Tíminn - 04.01.1949, Qupperneq 3

1. blað
TÍMINN, þriðjudaginn 4. janúar 1949.
I: u
♦♦ í?
« / ”
ingajDættir 1

::
Minningarorð: Guðmundur Einarsson,
þvotíá í Álftafirði
Árið 1860 fæddist hjónun-
um í Stekkjarhjáleigu í Geit-
hellahreppi í Suður-Múla-
sýslu sonur. Áður höfðu þau
eignazt marga syni, en aðeins
einn lifði, annar en þessi ný-
fæddi. Tvo drengi höfðu þau
látið heita nafninu Guð-
mundur, en báðir dóu þeir
ungir. Þessi nýfæddi drengur
var einnig skírður Guðmund-
ur, í þeirri trú, að honum
yrði langra lífdaga auðið. Það
fór líka svo, því að Guðmund
ur varð áttatíu og átta og
hálfs árs gamall. Hann and-
aðist hinn 26. september síð-
astliðinn að heimili fóstur-
sonar síns, Guðmundar Eyj-
ólfssonar bónda að 'Þvottá í
Álftafirði.
Foreldrar Guðmundar Ein-
arssonar voru Ragnheiður,
dóttir Guðmundar á Star-
mýri, Hjörleifssonar hins
sterka. Sú ætt er all f j ölmenn
austanlands og rakin til
ýmsra merkra manna, svo
sem Einars prests Sigurðs-
sonar í Heydölum og Jóns
biskups Arasonar. Faðir Guð-
mundar var Einar Magnús-
son, ættaður úr Hornafirði.
Sú ætt er mér lítið kunn, en
móðir hans hét Ragnheiður
og var tvígift. Hún átti átján
börn, níu með hvorum manni.
Margt af þeim börnum flutt-
ist austur í Múlasýslu og
staðfestist þarf ög talið hið
merkasta fólk.
Foreldrar Guðmundar Ein-
arssonar eignuðust fimmtán
börn; mörg þeirra dóu í æsku,
en önnur uppkomin. Son
misstu þau tuttugu og fjögra
ára gamlan og dóttur tvítuga
um sama leyti.
Árið 1869 missti Ragnheið-
ur mann sinn. Hann var að
sækja matföng í heimiliö að
vorlagi og kom með bagga á
bakinu. Börnin sáu hvar
hann kom, en tíminn leið og
hann kom ekki heim. Ragn-
heiður gekk þá út að gá til
hans. Sá hún þá hvar hann
sat á bakkabroti og hvíldist
upp að bagganum. Þar sat
hann örendur, er hún kom
að.
Ragnheiður stóð nú ein
uppi með fjögur börn sín
ung, það elzta á tíunda ári og
hið yngsta á þriðja ári. Efni
voru engin, þau höfðu ætíð
verið fátæk, enda átt fyrir
mörgum börnum að sjá, og
er dauða Einars bar að, var
fellisveturinn mikli 1867 ný-
afstaðinn, en þá misstu þau
flest sitt fé eins og fleiri, og
lifði heimilið eftir það mest
á því, sem Einar aflaði úr sjó.
Það kom sér nú vel, að
Ragnheiður var dugmikil og
kjarkurinn óbiiandi. Heimil-
inu hélt hún uppi í tvö ár eft-
ir lát manns sins, en að þeim
tíma liðnum leystist heimilið
upp og fór Ragnheiður þá í
vinnumennsku og hafði
yngsta barnið með sér; hin
fóru til vandalausra.
Það varð hlutskipti Guð-
mundar, að hann lenti að Bú-
landsnesi til Björns hrepp-
stjóra Gíslasonar og konu
lians, Þórunnar Eiríksdóttur.
Þá var hann á ellefta ári, er
hann kom þangað. Þau góðu
Annie Þórðar-
son látin
Það var fyrir rúmum fjór-
tán árum, haustiö 1934, sem
ég hitti frú Annie Cl. Þórðar
son fyrst. Hún var þá nýgift
á leið til íslands, drauma-
lands síns, með manni sínum
Þorleifi Þórðarsyni.
Starfsmannahald ríkisins
Eftir Kmit Þorsteinsson fi*á ílfsstö^um
hjón reyndust honum svo
vel, að hann minntist þeirra
æ síðan sem annars foreldris.
