Tíminn - 28.05.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardaginn 28. mat 1949.
114. Ma3
»»
Gifuryröi viljum við engin hafa
II
Það er gott til þess að vita,
ef íslenzkur landbúnaðar er
kominn á það stig, með tækni
og skipulagningu nýsköpun-
ar, sem manni virðist af lestri
blaða, og þó reyndar fremur
af staðreyndum.
En hvað sem því veldur, þá
fer ekki hjá því, að er bænd-
ur fylgjast með frásögum af
breytingunum og þróuninni
þá kennir uggs og jafnvel ó-
trausts í hugskoti þeirra,
vegna hraðans og ótta um að
nýbyggingin sé ekki byggð
upp af nógu traustum grunni,
og þeir vita naumast, hvar
þeir eiga, að smeygja sér í
strauminn til þess að öðlast
þau áhöld og aöstöðu, í starfi
sínu, sem ekki yrði úrelt, þeg-
ar næsta dag.
Því er ekki að leyna, að
mikið er ritað og margt gott,
um nýsköpun ísl. landbúnað-
ar, en því ber ekki að neita,
að þar kennir mikillar ein-
hyggju og stappar nærri, að
sumt sé ritað sem algjör á-
róður, í þess orðs fyllstu
merkingu.
Flest nýt verk og beztar
athafnir hafa ætíð verið gagn
rýndar allmikið. Hins vegar
er það svo, að lítillar eða jafn
vel engrar gagnrýni hefir
gætt í sambandi við skrif um
nýsköpun ísl. landbúnaðar.
Má vera, að það stafi af því,
að þar verði engri gagnrýni
viðkomið, — allt sé fullkom-
ið. — Hitt mun þó sönnu
nær, að í sambandi við ný-
sköpunina, hefir hugtakið —
gagnrýni — verið bannfært.
Þeir fáu, sem leiðst hafa út
í að nota það hafa átt á
hættu að vera settir á bekk
með steinrunnum miðalda-
seggjum eða þröngsýnum aft
urhaldsklíkum. Og fýsir nokk
urn að gista þar? Vegna þess
að ég hefi trú á gagnrýni,
samfara uppbygginum, álít
að hún geri menn víðsýnni og
athafnaríkari, freistast ég til
að skrifa nokkrar línur um
nýjustu athafnir og ummæli
um nýsköpun ísl. landbúnað-
arins. Hvar sem mér verður
svo á bekk skipaö.
Tilefnið er, að fyrir nokkr-
um dögum las ég í „Tíman-
um“ viðtal við fyrrverandi
skólastjóra Runólf bónda
Sveinson í Gunnarsholti, —
þar sem hann, á hryssings-
iegan hátt, kveður upp dauða
dóm yfir vonum bænda í sam-
bandi við þá fullkomnustu
heyverkunaraðferö, sem
reynsla er fengún fyrir hér á
landi, og miklar vonir voru
tengdar við og hann mælt
manna mest líf í, sem sé súg-
þurrkunarheyverkun, — án
þess þó, að reyna að leiða
einn staf, sem rök fyrir því,
að hann fari með rétt mál.
Hann segir, að súgþurrkun
sé úrelt, vegna þess, að nú
eigi bændur að verka allt sitt
hey í votheysturnum. Ja, það
þarf annað tveggja, til að
kveða upp svona dóm, geysi
þekkingu og reynslu, eða fá-
dæma grunnhyggni.
Mér virðist sem það sé
skoðun þeirra, er vilja vot-
heysturnverkun, að lítið, eða
jafnvel ekkert, muni gert að
votheysverkun yfirleitt hér á
iandi, því að ekkert af því,
sem sagt hefir verið um vot-
heysverkun í turnum, er nýj-
ung í heygerð, og aldrei
minnst á bætefnamismun á
turn- og gryfju-verkuðu heyi,
Eftlr ISöSSvar Jénsson, Gauflöndum.
sem varla er von, því að það
er engin reynsla á því hér og
líklega lítil þekking einnig.
Svo að dómurinn virðist varla
tímabær.
