Tíminn - 28.12.1949, Qupperneq 5

TÍMINN, miðvikudaginn 28. desember 1949
278. blað
Miðvikud. 28. des.
Ráðaleysi Sjálf-
stæðisflokksins
Á undanförnum árum hefir
aldrei skort á yfirlæti og borg
inmennsku hjá forkólfum
Sjálfstæðisflokksins, e'r Fram
sóknarmenn hafa hreyft að-
vörunarorðum i sambandi við
dýrtíðarmálin. Svör þeirra
hafa verið þau. að áðvaranir
Framsóknarmanna væru bar-
lómsvæl og hrakspár einar og
aldrei hefði verið bjartara
framundan en einmitt nú,
vegna hinhar miklu „nýsköp
unar". Fyrst og fremst hafa
það þó verið núverandi for-
sætisráðherra og landbúnað-
arráðherra, er borginmann-
legast hafa talað um barlóms-
væl Framsóknarmahna og
ákafast hafa lofsungið ný-
sköpunarbirtúriá, sefn væri
framundan.
Þá hefir ekki á það skort,
að forkólfar Sjálfstæðisfloks
ins lýstu því með sterkum orð
um, áð þeir hefðu næg og
fullkomin ráð á reiðum hönd
um, ef svo færi að einhverjir
erfiðleikar sköpuðust i sam-
bandi við dýrtíðarmálin. For
maður flökksins og núv- for-
sætisráðherra hefir sagt, að
úr slíku mætti auðveldlega
bæta með einfcldu penna-
striki.
Vegna framangreinds áróð-
urs forkólfa Sjálfstæðisflokks
ins hefir verið stjórnað svo,
sem gert hefir verið, á undan-
förnum árum. Það ætti því
ekki að hafa vérið erfitt verk
fyrir þá að taka að sér eina
stjórnina, þegar hin mikla ný
sköpun átti éinmitt að fara að
bera ávexti. Þá ætti og ekki að
þurfa að öttast erfiðleika,
sem verða kýnriu á veginum,
þar sem sjálfur foringinn með
pennastrikið skipar stjórnar-
öndvegið.
Eri nú er hins végar allt
annað uppi á teníngnum hjá
forkólfum Öjálfstæðisflokks-
ins en áður var. Ein fyrsta
yfirlýsing hins nýja stjórnar-
formanns hljóðáði á þá leið,
að ástandið væri miklu vsrra
en hann hefði nokkurn tíma
gert sér í hugarlund. í stað
þess að koma' með penna-
strikið, lýsti hann yfir því,
að stjórnin sæi engin ráð til
að tryggja rekstur bátaútvegs
ins og yrðu því að taka sér
miklu lengri umhugsunar-
frest en hún lofaði í fyrstu.
Á meðan bíður útgérðin að-
gerðaíaus og rekstur hennar
tefst tiltölulega jafníengi.
Ekki eru þau heldur mikil-
mannlegri tökin, sém hinn
nýi fjármálaráðherra tekur á
fjármálum 7 ríkisins, þótt
hann hafi talað manna digur-
barkalegast um ráðsnilli sína
og kjark áður fyrr. Hans
, fyrsta verk sem fjármálaráð-
herra er að sitja hjá við at-
kvæðagréiðslu7 þegár meiri-
hluti þingmariná samþykkir
12 millj. kr. hækkun á launa-
útgjöldum ríkisins, án þess að
sjá fyrir tékjúm á móti og
ofan á stórfelldan tekju-
halla hjá rlMriu. Mun þessi
hjáseta fjármálaráðherrans
áreiðanlega einsdæmi og sýn
ir bezt, að hann er annar á
borði, en í orði
í stuttu máli er myndin,
sem nú blæir við af forustu^
ERLENT YFIRLIT:
Rússneski einræðisherrann
Híki Síalins Iiefir niáíasí isaeira af Iteiins-
veldissíefmi keisaranna en Iius'sjónum
Marx Lenins.
Þann 21. þ. m. var óvenjulega
mikið um dýrðir í löndunum auet-
an járntjaldslns. Ti.efnið var það,
að Jósef Stai.’n, e.nvaldsherra
Sovétríkjanna, átti þá sjötugsaf-
mæli. Þessa atburðar var ekki að-
eins minnst í Sovétríkjunum sjálf-
um með meiri viðhöfn en þar hef-
ir nokkurn tima þckkst, heldur og
í öllum leppríkjunum austan járn-
tjaldsins. Ti'.gangurinn með því sð
láta ieppríkin hylla einvald Sovét-
rikjanna á sjötugsaímæli hans v rð
ist augljóflega sá, að sýna sem
fylista viðurkenningu þeirra á leið
sögn og yfirráðum Sbvétrikjanna.
