Tíminn - 21.09.1949, Blaðsíða 5

200. blað
TÍMINN, n'iiðvikuflaginn 21. september 1949
Miðvikud. 21. sept.
Bændur og gerðar-
dómurinn
Sjálfstæðisfl. reynir nú á
ýmsan furðulegan hátt að
látast vera vinur bænda og
málstaö þeirra hinn hollasti
í hvívetna. Einna kátbrosleg-
ast kemur þetta fram í skrif-
um Mbl. í sambandi við mót-
mæli Stéttarsambands bænda
gegn gerðardómnum í afurða
verðmálunum.
Það er kunnara en frá
þurfi að segja, að ákvæðin
um gerðardóminn í núgild-
andi afurðasölulögum, eru
runnin undan rifjum Sjálf-
stæðisflokksins- Þegar samið
var um myndun núver. rík-
isstjórnar, settu Framsóknar
menn fram þá kröfu, að sam-
tök bænda ein.fengju að ráða
afurðaverðinu. Var þetta
gert samkv. óskum bænda-
samtakanna sjálfra. Hvorki
Sjálfstæðisflokkurinn né
Alþýðuflokkurinn vildu á
þetta fallast, og því var það
ákvæði sett inn í lögin, að
meðan landbúnaðarafurðir
væru borgaðar niður með rík
isframlagi, skyldi gerðardóm
ur ákveða afurðaverðið, ef
ekki næðist samkomulag milli
framleiðenda og neytenda-
Samkvæmt þessu hefir gerð- (
ardómur ákveðið afurðaverð-
ið undanfarin ár.
Framsóknarflokknum var
það nauðugt að fallast á
þetta ákvæði, en hann kaus
þó heldur að sætta sig við.
þessa skipan, en það réttleysi, I
sem bændur bjuggu við í þá- J
gildandi afurðasölulögum, er
fyrrv. stjórn hafði sett. Sam- |
kvæmt þeim var verðlagið á- j
kveðið af stjórnskip. nefnd,
er bændur réðu engu um,
hvaða menn völdust í. Bænd-
ur bjuggu þannig við eins
fullkomið réttleysi eins og
hugsast gat. Gerðardómsfyr-
irkomulagið tryggði bændum
þó aðstöðu til að hafa áhrif
á allan gang málanna og
hinn endanlegi dómur var í
höndum hlutlauss embættis-
manns, en ekki í höndum
nefndar, er skipuð var af
ráðherra, er gat verið bænd-
um hinn fjandsamlegasti.
Það fékkst líka viður-
kennt sem framtíðarstefna
að samtök bænda fengju ein
verðlagsvaldið í sínar hend-
ur, þar sem gerðardómurinn
gildir aðeins meðan það
bráðabirgðaástand helzt, að
landbúnaðarvörur eru borg-
aðar niður úr ríkissjóði.
Þótt gerðardómsfyrirkomu
lagið sé langt frá því að vera
æskilegt, og Framsókharfl.
veldi það sem skárra af
tvennu illu, hefir það reynzt
bændum miklu hagstæðara,
en það fyrirkomulag, sem áð-
ur var. Þannig var verðið,
sem bændur fengu fyrir I. fl.
Kjöt, árið 1946, kr. 6,99, en
1947 kr. 8,55 og 1948 kr. 8,70.
Bændur hafa því hagnast
stórkostlega á þeirri breyt-
ingu, sem varð á þessum mál
um, er núver,- stjórn kom til
valda.
Hitt er svo annað mál, að
ekki er þolandi fyrir bændur
að una gerðardómsfyrirkomu
iaginu til lengdar- Þess vegna
er s.ú krafa • eðlileg .og rétt-
ERLENT YFIRLIT:
Djarfir brautryðjendur
Stjórn þrýstiloftsflugvélar krefst mikils
áræðis os* karlmcnnsku.

Hvernig er að fljúga í þrýsti-
loftsflugvél, fara af stað og lenda
á þiljum flugvélamóðurskips? The
Saturday Evening Post birti nýlega
grein, sem er svar við slíkum spurn
ingum. Hún er eftir Richard Eng-
lish, sem hefir talað við flugmenn
af þrýstiloftsflugvélinni VP 51, sem
talin er hraðfleygasta vél í sjóher
Bandaríkjanna.
