Tíminn - 18.06.1948, Blaðsíða 5

TÍMINN, föstudaginn 18. júní 1M8.
133. blaff
Fösíud. 18. júní
ERLENT YFIRLIT:
Flokksþing repubiikana
Sennilo^í að þar verði ákveðiS, hvaða
maður vcrðíir forscíi Bandarikjaima
uæstu 4 árin.
Tryggasta ráðið
gegn fjárflóttanum
Deilur kaupmanna og sam-
vinnumanna hafa náð því
stigi að vera vörn kaup-
manna til að halda sömu hlut
deild og verið hefir í inn-
flutningnum. Þeir biðja um
opinberar aðgerðir og sér-
leyfi stjórnarvalda til að
halda sínu hlutfalli, hvort
sem viðskiptamennirnir óska
eða ekki.
Önnur hlið þessarar deilu
hefir oft ysj'ið rædd hér í
blaðinu. Það er réttur fó.lks-
ins til sjálfsákvörðunar, —
frelsi þess í viðskiptamálum.
En málið hefir líka aðra hlið,
þar sem er hagur þjóðfélags-
ins. Það getur munað nokkru
fyrir þjóðarheildina, hvor
hátturinn er hafður á inn-
flutningsmálun'um, án tillits
til þess, hvers neytendurnir
óska.
Haustið 1946 var skipuð
nefnd fjögurra hagfræðinga
að ráði allra þingflokkanna.
Þar átti hver þingflokkur
sinn trúnaðarmann við álits-
gjörð um fjármálaástand
þjóðarbúsins. Þessir hagfræð
ingar skiluðu einróma áliti,
sem ætla mætti því,að væri að
ýmsu leyti hafið yfir flokks-
deilur. Hagfræðinganefndin
hefir í áliti sínu sagt ýmis-
legt, sem hlýtur að hafa á-
hrif A það, hverrar þróunar
þjóðhollir menn óska í þess-
um efnum. Þar segir meðal
anna^g svo:
„Fjárflóttinn er eitt alvar-
legasta og erfiðasta vanda-
máliff, sem nú er á dagskrá.
Hann á vafalaust mikinn
þátt í því, aff gjaldeyrismál-
in eru nú, aðeins hálfu öðru
ári eftir lok stríðsins, kom
in í þaff óefni, sei^i raun ber
vitni“.
Þetta er fi'æðileg stað
reynd, sem allir vita um, að
fjárflóttinn, er lenti í tíð
íyrrvpfandi ríkisstjórnar, átti
mikinn þátt í því, hversu
fljótt gjaldeyrismálin komust
í óefni. Um samband þess við
innflutningsverzlunina, segja
hagfræðingarnir:
„Innflytjendur og aðrir,
sem hafa erlend viffskipta-
sambönd, hafa, þrátt fyrir
gjaldeyriseftirlitið, aðstöðu hvcrnig 675 fulltrúar á flokksþingi
Nœstkomandi mánudag hefst
flokksþing republikana í Banda-
ríkjunum, en þar verður ákveðið
forsetaefni flokksins í kosningun-
um í haust. Þeirrar ákvörðunar
þingsins ér beðið mcð mikilli eftir-
væntingu, því að eins og nú horfir,
þykir líklegast að sá maöur verði
næsti forseti Bandaríkjanna.
Á þinginu eiga sæti 1096 full-
trúar og þarf forsetaefni að fá
helming atkvæða eða a. m. k.
548 atkvæði ef það á að
ná löglegri útnefningu. Það er fá-
títt, að forsetaefni nái útnefningu
í fyrstu kosningu og stundum
hefir orðið að kjósa mörgum sinn-
um áður en fullnægjandi sam-
komulag hefir náðst um eitthvert
forsetaefnið. Almennt er búist við
því, að sú verði raunin nú.
Blaðamenn telja Vanden-
berg sigurvænlegastan.
Miklar umræður eru nú um það
í Bandaríkjunum, hver sé iíkleg-
astur til þess að hljóta útnefn-
ingu flokksþingsins, — og raunar
er líka mikið rætt um þetta í
öðrum löndum, því að það getur
einnig varðað þau miklu, hver
næsti forseti Bandaríkjanna verð-
ur.
Pyrir fáum dögum fór fram
atkvæðagreiðsla um það meðal að-
alritstjóra útbreiddustu blaða í öll-
um fylkjum Bandaríkjanna, hver
myndi verða kjörinn forsetaefni á
þingi republikana. Úrslitin urðu
þau, að Vandenberg fékk 417 at-
kvæði, Dewey 195 og Taft 45.
