Tíminn - 21.09.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, miSvikudaginn 21. september 1949
200. blað
S ó k n i n m i k I a
Hugleiðingar um framboð og horfur Sjálfstæðisflokksins
FlÐkkuririn, sem segizt
ætia'i-lfí fá hreinan meirihluta
í khísMngunum, Sjálfstæðis-
flokkdfirin, hefir nú gefið
möfffiHtn' kost á að athuga
frafri'rioðálista sinn í Reykja-
vík síðan fyrir helgina. Mbl.
birtr íistann á laugardaginn,
en Visir, sem-segist alltaf vera
„fyfktltir með fréttirnar“ lét
bíðá"fVám yfir helgi að geta
þesSá' ífamboðs.
Eni!¥iú skulum við lita á
þennari liðskost, sem á að
sigfa- höfuðborg íslands í
sókitinni miklu.
Samnefnari íhaldsins.
Bjarni Benediktsson er í
efsta sæti listans. Það er sá
maður, sem einna mestu hef-
ir ráðið um stefnu og störf
flokksiris undanfarið, — að
minnsta kosti að formi til.
Alla tíð síðan hann skipulagði
sainfylkingu íhalds og komm
únista í stéttarfélögum til að
brjóta niður áhrif Alþýðu-
flokksins, hefir hann verið
áhrifamaður í Sjálfstæðis-
flokknum. Nú er hann ráð-
herra og hefir því vel til þess
unnið að vera í efsta sæti
lista síns.
Bjarni Benediktsson er
stj örnmálaleiðicginn á listan
um. Hann er samnef nari
þeirra stjórnmálaafla, sem
þar eru að verki. Sjálfur finn
ur hann til þessa, svo sem
verðugt er, — maðurinn, sem
spurði hvort Stefán Jóhann
hefði ekki skapað heiminn,
þegar Alþýðublaðið eignaði
honum áhrif á utanríkismála
stefnu íslendinga.
Heildsalinn.
í öðru sæti listans er Björn
Ólafsson, maðurinn, sem hóf
þjóðmálaafskipti sín með því
vígorði, að verzlunarstéttin
yrði að snúa lifsbaráttu sinni
gegn samvinnuhreyfingunni.
Þannig er hann fulltrúi heild
salanna og annarra þeirra
gróðamanna, sem ekki þola
að fólkið í landinu búi við
sannvirðiskaup, — fái sann-
virði fyrir vinnu sína og fram
leiðslu.
Við síðustu kosningar féll
Björn fyrir sínum eigin flokks
mönnum. Nú mun honum
hafa verið tyllt svo hátt, að
hanri sé viss um þingsæti þó
að hann verði kannske færður
seti neðar en Jóhann Haf-
stein.
Frá vinnumennsku
til virðinga.
Þriðji maður listans er
Jóhann Hafstein. Strax og
hann fór úr föðurgarði gerð-
ist h.apn vinnupiltur hjá Sjálf
stæ.ðisflokknum, þá lítt kom-
inn,„..,úr bernsku. Pilturinn
kom,,sér vel í vistinni. Hann
var.þægur og viljugur og vildi
allt..fyrir húsbændurna gera
sem þeir sögðu honum.
Eftir að Jóhann eignaðist
kon\i.,— hún hét Thors, —
fór. yegur hans vaxandi og
hann hætti að .vera í snúning
um«|íá var hann settur til að
gæfe hagsmuna flokksins í
útvarpsráöi og látinn fá ör-
uggfþingsæti.
Jóhann Hafstein hefir aldr-
ei ljtið á nokkurt mál frá
öðru sjónarmiði en flokksins,
svo að vitað sé, og. fáir munu
þekkja afskipti hans af mál-
sm, sem ekki eru flokksleg.
Fyrsta starf hans utan við
beina flokksþjónustu mun
vera stjórn Hærings við Ægis-
garð.
Söguleg þýðing Jóhanns
Hafsteins er að tengja saman
mægðir Kveldúlfs og Búkollu.
I
Nú verður nógur tími.
Fjórða sæti skipar Gunnar
Thoroddsen borgarstjóri.
