Tíminn - 21.03.1950, Blaðsíða 4

TÍMINN, þriðjudagnn 21. marz 1950
65. blað
Engirm köttur hefir níu rófur
Niðurlag.
Það &em maður fær helzt
út úr þessari grein Barða, er
pað, að Njála sé skrifuð af'
Þorvarði Þóarinssyni, sem
varnarskjal til þess að rétt-
iæta víg Þorgils Skarða.Hann
oer víg Þorgils saman við víg
Höskulaar Hvítanesgoða. Þar
er Þorvarður sjálfur, að mér
skilst, Skarphéðinn, Höskuid-
ar er Þorgils Skarði og Þor-
varður i Saurbæ í Eyjafirði,
Mörður.
Mikið er hugmyndaflugið
"óg’ einhver hefir samið ó-
.æerkara varnarskjal í máli
heldur en Njálu.
Enn fremur er sa,gí, að
Njála hafi verið rituð fyrst
og fremst vegna útkomu
Þorgils sögu Skarða. Það
'sánnast þá hér sem oftar, að
stundum veltir lítil þúfa
þungu hlassi.
En meginefni greinarinnar
er lýsing á því, hvernig Þor-
varður viðaði að sér efni í
páttinn af Viga-Hrappi, og
af þvi, að það er gaman að
kynnast því, hvernig á að
pví að fara að rita listaverk,
••eins og Njálu, veróa til, er
pað ómaksins vert að staldra
við hjá þeim félögunum Þor-
/arði og Barða, meðan þeir
rita þáttinn. Á blaðsíöu 22 í
.grein Barða stendur þetta:
„Svo sem kunnugt er, hefir
-Njáiuhöfundur í fyrra hluta
sögu sinnar stuðst við Lax-
iælu. Þangað hefir hann
vissulega sótt nafnið Viga-
Hrappur.“
Eftir þessari setningu að
iæma, er það freistandi að
nalda, að Barði hafi aldrei
"lésið Laxdælu. Að minnsta
kosti hefir það alveg farið
fram hjá mér, þetta sem höf-
mdur Njálu hefir þangað sótt
Það, sem sagt er frá í Njálu
im viðskipti Hrúts Herjólfs-
sonar og Rangæinga er allt
íögulegt. Um þetta er aðeins
*iin málsgrein í Laxdælu og
hljóðar svo: „Hrútur kvong-
aðist, og fékk konu þeirrar,
er Unnur hét, dóttir Marðar
gígju. Unnur gekk frá honum,
■þar af hefjast deilur þeirra
Laxdæla og Fljótshlíðinga.“
3vo er það auðvitað Hall-
' gerður Höskuldsdóttir og
Gunnar á Hlíðarenda. Hvað
greinir Laxdæla frá þeim?
Haligerður einu sinni nefnd
á nafn þegar talin eru upp
oörn Höskuldar, en Gunnar
á Hlíöarenda aldrei nefndur
á nafrx. Ekki hefir höfund-
ur Njálu getað sótt mikið í
þessar upplýsingar. AÖeins er
getið um það í báðum bókun-
um, að kærieikar hafi verið
á milli Hrúts Herjólfssonar
ag Gunnhildar drottningar.
En það er svo gjör-ólíkt, aö
ég.held aö einu sinni Barði
Guðmundsson geti ekki gert
úr því samstæður.
Ef Barði veit um eitthvað,
sém óðrum hefir dulizt, þar
sem hann sér það sem aðr-
ir sjá ekki (samanber um-
mæluin Guðm. Hagalíns), þá
kemur það seinna í dagsljósið.
Svn er annað í þessu sam-
bandi. Hvaða líkur eru til
þéss að Þorvarður Þórarirxs-
son hati haft undir höndum
fyrsta "okinnhandritið af
Laxdælu? Þó ekki væri nema
til þess að sækja þangað nafn
'ið á Víga-Hrapp.
Fræðimenn telja, að Lax-
dæla sé rituð vestur við
Breiðafjörð, og benda helzt
á að það hafi verið í klaustr-
inu á Helgafelli. Það lítur því
[Eftir Helga línraltlsson, Hrafnkellsstöðiini
út fyrir, aö munkarnir hafi
[látið það verða sitt fyrsta
j verk eftir að þeir höfðu skrif-
jað söguna á skinn, (sem er
'víst ekkert fljótlegt) að
senda hana austur um land
til Þorvarðar Þórarinssonar,
eins og til yfirlesturs. Senni-
lega þá helzt til þess að vita
hvort þeir væru alveg réttir
í áttunum þarna við Breiða-
fjörðinn.
