreldrar mínir frá
Hallfreðarstöðum að Nesi í!
Loðmundarfirði, þar man ég 1
íyrst eftir mér. Frá Nesi
íluttu pabbi og mamma að
Sigurðarstöðum á Melrakka-
sléttu til Guðrúnar systur
mömmu,' sem þá var orðin
ekkja. Sr. Halldór, bróðir
mömmu, var þá prestur á
Presthólum. Dætur Guðrún-
ar, Maren og Lára, eru á lífi
og búa í Reykjavík.
Við vorum 5 systkini, en af-
eins 2 komust á legg, ég og
Björn Kalmann lögfræðing-
ur. Þrír drengir voru dánir
áður en ég man eftir mér.
Pabbi var orðinn
þunglyndur.
Pabbi var glaðvær og létt-
lyndur á yngri árum, en þeg-
ar ég man eftir honum var
hann orðinn heilsutæpur og
mun heilsuleysið, ásamt ást-
vinamissinum, hafa gert sitt
til aö gera hann þunglyndan.
Aður fyrr var margt fólk hjá
pabba og mömmu og mikill
gestagangur, en á Nesi voru
aðeins þrjár vandalausar
manneskjur og þar eð stað-
urinn er út úr, komu fáir
nema pósturinn.
Á Melrakkasléttunni þekkt-
um viö fáa. Þá var Björn
bróðir minn farinn til
Reykjavikur til Jóns Ólafs-
sonar ritstjóra, föðurbróður
míns, sem setti hann í Lat-
inuskólann og loks fluttum
við öll til Jóns. Þar vorum
við síðustu árin, sem pabbi
lifði.
Pabbi orti,
mamma skrifaði.
Þegar pabbi orti, var hann
vanur aö ganga fram og aft-
ur um gólfið og mæla fram
ijóðiínurnar, sem mamma
skrifaði jafnóðum.
Ég a gömlu útgáfuna af
jjóöum pabba, þá nýju hefi
ég aidrei séð. Ég les oft ljóðin
hans. Þau segja í raun og
veru alla ævisögu hans-.
Fallegasta kvæðið finnst
mér „Halaklettur," ekki sízt
þessar tvær síðustu vísur:
Yrkisefnið þrýtur
ástvin gamlan þinn.
Fyrir hærum hvítur
a Halaklettinn minn
seztu á réttri stund og stað,
þú verður ungur í annað sinn
ef þú gerir það.
Lífið er leiðsla og draumur
logn og boðaföll,
sker os. stríður straumur,
stormar, þoka og fjöll.
En svo eru blóm og sólskin
með.
En bak við fjöllin himinhá
hefir enginn séð.
Þessa vísu orti pabbi um
mig, þegar ég var lítill angi:
VlðitsaJ viffi ISerglJótBí, dóáítír Fáls
fMafssoissai9 skálds.
Blíðan blund sefur
blómið ástar minnar
værðarbros vefur
varirnar og kinnar.
Byrgir fögur bráin
blíöust hvarmaljósin.
Sætt sefur rósin.
Við‘ Björn erfðum ekki
skáldagáfuna, við urðum að
láta okkur nægja að kveðast
á. Stundum kvaðst ég á við
pabba og einstöku sinnum
kvað ég hann í kútinn, en
það var erfitt, því að gamli
maðurinn átti það til að
yrkja stöku í skyndi, ef á lá.
Erfið vist.
Fyrir 40 árum, hálfu ári
eftir að pabbi dó, fór ég til
Kaupmannahafnar og hefi
verið hér síðan. Fyrsta árið
var ég í vist hjá íslenzkri
konu, frú Dahlmann, sem rak
matsölu hér. Vinnutíminn
var langur í þá daga,ég vann
frá 6 á morgnana til 11 á
kvöldin. Engan fridag hafði
ég allt árið. Fyrir þessa vinnu
fékk ég 10.00 kr. á mánuði
auk'fæðis og húsnæðis.