Þykir þetta nokkur vísbending um,
að Vandenberg sé líklegastur til
þess að hreppa hnossið, en þó
er kjör hans engan veginn talið
tryggt. Skoðanakönnun meðal fylg
ismanna republikana, sem fór fram
um líkt leyti, sýndi að Dewey
hafði mest fylgi eða 33%. Næstur
var Stassen með 26%. Vandenberg
fékk 13,% Mae Arthur 11% og
Taft 10%. Fyrir mánuði siðan var
Stassen hæstur með 37%, en Dewey
næstur með 24%. Stassen hefir
þannig cfcilað', en fylgi Dewey
aukist.
Þá fór nýlega fram skoðana-
könnun meðal landsstjóra þeirra,
sem fylgja republikönum að málum,
og hafði Dewey mest fylgi meðal
þeirra.
Dewey verffur efstur í
fyrstu umferðinni.
Vitneskja er fengin um það,
til aff koma fé undan í stór-
um stíl, og mun þaff aðal-
lega gert á tvennan hátt: 1)
Erlendum umboffslaunatekj-
um er ekki skilaff til bank-
anna. 2) Vörur frá útlöndum
og þjónusta þaffan er, eftir
samkomulagi við erlenda við-
skiptavini, fært á sölureik-
inga meff hærra verffi en rétt
er“.
Þegar að því kemur að
benda á úrræði við þessum ó-
fögnuði, segja hagfræðing-
arnir:
„Sökum eölis samvinnufé-
laganna og lagaákvæða
þeirra, sem um þau /;ilda,
republikana muntr greiða atkvæði í
fyrstu umferiíinn^, því að þeir
eru fyrirfram bundnir loforðum
um að fylgja ákveðnum mönnum.
Af þessum fulltrúum munu 148
kjósa Dewey, 99 Stassen, 81 Taft
og 41 Vandenberg en atkvæöi hinna
munu falla á forsetaefni úr heima-
fylkjum þeirra, sem ákveðiö var
að kjósa í fyrstu umferðinni, en
þó meira til málamyndar en af
alvöru, því að tilgangurinn með
þessu er aðallega að sýna, að
fylkið hafi frambærilegu forseta-
efni á að tefla. Við síðari um-
ferðina hafa þessir fulltrúar ó-
bundnar hendur.
Enn "'er óvíst um hvernig 420
fulltrúar muni greiða atkvæði í
fyrstu umferöinni. en þau þrjú
forsetaefnin, sem mest hafa látið
á sér bera, en þaö eru Dewey,
Stassen og Taft, eigna sér allir
suma þeirra, því að hver
þeirra um sig reiknar með
um 300 atkvæðum í fyrstu
umferðinni. Þeir, sem kunnugir eru,
telja líklegast, að útreikningur
Dewey sé næst því að vera réttur
og muni hann því hljóta flest
atkvæði í fyrstu umferöinni, en
Taft sennilega verða annar í röð-
inni. f annari umferðinni er bú-
ist við, aö Dewey fái um 360 atkv.,
Taft 250, en vafasamt sé. að Stass-
en bæti við sig. Gert er ráð fyrir,
að Dewey auki enn atkvæðatölu
sína í þriðju umferðinni, en takist
honum ekki að fá meirihluta þá,
sé hann úr leik, og þá komi
Vandenberg til sögunnar.
Seinustu þrjár vikurnar hafa
þeir Dewey og Stassen ferðast
fram og aftur til þess að reyna
að tryggja sé fylgi fulltrúa, sem
enn eru óákveönir, eða kjósa í
fyrstu umferðinni einhvern þann,
sem ekki kemur til greina síðar.
Á sama hátt vinna fylgismenn
Taft mjög kappsamlega að því að
treysta sér fylgi þessara manna,
en sjálfur hefir Taft verið bund-
inn við þingstörf.
Verffur Stassen
varaforsetaefni?
Vandenberg hefir alveg hald-
ið kyrru fyrir og ekki einu sinni
lýst yfir því, að hann sé forseta-
efni. Sigurvonir hans eru byggðar
á því að ekki verði samkomulag
um neinn hinna og enginn þeirra
fái tilskilið atkvæðamagn. Þykir
þá líklegast, að flokkurinn geti
sameinað sig um hann. M. a.
þykir ekki ósennilegt, að Stassen
veiti honum þá stuðning sinn og
fallist á að vera varaforsetaefni
á lista með honum. Er Stassen
sagður stefna að því í seinni tíð
að verða kjörinn varaforsetaefni,
þar sem hann telji sig orðinn
vonlítill um að verða kjörinn for-
setaefni. Dewey og Taft munu hins
vegar hafna honum sem varafor-
setaefni.
