Tíminn - 19.01.1949, Blaðsíða 5

13. blað
TÍMINN, miðvikudaginn 19. janúar 1949.

Mi&vikutl. 19. jan.
Dreifing valdsins og
fjármagnsins
Það er nauðsyn hverri þj óð,
ERLENT YFIRLIT:
Farouk Egiptalandskonungur
Iiafaima jgetinr verið fallvalt.
Hann Iiefir fengiSS að reyna, að liylii vald-
I seinustu viku hófust á eynni
llhodos umræður um vopnahlés-
samninga-milli ísraelsmanna og
Egipta. Takist þeir samningar,
binda þeir sennilega endalok á
að stj órna málum sínum svo,1 styrjöldina í Palestínu og tryggja
og frekr.st var kostur á. Hann naut
jöfnum höndum tilsagnar ara-
bíslcra og enskra kennara, sem
áttu að kenna honum að verða að
góðum og gegnum konungi. Paðir
hans var samt ekki laus við á-
áð fjármagnið haldist í at- j jafnframt til fullnustu stofnun ísra hyggjur og eitt sinn var haft eftir
Vinnurekstri. Það eru alvar- elsríkis. Raunverulega hafa ísra-jhonum um Farouk: Það þarf oft
leg mistök í Stjórn íslenzkra j elsmenn þegar unnið sigur í styrj-j að skipta um taum og svipu áður
mála, að f j ármagnið hefir , öldinni. Þeir hafa gersigrað Sýr- j en búið er að gera góðan hest úr
verið látið ávaxtast betur í
öðru en framleiðsluatvinnu,
sem þó er og verður að vera
lendinga og Líbanonsmenn og að- : þessum fola.
eins friðarsamningar geta forðað
Egiptum frá fullum ósigri. Trans-
undirstaða allrar afkomu Og jordaníumenn eru þeir einu, sem
velmegunar í landinu.
Þetta hefir haft óheppileg
áhrif á tvennan hátt. Annaö
er það, að framleiðslan hefir
lent í vandræðum og atvinnu
legt öryggi fólksins kemst í
óvissu. Jafnframt hefir mynd
ast alvarlegt jafnvægisleysi
milli staða og héraða inn-
byrðis.
Þáð er ýmiskonar verzlun
og jafnvel brask, sem mest
hefir gefið í aðra höud. Það
hefir verið miklu arðvænlegra
að byggja hús í Reykjavík til
að okra á þeim við sölu og
leigu heldur en að gera út
bát, reka frystihús eða búa
búi sínu úti á landi. Hliðstæð
dæmi við húsabraskið má
nefna af mörgum sviðum við
skiptalífsins. Og þar liggur
höfuðsyndin í stjórn þjóðmál
ánna.
Það er lögmál, að fjármagn
ið leitar þangað, sem það á-
vaxtar sig bezt. Hinsvegar
getur það lögmál valdið þró-
un, sem stefnir þjóðfélaginu
öllu að hruni. Þannig er hér.
Grundvöllurinn hlýtur að
bresta fyrr eða síðar og öll
byggingin að hrynja í rúst, ef
haldið er svo fram, sem stefnt
hefir verið.
íslendingar munu flestir
viðurkenna að þeim ber að
byggja og nytja land sitt.
Flestir munu þeir líka trúa
því, að landið geti veitt þeim
góð lífskjör, ef rétt sé í hag-
inn búið. En þá má heldur
ekki láta fjármagnið sogast
frá framleiöslustörfunum í
verzlun og brask i Reykjavík.
Þjóðin lifir ekki á því fjár-
magni, sem auðmenn Reylcja-
víkur binda í skrautlegum
íbúðarhúsum í borg sinni,
svo að ekki sé talaö um það
fé, sem hverfur með öllu.
Sagan á ýms dæmi um þjóðir,
hafa haldið hlut sínum, enda hafa
ekki verið bardagar milli þeirra og
ísraelsmanna um alllangt skeið og
sennilega tefur ekki annað sam-
Vinsældir Farouks eftir
valdatökuna.
Þegar Farouk var 14 ára gamall,
var hann sendur til Bretlands til
framhaldsmenntunar. Hann lagði
þar sérstaka stund á íþróttir og
komulag þeirra en það, að Trans- J gerðist skáti og naut mikilla vin-
jordaníumenn hafa ekki viljað sælda í skátahreyfingunni. Hann
semja á undan hinum Arabaríkj- var fríður og vel vaxinn unglingur
unum. Einkum hafa Egiptar haft! og vel að sér um flestar iþróttir
og þótti hvarvetna hirm bezti gest-
ur. Brezku blöðin hældu honum
Lækkun rekstrar-
útgjalda ríkisins
Alþingi kemur saman til
framhaldsfundar á föstudag-
inn kemur. Aðalverkefni þess
að sinni er að ganga frá f jár-
lögum fyrir árið 1949.