Ég kom sjaldan út þetta ár,
nema £>egar ég keypti í mat-
inn, en ég keypti mér plass-
kápu á 50 kr. og dragkistu
(kommóðu) á 30.00 kr. þegar
árið var liðið.
Næsta árið var ég hjá
danskri fjölskyldu í Hellerup
og hafði 19.00 kr. á mánuði.
Það voru miklir peningar þá.
Hjá þessari fjölskyldu leið
mér vel, en ég tók eftir því
að málverk og teppi voru að
smáhverfa úr stofunum. Frú-
in sagði mér að þessir munir
væru til viðgerðar, en í árs-
Iok kom sannleikurinn upp
úr kafinu, hjónin voru orðin
gjaldþrota.
Vann á
veitingahúsum.
Ég var nú atvinnulaus og [
fór inn í bæ að leita mér að |
atvinnu. Þar mætti ég ís-1
lenzkri stúlku, sem kvaðst ■
geta útvegað mér vinnu á
veitingahúsi. Hún sagði, að
ég gæti komið þangað fyrsta
næsta mánaðar.
Þegar ég kom þann 1. var
stúlkan, sem ég átti að taka i
við af, ófarin og því engin
vinna handa mér þar, en
framkvæmdastjórinn útveg-
aði mér vinnu á National.
Siðan hefi ég alltaf unnið á
veitingahúsum. Það er sú
vinna, sem borgar sig bezt
finnst mér. Ég hefi unnið í
Sórey, Fakse og Herlufsholm .
en lengst af hér í Höfn.
„Hva.ð glápirðu á.“
Fátt er ömurl>sra en vera
vitni að ræfilshætti íslend-
inga erlendis. Fyrir fáum
kvöldum var ég að koma
heim úr vinnu klukkan 10
að kvöldi. Á gangstéttinni
beint á móti mér voru tvær
blindfullar stúlkur og einn
karlmaður. Önnur stúlkan
bölvaði og ragnaði, velti reið-
hjólum um koll og rak sig á
ljósastaura og sagðist vilja
drekka meira. Þar eð stúlkan
bölvaði á brennivínsbland-
inni íslenzku varð mér star-
sýnt á félagsskapinn og gekk
i humátt á eftir.
Allt í einu sneri sú fulla
sér að mér og æpti: „Hvað
glápirðu á helvítis asninn
þinn.“ „Og ekki nema þig,
blessaður ræfillinn þinn,“
sagði ég.
Hún er íslenzk.
Einu sinni fyrir stríð kom
(Framhald á 6. síSu)
Kunna Svíar mannasiði?
Nýlega var æðsti maður
góðtemplarareglunnar, Sví-
inn Ruben Wagnsson há-
templar, skipaður landsstjóri
í Kalmar, og á hann að taka
við embætt.i sínu um næstu
mánaðamót.
Kalmarlén, sem Ruben
Wagnsson er landsstjóri yfir,
mun hafa tvöfalt fleiri íbúa
heldur en þjóðfélagið ís-
lenzka. Það liggur því í aug-
um uppi, að sá, sem skipar
landsstjórastöðu í slíku hér-
aði, er virðulegur embættis-
maður, og hann þarf eflaust
oft að taka á móti gestum, og
þeim bæði tignum og vold-
ugum.
Það lítur ekki út fyrir að
ríkisstjórnin sænska sjái
neitt athugavert við það, að
eiga í slíkri stöðu mann, sem
ekki veitir áfenga drykki.
Þetta skýtur óneitaplega
skökkfu1 við það, sem sumir
heimsmenn okkar segja, um
háttvísi og velsæmi og kröfur
gestrisnisskyldunnar. En þeir
virðast leggja á það allt
saman annan mælikvar£a en
rikisstjórn Svía.
Það er líka hægt að gera
sig hlægilegan með hræðslu
og ósjálfstæði gagnvart
smekk og kröfum annarra,
og það jafnvel hvaö helzt
ímynduðum kröfum.