Hann fann á sér fyrir tveim-
ur árum, að hann hefði ekki
tíma, til að vera þingmaður
fyrir Snæfellinga nema út
kjörtímabilið. Ef til vill þarf
minni tíma til þingsetu fyrir
Reykvíkinga. Svo er líka hugs
anlegt að skipt verði um borg
arstjóra í vetur og þá minnk-
ar annríkið. Og i versta til-
felli eru þá nógir eftir á list-
anum til að hlaupa í þing-
mennskuna.
Gunnar hefir frá æskuár-
um unnið fyrir Sjálfstæðisfl.
og lítt fengizt við önn-
ur viðfangsefni. Þó sat hann
um hríð í prófessorsembætti,
lipur kennari en afrekslaus
við fræðistörf og vísinda-
mennsku. Trúnaðarstörf, sem
honum hafa verið falin á
sviði löggjafar, hafa sjaldn-
ast komizt í verk.
Er þetta skörung-
urinn?
Svo er konan í fimmta sæti.
Margir telja, að hún muni
verða uppbótarþingmaður, ef
röðin skyldi haldast óbreytt.
Menn vita nú að hún heitir
Kristín Sigurðardóttir. Ann-
að vita fæstir. Þó segja ætt-
fróðir menn, að hún sé af
góðu fólki komin og suma
minnir að nafn hennar hafi
verið á framboðslista áður,
hvort sem þetta er afburða-
konan og skörungurinn, sem.
Vísir ætlaði sætið, eða það
hefir verið einhver önnur.
Prófstíll hagfræðingsins.
Svo kemur hagfræðingur-
inn í sjötta sæti, Ólafur
Björnsson, prófessor.
Hann gekk undir próf áður
en listinn var skipaður. Próf-
stíll hans er birtur í Mbl. og
fjallar um það, að afkomu
þjóðarinnar megi marka af
innflutningi neyzluvöru.
Þannig er það betra fyrir
þjóðarhag að flytja inn tóbak
og áfengi fyrir 10 milljónir
en að kaupa efni í nýjar íbúð
ir eða áburðarverksmiðju fyr-
ir það fé, þar sem byggingar-
efnið er fjárfestingarvörur en
hitt eru neyzluvörur.
Fyrir þennan stíl fékk Ólaf
ur góða einkunn og sjötta
sæti listans. Verði frúnni
smokrað niður fyrir hann hef
ir hann von um uppbótarsæti,
ef vel gengur að fella flokks-
menn hans úti á landinu.
Framboð „verzlunar-
stéttarinnar.“
Ekkert af þessu fólki á list-
anum er kunnugt af neinum
afskiptum af atvinnulífi, þeg
ar frá er talin kóka-kóla
blöndun Björns Ólafssonar og
kaupmennska hans og Hær-
ingsstjórn Hafsteins. Það eru
heildsalasjónarmið og póli-
tísk heildsalaþjónusta, sem
einkenna þennan lista. Það
er líka í samræmi við það,
hverja einkum er treyst á
annars staðar í sókninni
miklu. Það eru menn eins og
heildsalinn, sem keypti á
Ströndum, umboðssalinn, sem
keypti í Barðastrandarsýslu
og kaupmaðurinn í Stykkis-
hólmi.
Þannig er barátta „verzlun
arstéttarinnar" gegn sam-
vinnuhreyfingunni.
Hvarf Ásgeirs skipstjóra
Það hefir vakið athygli, að
formaður farmanna- og fiski
mannasambands íslands, Ás-
geir Sigurðsson skipstjóri, er
horfinn af lista Sjálfstæðis-
manna. Á það er litið sem
tákn þess, að í flokknum séu
horfin sjónarmið þau, sem
farmenn og fiskimenn fella
sig við. Þeirra hlutur hefir að
vísu lengi verið fyrir borð bor
inn í flokknum, en nú fyrst
mun þessi fjölmenna stétt
hafa gert sér það ljóst. Hvarf
Ásgeirs skipstjóra af lista
Sjálfstæðisflokksins er tákn
þess, að farmenn og fiski-
menn hafa fengið augun opin.
Straumhvörfin við
sjóinn.
Sjómannablaðið Víkingur
ræðir um áhrifaleysi sjó-
manna á þingi og er þar
margt rétt sagt og mak-
lega. Talað er um það að sjó
menn fái enn enga hlutdeild
í stjórn síldarverksmiðja ríkis
ins og annarra fiskiðjuvera.
