Tíminn - 26.05.1949, Qupperneq 5

113. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 25. maí 1949.
Fimmtud. 26. maí
Rógur Mbl. um
skattamál kaup-
félaganna
Ennþá heldur Morgunblað-
ið áfrarn ofsóknum sínum á
hendur kaupfélaganna og
heimtar að skattabyrðar
þeirra séu stórum þyngdar.
Síðast i gær birtir það eina
af þessum greinum sínum.
Það er því bersýnilegt, að
flokkur braskara, stórgróða-
manna og skattsvikara er ráð
inn í því að halda enn áfram
hinni miklu kröfugöngu gegn
samvinnuhreyfingunni.
Að þessu sirini'er það veiga
mesta atriðið, að Kaupfélag
Eyfirðinga hafi einhvern tíma
endurgreitt félagsmönnum
einar tvær krónur óg níutíu
aura af hverj um hundrað (
krónum, sem þeir keyptu
f yrir!
Það er vandalaust að finna
kaupfélög, sem ekki úthluta
neinum endurgreiðslum, en
það er alveg riýtt atriði í
málinu, ef Mbl. vill nú miða
tekjuskattinn við vörusölu
en ekki hagnað. Óskar það
þess, að þúsund króna vöru-
sala beri sömu skattabyrði,
hvort sem hún skilar 500
króna ábata eða engum? Ef
svo er ekki, virðist það á-
stæðulaust að krefjast sér-
stakra aögerða þó að kaup-
félög selji ódýrt, svo að lítill
eða jafnvel enginn afgangur
verði til skipta og endur-
greiðslna.
Mbl. er því næsta óheppið
og alveg rökvillt, þegar það
krefst þess, að tekjuskattur
kaupfélags sé þyngdur vegna
þess, að það hafi litlum tekju
afgangi að skipta znilli fé-
lagsmanna.
Vitanlega fer nokkuð af
rekstursafgangi kaupfélag-
anna til sameignarsj óða
þeirra. Auðvitað er hægt að
hindra slíka sjóðfnyndun
með lagaboði, og það er nú
stefna Sjálfstæðismanna. —'
Þess vegna reyna þeir að
dylja það vandlega, að þessir [
sjóðir eru eign almennings i
því héraði, sem myndar þá, I
og hlýtur svo jafnan að verða. I
Það eru lagaákvæði, áð þeim
verði aldrei skip.t . upp og
aldrei teknir úr almennri
vörzlu fremur en varasjóðir
sparisj óða til dæniis. Spari-
sjóðir njóta skattfrelsis, enda
eru þeir háðir .sérstökum lög-
um um það, að varasjóðir
þeirra skuli jafnan vera al-
menningseign. En næsta
krafa Mbl., eftir að það fengi
sameignarsj óði kaupfélag-
anna skattlagða eins og einka
gróða, yrði sennilega sú, að
skattleggja sparisjóðina, svo
að þeir spilli ekki eins at-
vinnuskilyrðum okraranna,
sem lána fé á svörtum mark-
aði með 10—20% vöxtum. Sú
krafa er að niinnsta kosti al-
veg jafngott stefnumál.
Mbl. hefir nú haldið þessu
þrotlaust áfram í marga mán
uði. Ólafur Thors hefir tekið
undir við það,. en þó hefir
flokksforustuna brostið kjark
til að hefjast handa um að-
gerðir. Þrátt fyrir allt skraf
Mbl. um nauðSýn og réttmæti
þessara hluta; ■á—Sjálfstæðis-
ERLENT YFIRLIT:
Framleiðsla Sovétríkjanna
Samanbnrður á framleiðsiagetii Sovétrík.l-
aima og' Bandaríkjaima sýnir mikla yfir-
burði Iiinna síðarnofndu
í danska blaðiiiu „Information“ Hússa, og er hvorugt- þeirra að
hefir nýlega birzt grein um fram- uppfylia almenna neyzluþörf Jands
leiðslugetu Sovétríkjanna og er þar manna. Þessi aðalatriði eru:
m. a. vitnað til samanburðar, sem! 1. Að framleiða fyrir Rauða her-
þekkt amerískt blað hefir nýlega inn.
gert á framleiðslugetu Sovétrikj-1 2. Að byggja upp nýjar íram-
anna og Bandaríkjanna. Saman- jeiðslugreinar og framleiðslutæki.
burður sá leiðir i ijós, að Banda- Þag er ekki fyrr en í þriðja lagi,
ríkin standa hér miklu framar, en sem kemur að því að uppfyila þarf
hinsvegar getur bilið milli þeirra jr fólksins.
minnkað með tíð og tíma. Grein
Þetta veldur reginmismun á
framleiðslumálum Rússa og Banda
, ríkjamanna og þar er það megin-
BreytingarTþær^o^umskipfi, sem atrjðið- að fram]eiðsla Rússa get.
ur vaxið óðfluga og því hraðar, sem
1 lengra líður, þar sem ýmsar fram-
skipt um ráðherra. Vorznesenkis, , ... .