En það er tvennt óskylt og
ólíkt, háttvís siðmenning og
kurteisi eða blint og vilja-
laust ósjálfstæði.
Það getur líka verið gott
fyrir þá, sem öllu meira
meta það, sem fram fer með-
al framandi þjóða en eigin
hugsun og dómgreind, að
frétta af því, að fjölmennur
fundur presta og kennara í
Svíþjóð samþykkti nýlega á-
skorun til sænska þingsins
þe.ss efnis, að afnema vín-
veitingar í opinberum veizl-
um.
Það er hætt við því, að
þeir, sem ekki geta hugsað
sér annað, en að miða af-
stöðu sína í áfengismálum
við útlendinga, þeirra vilja
og þeirra smekk, verði að fara
aö gera upp við sig hvaða
útlendingum þeir vilji fylgja.
Útlendingarnir skiptast nefni
lega alveg eins og við í bind-
indismenn og vínmenn.
Það hefir hingað til verið
talið, að Svíar væru jafn-
okar okkar í kurteisi og sið-
fágun, og svona fréttir frá
þeim breyta ekki minni skoð-
un í þeim efnum. H. Kr.
Hvert skipiS af öffrii fer nú með
síldarfarm héSan úr flóanum norð-
ur á Siglufjörð til bræðslu þar.
Það er langur flutningur og dýr,
en um það þýðir ekki að fást, því
að þar eru síldarverksmiðjurnar
en hér ekki. En margur talar nú
um það, að gott væri að eiga
bræðsluskip, fljótandi síldarverk-
smiðju, sem nú mætti láta liggja
uppi í Hvalfirði, þegar síldinni er
ausið upp þar, hvenær sem sljákk-
ar í’ storminum.
Svo mikið er víst að síldargang-
an í Hvalfirði hefir aukið þeirri
hugmynd fylgi, að síldarverk-
smiðju málið verði bezt leyst með
skipi, sem getur fært sig til, svo
að síldinni þýði ekki lengur sú
glettni, að vaða kannske þéttast
og mest við það horn landsins, sem
fjarst er öllum steinköstulunum,
sem búið er að byggja yfir vinnslu-
tækin.
Það er ekki lengi að eyðast tölu-
vert fé í kostnað við að flytja síld-
ina héðan úr Hvalfirði norður á
Siglufjörð, og það í rysjóttri tíð.
Vegna þcss, sem sagt var um
lýsið í blaðinu á laugardaginn vil
ég taka það fram, að ég hefi frétt
til þess, að lýsi hafi komið hér í
lyfjabúðir á síðustu vikum, en það
mun aldrei hafa staðið þar við
stundinni lengur, og allt er það
raunar rétt, sem ég sagði um þá
hluti. Og lýsi ætti alltaf að vera
fáanlegt í hverri einustu lyfjabúð.
Um öl og egg hefi ég fengið
þetta bréf:
„í einu dönsku skipi, sem oft
kemur hingað til Reykjavíkur og
jafnvel í fleiri skipum, er hálf
opinberlega selt áfengt öl, og eftir
því, sem mér er sagt á 5 kr.
flaskan.
Þetta er nú ekkert snakk úr
mér, Pétur minn. Því þú getur
sjálfur farið ef þú vilt og athugað
þetta, og séð með þínum eigin
augum hverslags Bör-júníorar það
eru, sem stunda þetta þamb
danskinum til dýrðar. — En það
var eklci þetta Pétur minn, sem
ég ætlaði að skrifa þér um, —
heldur hitt, að einhvers staðar í
undrum-veraldar hefi ég lesið það,
að 1 hænuegg jafngildi að næringu
til 1 flösku af svona öli. — Mér
finnst því sjálfsagt og í alla staði
rétt að við hinir setjum eggin upp
og seljum þau á 5 kr. stykkið. —
Mér finnst ekki nema sanngjarnt
að við megum það. Það er ekki
heldur svo mikið Pétur minn á
móti ölinu — aðeins 80—100 kr.
kílóið án umbúða. .— Þá gæti
maöur nú kannski - líka fjölgað
púddunum. •— Fúsi í Pitjakoti."