Athyglisvert er, að öll hin for-
setaefnin tala mjög vel um Vand-
enberg og reyna að vinna sér
hylli hans. Þannig hefir Dewey
DEWEY
látið í það skína, að hann myndi
gera Vandenberg að utanríkisráð-
herra sínum, ef hann yrði kjörinn
forseti.
Fylgi Trumans aff
vaxa aftur.
Vert er að geta þess, að seinustu
skoðanakannanir viröast leiða það
í ljós, að fylgi Trumans sé tekið
að aukast heldur aftur. Á síðastl.
hausti þótti liklegt, að Truman
myndi vinna í forsetakosningum,
ef þær færu fram þá, en síöan
hefir fylgi hans mjög dalað. Nú
virðist það heldur tekið að aukast
aftur og stafar það m. a. af ó-
ánægju yfir störfúm þingsins, en
republikanar eru þar í meirihluta.
Truman forseti íór nýlegá i ferða
lag til vesturstrandar Bandaríkj-
anna og hefir haldið ræður við
ýms tækifæri. Ræður hans hafa
ekki verið flokkspólitískar, nema
að litlu leyti, , því að ekki hefir
verið hér um yfirlýst pólitiskt ferða
lag að ræða, en hirisvegar hefir
forsetinn rætt ýms þau mál, sem
efst eru á baugi, og er því talið,
aö hann hafi raunveruléga mótað
(Framhald á 6. siðu)
Raddir nábúanna
í forustugrein Mbl. á mið-
vikudaginn er rætt um skrif
kommúnista í tilefni af sild-
arverðinu. Þar segir:
„Stjórn Sildarverksmiðja rík-
isins liefir tagt til að verð
bræðslusíldarinnar. yrði á koni-
andi vertíð 42 krónur fyrir mál-
ið. Hefir sjávarútvegsmálaráð-
herra staðfcst þá ákvörðun. Að
því hafa vcrið leidd gild rök
Tilboð til ÞjÓð-
viljans
Þjóðviljanum er illa við, aff
minnzt sé á það hér í blað-
inu, aff kommúnistar eigi
sinn stóra þátt í földu inn-
eignunum erlendis, þar sem
þær hafi að langsamlega
mestu leyti orðiff til meðan
þeir áttu ráðherra i ríkis-
stjórninni. Reynir Þjóffvilj-
inn að svara þessu meff ýms-
um vífilengjum og er ekki of-
mælt, aff honum farast þær
meira en óhönduglega.
Eitt af þessum svörum
Þjóffviljans er aff finna á for-
síffu hans 16. þ. m. og segir
þar m. a. á þessa leið:
„Til aff fela tvískinnung
Framsóknar veitist Tíminn I
gær að sósíalistum og segir
þá bera ábyrgff á fjárflóttan-
um, ijar sem hann hafi aff
nokkru leyti gerzt í tíff fyrr-
verandi stjórnar. Tíminn veit
þó fullvel, aff sósíalistar börff
ust í ræðu og riti, innan.
þings og stjórnar sem utan,
gegn verzlunaróreiffunni,
fjárflóttanum og gjaldeyris-
brufflinu. Hann veit fullvel,
aff ein veigamesta ástæða
stjórnarslitanna var einmitt
þetta mál“.
Hingaff til hafa menn ekki
vitaff annaff en aff þaff væri
ágreiningurinn um Keflavík-
ursamninginn, sem varff þess
valdandi, að ráðherrar komm
únista báðust lausnar úr rík-
isstjórninni. Þaff gáfu. þeir
líka sjálfir upp, þegar þeir
báffust lausnar. Og þaff var
sannarlega ekki aff heyra á
„herra“ Einari Olgeirssyni,
þegar hann ávarpaði „vitr-
asta stjórnmálamanninn á
íslandi“ í útvarpsuinræffun-
um fyrir kosningarnar 1946,
aff þaff væri neinn stórfelld-
ur ágreiningur milli þeirra í
þessum málum. „Herra“ Ein-
ar Olgeirsson taldi þá ekkert
nauðsynlegra en aff sú stjórn
arsamvinna héldi áfram, er
gert hafffi hinn stórfellda
f járflótta mögulegan. Þaff
var ekki fyrr cn eftir aff
Keflavíkursamningurinn kom
til sögunnar, er eitthvaff tók
að hrikta í þessu þokkalega
samstarfi. Þaff voru ímynd-
aðir hagsmunir Rússa, sem
iff lægri en annarra, ef gera
má ráð fyrir sömu hag-
kvæmni í rekstri. Ein þeirra
ráðstafana, er til greina
kæmi, væri því sú, aff auka
hlutd&ild neytendahreyfing-
arinnar í verzluninni“.