^ ’ leiðslugremar í Ameriku munu
formaður fimm ára áætlunarinnar, gtanda f sta8> þar sem markaður.
var settur af og Molotov færður til jnn er nú fyl]tur en aðrar yaxa
in úr „Information'* fer hér á eftir:
orðið hafa í Rússiandi síðustu mán
uðina, ná víða til. Það hefir verið
Þeim fjölgar stöðugt, sem setja
þessar breytingar í samband við
framleiðslu til hernaðarþarfa. Tal- !
t
hægt. Þvi lengra sem líður verður
minni munur á iðnaði Rússlands
og Bandaríkjanna.
ið er, að hún hafi að ýmsu leyti
gengið miður en vera átti, og nú j FramIeiðsIa Rússa hefir aukizt
hafi Molotov verið falið það verk- stórkostlega frá styrjaldarlokum,
efni að stjórna henni. | enda var iðnaðurinn þá j rústum
Ekki vita menn þó neitt gjörla og niðurlægingu. Ennþá hefir þo
um ástand þessara mála. Rússnesk ekki a]ls staðar verið farið fram úr
ar hagskýrslur um þau efni öll, afkostunum fyrir striðið Banda.
sem að hernaðarmálum lúta, eru rikjamenn hyggja, að heUdariðnað
sveipaður hulinshjálmi, svo að lít- ur Rússa sé 6% minni en hann
ið verður á þeim byggt. Rússar til-
kynna að þeir hafi uppfyllt áætl-
un sína í tiltekinni grein til fulls
með svo og svo margra % álagi.
Þetta gæti vel þýtt, að framleiðsla
til dæmis eimreiða væri 125%, en
bygging járnbrautanna þyrfti þó
ekki að vera nema 50% þess, sem
áætlað var. Séu tölurnar lagðar
saman og deilt i með tveimur, er
falleg útkoma, en hitt er annað
mál, að það notast ekki að nýjum
eimvögnum, nema þeir hafi járn-
brautir til að renna eftir. En þetta
er bara hugsað dæmi.
Framleiðsla járnbrauta og járn-
brautalesta er ekki það tæpasta
hjá Rússum. Trúnaðarmenn Banda
ríkjanna hafa reynt að gera stjórn
sinni grein fyrir framleiðslugetu
Rússa, svo að Bandaríkin hafi hug
mynd um styrkleika þessa hugs-
anlega óvinar. Niðurstöður slikrar
athugunar hafa nýlega verið birt-
ar í blaðinu „U S News and World
Report“. Og hvort sem sú skýrsla
er rétt eða ekki, þá er þó svo mik-
ið víst, að hún er heimild um
það, hvernig Bandarikjamenn
reikna dæmið og gera áætlanir sín-
ar um stríð eða frið og gera lang-
drægar áætlanir, ef til ófriðar
skyldi draga.
Það er þrásinnis tekið fram, að
lífsvenjur manna í Bandaríkjun-
um eru rýmri og rausnariegri en
í Rússlandi, enda ráða tvö höfuð-
sjónarmið í framleiðslumálum
I var 1940, þrátt fyrir það, að verka-
menn eru nú 10% fleiri. Mjög er
það misjafnt hvernig þetta lýsir
sér i einstökum greinum. Sums-
staðar er miklu iakar ástatt en
áður var og mun taka mörg ár að
kippa því í lag, en annars staðar
munar litlu frá því, sem bezt var
áður.
Lítum nú á nokkrar þýðingar-
mestu framleiðslugreinar:
Framleiðsla Rússlands af stáli er
ennþá minni en var fyrir stríðið.
Hún er 18.700 þúsund smálesta ár-
lega og er það einungis 23% af stái |
framleiðslu Bandaríkjanna, en
tveimur miiljónum smálesta meira
en hjá Englendingum. Uppbygging ,
stáliðnaðar Rússa teija Ameriku-
menn að verði hægfara.
Kolajravileiðsla Rússa er taiin
minni en var fyrir stríð. Hún er
220 milljónir smálesta á ári, en
það er 31% af framleiðslu Banda-
rikjanna. Bandaríkjamenn haida
að þessi framleiðsla fullnægi ekki
þörfum rússneska iðnaðarins.
