Tíminn - 22.01.1949, Blaðsíða 4

TÍMINN, laugardaginn 22. janúar 1949.
15. blað
Fiskmagn og hagnýting
Grein sú, sem hér fvlgir,
bix*tist í seinasta blaði Æg-
is og er eftir ritstjóra hlaðs
ins. Þar sem hér er rætt um
mikilsvert efni, sem ýmsum
forráðamönnum sjávarút-
vegsins virðist hvergi nærri
nógu Ijóst, þykir Tímanurn
rétt að vekja á því aukna
athygli með því að endur-
prenta greinina.
Síðastliðið -ár var meðal-
aflamagn hvers íslenzks fiski
manns um 90 smálestir. Er
það marg falt meira en ger-
ist hjá nokkurri annarri
tiskveiðiþjóð. Sama verður
jinnig uppi á teningnum,
pótt miðað sé við fólksfjölda
'pjóðarinnar í heild. Mörgum
iaefir þótt þessi hlutur okkar
státsverður og haldið honum
i lofti í ræðu og riti. Má til
sanns vegar færa, að slíkt sé
ekki óeðlilegt. En nokkuð þyk
:ir mér kenna einsýni í því að
miða svo mjög við magnið,
sem dregið er á land, en skoða
það léttara á metum, hvaða
verðmæti okkur tekst að gera
úr því.
Þess eru dæmi um formenn,
sem reynzt hafa aflahæstir,
að þeir hafi skilað lélegastri
útkomu. Svipuð er sagan um
okkur sem fiskveiðiþjóð.
Meðalaflamagn hvers fiski-
rnanns er meira en hjá nokk-
írri annarri þjóð, en meðal-
verðið miklu lægra en dæmi
eru til annars staðar. Orsök-
in til hins lága meðalverðs á
::ætur að rekja til þess, að
hér hefir margt ekki verið
aýtt, sem talið hefir verið
m'ikilsvert hráefni annars
staðar og megnið af fiskaf-
arðum okkar hefir verið flutt
út óunnið eða lítt unnið.
Þótt allmikil breyting hafi
i’ ofðið i þessum efnum und-
anfarin ár, skortir þó enn
mjög mikið á, að komið sé í
það horf, sem þörf væri á.
Afli togaranna er mest allur
seldur óunninn og hinir nýju
sogarar hafa engin tæki til
aukinnar hráefnanýtingar.
Þannig verður því allt rask,
sem fellur til á þessum stóru
veiðiskipum, að fara í sjóinn
aftur. Síldarafurðirnar eru
ýmist fluttar út óunnar eða
hálfunnar, að síldarmjölinu
andanskildu, sem telja má
t'ullunna vöi-u. Síldarlýsið
mun teljast hálfunnin vara
og saltsíldin er hrávara, svo
sem kunnugt er.
Til fullunninnar vöru telst
verkaður saltfiskur, fiskimjöl,
freðfiskur og fiskmeti, sem
iagt er eða soðið niður. Preð-
tiskiðnaðurinn hefir átt lang
drýgstan þátt í að hefja með-
alverðið. Hefðu aðrir þættir
fiskiðnaðarins lagst jafn-
þungt á sveifina með að
hækka meðalverðið, mundi
vafalaust álitamál, hvort upp
á okkur stæði í þessum efn-
um miðað við aðrar fiskveiði-
þjóðir. Þegar rætt er um
meðalverðið okkar og það er
borið saman við það, sem til
þekkist annars staðar, er eðli
legt, að því sé ekki gleymt,
hve mikla hlutdeild síldin á
i heildaraflanum. Hundraðs-
hluti hennar er það stór, að
við þurfum ekki að vænta
þess, að ná nokkru sinni því
meöalverði er tíðkast hjá
þeim þjóðum, sem afla miklu
Eflir Lííðvík Eristjjánssoii ritstjóra.
verðmætari fisks en hér á sér
stað.
Það orkar ekki tvímælis, að
ekki er minna um vert að
hirða um hagnýtingu aflans
en kosta kapps um að draga
sem mest föng á land. Sú ný-
sköpun, sem átt hefir sér stað
undanfarin ár í sambandi við
sjávarútveginn, hefir fyrst
og fremst miöað að því að
auka aflamagnið. Hinir nýju
togarar eru glöggt dæmi um
það. Þeir hafa mikla mögu-
leika til þess að auka með-
aláflamagn fiskimannsins að
mun frá því sem nú er, en
hins vegar hafa þeir engin
tæki til hráefnavinnslu um-
fram það, sem var og er í
gömlu togurunum. Aukning
síldariðnaðarins hefir nær
eingöngu beinzt að því að
geta tekið til vinnslu æ meira
magn, en skilyrðin til að
framleiða verðmeiri útflutn-
ingsvöru úr síldinni mega
heita óbreýtt. Síldarlýsið er
enn flutt út óhert, að ég nú
ekki tali um, að unnar séu úr
því eftirsóttar og verðmætar
iðnaðarvörur. Niðursuða og
niðurlagning á síld er enn svo
lítil, að þess gætir ekkert í
samanburði við það síldar-
magn, sem fært er á land.