Þayr, sem hér er sagt, er í
fám orffum þetta: Kaupmenn
mun ekki þurfa aff óttast til-! hafa 4fijög misnotað aðstöðu
hneigingu til fjárflótta, skattjsína til að koma fjármunum
svika effa verðlagsbrota af, úr landi, og það myndi vera
þeirra hálfu, og þar eff þau mikil trygging gegn fjár-
endurgreiffa félögum ágéffa í flþjta, ef kaupfélögin fengju
hlutfalli viff vörukaup, ætti; meiri hlutdeild í innflutn-
raunverulegur dreifingar- j ingsverzluninni. Það er því,
kostnaffur þeirra aff geta ver- f samkvæmt áliti hagfræðing-
anna fjögurra, þýðingarmik-
ið gjg.ldeyrismál fyrir þjóð-
ina, að kaupfélögin hafi ríf-
lega lilytdeild i innflutnings-
verzluninni. Þetta atriði má
vissulega ekki gleymast.
Ráðstafanir eru nú hafnar
til þess að hafa upp á því
fé, sem ólöglega hefir verið
flutt úr landi seinustu árin.
Vafasamt er hinsvegar um
árangur þeirra. En jafnhliða
þeim þarf að gera ráðstafan
ir til að koma í veg fyrir fjár
flóttann framvegis. í þeim
efnum er efling samvinnu
verzlunar bezta úrræðið.
af formanni sjildarvlerksmiðj ,
anna að verksmiðjurnar geti Þjóðviljamenn SCttll á odd í
ckki greitt hærra verð en þetta, ! stjórnarsamstarfinu, en ekki
cf þær cigi að gcta staöið undir krafan um heilbrigðara og
rekstri sínum og það án þess j heiffarlegra stjórnarfar og
betra eftirlit meff atferli
heildsalanna.
Til þess hinsvegar aff taka
af allan efa um einlægni
kommúnista í þessum mál-
um, skal Tíminn gera Þjóff-
viljanum kostaboff: Hann
að tekið sé tillit til þess halla,
sem varð á rekstri þeirra á
s.I. vetri.
En fulltrúi kommúnista í vcrk
smiðjustjórninni, sá sem ekkert
varðaði um alþjóðarhag, segist
vilja hafa síldarverðið 10 krón-
um hærra á málið. Þjóðviljinn
liefir gert þá tillögu að sinni.
En þess þarf engan að undra.
Blöð kommúnista hafa undan-
farið blaðrað þvílíka cndemis-
vitleysu uni afurðasölu Iands-
manna. þar á meðal sölu á
síklarafurðum, að ckki einum
cinasta manni kcmur til liugar
að taka vaöal þeirra alvarlega.
í skrifum Þjóðviljans hcfir ver-
ið einn rauður þráður. Hann
er þessi:
„Meginlandsþjóðir“ (væntan-
lega Rússar) vilja kaupa lýsi
af íslendingum fyrir 130 ster-
lingspund tonnið. Þess vcgna er
óhætt að ákveöa síldarverðið
52 kr. málið.
Hver er sannleikurinn í þessu?
Hann er fyrir löngu yfir-
lýstur. Rússar hafa ekki feng-
izt til áð ráeðá” um Viðskipta-
, (Framhald á 6. síðu)
skal birta allar tillögur, sem
Brynjólfur og Áki lögffu fram
í ríkisstjórninni varffandi
þessi mál, og ennfremur all-
ar tillögur, sem Einar Ol-
geirsson lagði fram í Fjár-
hagsráði og Haukur Helga-
son lagði fram í viðskipta-
ráði, varffandi þessi máL
Birtingin er hinsvegár bund-
in því skilyrði, aff Þjóffviljinn.
útvegi tillögurnar, ásamt
réttum tilvitnunum í fund-
arbækur umræddra aðila.
Það skyldi nú ekki standa
á Þjóffviljanum að útvega
þessar tillögur og þaff af
þeirri einföldu ástæðu, aff
þær hafi aldrei veriff neinar?
Við bíðum og sjáum hvað
setur, en á meffan Þ;jóðvilj-
inn hefir ekki lagt þessi gögn
á borffið, ætti hann ekki að
(Framliald á 6! siðu.t j