í ieppríkjunum víreist nú óðum
stefnt i þá átt, að haett sé að dylgja
hin raunverulegu yfirráð Kússa.
Fordæmi Júgóslava hefir sannfært
Rússa um, að öll tilslökun og sýnd-
armennska í þessum efnum getur
haft slæman dilk í för með sér.
Ævistarf Jósefs Stalíns hefir ann
ars verið með þeim hætti, að sjö-
tugsafmæli hans er vissulega þess
vert, að menn staldri v ð og reyni
að gera sér grein fyrir því og af-
leiðingum þess. Hvað, sem um
Stalín kann að verða sagt, verð-
ur því ekki neitað, að hann hefir
á sínum tíma haft mikil áhrif á
gang heimsviðburðanna. Hann er
einn þeirra manna, sem hafa mern-
að að byggja upp voldugt og víð-
lent stórveldi, Við það starf hefir
hann sýnt skipulagsgáfur, klók-
indi og þrautseigju, sem í fram-
tíðinni mun tryggja honum sess
meðal áhrifamestu manna sögunn-
ar.
Tvær leiðir.
Þegar Stalín hófst til valda við
fráfall Len;ns fyrir um aldarfjórð-
ungi síðan, hafði hann um tvo vegi
að velja. Önnur var leið h!nna
fyrri rússnesku valdhafa, ívars
grimma, Péturs mikla og Katrínar
miklu, er höfðu einbeitt sér að því
að gera Rússaveldi víðlent og vold
ugt. Hin var leið þeirra Marx og
Lenins, fem fólst i framkvæmd
hinna sósíalistisku hugsjóna.
Við ' síðari leiðina höfðu margir
menn bundið vonir og það engu
síður ýmsir þeirra, sem ekki voru
sósíalistar. Frjálslyndum mönnum
ógnaði á þessurn tíma kúgun og
yfirdrottnun einvalda og auðstétta
og þráðu nýja þjóðfélagshætti.
Þegar hinni rússnesku keisarastjórn
var hrundið úr stóli af alþýðustétt-
um landsins, spurðu því margir,
hvort hér væri von á því, sem koma
skyidi. Því kvað Stefán G. svo
um bosévismann:
Er hann heims úr böli boginn,
blóðugur að rísa og hækka,
múginn vorn að máttka, stækka?
Fvrstu verk h nna nýju vald-
hafa Rússlands, bentu eindregið til
þess að hér væri eitthvað nýtt á
íerð. í stað landvinningastefnu
zaranna, viðurkenndu hinir nýju
valdhafar rétt og frelsi ýmsra smá-
þjóða, er áður höfðu lotið yfir-
crottnun Rússa. Kappsamlega var
unnið að því að uppræta hvers-
konar rangláta stéttaskiptingu og
að jp.fna kjör manna, Á mörgum
sv ðrm var að vísu gengið hart
ti! verks, cn við öðru var ekki að
buast. Stjórnarsk'pulag lösisaranna
hafði byggst á ofbeidi og þvi var
ekki hægt að steypa nema með of-
beldi. Það hlaut að uppskera, eins
það hafði sáð.
Rússland nútímans.
Þegar Lenin féll frá, stóðu mál-
efni Rússlands þannig, að þar voru
bersýnilega á ferð nýjir skipulags-
hættir, sem enn var að vísu ekki
séð, hvernig myndi farnast eða
hvaða form myndu taka að lok-
um. Fyrir eítirmenn hans var um
það að velja að halda hinni stór-
brotnu lilraun hans áfram eða
hverfa aftur yfir á hina troðnu
slóð zaranna.
Þegar nú er svipast um í ríki
Stalíns eftir aldarfjórðungsstjórn
hans, leikur ekki um það neinn
i vafi, hvern veginn hann hefir val-
| ið. Það er arfurinn frá Pétri mikla
1 og Katrínu, en ekki þeim Marx
og Lenin, er setur svipmót sitt á
Rússland nútímans. Sjálfstæði smá
þjóðanna, sem Lenin viðurkenndi,
hefir aftur verið gert að engu og
landvinningastefnunni, er keisar-
arnir höfðu mótað, hefir verið fylgt
út í yztu æsar hin síðari ár. Stétta
skiptingin hefir hafist að nýju og
er nú jafnvel enn meiri en hún
áður var, og sama á við um alla
tekjuskiptingu. í stað aðalsins er
komin ný yfirstétt, sem er raunar
ennþá voldugri en hann var, en
það eru stjórnendur og forstjór-
ar hinna ýmsu ríkisstofnana og
fyrirtækja. Pólitísku frelsi og sam
takafrelsi er sist sniðinn rýmri
st3kkur en áður. Enn vofir þrælk-
un og Síberíuvist yfir hverjum
þeim. sem dirfist að sesja styggð-
aryrði um stjórn'na. Yfir þessu
mönnum Sjálfstæðisflokksins,
þessi: Þeir hafa á undan-
förnum árum hagað sér eins
og svefngcngumenn, sem
höfðu ekki hugmynd um,
hvert þeir voru að fara, en
töldu sér trú um, að þeir
væru á réttri leið og sinntu
því engum aðvörunum. Þeg-
ar þeir hafa komið öllu í ó-
efni og eiga að fara að glíma
við vandann. vakna þeir fvrst
við vondan draum- Þá standa
þeir uppi ráðalausir og kjark
iausir og berja sér á brjóst og
hrópa, að þeir hafi ekki gert
sér ljóst, hvernig komið var.
