Tíminn - 10.03.1948, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, migvikudaginn 10. marz 1948.
57. blaff
Þættir um þjóðfélagsmál
í hverjum kaupstað lands-
ins starfar barnaverndar-
nefnd. Utan kaupstaöa ber
skólanefndum að vinna störf
barnaverndarnefnda, eftir
því sem þurfa þykir. Barna-
verndarnefndum ber að hafa 1
eftirlit með uppeldi og hegð- 1
un barna og ungmenna. í j
Reykiavík starfar barna-!
verndarráð. Er það þriggja
manna nefnd skipuð af ráð-
herra. Hlutverk ráðsins er að
hafa yfirsjón með störfum
allra barnaverndarnefnda á
landihu og eftirlit með hæl-
um og uppeldisstofnunum.
Barnaverndarráð hefir í vet
ur birt skýrslu yfir starfsemi
sína þrjú síðustu árin á þessu
sviði. Kennir þar ýmissa
grasa. Öll árin ha*fa barna-
verndarnefndir kaupstaðana
haft allmikið að starfa, en
þó einkum í Reykjavík.
Barnaverndarnefnd getur
hlutazt til um aðbúð barna
og ungmenna á heimilum, ef
henni þykir þeim hætta bú- j
in af háttsemi eða framferði
heimamanna vegna of-
drykkju eða annars ósæmi-
legs athæfis.
Eftlr Fál Þorsteinssou alþm.
Skýrsla barnaverndarráðs
greinir frá því, að á ári
hverju hafi þarnaverndar-
nefndin í Reykjavík haft eft-
irlit með 60—100 heimilum í
borginni. Ástæður til þess
voru af ýmsum toga spunnar.
Þar kom til greina vanhirða
og ónógt eftirlit með börnum,
fátækt, vont húsnæði, heilsu-
leysi og basl, ósamlyndi, deila
um umráðarétt og dvalar-
staði barna, ósæmilegt orð-
bragð og hrottaskapur við
börn.
Opinber aðstoð við börn í
Reykjavík, sem ekki eru hald
in andlegri eða líkamlegri
veiklun, svo að þau þurfi á
hælisvist að halda, er einkum
með þrennum hætti: að
halda uppi sérstökum barna-
heimilum og dagheimilum,
að senda börn til sumardTíal-
ar í sveit og að vista börn og
ungmenni, sem afbrot háfa
framið eða eru gjörn á ó-
knytti, á heimilum í sveit um
skemmri eða lengri tíma.
Barnaverndarnefnd Reykja-
víkur kveðst hafa á þessum
árum útvegað 280 börnum og
ungmennum dvalarheimili í
sveitum. En á hverju ári
hafa á annað hundrað ung-
menni framið þau afbrot að
komið hafi til íhlutunar
barnaverndarnefndar Reykja
víkur.
Skýrslur barnaverndar-
nefnda í öðrum kaupstöðum
hafa svipaða sögu að segja,
þótt í minna mæli sé. Alls
stagar er aðalúrræðið hið
sama: að vista vandræða-
börnin á góð heimili í sveit-
um. Og eftir að fulltrúi barna
verndarnefndar Reykjavíkur
hefir ferðazt um sveitir lands
ins til að athuga hag og að-
búð þeirra barna, sem komið
hafði verið fyrir á sveitaheim
ilum, fellir hann þennan
dóm: „Yfirleítt fór prýðilega
um börnin og höfðu sum
þeirra tekið miklum stakka-
skiptum til góðs.“
Á síðari árum hefir þeirr'i
kenningu verið haldið hátt
á loft, að hin strjála byggð
í landinu ætti engan rétt á
sér. Kostnaður við vegi, síma
og rafmagn færi þá svo úr
hófi fram, að það yrði þjóð-
fnni um megn. Auk þess væri
ókleift að stunda „menning-
arbúskap“, nema helzt á krög
um kringum kaupstaðina.