Oliuframleiðslan á að vera iítils-
háttar minni en fyrir stríð og að-
eins 16% af framl. Bandaríkjanna.
Rússar flytja inn olju frá Austur-
Evrópu, jafnframt því, sem þeir
hafa flutt burtu öll olíuvinnslu-
tæki, sem ekki voru fullnytjuð í
þeim löndum. Bendir það til þess,
að þeir séu tæpir með tæki ti) að
ná olíunni úr jörðunni.
STALIN
Flutningakcrfi Rússlands er allt-
of ófuilnægjandi þrátt fvrir risa-
vaxnar íramkvæmdir við lagningu
járnbrauta. í öllum Ráðstjórnar-
ríkjunum, sem eru þreföld á við
Randarikin að víðáttu, er lengd
járnbrautanna aðeins einn fjórði
þess, sem er 1 Bandaríkjunum.
Járnbrautir Rússaveldis nú eru
jafniangar og járnbrautir Banda-
ríkjanna voru 1872.
Þó eru iðnstöðvar og námur svo
víösvegar um Síberiu, að þeirra
vegna þarf lengri járnbrautir en í
Bandaríkjúnum.
F'ramleiðsla eimvagna var í fyrra
ekki yfir 900, en 1487 í Bandaríkj-
unum, en tala flutningavagna á
járnbrautum var 39.200 og 10. 737.
Ennþá lakari er þó aðstaða
Rússa, þegar kemur til þjóðveg-
anna. Þar eru vegir viðast hvar
lélegir. Veldur það miklum erfið-
leikum um allan hráefnaflutning
og flutninga frá verksmiðjum til
neytenda eða herstöðva. Þetta er
mikil veila í framleiðslukerfi lands
IFramliald á 6. siðuj.
flokkurinn engan mann,
sem hefir haft kjark til
að fylgja málinu fram í til-
löguformi enn sem komið er.
En málflutningur Mbl. sýnir
hugarfarið, og á vafalaust að
undirbúa jarðveginn.
Endurgreiddur afgangnur
hjá kaupfélagi í hlutfalli við
gerð viðskipti er sparnaður,
sem félagsmaður nær með
hagkvæmu verzlunarfyrir-
komulagi, en enginn greiðir
tekjuskatt af sparriaði. Á
sama hátt er ékki hægt að
ætlast til að kaupfélag greiði
skatt af slíkri endurgreiðslu
frekar en t. d. kaupmaður af
afslætti, sem hann veitir.
Með kröfum sínum hefir
Mbl. gert sig bert að fjand-
skap við það, að almenning-
ur geti sparað og fjármagn
verði bundið í eigu almenn-
ings heima í héruðunum, sem
mynda það.
Sameignarsjóðir kaupfélag
anna er almenningseign, sem
lögum samkvæmt hverfa í
opinbera vörzlu, ef kaupfélag
hættir störfum, er. standa
alltaf og alla vega undir um-
ráðarétti almennings i því
héraði, sem þeir myndast í.
Þessar umræður hafa
glöggvað fyrir mörgum aðal-
atriði allra þessara deilu-
Raddir nábáaaaa
Alþýðublaðið ræðir um járn
brautarverkfallið í Berlín 1
forustugrein sinni í gær. Það
segir m. a.:
„Járabrautarmennirnir í Beríín
iögðu niður vinnu síðastliðna laug-
arda snótt af því, að ekki var orð-
ið vfð kröfum þeirra um að íá
launin greidd í „vesturmörkum,"
gjaldniiðli Vesturveldanna í Berlín,
sem hefir meiri -tiltrú og meiri
kaupmátt en „austurmörk" Rúss-
anna. Ert það er setulið Rússa, sem
rekur jámbrautarkerfið í Rerlín
og stjórnar því. Og hvernig brugð-
ust nú fuliírúar „verkalýffisríkisins“
á Rússlanii við verkfalli hinna
þýzku verkamanna? Og hvernig
brugðust hinir þýzku kommúnistar
við því? 1
Setuliðsstjórn Rússa sendi strax
á laugardag vopnaða lögreglu og
verkfalisbrjóta úr Austur-Berlin til
þess að taka járnbrautarstöðvarn-
ar í Vestur-Berlín á sitt vald og
halda járnbrautarlestunum i borg-
um gangandi; og komm- !