Ég er nú ekki öifræðingur, en
mér hefir skilizt að verðlag á-
fengra drykkja byggðist frekar á
öðru en næringu og notagildi
þannig, en eflaust, er þetta „rök-
rétt“ sjónarmið hjá Púsa, að verð-
leggja hænueggið svona. Annars
verð ég að taka það glöggt fram,
að ég ætlast til þess, að bréf sem
ég fæ verði ekki með neinum slef-
bera einkennum, og séu þar á-
deilur, sem ég ætla alls ekki að
frábiðja mér, séu þær rökstuddar
eftir föngum, og standi bréfritari
við þær með fullum drengskap, ef
með þarf. Hitt er svo annað mál,
að ég hefi ekkert við það að at-
huga, þó að menn óski ekki að
birta almenningi sitt rétta nafn
nema stundum.
Svo er lagt út af bókakaupum
hjá Fúsa okkar. Um það hefir
hann skrifað þetta bréf:
„Hvernig á ég að fara að því? —
Ég flæktist einu sinni og var hálf-
vegis narraði*’- til að gerast áskrif-
andi að ritverki nokkru, sem átti
að heita „Arfur íslendinga". Og í
þetta eyddi ég þó nokkrum krón-
um, — en svo er ég bara þegjandi
og hljóða-Iaust svikinn á öllu-
saman. Það hefir aðeins komið út
1 hefti af að minnir 10.
Get ég afturkallað peningana
mína — Pétur minn?
Annars kalla ég nú þetta — bar-
asta — hrein og klár svik. — Og
hvað ætli þeir segðu um okkur í
sveitinni, ef við seldum þeim 10
gemlinga með fyrirfram greiöslu
og létum þá svo ekki hafa nema
einn.
Ja — ætli þeir segðu ekki
bandítt, og klíka — og niður með
bankavaldið — eða annað ennþá
ljótara."
Þetta hefír eitthvað ruglast hjá
Fúsa. Það var gert ráð fyrir þvi,
að Arfur íslendinga yrði 5 bindi.
Bindið, sem út er komið, íslenzk
menning eftir Sigurð Nordal, er
stórmerk bók og skemmtileg af-
lestrar. Og þó að ég láti ýmsar
ályktanir höfundar liggja milli
hluta, orkar hitt þó ekki tvímælis,
að margt sér hann og sýnir 1 nýju
ljósi, og leiðir á snjallan og
skemmtilegan hátt rök og líkur að
ályktunum sínum, því að maður-
inn er bæði gáfaður og andríkur.
Ég held því, að þessi viðskipti séu
ekki verri bókakaup en víða má
finna dæmi um, og öðru nær, ef
þess er gætt, að sumar bækur eru
blátt áfram einskisvirði sem
lestrarefni, þó að framkvæmdin
hafi óneitanlega orðið með öðrum
hætti, en ætlast var til og vonir
gefnar um. Og sízt er ástæða til
að mæla slíku bót. En mér finnst
nú samt, að hér eigi ekki við ein-
göngu, sá mælikvarði, sem al-
mennt er notaðúr í verzlun með
gemlinga o. þ. h.
Pétur landshornasirkill.
í alveldi ástar
Þessi tilfinningaheita og gagntakandi ástarsaga
Wanda Wasilewska gerist á rússnesku sjúkrahúsi á
styr j aldarárunum.
Hana getur enginn lesiff ósnortinn og hún
mun seint fyrnast.
Kostar ób. kr. 20.00 og í góðu bandi kr. 29.00.
Fæst hjá bóksölum.
HókaiBÍgáffsa Fálrna II. Jéiissaaiar