Er því líkt við það, að bænda
stéttin hefði engin ítök um
stjórn og rekstur mjólkur-
stöðvarinnar í Reykjavík.
Þetta er að vissu leyti sam-
bærilegt, en þó er einn megin
munur á. Bændur hafa verið
samvinnumenn áratugum
saman. Þeir láta vörur sínar
í umboðssölu, láta sín eigin
fyrirtæki taka þær til sölu og
vinnslu. Sjálfir heimta bænd
ur ekki fast verð við afhend-
ingu vörunnar, heldur láta
sér nægja ásgtlunarverð og
bíða lengi endanlegs upp-
gjörs. Mj ólkurstöðina í
Reykjavík hafa bændur sjálf
ir byggt fyrir það fé, sem þeir
hefðu ella getað flutt heim
til sín. Þeir seldu ekki kaup-
mönnum og mjólkurbúðum í
Reykjavík mjólkina. Mjólkur
stöðin í Reykjavík varð ekki
til með þeim hætti, að Al-
þingi samþykkti að byggja
ríkisverksmiðju til að kaupa
mjólk á föstu verði.
Þetta er býsna mikill mun-
ur á þróun málanna, en það
er jafn rétt fyrir því hjá blað
inu Víkingi, að það er fráleitt
að sjómenn skuli ekki hafa
ítök um sölu og vinnslu fram
leiðslu sinnar. Gæfumunur
bænda og sjómanna í þessum
efnum liggur þó fyrst og
fremst í því, að bændur hafa
verið samvinnumenn en sjó-
menn«ekki. Framsóknarflokk
urinn hefir barizt fyrir því
skipulagi, sem sjómenn óska
nú eftir, að þeir hafi sjálfir
íhlutun og stjórn á þeim fyrir
tækjum, sem búa framleiðslu
iþeirra til sölu og selja hana.
í þessum kosningum er yfir
lýst stefna Framsóknarflokks
ins orðuð á þessa leið:
„Lögð er áherzla á að veita
útvegsmönnum og sjómönn-
um aðstöðu til að hagnýta afl
ann á samlags — eða sam-
vinnugrundvelli.
Útgerðarmönnum og sjó-
mönnum sé veitt hlutdeild í
B. J. er ekki ánægður alls
kostar með skilning minn á
st j órnarskr á Ráðst j órnarrí k j -
anna. Vegna þrengsla í bað-
stofunni sleppi ég nokkru úr
bréfi hans, enda sumt fjölyrði
og getsakir, sem ekki koma um-
ræðuefninu beinlínis við, þó að
góðar geti verið út af fyrir sig.
Þess skal þó getið, að B. J. vill
ekki að ég tali um Rússaveldi.
Rússar séu engin herraþjóð, því
„að allar þjóðir innan sam-
bandsríkisins (USSR) njóti full-
komins jafnréttis. Ljóst dæmi
um þetta, sem jafnframt er á
allra vitorði, er það, að Stalin
er Georgiumaður en ekki Rússi,
og er hann þó talinn valdamest-
ur maður í sambandsríkinu “
(Mig minnir nú líka, að Hitler
sálugi væri talinn Gyðingur).
Ef við hættum, að tala um
Rússland, höfum við ekkert
sameiginlegt heiti á ríkinu, sem
munntamt myndi þykja. Enginn
hneykslast nú á því, að talað sé
um Svííþjóð, England, Dan-
mörku og jafnvel Holland, þó
að þessi nöfn hafi í fyrstu ekki
átt við nema hluta Iandsins og
eigi jafnvel ekki enn. Það sem
kallað var Rússland, þegar ég
var barn, mun ég því leyfa mér
framvegis að nefna því nafni og
hina slavnesku þjóðflokka, sem
þar búa, einu nafni Rússa.