í því formi, sem fjárlaga-
frv. er eftir þær breytingar,er
dýrtíðarlögin hafa gert á
því, mun vera á því verulegur
greiðsluhalli. Þó er gert ráð
fyrir miklu minni framlögum
til verklegra framkvæmda en
að undanförnu. Óeðlilegt get
ur það ekki talist, þótt eitt-
hvað sé dregið úr verklegum
framkvæmdum ríkisins, þar
sem viðurkennt er, að þær
hafi verið svo miklar á undan
förnum árum, að erfiðléikar
konunginum að útlit hans hefir hafi hlotist af fyrir atvinnu-
breyst. Hann, sem áður var flestum vegi landsmanna. Hinsvegar
spengilegri og betur vaxinn, er nú er þannig ástatt um sumar
orðinn allra manna feitastur. Egipt hinna opinberu fram-
ar telja, að það eigi iíka sína sögu. kvæmda, að þar má ekki
neinn verulegur samdráttur
FAKOIIK
stór orð um það, að Arabar myndu
aldrei semja við Ísraels,ríki, og
hafa samningar alallega tafist' mjög og spáðu góðu fyrir konung-
vegna þeirrar afstöðu þeirra.
Þung spor fyrir Egipta.
Ósigrar Egipta fyrir ísraelsmönn
um hafa nú neytt þá til þess að
ganga fyrstir Arabaþjóðanna að
samningaborðinu og fallist þeir á
friðarsamriinga, munu þeir vart
stranda á hinum Arabaríkjunum.
Fyrir Egipta hafa það verið þung
spor að þurfa að verða fyrstir af
Aröbum til þess að hefja samn-
inga við ísrael. Egiptar hafa viljað
látá líta á sig sem forustuþjóðina
meðal Araba og tóku því forust-
una í baráttunni gegn skiptingu
Palestínu og stofnun Ísraelsríkis.
Einkúm hefir þetta þó orðið mikill
hnekkir fýrir Farouk Egiptalands-
konung, sem manna mest hefir ýtt
undir stórveldisdrauma þjóðar sinn
ar og látið hefir sig dreyma stóra
drauma um endurreisn hins forna
kalífadæmis undir forustu Egipta
og um sig sjálfan sem hinn fyrsta
kalífa. Ósigrarnir fyrir Ísraelsríki
hafa kollvarpað þessum draumum
og nú er ekki um annað að ræða
en að réýna að sleppa svo frá
samningunum við Ísraelsríki, að ó-
sigur. Egipta verði ekki alltof aug-
ljós. Þar sem Farouk konungur
mun því láta þessa samninga mjög
til sín taka, þykir rétt aö minnast
hans nol^kru nánar hér.
Uppeldi Farouks.
Farouk Egiptalandskonungur
verður 29 ára gamall í næsta mán-
uði og hefir þá verið konungur í
nær 13 ár. Faðir hans, Fuad Egipta
landskonungur, lét sér mjög um-'
sem vörðu of miklu af auði: pugað um uppeldi hans, því að
sínum á s vipaðan hátt, svo jiami 51 þær vonir j brjósti, að
að alþýðunnar beið hungur Og I Synínum myndi heppnast að láta
hai ðiétti eftir hina mestu' óskadrauminn um endurreisn ara-
gróðatíma þjóðfélagsins. Það 1
ættu að vera víti varnaðar.
Reykvísk alþýða lifir ekki
á þeim bátsverðum, sem flutt
eru utan af landinu og lögð
í munað og íburð í höfuðborg
inni. En hverju bátsverði og
jarðarverði, sem til Reykja-
víkur er flutt, fylgir fólk, og
þaö fólk þarf framtíðarat-
atvinnu. Bátar og bújarðir
skapa framtíðaratvinnu
skrauthýsi og eyðsla ekki.
bíska kalifadæmisins rætast. Ég
dey, sagði Fuad í banalegunni, en
hugsjónin, sem fellst í endurreisn
kalífadæmisins, mun aldrei deyja.
í samræmi við þessar fyrirætlanir
var uppeldi Farouks vandað eins
dómi hans.