Þá er að halda áfram með
þáttinn af Hrappi Nú varð
að feðra krógann og það varð
að vera frumlegt, og þar tókst
þeim líka upp. Hann er nefni
lega látinn vera undan hólma
norður í Svarfaðardalsá.
Þarna slógu þeir alla út. Jafn
vel höfund Göngu-I-Irólfs-
sögu. Hann lét þó Grím Ægi
finnast í flæðarmálinu í Hlés
ey.
En áfram með söguna. Nú
varð þessi merkispersóna að
vinna sér eitthvað til frægð-
ar. Jú! hann er látinn drepa
mann, Örlyg Örlygsson Hróð-
geirssonar hins hvíta. Þegar
þeir fundu nafnið á þessum
manni höfðu þeir í huga Ör-
lygsstaði í Skagafirði og Ör-
lygsstaðabardaga. Eftir þetta
afrek leitar Hrappur á náð-
ir Kolbeins Arnljótarsonar, til
höfundur hefir haft 10
manna sveit í huga, er hann
lýsti viðureign Hrapps og
Þrándar. Því hann lætur
einmitt fjóra menn koma
strax eftir bardagann hlaup-
andi til Hákonar jarls og Guð
brandar, með fregnina af
leikslokum. Þeir voru jarls-
menn. Er vert að veita þessu
athygli, því að flokkurinn, er
sótti Ingimund heim að
Reykjahamri, var sendur að
tilstuðlan tveggja höfðingja,
og tala mannanna hin sama
í báðum tilfellum.“ Þetta seg
ir nú Barði og við eigum að
veita því athygli, að tala
mannanna er hin sama í
báðum tilfellum.
Nú skulum við fletta upp
Einmánuður byrjar í dag og
og geri ég ráð fyrir að heima-
sæturnar hafi verið snemma
uppi í morgun, að góðum og
gömlum sið til að bjóða Einmán-
uð velkominn, og væntanlega
verða þær góðar heim að sækja í
dag. Það er víst margra siður að
telja voiáð byrja með Einmán-
uði, og víst er dagurinn orðinn
langur. Og það getur svo sem
vel verið, að Einmánuður verði
ekki óblíðari núna en Harpa var
í fyrra, og er gott að taka því,
ef svo skyldi haldast, þó að ég
kunni engu um það að spú.
Þá er gengislækkunin komin
á, og nú bíða menn átekta. Ekki
vantar að illa hafi verið spáð
í Njálu og athuga hvernig I fyrir þeirri framkvæmd og gætl
f.agnfrfðÍngUr. !GL að ÞVÍ aðf orðið fullillt, þó að ekki rættist
nema til hálfs. Óskandi væri
nú, að jafnvægi gæti skapast,
svo að gjaldeyrisskráningin yrði
hagræða sannleikanum, ef1
hann þarf á að halda. — Þar
segir svo frá Hrappi:
„Hann gekk um akurlendi
nokkurt. Þar spruttu upp sex
menn með vopnum og sækja
þegar að honum, en hann
verst vel. Verða þær málalykt
ir að hann vegur þrjá menn,
en særir Þránd til ólífis, en
eltir 2 til skógar, svo að þeir
báru enga njósn jarli.“
Það er nú víða hægt að
þess að komast utan. Raunar finna samstæður í sögum, ef
segir Barði Guðmundsson að þannig er á málum haldið að
Kolbeinn hafi ekki verið Arn- sex sé sama og tíu og sama
ljótarson. En vegna samræm-(hvort þeir sem að sækja,
is urðu þeir félagar að breyta drepa manninn, eða hann
nafninu og kenna hann við . drepur þá, eins og hér á sér
móður sína, vegna þess að Þor stað.
gils Hölluson í Laxdælu var
kenndur við móður sína. Það
er munur að vera sagnfræð-
ingur og vita upp á hár hvern
ig hvaðeina á að vera, til þess
að allt standi heima.
Svo gef ég Barða orðið um
stund. Á blaðsíðu 23 stendur
þetta: „Um 1190 bjó á Tjörn
i Svarfaðardal maður að
nafni Sumarliði Ásmundsson.
