Tíminn - 07.08.1948, Blaðsíða 5

172. blaff
TÍMINN, Iaugardaginn 7. ágúst 1948.
5

LuugMrd. 7. ágúst
Abyrgir menn
Ályktanir frá þingi AlþýSu
sambands Vestfjarða eru eitt
af því, sem sannar að innan
verkalýðssamtakanna er nú
að skapast skilningur og
vilji til að taka dýrtíðarmálin
föstum og ákveðnum tökum.
Þar var þessi ályktun gerð
einum rómi:
„Þingið leggur á þcið mikla
áherzlu, að öll verkalýðsfé-
lögin á Vestfjörðum og Al-
þýðusambancL Vestfjarða
krefjist þess einhuga af rik-
isvaldinu, að gerðar verði
öflugar ráðstafanir til lœkk-
aðrar dýrtíðar í landinu.
Haldi dýrtiðin hins vegar á-
fram að vaxa, felur þingið
vœntanlegri sambandsstjórn
að beita sér fyrir grunn-
kaupshœkkunum um allt
sambandssvœoið, þannig að
raunverulegur kawpmáttur
vinnulauna rýrni ekki frá
því, sem nú er.
Telur þingið þó síðar-
nefndu leiðina algera nauð-
vörn verkalýðssamtakanna,
þar sem allt bendir til þess,
að afleiðingar almennra
kawphcekkana gcetu orðið
þœr, að atvinnugrundvöllur-
inn — útgerð og fiskiðnað-
ur — brysti, svo að hœkkað
tímakawp leiddi ekki til
hœkkaðra árstekna verlca-
fólks.“
Þessi ályktun er athyglis-
verð. Að henni standa menn,
sem hafa fullan vilja á að
taka á dýrtíðarmálunum með
fullri ábyrgðartilfinningu. En
þeir eru líka ákveðnir í því,
að gæta réttar síns og hags-
muna og er það að vonum.
Bændur landsins skilja
þennan hugsunarhátt vel.
Þeir hafa jafnan verið fúsir
til samstarfs um að sporna
gegn dýrtíðinni, en þeir hafa
líka sýnt það, að þeir geta
barizt sameinaðir fyrir rétti
sínum, þó að þeir séu sein-
þreyttir til vandræða.
Þegar kaupgjaldsvísitala
er bundin, er það því ekki
nema eðlilegt, að launamenn
1 lægri flokkum leiti réttar
síns með grunnkaupshækk-
unum, ef ekki nást samtök
um að sporna gegn verðbólg-
unni en dýrtíðin heldur á-
fram að vaxa.
Það er í fullu samræmi við
stefnu bænda í þéssum mál-
um.
Það væri heldur engin
hjálp við þjóðfélagið, að
raska hlutfallihu milli þeirra,
sem yinna framleiðslustörf,
og annarra með þvi, að gera
hlut framleiðslustéttanna til-
tölulega rýrari.
Þingi Alþýðusambands
Vestfjarða var það ljóst, að
grunnka-upshækkun yrði þó
fullkomin nauðvörn, þar sem
hún gæti orðið til þess að at-
vinnugrundvöllurinn brysti,
svo að árstekjurnar yxu ekki.
Þetta vita nú allir hinir
greindari og gætnari verka-
menn. Og í samræmi viö
þetta marka þeir stefnu sína.
EiUENT YFIRLIT:
Asælni Rússa
tlu-Asíu
Li
ii.
Stjúrnarskiptin i Srait og Tyrklandi og'
síSustu stjónunálaaíburílirnir.
Stjórnarskipti í íran
og Xyrklandi.
Nýlega hafa verið gerðar breyt-
ingar á stjórnum írans og Tyrk-
lands. Stjórnarbreytingar þessar
voru afleiöingar af harðvítugum
átökum i innanlandsmálum þess-
ara landa. Þetta er taliö benda til
að Palestína sé ekki eina landið
austur þar, sem eigi eftir að koma
viö sögu alþjóðamála í náinni
framtíð.
íran og Tyrkland eru að ýmsu
leyti sitt með hvoru móti, en bæði
eiga þau sameiginlegt höfuðvanda-
mál, bæði í innan- og utanríkis-
málum. Það er, eins og áður er
sagt, meö hverjum hætti þeim
megi takast að standa gegn stöð-
ugri áleitni Rússa, án þess að glata
öllum möguleikum til bættrar af-
komu innanlands. Rússar hafa
sér að Rússum og létta á óánægju
þeirra.