Því er ekki að neita, að til
samgöngumála í strjáibýlu
landi verður að, leggja mikla
fjármuni. Þetta mál verður
þó auðveldara með betri og
betri samgöngutækjum Hin
öra. þróun flugsamgangna
leysir málið að nokkru leyti.
En þ.egar rætt er um skip-
un byggðarinnar er sa$an
sjaldan nema hálfsögð. Hið
sanna er, að þar sem þéttbýli
eykst og þó einkum við bílífi
borgarlífsins skaþast ' nýir
erfiðleikar og nýjar kvaöir á
hendur ríki og bæjarfélög-
' um um fjárframlög. í kaup-
stöðum er skólaseta barns
lengri en í sveitum og einnig
árlegur starfstími skólanna.
Það eykur stórlega kostnaö-
inn við kennslumálin. Til við
bótar þessu koma kröfur um
dagheimili fyrir börn í bæj-
um. Upptökuheimili er og
talið nauðsynlegt fyrir höf-
uðborgina til að geta ráðstaf-
að þangað þroskuðum börn-
um og unglingum, sem eru
illa á vegi stödd eða
vandræði hljótast af, meðan
leitað er að dvalarstöðum fyr
ir þau í sveitum. Þá koma til
sögunnar nýir kostnaðarliðir,
sem þekkjast ekki í strjálbýli.
Á þingi í fyrra var til um-
ræðu og athugunar frumvarp
um dagheimili, er væru bæöi
gæzlustöðvar fyrir börn frá
eins mánaðar aldri til þriggja
missira og leikskólar fyrir
börn á aldrinum eins og hálfs
árs til sjö ára. Ef fylgja ætti
frumvarpsins í framkvæmd,
mundi það kosta 50—lOOmilj.
kr. alls að ’fullnægja þörfinni
í höfuöborginni einni. Flutn-
ingsmaður frumvarpsins,
sem er gagnkunnugur högum
og'háttum í Reykjavík, lækn-
ir að menntun með sérþekk-
ingu á barnasjúkdómum og
styður flokk, er sízt vill fegra
sveitalífið, gerði grein fyrir
málinu m. a. með þessum orð
um:
„Uppeldissktíyrði barna
eru víðar í kaupstöðum, en
þó einkum hér í Reykjavík,
orðin svo slæm að lífi, heill
og heilbrigði hinnar uppvax-
andi kynslóðar er bein hætta
búin, ef ekki er úr bætt.
Valda hér um mestu breytt-
ir lifnaðarhættir þjóðarinn-
ar hina síðustu áratugi og
snögg umskipti frá dreifbýli
til þéttbýlis og þröngbýlis."
Það er sannarlega þess vert
að íhuga þessar staðreyndir
hleypidómalaust. Ætli sú
stefna leiði til heilla, þegar
öll kurl koma til grafar, sem
miðar að því að lokka eða
jafnvel knýja sem flesta
burt „frá dreifbýli til þéttbýl-
is og þröngbýlis“, þar sem
uppeldisskilyrðin eru, svo
slæm, að lífi, heill og heil-
brigði hinnar uppvaxandi
kynslóðar er bein hætta búin,
ef ekki er úr bætt?“
Skyldi þjóðin mega við því
að láta uppræta með beinum
eða óbeinum ráðstöfunum
hina strjálu byggð, er reyn-
ist ungmennum slíkur þroska
gjafi, að meira að segja af-
brotabörn • úr höfuðborginni
taka þar „miklum stakka-
skiptum til góðs“ á skömm-
um tíma?
I nnfliLtnLngur þýzks
verkafólks
Eitthvert öruggasta ein-
kenni þroskaleysis og lítil-
mennsku er það að vera alltaf
samþykkur meirihluta, hvort
heldur er í atkvæðagreiðslu
eða.almenningsáliti, einungis
af því meiri hluti segir það.
Þroskaleysi sömu tegundar er
það að gefa ekki verið með,
eða viðurkennt gott málefni
hjá andstæðingi eða and-
stöðuflokki í stjórnmálum. í
ætt við þetta er einnig það að
níðast á hinum sigraða, í orði
eða verki, hvort heldur er um
einstakling eða ófriðarþjóð að
ræða.