Þjóðin fær hér örugaa stað
festingu á því, hve hollt það
hefir verið að fylgja ráð-
um Sjálfstæðisflokksins, en
hafna aðvörunum Framsókn
arflokksins. Hún fær líka að
sjá, hve haldsóð osr trau-t
forusta Sjálfstæðisflokksins
er, þegar komið er út í vand-
ann. Hún fær hér áþreifan-
legar sannanir fyrir því,
hvorum þessara aðalflokka
landsins megi betur treysta
til ábyrgrar og giftusamlegr-
ar forustu.
Framsóknarflokkurinn hef-
ir ekki hlífst við að vara við
verðbólgustefnunni, þótt slíkt
væri vanbakklátt verk. með-
an gróðavíman 'var mögnuð-
ust. Framsóknarflokkurinn
1 hefir bent á, að viðreisnin
J yrði erfið, ef þjóðin stöðvaði
’ sig ekki í tíma á verðbólgu-
, brautinni. Aðvaranir hans
! hafa vissulega reynst réttar.
í Enn er þó mcguleiki til við-
i reisnar, ef réttlátlega er að
unnið og sérhver er látinn
, hlutfallslega taka á sig þá
byrði, er viðreisnin hefir í för
með sér. Til þess að hafa for-
ustu um slíka viðreisn, er eng
inn flokkur fær. nema Fram-
! 'óknarflokkurinn. Það sýnir
! revnsla liðinna ára bezt og
I gleggst.
Þetta er mynd af frímerki, sem
tékkneska stjórnin gaf út í tilefni
af sjötugsafmœli Stalins.
öllu saman drottnar svo einvald-
urinn í Kreml, ennþá voldugri og
áhrifameiri en nokkur hinna gömiu
keisara var. Svo mikið sem keisara
dýrkuninni var haldið að almenn-
ingi í fyrri daga, er þó rekinn enn
öflugri áróður fyrir dýrkun hins
nýja valdhafa, eins og ljósast sást
á sjötugsafmæli hans.
I Stjórn Rússlands er þannig aft-
ur orðin um flest keimlík því, sem
hún var fyrir byltingu Lenins,
þótt í orði kveðnu hafi þjóðnýting
leyst einkarekstur af hólmi. Fram-
kvæmdinni hefir verið háttað þann
ig, að aðeins hefir orðið breyting
á formi, en ekki innihaldi og mark
miðum.
Starfshættir Stalíns.
Því fer fjarri, að þessi breyting
á stjórnarháttum Sovétríkjanna
síðan Lenin leið, hafi gerzt með
snöggum hætti. Stalín hefir verið
nógu klókur til þess að fara ekki
þá leið. Hann hefir þokað málun-
um í hið fyrra horf hægt og hægt.
Fyrsta skrefið var að losna við
hina gömiu samverkamenn Lenins.
Flestir þeirra hafa fallið fyrir böð-
ulshendi, dæmdir sem landráða-
menn og svikarar við þær hug-
sjónir, sem þeir höfðu helgað krafta
sína. Þannig hefir hin stórbrotna
tilraun Lenins drukknaði i blóði
samstarfsmanna hans.
Hinir nýju stjórnendur Rúss-
lands hafa líka verið nógu hyggn-
ir til þess að viðurkenna ekki frá-
fall sitt frá hugsjónum Marx og
Lenins. Þeir halda því hiklaust
fram, þrátt fyrir alt, sem gerzst
hefir, að þeir séu að framkvæma
þær. Þeir halda þessu ekki aðeins
fram í heimalandi sínu, heldur
reka öflugan áróður um víða ver-
öld fyrir þessari kenningu sinni.
Margt fákænna manna trúir því
þessvegna enn, áð í Rússlandi sé
raunverulega verið að framkvæma
sósíalismann, og ganga því erinda
hinna rússnesku valdhafa í blindni
trúarhitans. Þessvegna eru komm-
únistaflokkarnir fyrst og fremst
fimmtuherdeildir hinnar rússnesku
einræðisstjórnar.