Háreist áróðursalda.
Stjórnarkreppan í íran kom í
kjölfar nýrrar og kröftugrar áróð-
ursherferöar Rússa gegn stjórn
landsins. Þeir höfðu móðgast vegna
þess, að stjórn íran hafði tekið í
Bandaríkjunum 60 milljón dollara
lán til hergagnakaupa, en þar voru
innifaldar 135 hernaðarflugvélar.
Og ekki bætti það um, að ákveöið
var aö nefnd amerískra hernaöar-
sérfræðinga, sem dvalið höfðu i
landinu „til ráðleggingar aðeins,"
skyldi enn halda kyrru fyrir um
hríð.
Bandaríski hershöfðinginn Nor-
man Schwarzkcpf, sem hafði þreytt
lögregluliði landsins í nýtízkan her,
Betri aðstaða Tyrkja.
Tyrkir hafa auövitaö stórum
betri aðstöðu til að standa gegn
áleitni Rússa. Hervæöingaráform-
ið, sem runnið er frá Bandaríkjun-
um, er nú vel á veg komið, og þeg-
ar litiö er á hið fjöllótta landslag
virðist auösætt, aö tyrkneski her-
inn geti variö landið al'.lengi, jafn-
vel þó við ofurefli sé að etja.
íhaldsstjórn Recep Pekers féll í
vor og þá tók viö Hasan Saka,
frjálslyndur maður, meðlimur í
þjóöflokknum. í fyrsta lagi vildi
Af hverju skyldi
vera
dýrt?
Hvers vegna eru húsin
svona dýr? Önnur ástæffan er
mikil eftirspurn en mikil eft
irspurn stafar af miklum
fólksflutning'um í bæinn, en
þeir fólksflutningar stafa af
því, aff í Reykjavík hafa
menn átt kost á svo miklum
hann bæta sambúð Tyrkja og J tckjunl) miklum skemmtun-
Sovétríkjanna og í öðru lagi vildi j um og mikIum þægindum, aff
hann afnema hinar einræðis-! þaff hefir ekki þótt í sam-
kenndu aðferðir, sem fyrirrennari ræmi viff lífskjörin úti um
hans hafði innleitt í baráttunni land. En jafnframt því, sem
við andstæðinga stjórnarinnar í opinber vanræksla viff fram-
innanríkismálum. faramál héraffanna hefir
En seinni hluta júnimánaðar Þ.annig laðað og dregið fólk
x.. „ , „ I til Reykjavikur er vanrækt aff
varð stjorn Hasan Saka emmg að . * - . , , ,
girffa fynr svartan markað og
víkja, þar sem þingið neitaði að svívirðiIe8t 0kur viff húsasölu
styðja hana lengur. Hann hafði og húsaleigu
þó reynt að fylgja íram stefnu Þaff er engin von, að fólk-
hinnar gömlu
stjórnarandstöðu.
„lýðræðislegu"
Ásakanir í garð stjórnarinnar.
Hægri armur stjórnarflokksins
sakaði stjórnina um að hafa slak-
að svo á öllu aöhaldi í innanlands-
málum, að landinu stafaði stór
hætta af.
og Rússar töldu óvin sinn númer j inönii forseti Tyrklands fól þó
stöðugt haldið áfram að krefjast j eitt þar í landi, hefir nú veriö ■ Hasan Saka að mynda aftur stjórn.
landfræði'egra og efnahagslegra ■ kvaddur til annars starfa. En það f hinni nýju stjórn eru nokkrir
ítaka í þessum löndum, einkum þó hefir verið tilkynnt í Washington,
íran, eins og áður hefir verið lýst, að j stað hans komi „einn af beztu
enda er það veikara fyrir. yfirmönnum úr her Bandaríkj-
Nokkru eftir miðjan júní, féll unna'
stjórn Ibrahim Hakimi forsætis-
Hir.ti rússneski áróður sakaði
menn úr farmfaraarmi þjóðflokks-
ins, en e'innig nokkrir af fylgjend-
um hinnar gömlu íhaldsstjórnar
Recep Pekers.
Nejmeddin Sadak er utanríkis-
ráðherra, en hann er gamalkunn- syðrn íralr 0g Bandaríkin ekki j ráðherra áfram og þykir það benda
ur og reyndur stjórnmálamaður í j aðeins um að vera a3 byggja upp j til að engin breyting sé fyrirhug-
íran. íranska þingið, Majlis, sam- | berlnn sem árásarlið gegn Sovét- j uö á stefnunni í utanríkismálun-
þykkti vantraust á stjórnina. Það
voru aðeins 35, sem studdu st'jórn-
ina, af 105 þingfulltrúum.