B. J. segir mér, að víxlast hafi
þýðendanöfnin. Eiríkur Bald-
vinsson þýddi stjórnarskrána
en Sigurður ræðu Stalins. Enn
segir hann, að þessi stjórnar-
skrá sé nú orðin úrelt og breytt
en getur þó ekki um hverjar þær
breytingar eru. Það hygg ég, að
þær greinar allar, sem við höf-
um vitnað til, séu óbreyttar, og
það ætti að vera nóg. — Svo er
hér kafli úr bréfinu:
/
„Þá kem ég að þeim atriðum,
þar sem mér virðist Starkaður
kamli lesa margnefnda stjórn-
arskrá á sama hátt og sagan
segir að kölski lesi biblíuna, þ.
e. a. s. snúi innihaldi orðanna
alveg við......Starkaður til-
færir 125. gr. stjórnarskrár Ráð-
stjórnarríkjanna (útg. 1937)
þannig: -„f samræmi við hags-
muni almennings og til trygg-
ingar hinu sósíalistiska skipu-
lagi, er ölium þegnum Sovétríkj-
anna ábyrgzt með lögum: a)
málfrelsi, b) prentfrelsi, c)
funda- og samkomufrelsi, d)
frelsi til að fara skrúðgöngur
og kröfugöngur. Þessi réttindi
þegnanna eru tryggð með því,
að hið vinnandi fólk og samtök
þess hefir umráð yfir prenc-
smiðjum, pappírsbirgðum, op-
inberum byggingum, götum,
samgöngutækjum og öðrum efn-
islegum skilyrðum, sem nauð-
synleg eru réttindum þessum til
framkvæmdar". — Hér tekur
Starkaður upphaf greinarinn-
ar „í samræmi við hagsmuni al-
mennings og til tryggingar hinu
sósíalistiska skipulagi" og vill
gera úr því fyrirvara, er tak-
marki hið nánar tiltekna frelsi,
sem greinin veitir, þ. e. a. s.
frelsið megi ekki brjóta í bága
við „hagsmuni almenings" o. s.
frv. Mér virðist aftur á móti
augljóst, að upphaf greinarinn-
ar er aðeins yfirlýsing um það,
að frelsið (a, b, c, d) sé skilyrö-
islaust í samræmi við hagsmuni
almennings og til tryggingar
sósíalistisku skipulagi. Væri um
fyrirvara til takmörkunar að
ræða, hefði legið beinast við að
hafa hann á eftir aðalákvæðum
greinarinnar, en hitt virðist
fjarstæða að telja fyrst upp
takmarkanir, áður en vitað væri
hvað það er, sem á að takmarka.
Vilji Starkaður enn halda sinni
skýringu fram, verður hann, auk
þess að færa sönnur á, að hér
sé um takmarkanir á hinu veitta
frelsi að ræða, að færa sönnur
á, að frelsið og framkvæmd þess
með þeim efnalegu skilyrðum,
sem greinin veitir, geti veriö
andstætt „hagsmunum almenn-
ings og hinu sósíalistíska skipu-
lagi,“ því að ef þetta frelsi get-
ur ekki komizt í slíka andstöðu,
væru allir fyrirvarar um tak-
mörkun þess af þeim sökum
þýðingarlausir og bollaleggingar
um notkun þeirra 1 svifu þá í
lausu lofti.
Hliðstætt því, sem nú var sagt,
um skilning Starkaðar á 125. gr.
stjórnarskrárinnar, má segja
um túlkun hans á 126. gr. og
hirði ég ekki að endurtaka þá
röksemdafærslu. Rétt er þó að
víkja fáum orðum að ummæl-
unum um kommúnistaflokkinn.
Eins og tilvitnun Starkaðar ber
með sér, er þar lýst ástandi, sem
þegar er til staðar og á að hald-
ast áfram. Sá hluti greinarinn-
j ar er nokkurs konar grund-
I vallarlög fyrir flokkinn, en ekki
neinn fyrirvari um hin önnur
ákvæöi greinarinnar um félags-
frelsi. Sé flokkurinn fær um að
hafa forustu i félagslegum sam-
^ tökum þjóðarinnar, er hann í
samræmi við þetta stjórnar-
skrárákvæði. Hætti hann hins
vegar að vera þess megnugur,
brýtur hann að vísu stjórnar-
I (Framhald á 7. síBu)
Frá og með deginum í dag
smurstöð
j; okkar við Sætún 4, opin frá kl. 8 árd. til 12 að miðnætti
| Olíuhreinsunarstöðin
♦j Sími 6227.
H
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS
(Framhaid á 7. siOu) ttttttttttttttttttttttttttttttmmtttttmttttttmttttttmuttmmtttmtttttmttttt;