Tíminn benti nýlega á það,
hvort ekki væri hagur að þvi
fyrir íslendinga að flytja inn
þýzkt verkafólk. Mér vitan-
lega er það eina blaðið hér,
sem bent hefir á þá leið.
Menn eru að tala um flótta
frá sveitabúskapnum, en sjá
ekki að orsakirnar til hans
eru þær, að atvinnumöguleik-
arnir eru svo miklir utan
sveitanna, að búast má við
auðn heilla hreppa og sýslna.
Ráðið til að stöðva fólkið, sem
enn er þar kyrrt, er aukið
vinnuafl þar og ekkert- annað,
en það fæst naumast nema
með því að flytja inn fólk, og
sjá um, að framleiðslan nyti
starfskrafta þess. Alls staðar
er þörfin fyrir hinar vinnandi
hendur, bæði á sjó og landi.
Það vantar menn á bátana,
svo að ekki er hægt að gera þá
alla út. Um sveitirnar þarf
ekki að hafa mörg orð, heldur
leggja fram þá spurningu,
hvers virði það væri að fórna
nokkrum tugum heimila frá
upplausn með þvi að flytja
inn þýzkar stúlkur. Þýzkt
kvenfólk er orðlagt fyrir nýtni
og dugnað, og eina þýzka konu
hefi ég þekkt, sem gift var ís-
lenzkum (frrykkjumanni, sem
öllu eyddi, en hún hélt heim-
ilinu uppi samt.
Kaup bústýra og vinnu-
stúlkan ætti að vera ákveðið
fyrir allt árið, auk fæðis
og húsnæðis, og einhverra
fríðinda, og yrði fólk það sem
kæmi aö vera ráðið fyrirfram
og fara strax til sinna vænt-
anlegu heimila. Búnaðarfélag
íslands þarf að kynna sér
samvinnu við ráðningarstof-
urnar, hve mörg sveitaheim-
ili vildu taka stúlkur til árs-
jvistar, og sambönd annarra
j atvinnurekenda að láta í ljós
hve mikinn vipnukraft þá
vantaði. Að þeim upplýsing-
um fengnum þyrfti þing og
(Framhald á 6. síðu)
Um Alþingistíðindi og birtingu
þingfrétta hefir Guðmundur Ingi
Kristjánsson sent okkur bréf. Hér
er um merkan hlut aö 'ræ.öa og
vænti ég þess aö efni bréfsins verði
'tekið til athugunar og síðan veröi
framkvæmdum hagað í samræmi
við það, sem skynsamlegast þætti.
Bréfið er svo:
„Ég tek undir við J. H. í Tíman-
um um birtingu alþingistíðinda.
Það er gagnslítið að vera aö prenta
þingræður 4 árum eftir að þær
eru haldnar. Þær voru mikils virði
áður, þegar þær komu prentaðar
út um landið. En nú er komið út-
varp með stjórnmála umræður af
og til og blööin eru miklu stærri
en áður, þótt þau sinni ekki þing-
fréttum að sama skapi vel. Þing-
fréttir útvarpsins eru góöar það sem
þær ná, en við viljum vita meira.
Þar eru frumvörp lesin, greinar-
gerðir heilar og hálfar og nefndar-
álit. Þar er einnig sagt frá at-
kvæðagreiðslum. En um umræður
fáum við lítið að vita. Stundum
er þó sagt að þær hafi orðið „heit-
ar“ eða „harðar", en hverjir töl-
uðu og hvað þeir sögðu er leynd-
armáli líkast. Úr þessu gætu blöð-
in bætt, þó að seinna sé, en þau
gera það lítið. Þingfréttir Þjóð-
viljans hafa mér fundizt skárstar
í vetur, þó að þær séu nokkuð lit-
aðar. Morgunblaðið hefi ég að vísu
ekki séð, en ísafold og Vísi, og þar
eru þingfréttirnar ekki á mar^a
fiska. Blöðin þurfa að taka sér
fram í þessu efni, því að margir
vilja fá fréttir af þingstörfum, þar
á meðal nokkurs konar fundarrit-
ara frásögn af umræðunum.