Ungur forsætisráðherra.
Abdul Hussein Hajir myndaði
nýja stjórn. Hann er ungur og á-
kafur st.jórnmálaleiðtogi, var fjár-
mála- og síðar innanríkisráðherra
í stjórn Ahmed Ghavam Sultanelr.
Hajir er talinn dyggur fylgismaður
„hins sterka manns írans" og er
jafnvel búizt við að hann reyni að
leiða sinn gamla húsbónda, sem nú
er í útlegö, aftur fram á sjónijr-
svið stjórnmálanna.
Hajir hóf göngu sína í opinber-
um málum sem skrifstofumaöur
hjá sendisveit Sovétrikjanna í
Teheran. Það er og litið svo á, að
Hajir og Gravam-fiokkurinn séu
ekki jafn andstæðir rússneskum á-
hrifum í íran og Hakimi var, en
áróðursmenn Rússa kölluöu hann
„brezk-amerískt verkfæri."
Það er ekki komið í ljós enn
hvort þessi síðustu stjórnarskipti í
fran hafa átt að kaupa landinu
frið hjá Rússum. Ekki veröur ann-
að séð, en íran haldi áfram að
standa með hendur í vösum milli
hinna miklu stórvelda, geri sig
aðra stundina líklegt til að rétta
hendina möti hergagnakaupaláni
fi’á Ameríku, en hina stundina
virðist það í þann veginn að snúa
ríkjunum, heldur einnig um að! um. En hin nýja stjórn hefir í
kúga „lýðræðissinna" í noröurhér-
uðunum (Azerbaijan).
innanlandsmálum gripið til rót-
(Framhald á 7. síðu)
Raddir náhúanna
Þjóðviljinn þykist ætla að
„Herfræðileg landamæri.“
Rússar halda því fram, að
amerískir ráðgjafar franstjórnar
hafi stungið upp á því að mynda
„herfræðileg landamæri" í noröur- 8era yfirlit um árangur af
héruöum landsins. Þau héruð á
að víggirða til öryggis og fylgjend-
ur
arinnar í Azerbaijan hafa verið
fluttir þaðan og' þeim komið fyrir
,j. starfsemi andstöðuflokka
I sinna í forustugrein í gær.
f.yrrverandi kommúnistastjórn- Þetta er brot úr ^8« hans:
„Heildsalarnir og aðrir auð-
menn græddu meira en nokkur
í fangabúðum í sunnanverðu land-
inu.
Margir telja, áð hinn nýi for-
sætisráöherra muni reyna að draga
úr tortryggni Rússa og reyna að
sannfæra valdhafana í Moskvu
um, að stjórn h'ans ætli sér ekki
að stefna gegn Sovétríkjunupi,
þrátt fyrir hernaðarlega og tækni-
lega aðstoð Bandaríkjanna.
En innanlandsmálin höfðu einnig
stuðlað að falli Hakimi og stjórn-
ar hans. Hann hafði lagt algerlega
á hilluna umbótaáform fyrirrenn-
ara síns, Ghavam Sultaneh, og
innleiddi aftur áhrif stórjarðeig-
enda, sem hafa í raun og veru
stjórnað landinu um langt skeið.
Stefna hans í innanríkismálunr
varö því til þess að gefa stjórnar-
andstöðu kommúnista byrr í seglin.
iff uni sér viff framleiffslu úti
um land, þegar meira er liugs
aff um skemmtanaþörf Reyk
víkinga en atvinnuþörf Iiér-
affanna. Sbr. skemmtivegi
Reykjavíkurfólks og atvinnu
vegi sveitafólks og sjávar-
þorpa.
Reykvíkingar verffa að hafa
flugelda, rakettur og sprengj
ur á gamlárskvöld, en bænd-
ur fá ekki skurðsprengiefni.
Spéspeglar og leikföng
koma í Tívolí en margt nauff
synlegra liluta til bygginga
og atvinnulífs fæst ekki, svo
aff ekki sé nú fariff lengra.
Svo er vanrækt aff gera
ráffstafanir til aff sporna viff
okri og ókjarasamningum,
svo sem aðrar bjóffir hafa
gert. Hér má ekki nefna hús-
næðisskömmtun, stóríbúffar-
skatt effa ákveðið cftirlit raeff
samningum.