únistískar árásarsvcitir réð'ust á
verkfallsmenn. Afleiðingarnar urðu
blóðug átök; hin vopnaða lögregla
Rússa beitti skotvopnum og nokkrir
verkfallsmenn létu lífið, en margir
særðust meira og minna hættu-
lega. Hafa Bretar og Bandarikja-
menn nú orðið að stilla til friðar,
og Rússar samkvæmt kröfum þeirra
orðið að kalla lögreglu sína og
verkfallsbrjóta burt af öllum járn-
brautarstöðvunum i Vestur-Berlín,
en brezkt og ameriskt setulið tekíð
að sér hiutlausa gæzlu þeirra.“
Hvað segir svo Þjóðviljinn
um þessa „viðurkenningu“
Rússa á verkfallsréttinum?
Yrði það þetta, sem kæmi
hér, ef kommúnisminn kæm-
ist til valda? Hvers vegna er
Þjóöviljinn svo hljóður um
Ppr!í.nárverkfallið?
Byggingamálin og
stjórnar
hlutinn
Á seinasta bæjarstjórnar-
fundi lét borgarstjórinn f
Reykjavík samþykkja, að bær
inn skyldi koma upp 200 nýj-
um fokheldum íbúftum, sem
yrðu seldar í því ásigkomu-
íagi, svo að væntanlegir kaup
endur gætu sjálfir unnið að
því að fullgera þær. Ætlazt ei
til þess, að þessar mýju íbúð-
ir verði allar í nýju hverfi ut-
an við bæinn.
Það er engan veginn ólík-
legt, að það fyrirkomulag geti
gefist allvel, að íbúðirnai
verði seldar í fokheldu á-
standi, ef framkvæmdin fev
sæmilega úr hendi. Hitt ev
verra, að bærinn skuli ekki.
taka þessa ákvörðun sína fyn
en Fjárhagsráð er að mestv
eða öllu búið að ganga fr:.
byggingarleyfum fyrir þetta
ár. Það gefur næstum ti
kynna, að meirihkiti bæjar
stjórnarinnar hafi ætlað sér
að láta þetta verða sýnda
veiði, en ekki gefna, fym
bæjarstjórnarkcsningarnai
næsta vetur.
Ókostur er þaö á þessari.
fyrirætlun, að ætlast er tii
þess að koma hér upp alveg
nýju hverfi. Því fylgir marg
víslegur kostnaður við gatna
gerð, vatnsleiðslur, verzlanii,
jafnvel skóla o. fl. Meðan
fjöldi lóða í bænum er ónot-
aður, er vitleysa að vera af
þenja hann jafnmikið út o§
raun ber vitni. Ónotuðu lóð
irnar í bænum á að taka eigi
arnámi eða leigunámi og
byggja síðan þar. Þannif
mætíi spara bænum mikil út-
gjöld nú og á næstu árum.
Þótt hugmynd sú, sem hé>'
er á ferðinni, sé á ýmsai
hátt athyglisverð, óttast mars
ir, að hún muni mistakast, e)
bærinn á að hafa framkvæmo
ina með höndum. Bærini
hefir byggt talsvert að unú-
anförnu, en oftast með þein
árangri, að byggingarkostn
aðurinn hefir orðið mun mei)
hjá honum en öðrum. Þaft
hefir því þýtt nýja hækkun á.
húsaverðinu almennt, í hveri
skipti, sem nýjar bæjarbygg-
ingar hafa verið boönar til.
sölu. Að fenginni þessar
reynslu virðist því ekki æskí
legt að láta bæinn hafa þess
ar byggingaframkvæmdii
með höndum. Það væri áreiö
anlega miklu lieppilegra, áé
bærinn styrkti byggingarfé
lög verkamanna eða sam
vínnubyggingarfélög til þess
að annast umrædda fram
kvæmd.
j Meðal annars af framan
greindum ástæðum er alveg
ástæðulaust fyrir Mbl. ac
vera með nokkurn gorgeii
eíns og t. d. í forustugreh
sinni í gær, þótt bæjarstjóm
' armeirihlutinn slampist á.
' það seint og um síðir og réti
' fyrir kosningar að benda á
1 eitt athyglisvert úrræði .
byggingarmálunum. Meua
! tómlæti hefir sennilega eng
inn bæjarstjórnarmeirihlul;
en sá, sem ráðið hefir Reykja,
vík, sýnt í því að hafa forusw.
um hentugar og ódýrar bygg
ingar fyrir almenning. Bygg
ingarnar í Reykjavík á una
anförnum árum sýna mérk
in. Stórgróðamennirnir hai;
keppzt við að byggja lúxus-
hús yfir sig meðan sáxalítió
I (Framhald á 6. siðuj.