A-deild Alþingistíðindanna kem-
ur út með sæmilegu lagi og þolan-
lega til lesenda. Þessa deild þarf
að gera nokkru fyllri. Inn í hana
þarf að færa allar atkvæðagreiðsl-
ur. Öllum skriflegum fyrirspurn-
um þarf að svara með skriflegri
greinargerð. Ennfremur þarf að
gera ýmsar smálagfæringar, dag-
setja öll skjöl og úndírskrifa öll
frumvörp, t. d. þÆu, sem nefndir
flytja, eins og nefndarálit. Þá þarf
og að vísa meira til tölusetningar
á þingskjölum, t. d. eí nefndarálit
kemur skal tilgreina á hvaða þffrg-
skjali sjálft frumvarpið er eða til-
lagan. Þetta myndi v.erða mörgum

lesendum til hægðarauka. Efnis-
yfirlitið kemur hvort sem er ekki
fyrr en löngu seinna, en við not-
um hvert hefti af alþingistíðindum
undir eins og það kemur til okkar.
Svo er sjálfsagt að nefndarkosning
ar allar séu birtar í þessari deild.“
Ég birti hérna kafla úr bréfi
frá ungum pilti úti á landi, þó að
bréfið væri ekki til mín, en eig-
andi þess kom þessu til mín. Það
má sjá af þessuih orðum aö blöðin
verða með ýmsu móti til skemmt-
unar í fásinni sveitalífsins, eins og
það er orðið. Pilturinn segir:
„Ég gat ekki annað en hlegið,
að grein, sem kom í ísafold ný-
lega um miníana. *Mér fannst hún
svo vitlaus. Tónninn er þessi: Það
eru nú meiri ofsóknirnar, sem
blessaður minkurinn verður fyr-
ir, alsaklaus. Þetta, að þeir drepa
stundum hænsni er allt hænsna-
eigendunum að kenna. Þeir skilja
eftir opið hjá þeim. Svo kemur
aumingja minkuilnn, og af því það
er eðli hans að smjúga í holur, þá
fer hann þarna inp og þá rjúka
hænsnin upp með skrækjum og
fjaðraþyt, og þá heldur vesaling-
urinn, að þau ætli að drepa sig,
og i sjálfsvörn drepur hann þau
öll og flýr svo. Þetta er hægt að
sanna með því, áð þar sem hann
drepur hænsni tekur hann ekkert
og étur, heldur flýr, eftir að hafa
drepið þau í sjálfsvörn. — Ég hefi
ekki lesi ðannað hlægilegra í blöð-
unum nýlega."
Svó er nú það, en. þau eru nú
stundum þessu lík rökin á fleiri
sviðum. Einu sinni réðust Rússar
á Finna í sjálfsvörn og hafa líka
leiðst út ‘í sitt af hverju í sjálfs-
vörn. En sleppum því.
Svo ætlar Korni að koma hérna
einni vísu á framfæri. Hún er
kveðin eftir síðustu Alþingiskosn-
ingar, þegar úrslitin urðu kunn, og
er svona:
Falsið hyllir hégomann,
hræsnin villir lýðinn,
auður hyllir ósómann,
andanum spilla stríðin.
Þetta finnst mér sannmæli.
Pétur lantlshornasirkill
Hjartans þakklæti til allra þeirra, fjær og nær,
sem glöddu mig með heimsóknum, gjöfurn og skeyt-
um á sjötugsafmæli mínu.
Guð blessi ykkur öll.
Ólöf Guömundsdóttir,
Ásmúla.

AUKIÐ KAUPMATT LAUMA
YÐAR MEÐ ÞVÍ AÐ VERZLA
VIÐ KAUPFELÖGIN
Samband ísl. samvinnufélaga
Auglýsið í TÍMANUM