í öffru lagi er svo bygging-
arkostnaffurinn. Hánn er
miklu rneirí en þörf er á.
Þeir.sem eiga vélskólfur til aff
sem eiga vélskóílur til aff
grafa með fyrir húsum stór-
græöa á því. Þaff er líka vitan
legt, að bílstjórar, sem eiga
bíl í fastri vinnu, græða vel
á honum. Bílavinnan verður
þó sérstaklega dýr, ef bííl og
bílstjóri er á föstu kaupi og
ekki láíiö vinna nema öiiííiff
, brot af vinnutímanum, eins
Nú kemur í Ijó.s, aö það var
dýr verzlun, sem gerö var
fyrir verkalýösins hönd, þeg-
ar hann var meö kauphækk-
unum glapinn til að sætta sig
viö skefjalausa veröbólgu
meðan stórgróöamenn voru
aö koma afla sínum undan
út um bakdyrnar.
Þaö eru einmitt raddir eins
og þessar frá Alþýðubands-
þingi Vestfjarða, sem allir á-
byrgir menn eiga að hlusta
bar auðvitaff aff þakka harff-
vítusrl baráttu Sjálfstæðis-
flokksins fyrir frjálsri sam-
keppni og einkaframtaki.
Stríffinu er lokiff. Hiff þríeina
afturhald ræffur lögum og lof-
um í landinu.
Atvinnuleysiff stendur viff dyr
verkamannsins, eymdin viff dyr
bóndans, au'ffurinn liggur í
handraffa
dæmi vorii áffur til, þrátt fyrir
njeiri og vífftækari liöft og bönn og stundum mun hafa komiff
en um getur í sögunni, og þetta fyrir í opinberri þjónustu.
Verzlun meff byggingarvör-
ur viroist stundum geta veriff
særoilega arðvænleg, aff því
er bezt verffur sáð.
Ilvers vegna heíir ekki sam-
vinnubyggingarfélögunum
veriff fengin aðstaffa til aff
byggja í líkingu viö eftir-
spurn og vinna aff því meff
eigin tækjum?
Hvers vegna hafa þau ekki
heiidsalans. Aftur- fengiff innflutningsleyfi fyrir
haldiff segir aff kaupgcta al- j byggingarvörum sjálf, svo aff
mennings hafi orffiff svo mikil: tortryggni væri óþörf út af
v , . , „v - ,.* *<■ ! verfflaginu? Ekki virðast bygg
aff þjofffclagiff se allt aö fara . ”, ,
„ ... i mgarvoruverzlamr hafa svo
ur skorffum, flokkur hins frjalsa ;
framtaks verffi aff keyra allt í
viffjar hafta og banna til aff
bjarga þjófffélaginu."
Blaöinu láist alveg að geta
mikiff aff missa, eftir því, sem
i þeir lýsa verzluninni.
Og hvers vegna eru ekki
íbúðarhús almennings teikn-
uff fyrir skaplegt verð? Því
. . ... cia - .. < , , í hefir sú starfsemi ekki veriff
um hlutdeild Sosialistaflokks , . .
, , . . ,i tengd viff opmbera teikm-
ins i þvi, aö leggja auðmn i j stofu> bar sem menn hafa
eftir. Og ríkisstjórnih á aö handraöa heildsalans. Það hofieg iaun en taka ekki
hafa forustu fyrir þeim, sem' getur ekki neitt um óánægju
þannig hugsa. Hún á aö og ágreining Sósíalista í sam-
safna þeim öllum saman Und- ; starfi fýrrverandi stjórnar,
ir merki sitt og finna meö vegna þess hvaö íslenzkt auö
þeim heppilegustu lausn mál
anna. Þaö er vilji og stefna
mörg þúsund krónur aukreit
ís fyrir viijnu sina einn sólar
hring?
Þannig má lengi spyrja.
vald græddi. Allt var þaö til! Spurningarnar eru margar
' en eiít er svariff.
fyrirmyndar, þangaö til samn
þessa fólks, sem á að fá aö ingurinn um Keflavík kom og
njótá sín og ráö’a, því að hér flokkurinn taldi að hann
eru ábyrgir menn, sem hugsa gengi gegn hagsmunum
um almanna hag. 1 Rússa.
Gróffamennirnir vildu ekki
missa affstöffu sína. —
Það var sök sér þó aff sam-
in væru lög um ríkisstyrk og
(Framhald á 6. síðu).