Frá leikmannssj ónarmiði,
virðist vera ýmislegt, sem ber
að hafa í hyggju, þegar upp
er kveðinn slíkur dómur. En
þó einkum það, hvort vísinda
lega sé rannsakað, að t. d.
frá heilsufræðilegu og bæti-
efnalegu sjónarmiði, megi
gefa og beri að gefa skepn-
um eingöngu vothey. Vitað er
þó, að t. d. Svíar og Ameríku-
menn, sem færa mjög í vöxt
votheysfóðrun gefa einnig
þurrkaðan hálminn, líklega
þá til að auka fjölbreytni
fóðursins. Um þetta er aldrei
talað né ritað, og meðan um
það fæst ekki úrskurður, sem
studdur er með öðru, en
fleipri einu, verður vitanlega
aldrei önnur heyverkunarað-
ferðin dæmd úrelt, en hin ein
réttmæt. Og verður þess!
vegna ekki rætt meira um
það. !
Runólfur virðist þó vita, að
eitthvað muni reynt við vot- :
heysverkun hér á landi, því
að hann kemst ekki hjá því
að fara heldur niðrandi orð- '
I
um um þá „hvotlaðferð,“ er
bændur noti, að setja heyið
í gryfjur. Ekki dæmi ég um
hvort göfugra er að „sturta“ j
. heyinu af bifreið eða vagni j
í gryfju, eða púa því, með,
dýrum tækjum, upp í turna.
j En trúað gæti ég því, að það;
^ yrði ekki göfugur svipur á
^ bændum er þeir færu að taka
úr turnunum og þar reyndist
jlitio annað en freðið hey. Þvi
að það hefir framdráttar-
j mönnum turna reynst of-
raun, eða litils virði, að fræöa
jokkur, sem við jörðina erum
jUm, hvort turnarnir séu ein-
, hvernvegin einangraðir. Séu
þeir það ekki, mega a. m. k.
; Norðlendingar búast við
klakaskán innan í veggjum.
|Auk þess sem freðið vothey
er hættulegt fóður. Enn sem
komið er verð ég a. m. k. að
álíta að hey, sem sett er í
rigningu í turna, hljóti að
lúta svipaðri verkun og slíkt
hey sett í gryfju með lokræsi.
Og er óþarfi að kynna það
meir.
Nei, það ber eianig margs
að gæta, þegar gert er upp á
milli turns og gryfjuverkaðs
votheys.
Fyrst, hvort um bætefna-
mismun sé að ræða, svo að
stefna beri að turnverkuðu
heyi fremur en úr gryfjum.
Sé það ekki vísindalega rann-
sakað og niðurstöður fengn-
ar, sem beri turnunum gott
vitni, verður ekki heldur
hægt að dæma gryfjuverkun
heys „hvotlaðferð“ eða úr-
elta. En ég álít að stefna beri
að því, sem rannsóknir leiða
í ljós að sé heilnæmast og
arðsamast.
Þaö er enn fleira, sem kem
ur til greina, fyrir utan kostn
aðarhlið málsins. T. d. þeir
bændur, sem hafa svipaðan
bústofn af kúm og sauðfé
(metið í ærgildi) og taka e.
t. v. nær helming heyja sinna
á ræktuðu eða óræktuðu út-
engi og hitt á túni. Þeir
þurfa þá augsýnilega a. m. k.
tvo turna. En vilji þeir gefa
kúnum hvorttveggj a, úthey
og töðu, þarí í báða turnana,
og eru þeir þá betur settir
við fjósið, þó að fjárhús séu
e. t. v. alllangt frá, er gefa
þarf einnig í, — því engum
dettur í hug að slengja út-
heyinu ofan á töðuna í
turni, en flestir munu þó
vilja fylla heyílátin. Af þessu
litla dæmi sést, að frá vinnu-
hagfræðilegu sjónarmiði,
stenzt þessi turnframdráttur
ekki heldur, ennþá sem kom-
ið er hér á landi, nema kennt
sé að eingöngu skuli halda sig
við eina búfjárgrein á þess-
um stað, en aðra á hinum.
Og er það mál út af fyrir sig.