Hugmyndin um stóra niður-
suðuverksmiðju á Siglufirði
er horfin í skuggann og fisk-
iðjuverið í Reykjavík, sem var
ið hefir verið miklu fé til að
koma upp, er ekki enn megn-
ugt að gegna því hlutverki,
sem því var ætlað, sökum
þess, að það skortir enn ýms
tæki, sem þarf til vinnslu á
aflanum. Er slíkt furðuleg
ráðsmennska úr því ráðizt
var í að reisa svo dýrt og mik-
ið hús, sem fiskiðjuverið er.
Hitt er þó enn furðulegra, að
það hefir ekki getað fengið
nægilegar umbúðir um þau
matföng, sem það hefir þeg-
ar aðstæður til að fx-amleiða.
— Meðan svo horfir, að ekki
er reynt að nýta þau mann-
virki, sem reist hafa verið
með það fyrir augum að auka
fjölbreytni í framleiðslunni
og ástæða væri til að ætla,
að gætu átt sinn þátt í að
hækka meðalverðið, er þess
ti-auðla að vænta, að ráðist
verði í annað og meira í því
sambandi.
Það er hvorki á mínu færi
né annarra að ráða í, hver
vegur ísl. jSjávarútvegs kann
að verða hin næstu ár, en
sæki í svipað horf og var fyr-
ir styrjöldina, þá munum við-
ótvírætt kenna þess, að hafa
ekki gert veigameiri tilraunir
til þess að koma hér upp fjöl-
breyttari fiskiðnaði. Aðstæð-
ur til að efla hér fjölbreytt-
an fiskiðnað, eru að mörgu
leyti eins góðar og á verður
kosið, þótt enn hafi ekki
reynt á, hversu við mættum
bezt hagnýta okkur þær.
Margt bendir til þess, að
gefa ætti hagnýtingu aflans
meiri gaum en verið hefir. Ég
efa ekki, að mörgum þyki
gaman að státa af því, að
íslendingar eigi ein stærstu
og beztu fiskiskip í heimi, að
meðalafli fiskimannsins sé
hér margfalt meiri en annars
' staðar, en hins vegar munu
fæstir verða til að státa af
því meðalverði, sem fæst fyr-
ir aflann.
Ég held, að það geti trauðla
verið álitsmál, að þær fram-
kvæmdir í ísl. sjávarútvegi,
sem kunna að geta átt sér
stað næstu árin, þurfi fyrst
og fremst að beinast að því
að auka hagnýtingu afla-
fengsins og gera hana svo
fjölbreytta, sem frekast er
kostur. Gæti okkur tekizt að
minnka hrávörumagnið, sem
flutt er út, en aukið magn
fullunnu vörunnar að sama
skapi, myndi skapast aukin
atvinna við framleiðslu sjáv-
arafurða og jafnframt auk-
ast sala á vinnuafli fyrir er-
lendan gjaldeyri. Eitt veiga-
mesta verkefni, sem nú er
fyrir dyrum í ísl. atvinnumál
um, er að stuðla að auknum
og margþættum fiskiðnaði.
Reynslan frá síðasta áratug
ætti að minnsta kosti að hafa
kennt okkur, að fábreytni í
framleiðsluháttum er hættu-
leg þeim atvinnuvegi, sem
skapar helftina af útflutn-
ingsvörunni. Vegni þeim at-
vinnuvegi illa, hlýtur þjóð-
inni allri að vegna miður.
Þórarinn Þorleifsson á Skúfi
sendir okkur lítið bréf og þarf ekki
neinna skýringa við. Eg kann hon-
um beztu þakkir fyrir og læt það
koma hérna:
„Nú er gamlárskvöld og prestur-
inn hefir talað í útvarpið, um frið!
Mér dettur í hug gömul lítil saga,
eða atvik, sem stundum hefir verið
hlegið að, þó í rauninni sé máske
ekki mikil ástæða til þess að hlæja
að henni fremur en sumu öðru,
sem að er brosað: Það var einu
sinni á kirkjustað roskin kona,
jmesta sóma manneskja, en þótti
stundum nokkuð „einföld“ <en „sæl
ir eru einfaldir"). Hún fór oftast
í kirkju þegar messað var og mikið
oftar en aðrir heimamenn, sem
voru víst ekki sérlega kirkjuræknir,
hvað sem guðhræðslunni hefir liðið.
Svo var það einn messudag að hún
kom úr kirkjunni og mætti syni
bóndans; ungum manni og kátum,
skýrleiksmanni og góðum dreng:
„Hvaða guðspjall var í dag?“ Segir
hann. Hún vatt sér snöggt við og
segir: „Ha? Hvaða gugspjall? Ég
hélt að alltaf væri sama guðspjall-
ið!“ Þá var hlegið. Ogn nú segi ég
þessa sögu en legg ekkert út af
henni. Segi bara, „njóti hver sem
nemur.“ ,
Mér hefir þótt Iítlff bera á kveff-
skap í „baðstofunni" i vetur, enn
sem komið er og get ekki fyrir
minn smekk borið lof á „hjalið“.