Flugmaður í þrýstiloftsvél er
öðru vísi búinn en venjulegur flug-
maður. Þessir Bandaríkjamenn
líta út eins og Marzbúar, þegar þeir
ganga inn í vélar sínar, búnii' flug-
mannsklæðum úr næloni, litskrúð-
ugum hjálmum og með súrefnis-
grímur. Slíkar grímur eru ómiss-
andi svo hátt og hratt sem þrýsti-
loftsflugvélarnar fara. Til að vinna
á móti þyngdarlögmálinu er eins
konar belgur festur milli fóðra í
flugklæðunum. Síðan eru loftop
þessara klæða tengd við loftventla
flugvélarinnar, svo að þrýstingur-
inn á flugmanninn temprist. Með-
al annars varnar þetta því, að
flugmaðurinn missi meðvitundina.
Ef flugvélin sveiflast óvænt í loft-
inu þrýstir belgurinn ag fótum,
lærum og kviði flugmannsins og
hamlar á móti blóðrásinni niður.
Á þennan hátt er flugmanninum
þrýst niður, þegar með þarf.
Það var árið 1947, að sjóher
Bandaríkjanna ákvað fyrst að at-
huga hvort þrýstiloftsflugvélar
yrðu notaðar með móðurskipum.
Það eru ekki enn til nema tvær
slíkar vélar með flotanum, VF 51
og VF171. Hraði sumra þrýstilofts-
flugvéla er táknaður með hraða-
stiginu 85 og það segir nokkuð,
þegar þess er gætt, að fyrsta stig
er hraði hljóðsins. En þó að sjóher
Bandaríkjanna hafi 10 þúsund
flugmenn í þjónustu sinni -eru þeir
innan við 50, sem hafa flogið
þrýstiloftsflugvél frá móðurskipi.
Stéttarbræður þeirra líta á þá sem
undramenn, eins konar eldætur,
sem ekkert bitur á og frábærar
hetjur.
Hvernig er það svo að fljúga
í þrýstiloftsflugvél? Flugmaðurinn
segist að vissu leyti verða að gefa
sig á vald örlögum sínum. Þegar
hann tekur flugið í fyrsta sinn,
er hann kominn 30 km. leiö áður
en hann veit af. Þegar þú ferð að
venjast, geturðu komist sex þús.
metra upp í loftið á minna en
einni minútu. Og allt er hljótt
og kyrrt. Hljóðið er langt á eftir
þér, svo að þú horfir bara út á
tilveruna.
En hvernig fer fyrir slíkum flug-
manni, ef út af ber, svo að hann
verður að yfirgefa flugvélina? —
Fæstir koma lifandi til að gefa
skýrslu, ef slík óhöpp ber að í há-
loftinu. Tólf þúsund metra hæð
er venjuleg hjá þrýstiloftsflugvél-
um. Vitað er um einn flugmann,
sem komið hefir lifandi niður frá 1
þrýstiloftsflugvél í tæpra fjögur1
þúsurtd metra hæð. Fyrirvaralaust
losnaði annar vængurinn frá svo
að flugmaðurinn sat í opnu flug-
rúmi. Hann stillti hraðann og
gerði sér ljóst, að ekki var um
Maðurinn til vinstri á mynd-
inni er Lindbergh flugkappi, er
fyrstur flaug einsamall yfir At-
lantshaf.
végna hraðans og hæðarinnar er
allt eins líklegt, að flugmaðurinn
missi meðvitund áður en hann
hefir ráðrúm til að gera nokkuð
sér til bjargar.
Þegar flogið er með svipuðum
hraða og hljóðið, hefir þrýstiloft-
ið framan við flugvélina þjappast
saman svo að það finnst einna
líkast þungri, seigri leðju. Hraðinn
er svo mikill, að það er hægt að son og Katrínu Thoroddsen
Kommúnistar vilj
lækka fiskverðil
um 30 % lií;:
Kommúnistar hafa sjaldaii
lýst raunverulega sf$|nu
sinni og tilgangi öllu beturgen
í Þjóðviljanum í gær. Þprftjgr,
birtur framboðslisti flokksins
í Reykjavík og sýnir han^ji^u
algeru yfirráð Moskvukornm-.
únistanna í flokknum. Það er
jafnframt birt sú stefnuyfir-
lýsing flokksins, að hapn
hefði nú viljað knýja fpam
30% verðlækkun á islenzlfum.
sjávarafurðum, sem raunar,
hefði ekkert annað þýtjt,
stöðvun útvegsins. Betur gat
flokkurinn ekki lýst því,-.iað
hann vill koma hér á hruni
og öngþveiti, sem hann teluj.
bezta jarðveginn fyrir bylt-
ingarstefnu sína.