Hvað snertir kostnaðar-
hlið málsins, skulum við fyrst
og fremst hafa i huga, hvort
við höfum efni á því að fara
þannig með þann litla er-
lenda gjaldeyri, sem nýsköp-
un ísl. landbúnaðarins er ætl
að, að sóa honum i fjölmörg
reynslulaus heyílát, sem kref j
ast þegar í stað heilsteyptrar
véltækni á öllum sviðum og
draga einnig þann dilk á eftir
sér að ætið þarf mikinn út-
lendan gjaldeyri til reksturs,
auk mikils íslenzks rekstrar-
fjár — á ég þar við saxblás-
arana, sem eru einskis nýtir
annan tíma ársins, — meðan
mikill þorri bænda bíður og
bíður eftir vélum til að und-
irbúa jarðveginn, sem fylla
á gömlu og nýtízku hey-
geymslurnar með heyi. Og
aðrir bíða eftir varahlutum
o. fl. í þau verkfæri, sem feng
in eru.
Ég sleppi því að fara frek-
ar út i verulegan vinnufræði-
legan samanburð á verkun
heys í turni og gryfjum, en
augljóst er þó, að þar hallar
ekki á gryfjur, nema síður til.
Ég hygg að fæstum, sem
byggja, gefist vel að byrja á
þakinu. En telja má að hér
sé viðhöfð ekki óhliðstæö að-
ferð.
Ef byggja á upp svo varan-
legt sé, þarf að haga inn-
kaupum og innflutningi á-
halda þar eftir. Grundvöllur-
inn virðist vera sá, hvernig
sem heyið er verkað, að öll-
um bændum, sem vilja, sé
gert jafnt undir höfði með
útvegun á vélum, er geta
unnið og undirbúið jarðveg-
inn, þannig, að nóg gras fá-
ist í þær heygeymslur, sem
rannsóknir leiða í Ijós að
beztar séu og hagkvæmastar.
Því að þess ber þegar að gæta,
að ísl. landbúnaði getur staf-
að hætta af því, ef einstök-
um sveitum og héruðum er
sérstaklega bugað með vélar
og áhöld, þá getur skapast sá
aðstöðumunur við framleiðslu
sem afdrifaríkur getur orðið
á mar-gan hátt.
Með tilliti til heyverkunar-
aðferðanna ber að haga inn-
kaupum á öðrum minni hey-
verkunarvélum. Komi í ljós,
að eingöngu beri a5 stefna að
votheysverkun, leiðir af sjálfu
sér að innflutning ýmissa
véla, t. d. snúningsvéla, virð-
ist eiga að draga saman. En
auka innflutning annarra
véla t. d. heyhleðsluvéla. Tek
þetta sem dæmi um hvernig
mér virðist þurfa að haga sér
eftir raunhæfum stefnum. —
Við höfum ekki efni á að eyða
gjaldeyri fyrir þau verkfæri,
sem ekki eru varanleg og not
ast ekki til hins fyllsta. Að
(Framliald á 6. síðu).
f vísuvi Gisla Jónssonar frá
Stóradal um horfna góöhesta
var þessi ein:
Margan gladdi gæöings lund,
Gotinn var hans sómi,
svo að jafnvel stund og stund
stafaði af báðum ijómi.
Einn lesandinn skrifar og spyr,
hvaö gotinn merki. Goti er hest-
ur og þarf ekki frekar að ræða
um það. Þetta er gamalt heiti í
málinu, en eitt þeirra heita, sem
nú eru orðin fátíð í mæltu máli.
Sigurjón frá Krumshólum leið-
réttir hér eina vísuna, sem birtist
um dagnn eftir Júlíus í Hítarnesi.
Hún hafði prentast: Hver sem ræð-
ur rúnum duldum, en er svona:
Hver sem raðar rúnum duldum
rétt, svo engu verði breytt,
síður þarf að safna skuldum,
sem að aldrei fær hann greitt.
Ekki verður nú sannað af þeim
gögnum, sem til eru, hvort þessi
villa hefir hlotizt af mislestri eða
verið prentglöp beinlínis, en vísan
er leiðrétt hér með.