Á Búlandsnesi var hann
fram yfir fermingaraldur, en
þaðan fór hann í Papey og
var þar í eitt ár. Það ár taldi
hann eitt með þeim erfiðustu,
sem hann hefði lifað, ekki
sízt vegna kveljandi óyndis.
Fólkið var honum gott, en
það dugði ekki. Á útmánuðum
þetta ár veiktist hann skyndi
lega og mun það hafa stafað
af ofkælingu; blés hann svo
upp um holið, að rista varð
af honum fötin. Þá var talið
allra meina bót að taka mönn
um blóð, en það dugði ekki,
því Guðmundur missti ráð og
rænu og lá lengi, svo að tví-
sýnt var um líf hans. Að þrem
vikmn liðnum hafði hann þó
náð sér svo, að hann gat;
klæðzt á ný, en var þá mjög
máttfarinn og horaður. Þá
var komin krossmessa á vori
og vinnuhjúaskildagi á Aust-
urlandi. Guðmundur vildi þá
fara úr vistinni í Papey, því
alltaf hafði hann þráð að
komast aftur í land. Hjónin
í Papey vildu aftur á móti að
hann yrði þar áfram, á með-
an hann væri aö jafna sig
eftir veikindin, en þó fór svo,
að Guðmundur fór aftur að
Búlandsnesi og var þar og á
Hálsi næstu ár.
Árið 1879 íór hann til Stef-
áns móðurbróður síns að
Starmýri í Álftafirði og var
þar í vinnumennsku næstu ár
og á ýmsum fleiri stöðum í
Álftafirði.
Árið 1884 kvæntist hann
Kristínu Jónsdóttur; móðir
hennar var Þórunn Sigurðar-
dóttir, Brynjólfssonar hrepp-
stjóra að Múla, en faðir
Kristínar var Jón Jóhannes-
son, ættaður úr Mývatns-
sveit. Þau hófu búskap að
Markúsarseli árið 1889 með
lítil efni og við erfiðar að-
stæður á margan hátt. Á
þeim árum ríkti hin mesta
einokun í verzlun, og illt ár-
ferði um langan tíma, enda
varð mörgum frumbýlingn-
um erfiður róðurinn til sjálfs
bj argar.
Eftir eins árs búskap í
Markúsarseli fór hann aftur
í vinnumennsku og þá til séra
Jóns Finnssonar að Hofi og
þar var hann næstu fjögur
ár. Árið 1904 byrjaði hann bú
skap á ný, þá að Kambsseli
í sömu sveit, og bjó þar og á
fleiri stöðum fram til 1917,
er hann fluttist með fóstur-
syni sínum Guðmundi Eyj-
ólfssyni að Starmýri; hjá hon
um og konu hans, Þórunni,
dvaldist hann í mörg ár og
síöar að Þvottá, og þar and-
aðist hann.
Snemma ásótti hann sjón-
depra, og alblindur var hann
í aldarfjórðung. Það var
þungt áfall fyrir mann með
hans skapgerð og gott vinnu-
þrek, þótt hann væri þá far-
inn að láta á sjá. En sjónleys
inu tók hann með hinni
mestu þolinmæði, svo undra-
vert mátti heita, því hann
var maður fullur ákafa og á-
huga til umbóta og starfa, og
'Framhald & 6. siðu)
Við stóðum þrjú við öldu-
stokkinn á Brúarfossi, er létti
lega klauf lágar öldur Atlants
hafsins og stefndi til íslands
stranda. Það var bjartur og f
fagur haustdagur. Við horfð- i
um til norðurs til þess að -
reyna að eygjaíslandsfjöll.Jú, |
okkur tókst það, þarna glamp ,
aði á hvítan koll Eyjafjalla- !
jökuls. Við bentum hinni
ungu frú á þessa fögru sjón-J
Augu hennar Skær og tindr- j
andi, leiftruðu af gleði og á- .
huga um leið og hún hrópaði: j
„ísland hlýtur að vera dásam
legt ævintýraland, en hvað
ég hlakka til þess að koma
þangað". i
Annie varð heldur ekki fyr
ir vonbrigðum. Hér undi hún
sér vel. Eignaðist ánægjulegt
heimili, tvö indæl börn, og
marga ágæta vini. Hún til-
einkaði sér íslenzkt mál á-
gætlega, tók þátt í félags-
starfi og söngstarfsemi hér
í bænum. bæði í kórum og
sem einsöngvari. Hún hafði
skæra hljómfagra rödd, er
hún beitti. af kunnáttu og
smekkvísi, og var hún hvers
manns hugljúfi.