Sú breyting er nú gerð . á
framboðslista flokksins frá
því i seinustu kosn., að Brýh-
jólfi Bjarnasyni, sem er lieJzti
Moskvakommúnisti liðsins, er
telft fram í 3. sæti eða upp
fyrir þau Sigfús Sigurhjartar-
annað að ræða en fara út. Hann
steig út yfir byrðinginn og lét
fallast niður. Súrefnisgríma hans
var horfin, hjálmurinn líka og
búningurinn ekki í sambandi við
súrefnisforða flugvélarinnar. Fall-
hlifin opnaðist og tók við sér, þrátt
fyrir þann feikna hraða, sem á
vélinni var, þegar maðurinn yfir-
gaf hana. Bátur bjargaði mannin-
um. Hann var að vísu rauðeygður,
augun blóðhlaupin vegna hraðans,
en annað fannst ekki að honum
við læknisskoðun. En það eru fæst-
ir, sem eru svona heppnir.
Flugmennirnir hafa sérstök
súr-efnisglös til að stinga upp í sig,
ef þeir verða að yfirgefa flugfar
sitt hátt i lofti. Glasið hefir nóg
súrefni til öndunar í 6 mínútur.
En þetta er lítið öryggi, því að
mæt, að bráðabirgðaákvæðið
um gerðardómir>n sé fellt
niður og samtök' bænda ein
séu látin fara með verðlags-
málin- Með þvi er bændum
fyrst tryggður svipaður rétt-
ur og aðrar stéttir hafa nú
í þessum málum. Fyrir Fram-
sóknarflokkinn er það mikill
styrkur, að Stéttarsamband
bænda hefir lýst sig andvígt
gerðardómnum og lýst sig
fylgjandi þeirri tilhögun, að
bændasamtökin fái verðlags-
valdið, eins og Framsóknar-
menn beittu sér fyrir, er nú-
verandi stjórn var mynduð,
en fengu þá ekki framgengt
vegna andstöðu Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins.
í sambandi við þessa álykt-
un Stéttarsambandsins pre-
dikar Mbl. þá sögufölsun, að
gerðardómsákvæðið sé runn-
ið frá Framsóknarflokknum.
Eins og hér hefir verið lýst,
er gerðardómsfyrirkomulag-
ið fóstur Sjálfstæðisfl. og Al-
þýðuflokksins og Framsókn-
armenn sættu sig aðeins við
það sem skárra af tvennu
illu. Stefna Framsóknarfl.
var og er, að bændasamtök-
in fái verðlagsvaldið.
Það sýnir líka, að fagur-
yrði Mbl. í sambandi við
þessa ályktun Stéttarsam-
bandsins eru á litlum heil-
indum byggð, að Mbl. reynir
að-túlka-hana á þann veg,
! að það vilji vekja upp bún-
aðarmálið aftur og þar með
það fyrirkomulag, að póli-
tískur ráðherra, sem getur
verið bændum hinn andstæð-
asti, fái verðlagsvaldið í sín-
ar hendur. Það er þó áreiðan-
lega ekkert síður, sem bænd-
ur æskja, en af þesari túlk-
un Mbl. mega þeir gera sér
vel ljóst, hvað í vændum er,
ef þeir efla Sjálfstæðisflokk-
inn og gefa honum aðstööu
til að ráða í þessum málum.
Þeir bændur, sem vilja, að
samtök þeirra fái verðlags-
valdið í sínar hendur, geta
sýnt þann vilja sinn í verki
við þingkosningarnar með því
eina móti að kjósa Framsókn
arflokkinn. Hann einn hefir
jafnan barizt fyrir þessari
stefnu. Hinir flokkarnir hafa
beitt áhrifum sínum til að
svipta bændur þessu valdi og
ýmist falið það ráðherra og
stjórnskipaðri nefnd eða
gerðardómi. Slíkt eða svipað
skipulag myndu bændur
verða að búa við áfram, ef
þeir efldu þessa flokka. Að-
eins með því að efla Fram-
sóknarflokkinn og styðja
hann svo, að hann fái úr-
slitavaldið á Alþingi, geta
, bændur tryggt sér verðlags-
valdið og heimt þannig sama
rétt í hendur samtaka sinna
og önnur stéttarfélög hafa
nú.
handleggsbrjóta sig með því að
stinga hendinni út um glugga.
Flugfræðingar Bandaríkjanna ef-
uðust því um, að svona hraðfleygar
vélar gætu lent á skipsfjöl. Væri
unnt að stöðva- svo fljótt flugvéi,
sem færi með þúsund klómetra
hraða á klukkustund? Það heppn-
aðist heldur ekki við fyrstu tilraun.
En nú fara þrýstíloftsvélar frá
flugvélaskipum og setjast þar aft-
ur jafn auðveldlega og aðrar flug-
vélar, ef flugmennirnir kunna verk
sitt.