Svo kemur hér Þorbjörn Krumur
og skýtur skildi fyrir Aðalbjörgu
Sigurðardóttur. Eins og þið vitið
er fólki leyft að ónotast hér og
munnhöggvast, en auðvitað er það
líka vel þegið, ef menn bera blak
af þeim, sem veitzt er að, þótt í
smáu sé. Hér á að telja fram bæöi
hið jákvæða og neikvæða eftir við-
horfum, skapi og innræti hvers
eins. En Krumur segir svo:
„Geirmundur heljarskinn hreytti
ónotum að frú Aðalbjörgu Sigurð-
ardóttur fyrir till‘gu hennar um
aukaskammt handa fuglunum. Þau
ónot voru óverðskulduð, því tillag-
an átti fullan rétt á sér. Það er
rétt, að lítið þarf til þess að seðja
einn smáfugl, en ef seðja þarf
marga tugi þeirra, eða jafnvel
hundruö, svo mánuSLum skiptir,
eilis og síðastl. vetur, getur það
dregið sig saman. Hinsvegar var
það ekki kostnaðarhliðin, sem hér
var um að ræða, en aöeins að fá
ieyfi hjá skömmtunaryfirvöldunum
til þess að kaupa mat handa þess-
um vesalingum.
Ég þekki hjón, sem búa tvö sam-
an og hafa aðeins tveggja skammt
til mnráða, sem þau miöluðu fugl-
unum af. Ég þori að fullyrða, að
lítiö muni hafa verið eftir af korn-
vöruskammti annars þeirra, þegar
fuglarnir hættu að koma. Þau hafa
ekkert sagt um það, hvernig þau
gátu misst þetta handa íuglunum,
en þau fengu þetta greitt með gleð
inni yfir því, að sjá vini sína hóp-
ast að til að segja hungrið. Skammt
inn, sem öðru var ætlaður, létu
þau duga handa báðum, og gleði
þeirra verður ekki mæld í aurum.
Annars er búiö að rita svo mikið
um skömmtunina og með hve mikl
um endemum hún var fram-
kvæmd, að ég hefi þar litlu við að
bæta“.
Það er óskapleg veðrátta þetta
vor. Nú er komið fram i maílok,
íimm vikur af sumri, og síðustu
dægur hefir veriö snjókoma um
allan nyrðri hluta landsins. Up|>i
á Grímsstöðum á Pjöllum hefjr
snjóað, suður undir Seyðisfjörð
eystra og um alla Vestfirði. Hér
syðra eru öll fjöll hvít og hríðar-
kófið hefir náð niður í byggð. Og
það er ekki svo sem þetta hafi ver-
ið iítið áhlaup allra snöggvast.
Þetta er aðeins lítið eitt snarpara
og verra en það veðurfar, sem hef-
ir verið undanfarnar vikur. Norð-
anátt köld og hvöss hefir verið ráð
andi og hún hefir gert bændum
víða um land erfiða daga, því að
þetta er frábært og sérstakt harð-
indavor. Og margir munu trúa því,
að enn sé eftir full vika af kulda-
kaflanum, því að það mun vera
nokkuð almennt að binda vonir
sínar um breytt og betra veður við
dagana eftir Hvítasunnuna. Og
víst væri þörf á því að þá gæti
jörðin fariö að gróa.
Starkaður gamli
Innilegt þakklæti til Fljótshlíðinga og allra þeirra,
sem vottuðu okkur vinarhug við útför
JÓNS JÓNSSONAR
frá Kvoslæk.
Guðrún Mensaldersdóttir.
Sigríður L. Jónsdóttir. Tómas Sigurþórsson.
Laufey Jónsdóttir. Axel Oddsson.
Gunnar Jónsson. Aðalheiður Sigurðardóttir.
Innilegt þakklæti fyrir auðsýnda samúð og hlut-
tekningu við andlát og jarðarför eiginkonu og dóttir
okkar.
ÖNNU SIGURÐARDÓTTIR
Eggert Ó. Sigurðsson, Ingibjörg Ólafsdóttir
og Sigurður Sigurðsson
Öllum þeim sem heiðruðu mig og sýndu mér vinar-
hug á sextugsafmæli minu 20 maí s. 1. með heimsókn-
um gjöfum og heillaskeytum votta ég mitt innilegasta
þakklæti og bið þeim alls góðs.
Sigurður Sigurðsson
Stóra Lambhaga
llllllllllllllllllllllllll 111111111111111111111111 IIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIÍIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIimilllHIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIII
Auglýsingasími Tímans 81300
IUUUUHUHUHHHHHHUUUHHUUHHUHHUHHUHUUUIUUUIUIIHUUHUHHHUHIUHHHHUUHHHUHIHUUHUHUHV