Frú Annie var af austur-
rísku bergi brotin, fædd og
uppalin í smábæ nærri Wien.
Hún var fædd 27 júlí 1911.
Gekk í skóla í fæöingarbæ sín
um og síðar í Wien og í París.
Hún giftist eftirlifandi manni
sínum Þorleifi Þórðarsyni
forstj. Ferðaskrifstof unnar
haustið 1934. Þau eignuöust
tvö börn Örn, sem nú er 11
ára og Ros-Marie 7 ára. Frú
Annie kenndi þýzku í nokkra
vetur við Samvinnuskólann
og Kvennaskólann og auk
þess frönsku í einkatimum.
Þótt frú Annie væri orðin á-
gætur íslendingur, þætti
værit um ísland og kynni
hér ágætlega við sig, var hún
tryggur vinur ættlands síns
og þjóðar, hugsaði oft heim
til sinna fögru æskustöðva,
skyldmenna og vina og tók
sér sárt örlög og hörmungar
þjóðar sinnar, er hún hefir
orðið að þola á undangengn-
um árum.
Við hittumst að jafnaði á
jólunum. Hin síðustu jól voru
þau fyrstu um langt árabil
sem okkur auðnaðist ekki að
hittast'. Annie lá þá helsjúk
á heimili sínu og lézt fjórða
i jólum. Okkur vini hennar
grunaði ekki að veikindin
væru svona1 alvarleg og kom
lát hennar því á óvart. Sökn-
Ein af mörgum misfellum í
stjórnarfari okkar eru hin sí-
hækkandi útgjöld hins opin-
bera til embætta og skrif-
stofuhalds.
í fjárlagafrumvárpi-því-fyr
ir næsta ár, sem liggur-nú
fyrir Alþingi, eru rekstrarút-
gj öld rikisins & nae'sta várf á-
ætluð um 20 millj. kr. Jiærri
en á fjárlögum yfirstandandi
árs. Þó er í þessu-sama fjár-
lagafrumvarpi lagt * til, að
lækkað verði tillag ríkisins til
ýmsra framkváemda,“svo;sem
t. d. þjóðvega, og efnni'glið
greiðslur ríkisins vegna dýr-
tíðarráðstafana lækki um,_16„
millj. kr.
Það, að fjármálaráðherra
telur, að_ rekstrarútgjöldin
þurfi að hækka um ea« 20
millj. þrátt fyrir úrrigfetnar
lækkunartillögur á ýmsum
liðum, sýnir, að embætta,- og
skrifstofukostnaður fer sí-
hækkandi og að enn er hald-.-
ið áfram á sömu braut. .....
Hið gífurlega skrifstofu-
bákn og hin-n mikli embættis-
mannahópur ríkisins er að
verða sú byrði á skattþegnum
þjóðarinnar, og sá kostnaðar-
liður á þjóðarbúskaþnum,
sem vart verður með góðu
móti risið undir öllu lengur
en orðið er.
Og sú spurning hlýtur að
vakna hjá hverjum hugsandi
manni, hvort þjóð, sem svo er
fámenn, að hún telur aðeins
á annað hundrað þúsund
manns, þurfi virkilega slíkan
fjölda af fjölmennum nefnd-
um, skrifstofum og embætt-
um til að fara með stjórn
síns þjóðfélagsbúskapar.
Sé það rétt, sem opinber-
lega hefir verið haldið fram,
að 112 nefndir fari með stjórn
þjóðmála okkar, verður eigi
komist hjá að álykta, aö lítt
sé þar í hóf stillt um starfs-
lið hins opinbera, því varla
sýnist það líklegt, að sérstaka
nefnd þurfi til að stjórna
hverju þúsundi manna i þjóð
félaginu. Tæplega mun held-
ur nokkur treysta sér til að
halda því fram, að sú sé hin
raunverulega ástæða til emb-
ættafjölda ríkisins, heldur
muni ásælni ýmsra gæðinga
stjórnmálaflokkanna í laun-
uð störf og bitlinga og veik-
leiki ríkisstjórnarinnar á
hverjum tíma til að starida
gegn slíkri ásælni, vera höf-
uðorsökin.