Blöðin núna fyrir jólin og raunar
oftast, eru mest auglýsingar. Þunn
ur vatnsgrautur. Héðan eru engar
fréttir, nema í almæli er komið að
hrafninn sé alveg hættur að segja:
„Krunk" og „krá“ en segi nú alla
jafnan: „Ráð! ráð“. Segja vitrir
menn, að annað tveggja sé, að þetta
sé einskonar nýsköpun eða hrafn-
inn hafi nú loks fundiö gott ráð til
einhvers, sem enginn getur þó vit-
að hvað er. Ég held, að hann hafi
bara fengið í sig hæsi, en þaö er
ekki að marka.
Ég sendi nokkrar vísur, sem verða
þó ekki grjón í grautinn. Svo þakka
ég fyrir gamla árið og óska góðs
Tíma á næsta árinu.“
Hvar er heimili aldraða sjó-
manna bezt komið?
Á sínum tíma var búið að
ætla menntaskólanum stað
inni í Laugarnesi. Laugarnes
er fornfrægt höfuðból og
kemur mjög við sögu. Ekki
sízt á þeim tíma, sem þar var
biskupssetur, — og svo vildi
til, að Jón Sigurðsson vistað-
ist þangað sem biskupsskrif-
ari. Er órannsakað, hvaða á-
hrif aðstaðan þar og sam-
vinnan við Steingrím biskup
kann að hafa haft á líf og
starf Jóns Sigurössonar.
Mundi hann hafa stutt
stjórnmálabaráttu sína jafn
víðtækri þekkingu á sögu og
högum landsins, ef hann, ein
mitt á þessu skeiði ævinnar,
hefði ekki átt kost þessa
„lífsins skóla“ í samvinnu við
mikinn fræðimann og með
þær heimildir tiltækar, er
jafnan fylgdu biskupsstólun-
um.
Auk sögufrægðarinnar er
Laugarnes einn af hinurn
mörgu fögru stöðum innan
lögsagnarumdæmis Reykja-
víkur.
Að þessu leyti hefði ekki
verið illa til fallið að velja
menntaskólanum þarng stað,
ef á annað borð þykir rétt að
flytja skólann úr stað.
Síðar kom fram ósk um,
að heimili aldraðra sjómaiana
yrði valinn staður i Laugar-
nesi.
Svo míkla samúð á sjó-
mannastéttin í hugum al-
meianings og ráðamaiaiaa, að
það muia mega telja óskrif-
(FramhalcL á 7. síðu).
Svo koma þær þá hérna fugla-
vísurnar hans Þórarins.
Hrafninn skilur mannamál
— margt í grípur nefið;
— skyldi ’ann hafa svarta sál?
Svona’ er fyrsta stefið.
Beiðist mútu’ af barninu,
brostnum rómi syngur;
hrökklast úti’ á hjarninu
hrjáður snjótittlingur.
Tísku hjúp á haminn dró,
hálsinn kann að reigja;
kurrar rjúpu karri’ í mó,
hvað er hann að segja?
Valur frái vængjunum
vel kann slá með þunga,
uppi í háu hömrunum
þann á gráa unga.
Kjörnum legi komst hann næst,
kvörnum ei á lifir,
örninn fleygist fugla hæst
förnum vegi yfir.
Hverfur rjóð á ránar slóð
röðuls glóð af meiði. —
Svana móðir sára móð
syngur ljóð ’á heiði.
Hér ’af granda heimskunnar,
heima er strandar vandi
flýgur andinn ferða snar
fram hjá landa bandi.
Landabandaðdráttaraflið.
Þ. Þ.
Útsynningur og éljagarri er hlut
skipti okkar síðuStu dagana. Hinir
yngri þegnar í þessum bæ muna
ekki annan eins snjó. Nú er ekki
langt að komast í skíðafæri og er
vonandi að það verði notað meðan
gefst.
En þar sem veturinn er hálfnað-
ur og þorri byrjaði i gær óska ég
og vona að hann verði stilltari í
fari en síðustu dagar, þó að ég
biðji hann ekki um blíðu.
Starkaffur gamli.
Alúðar þakkir fyrir auðsýnda samúð við andlát
og jarðarför
Sigurðar Slgurðssonar,
Njálsgötu 22.
Guðrún Jónsdóttir.
Guðrún Sigurðardóttir. Helgi Sigurðsson.
Guðgeir Jónsson. Steinunn Guðmundsdóttir.
9iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii*iiiiiiiiiiaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!
[tilkynning
frá Skattstofu Reykjavíkur
um söluskatt
Hér með er skorað á alla atvinnuveitendur,
sem eigi hafa þegar skilað skýrslu um sölu-
skatt fyrir síðasta ársfjórðung 1948, að gera
það iaú þegar, ella verður dagsektum beitt og
| skatturinn áætlaður.
Skattstjórirm í Reykjavík
lllliiillllllllllllltlltlillllllllllllllllllllillllllllllillllliilllllilliillllltllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllll*
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii«iiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin»£