Hvaða laun hefir svo Banda-
ríkjamaður, sem stýrir þrýstilofts-
flugvél? Eftir þeim heimildum,
sem fyrir liggja, eru launin frá
350 til 800 dollarar á mánuði, eftir
stigi og starfsreynslu. Það er mik-
ið fé, ef það er umreiknað í okkar
peninga, en þó munu flestir vilja
fara sér nokkru hægar en þessir
fluggarpar, jafnvel þó að launin
yrðu að sama skapi minni.
Raddir nábúaana
Alþýðublaðið telur flokk
sinn sýna sjómönnum og iðn-
aðarmönnum meiri virðingu
en Sjáifstæðisflokkurinn. Þaö
segir í gær:
„Þeir iðnaðarmenn og sjó-
menn, sem stutt hafa lista
Sjálfstæðisflokksins við und-
anfarnar kosningar urðu
fyrir stórkostlegum vonbrigð-
um, er Morgunblaðið birti
Katrín er í fimmta sæti og
kemur því ekki til greina, að
hún nái kosningu. Komxnún-
istar hafa þannig metið méirá
að tryggja Brynjólfi sæti en
að eiga kvenfulltrúa á þingi-
Sigfús Sigurhjartarson er í
fjórða sæti, en það má telja
vónlaust nú. Sá, sem skipaði .
4. sætið seinast, náði þá kosnr. .
ingu sem uppbótarmaður með
náumindum, en fylgi flokks-
ins hefir minnkað síðan.
Moskvudeildinni mun líka
vera tiað ósárt, þótt Sigfús
falli, því að hann hefir allt-
af öðru hvoru haft tilhneig-,.
ingar, er bentu til þess, að
hann gæti orðið Titoisti
Þeim Katrínu og Sigfúsi ei
þannig báðum fórnað til að
tryggja Brynjólfi sæti, þar
sem Vestmannaeyingar vildu
hann ekki aftur.Það er þannig
talið nógu gott handa Reyk-
víkingum, sem aðrir vilja
ekki eða a. m. k. er ekki verið
að hugsa um það, þegar ver-
ið er að tryggja Moskvu-
kommúnista sæti.
Þessi breyting á Reykja-
víkurlistanum sýnir það eins
glöggt og verða má að Moskvu
deildin ræður öllu í Sosia-
listaflokknum. Áður voru
líka komnar nægar sannan-
ir fyrir því, þar sem Kristni
Andréssyni hafði verið skák-
að fram í stað Jónasar Har-
alz og Magnúsi Kjartanssym
framboð flokksins. Fulltrúar 1 í stað Hermanns Guðmundsr
þessara stétta skipa 8. og 9. sonar.
sæti Iistans — vonlaus sæti
með öllu. Á lista Alþýðu-
flokksins skipa fulltrúar þess
ara stétta aftur á móti 4. og
5. sæti. Það cr því að von-
um, að fjöldinn af þessum
mönnum snúi nú frá íhald-
inu vegna þess að flokksfor-
ystan hefir sýnt þeim hina
megnustu fyrirlitningu með
slíkri röðun á lista ihaldsins.
En að vísu var ekki við öðru
að búast.“
Það mun víst ekki verða
neitt deilumál, að 4. og 5.
maður Alþýðuflökkslistans
eru jafn fjarri því að ná
kosningu og 8. og 9. maður
Sjálfstæðisflokksins, svo að
ekki verður á milli þess gert.
hvor flokkurinn hefir sýnt
þessum stéttum meiri virð-
ingu. En vissulega sýna þessi
skrif Alþýðublaðsins, að fátt
er það, sem það telur sig geta
stært sig af, þegar það fer út
i jafn fávislegan meting.
Saiha Þjóðviljablaðið og
bírti framboðslistann tekur .
Iíka á annan hátt af öll tví-
mæli um það, að það er
Moskvuklíkan, er ræður. í
þessu sama blaði er mjög ö-
skapast yfir því, að íslenzká
krónan skyldi látin fylgjá'4'
sterlingspundinu í • stað þess
að láta hana fylgja dollaran-
um áfram. Væri þessari kröfu
Þjóðviljans fylgt, þýddi það'
í raun og veru það sama óg
30% verðlækkun á svo til
öllum útfluttum sjávarafurð-
um. Slíkt myndi vitalega þýða
algera stöðvun sjávarútvegs-
ins og leiða yfir þjóðina þáð
atvinnuleysi og hrun, áeiiv
kommúnista hefir láii'gi
dreymt um sem æskilegasfaií-
jarðveg fyrir stefnu sína.
Oft hafa kommúnistar láit*
ist vera miklir vinir sjávar*
útvegsins og þózt vilja tryggja
honum hverskonar kjarabæt-
(Framhald á 6. sltii',).