Englandsdvöl Farouks varð
styttri en til var ætlast, því að
faðir hans dó, er hann var tæpra
16 ára og varð Farouk þá að halda
heim og taka við konungdóminum.
Hann var þá og fyrstu árin á -eftir
óhemjuvinsæil meðal þjóðar sinn-
ar, enda eru Egiptar konunghollir.
Hann var glæsilegur í sjón. virðu
legur en alþýðlegur í framgöngu,
góður ræðumaður og hélt fast fram
öllum réttarkröfum þjóðar sinnar,
einkum þó í skiptum hennar við
Englendinga. Egiptar trúðu því þá,
að með tilkomu hans myndi hefjast
nýr frægðartimi í sögu þeirra.
Það dró ekki úr vinsældum Far-
auks, er hann giftist einni fegurstu
og ættgöfugustu stúlku landsins,
sem vann sér fljótt mikla hylli í
drottningarstöðunni.
Breytt viðhorf Egipta
til Farouks.
Þeir, sem nú kynna sér ástandið
í Egiptalandi og senda fréttir það-
an, segja viðhorfið til konungs-
ins gerbreytt. Baráttan gegn Bret-
um hefir ekki fært honum ávinn-
ing, því' að styrjöldin sannaði
Egiptum, að þeir þurftu enn á sam
vinnu við Breta að halda. Hins-
vegar telja ýmsir, að andstaðan
gegn Bretum hafi spillt fyrir þeirri
lausn Sudanmálanna, er Egipta
hefir lengi dreymt um. en það er
sameining Sudans og Egiptalands.
Þá bætast nú við ófarirnar
fyrir Ísraelsríki. Um allt þetta
er Farouk konungi og ráð-
herrum hans kennt og þeir taldir
hafa gengið lengra en fært var
og þannig komið málum Egipta í
óefni. LoI.3 hefir það gerst, að
Farouk hefir skilið við drottningu
sína. Það samrýmist að vísu ara-
bískum reglum, en Egiptar telja
þetta merki um breytta lífshætti
konungsins, er stundaði orð-
ið skemmtanir meira en góðu hófi
gegnir. Enn hefir það spillt fyrir
Hylli valdhafanna fallvölt.
Vaxandi andúð gegn stjórn Far-
ouks hefir komið fram á áberandi
hátt að undanförnu. Fyrir skömmu
var lögreglustjórinn í Kairo myrt-
ur og nokkru síðar forsætisráð-
herrann. Minniháttar uppþot eru
orðin alltíð.
Þótt Farouk konungur sé enn
ungur maður hefir hann þannig
reynt það, að hylli valdhafanna
getur verið skjótum og miklum
breytingum undirorpin og það
getur stundum hefnt sín illilega að
spenna bogann meira en góðu
hófi gegnir. Framtíð hans og
Egiptalands getur mjög oltið á því,
hvaða ályktanir haun dregur af
fenginni reynslu og hvort honum
tekst að fylgja því ráði föður síns
að halda á taumi og svipu eftir
því, sem bezt hentar hverju sinni.
Við slíku þarf þegar í stað
að gerá ráðstafanir. Það þarf
að dreifa fjármagninu út í
en j héruðin. Og í samræmi við
|það, og til tryggingar þeirri
Þess vegna eru fólksflutning þróun, sem þjóðinni er lífs-
arnir og fjárflutningurinn jjnauðsyn, þarf líka að dreifa
til Reykjavikur að grafa valdinu milli héraðanna, svo
grunninn undan atvinnulífi ] að jafnvægi skapist og hald-
og framtíð þjóðarinnar, og ist.
fyrst og fremst Reykvíkinga Þetta tvennt, sem hér er
sjálfra, þegar fram í sækir, nefnt, er meðal höfuðverk-
þar sem hér verður miklu1 efna íslenzkra stj órnmála á
fleira fólk en afkomuskilyrði komandi árum. Verði þessum
bæjarins geta tekið á móti. iverkefnum ekki sinnt í tíma,
er ekki aðeins voði fyrir dyr-
um, heldur litlar likur til þess,
að þjóðin fái þá haldið fjár-
hagslegu sjálfstæði, en tapist
það verður hið stjórnarfars-
lega sjálfstæði ekki til, nema
á pappirnum. Af þessum á-
stæðum m. a. er illt til þess
að vita hve mjög endurskoð-
Söngskenimtuvi
(Framhald at 3. siOuJ
Kaldalóns-lag, og hljómaði
vel í meðferð Guðmundar.