Hylling foringjans.
Hvað, sem Um starfshætti Stal-
ins verður annars sagt, verður hinu
ekki neitað að til þess að leysa
starf hans af hendi hefir þurft
mikil klókindi og þrautseigju. Eng-
um meðalmanni hefði verið það
fært að brjótast þannig til valda
og ná traustari völdum og víðtæk-
ari yfirráðum en nokkur zarinn
hafði áður haft. Á sjötugsafmæli
sínu hefir Stalín getað horft yfir
þann árangur af ævistarfi sínu, að
Rússaveldi er nú víðlendara en
nokkru sinni fyrr og að enginn
einvaldur þess hefir verið hylltur
með meiri hátiðleik og íburði en
hann.
Slík hylling einvaldans mætti þó
vera ýmsum aðdáendum hans
nokurt umhugsunarefni, því að
hún á ekki saman við það ríki
(Framh. á 6. síðu.)
Felur íhaldið fjár-
hagsáætlunina frani
yfir kosningar ?
Það er eitt af höfuSrökun
Sjálfstædismanna fyrir þvi,
að þeir eigi að halda áfram
völdum í bæjarstjórn Reykjz
víkur, að stjórn bæjarins
myndi fara mjög illa úi
hendi, ef einn flokkur hefð
þar ekki meirihlutann Eins
og ástatt er, hefir ekki ann-
ar flokkur en Sjálfstæðis
flokkurinn möguleika á þv
að ná hér hreinum meirí
hluta í bæjarstjórnarkosmng
unum, er fram fara í næsti.
mánuði.
Samanburður á stjórr'
Reykjavíkur og ýmsra ann
arra bæjarfélaga, sem ekki
lúta meirihlutastjórn neins
ákveðins flokks, hrindir íull-
komlega þessari kenningi
Sjálfstæðisflokksins.
•Lítið dæmi um þetta ev
það, að siðan Pétur Halldórs-
son var borgarstjóri hefir
bæjarstjórnarmeirihlutinn
hér aldrei komið því í verk
að ganga frá fjárhagsaætlur
bæjarins fyrr en langt het'ir
verið komið fram á fjárhags
árið, en vitanlega á að vera
gengið frá henni fyrir ára
mót. Sýnir þetta glöggt þanr
slóðaskap, er yfirleitt ein
kennir stjórn íhaldsmein
hlutans
Nú er komið að áramótuti
um, en þó er enn ekki tekií
að bóla neitt á f járhagsáætl-
un Reykjavíkurbæjar fyrír
næsta ár. Ef að líkum lætui
verður hún sennilega ekki
sýnd í bæjarstjórninni fyrr er
eftir bæjarstjórnarkosningai
Veldur því bæði slóðaskapui
forráðamannanna og ótti
þeirra við að sýna fyrirætl
anir sínar rétt fyrir kosning
arnar.
Á Akureyri var fjárhags
áætlunin fyrir næsta ár lögt
fram í bæjarstjórninni fyrri
miðjan desember og heíii x
þegar verið lokið fyrstu um
ræðu um hana. Horfur vhó
ast því á, að hún verði at
greidd um áramótin eð;.
nokkurn veginn á tilsettun
tíma.
í bæjarstjórn Akureyrar ev
þó ekki neinn flokkur í meír;
hluta og verður því stjórn
bæjarins að byggjast á sam
starfi fleiri flokka. Það e»’
ekki aðeins framangreim
dæmi, heldur fjölmörg önn
ur, sem leiða það glöggt í ljós
að þetta samstarf flokkanna
hefir tryggt Akureyri rniklu
betri stjórn en Reykjavík hei
ir búið við, þótt þar hafi eini
flokkur farið m.eð völdin.
Það getur nefnilega bæð
haft bjartar og dökkar hlið
ar að fela einum flokki völd
in. Ef flokkurinn er réttsýnr
og athafnasamur, tryggir þa<
oftast betri stjórn en ef fleírr
flokkar þurfa að vinna sam
an. Sé flokkurinn hinsvegar
ranglátur og óduglegur, gei
ur leitt hina verstu og skaö
legustu stjórnarhætti af em
ræði hans. Reynslan fia
Þýzkalandi og Rússlandi sýn
ir vissulega, að það er ekki
alltaf fengur, að einum flokh
séu tryggð völdin.
Þessara atriða þurfa mem
vel að ræta. hc'ar verið
að hampa þeirri kenningu
að það tryggi bezta íriiórn aó
fela einum flokki völdin. Þaö'
getur líka tryggt versxt
.<•/ (Framh. á 6. skfi.) \