En þá kröfu verður þjóðin
að gera til valdhafa sinna, að
þeir láti hagsmuni hennar í
því efni sem öðrum sitja í
fyrirrúmi fyrir flokkshags-
munum, eða bitlingaþörf
pólitískra stuðningsmanna.
Við hverjar kosningar til Al-
þingis eru flokkarnir jafnan
fúsír á að gefa „háttvirtum
kjósendum“ loforð úm sparn-
að í ríkisrekstri, fækkun
embætta og lækkandi skatta.
Því miður sýnir reynslan, að
þessi loíorð hafa farið í gagn
stæða átt við það, sem heit-
ið hefir verið. Skattabyrðar
þegnanna aukast ár frá ári,
svo að heita má, að kröfur
hins opinbera í þeim efnum
á hendur borgurunum stáppi
nærri fjárnámi.
Og fjárlög ríkisins sýna, að
mikill hluti þeirra fjármuna,
sem ríkið krefur þegnana um,
fer til að standa straum af
starfsmannabákni, sem.. . í
engu hlutfalli stendur við
fjölmenni þjóðarinnar. '
Hér verður að láta staðar
numið. Allir skattþegnar rík-
isins hljóta og verða að sætta
sig við það, að greiða eftir
efnum og ástæðum skatta og
gjöld til hins opinbera, til
styrktar athafna- og menn-
ingarlífi í þjóðfélaginu. En
hitt er ekki sanngjarnt né
eðlilegt, að menn sætti sig við
það, að af hálfu ríkisvaldsins.
séu lagðar á þungar skatta-
byrðar til að halda uppi ó-
hóflegu og meira og minmy
óþörfu skrifstofu- og emb-
ættabákni.
Og því sízt geta skattgreið-
endur þjóðfélagsins sætt sjg-
við það, að á erfiðleikatím-
um, þegar draga verður úr
fjárframlögum hins opinbera.
til brýnna nauðsynjamála,
enn haldið áfram að auka og
hækka embættis- og skrif-
stofukostnað ríkisins. ■ >o
Ef vel á að vera, ætti það
að verða eitt af aðalmáTúfftf
núverandi ríkisstjórnar og
Alþingis að vinna svo ósleiti-
lega sem hægt er að því, að
færa saman og fækka hínuftT
opinberu erribættum og skríf-
stofum. Það er áreiðanlegtL
að sé góður vilji fyrir hen(|i‘£
þeim efnum, er á þann bi|i%
hægt að lækka rekstrarút^j.
gjöld ríkisins um svo stórár
upphæðir, að verulegu mun-
ar í þjóðarbúskapnum.
Auk þess á jafnframt'ri#*
láta fylgja fjárlagafrumvarpi
í hvert sinn starfsmannaskrú,
yfir alla, er launuð störf Ixala,-
hjá ríkissjóði. Sú venja var.
jafnan höfð í fjármálaráð-
herratíð Eysteins Jónssonar,*
en hefir því miður verið lögð’
niður.
Það er réttlætiskrafa bcfrgy"
aranna tí! valdhafa sinria ög
forráðamanna, að eigi sé
meiru fé varið til starfs-
mannahalds hins opinbera en
þörf þjóðfélagsins krefur, og
að þjóðinni gefist kostur á
að sjá og vita sem gerzt um
bað, hvað og hvernig fyrir
það fé er unnið.
uður okkar eftir þessa lífs-
(glöðu, gáfuðu og góðu konu
( er því sár. Sárastur er þó sökn
(uður manns hennar, er bar
hana á höndum sér og mat
! hana svo mikils, og litlu barn
. anna þeirra, sem nú hafa
misst yndislega og ástríka
móður.
Bý únglinga
undir skóla
Tómas Tryggvason
Grettisgötu 6.
Bergur Jónsson
Málaflutningsskrifstofa
Laugaveg 65, sími 5833.
Heima: Hafnarfirði, sími 9234

Gl. R.
HeiIsuverndarstöSin
Bólusetning gegn barnaveiki held
ur áfram og er fóik minnt á að
láta endurbólusetja börn sín. Pönt-
unum veitt mótttaka aðeins á
þriðjudögum frá kl. 10—12 í sima
2781. „ _ _^j