Tvær þjóðvísur eftir nýtt ísl.
tónskáld, Björn Franzson,
þetta tónskáld er leitandi sál,
sem kurteislega bankar á dyr
hljómdrottningarinnar, og ef
drottningunni þóknaðist að
reka nefið út i dyragættina,
: þá er vel.
Ilaustnótt eftir Sig. Þórð-
arson, sem Guðmundur söng
sérstaklega vel, er ólikt öðr-
um lögum þessa hugljúfa tón
skálds, gefur til kynna sterka
laglínu, samfara ágætu und-
irspili, þar sem maður heyrði
haustnæturstorminn æða yf-
ir landið.
Þriðji og síðasti kafli söng-
skrárinnar voru frægustu
aríur úr óperum „Hoffmans
æfintýri", „Faust“, „Rigo-
letto“, „Hamlet“ og „Carm-
en“. Allar þessar erfiðu aríur
söng Guðmundur ágætlega,
og er þarna á uppsiglingu
dramatiskur óperu-barytónn,
sem hefir glæsilega rödd,
glæsilegan vöxt og sem er á-
gætlega músikalskur, og hef-
ir þegar náð ágætum árangri,
og með vaxandi þroska og
þjálfun mun einnig texta-
framburður Guðmundar
verða betri. Því skýrar sem
texti laganna og aríanna er
sunginn, þess hreinna og feg
urra hljóma allir tónar söngv
arans.
Herra Fritz Weisshappel að-
stoðaði söngvarann framúr-
skarandi vel, og er gptt til
un og breyting stj órnarskrár
innar tefst, en í sambandi við þess að vita, að við eigum í
hana þarf að tryggja eðlilega J Weisshappel jafn ágætan og
dreifingu valdsins milli hér- [ áhugasaman hljómlistar-
aðana og stuðla þannig að mann, og sem einhig er góð-
auknu jafnvægi. 1 ur íslendingur.
eiga sér stað. A það einkum
við um vegagerð og símalagn-
ingar í dreifbýlinu, hafna-
gerðir og vitabyggingar. Fram
lög til slíkra framkvæmda
verður því óhjákvæmilega að
auka frá því, sem nú er gert
ráð fyrir í fjárlagafrumvarp-
inu.
Ef fullnægja á þeim sjónar
miðum, sem telja verður sjálf
sögð, að afgreiða fjárlögin
greiðsluhallalaus, en auka þó
framlögin til verklegra fram
kvæmda, hefir þingið um tvo
kosti að velja: Annaðhvort
verður að afla nýrra tekna
ellegar að lækka rekstrarút-
gjöld ríkissjóðs.
Alþingismennirnir ættu
ekki að þurfa langa umhugs
un til þess að gera sér grein
fyrir hvor leiðin er eðlilegri
og heppilegri. Kjósendur
þeirra munu a. m. k. eiga gott
með að gera sér grein fyrir
þeim málum.
Það er augljósara en því
þurfi að lýsa, að hverskonar
launaútgjöld hafa aukist stór
kostlega hins síðari ár. Starfs
mannafjöldi ríkisins hefir
aukist hraðar en dæmi munu
til um nokkuð annað hin síð-
ari ár. Á því sviði hefir stór-
feldasta „nýsköpun“ þjóðlífs-
ins átt sér stað. Hin mikla
útþensla ríkisgjaldanna
og skattabyrðanna rekur
ekki síst rætur til þessa. Og
í þessum efnum hefir núver-
andi stjórn ekki reynst neitt
skárri en fyrrv. stjórn, þótt
hún hafi verið það á ýmsum
öðrum sviðum. Einkum hefir
útþenslan verið furðuleg í
ýmsum þeim stofnunum, er
heyra undir ráðherra Sjálf-
stæðisflokksins í núv. ríkis-
stjórn.
Alþingi verður nú að ganga
rösklega og karlmannlega til
verks á þessum vettvangi.
Það verður að fækka hinum
opinberu starfsmönnum og
draga úr hverskonar óþörf-
um útgjöldum ríkisins, eins
og t. d. hinu mikla bílahaldi.
Jafnframt þarf að setja í lög,
að ekki megi bæta við nýjum
starfsmanni í neinni ríkis-
stofnun nema með samþykki
fjárveitinganefndar eða ann-
arar þingnefndar, er verður
falið slikt starf. Alþingi á
ekki að vera að monta sig af
því, að það hafi fjárveitinga-
valdið, ef allskonar misjafnir
embættismenn eiga að geta
bætt viö sta-fsmönnum hjá
ríkisstofnunum eftir persónu
legum geðþótta.
(Fravihald d 6. síöu).
mM.