Fjallar einn af þáttum sögu
Guðmundar dýra um Sumar-
liða og Ingimund nokkurn
frænda hans. í upphafi þátt-
arins er greint frá kvenna-
málum Ingimundar og víga-
ferlum, sem af þeim hlutust.
Heimild þessa hefir höf-
undur Njálu þekkt og haft í
huga, þá er hann samdi þátt-
inn af Hrappi.
Ingimundur er orðaður við
tvær konur, svo og Hrappur.
í báðum tilfellum er önnur
konan ekkja, sem á gifta dótt
ur.“
Þarna var nokkuð alveg
sérstakt og merkilegt, að
maður væri orðaður við tvær
konur.. Þarna var hæfileg
fyrirmynd, fyrir Hrapp, hvern
ig harm átti að haga sér í
kvennamálum.
Samt er nú aðalrúsínan
eftir. — Þegar Ingimundur
í Sturlungu hafði flutzt að
Reykjahamri, þá var það eitt
sinn snemma morguns, að
óvinir hans sóttu hann heim
við tíunda mann og drápu.
Hvað segir svo Sírak hér
um? Barði fær nú orðið og
heldur áfram með Hrapp á
þessa leið:
„Á morgunsárinu dag nokk
urn heppnast svo Þrándi og
mönnum hans að finna
Hrapp. Lauk þeirra viðskipt-
um þannig, að Hrappur veg-
Vitanlega gerir Barði það
með vilja að sleppa því úr,
að mennirnir eru 6, sem að
Hrappi sóttu, til þess að megi
skilja það eins og hinir 4,
sem komu hlaupandi til jarls
ins, hafi verið í flokknum, en
komizt undan á flótta. En nú
slær Njáluhöfundurinn ein-
mitt þann varnagla, að þetta
er ekki hægt, þar sem hann
segir um þá 4 að þeir voru
jarlsmenn. Því það gefur að
skilja, að ekki hafa jarls-
menn verið með Þrándi, þar
sem jarl ér þarna gestur.
Ég er öldungis fleytifullur
af aðdáun yfir þessum bók-
menntum og mikið undur ver
aldar er Hrappur gamli orð-
inn allt í einu, manni dettur
næstum í hug vísan, sem ort
var um skyrtuna hans Örvar-
odds:
Serkinn frá ég í Sogni
og í sjö stöðum gerðan
erm á írlandi,
önnur norður með Finnum.
Svo kveðjum við Hrapp með
virktum.
Næst tek ég mér í munn orð
Barða, þegar hann þykist hafa
sannað einhverja vitleysuna.
„Það verður ekki annað sagt
en máí þetta liggi nokkurn-
veginn ljóst fyrir.“ Þorvarður
hefir verið að smala saman
efni i þáttinn af Hrappi, þeg-
ar hann villtist óg varð átta-
villtur heima hjá sér á Hofi
í Vopnafirði.
Á blaðsíðu 36 í áminstri
grein, stendur þessi einstæða
setning:
„Frá sjónarmiði höfundar
séð, er höfuðhlutverk Njáls-
sona í söguni það að drepa
Höskuld fóstbróður sinn.“
Hverjum, sem svona um-
mæli hefði haft, hefði Skarp-
rétt, og gjaldeyrisverzlunin færi
þar af leiðandi fram í bönkun-
um en ekki manna á milli á
miklu hærra verði í trássi við lög
og rétt. Hvað sem menn vilja
segja, hefir gjaldeyrir verið seld-
ur á frjálsum eða svörtum
markaði í stórum stíl og það
hefir ekki verið nein nýlunda að
heyra menn biðja að útvega sér
gjaldeyri á þann hátt.
Ekki ætla ég að spá neinu um
það, hvort hér verði haldið á-
fram á gengislækkunarleið
undanfarinna ára, eða hvort nú
verði veitt viðnám og gengis-
fallið stöðvað. Þó virðist ýmis-
lfgt benda til, að fyrri leiðin
verði farin, meðan það þykir góð
og gild fræðimennska, að kaup
manna eigi að hækka í sam-
ræmi við hækkaðar þjóðartekj-
ur. Það er þó tvennt annað, sem
kemur þar til athugunar: Kostn-
aður við að afla þessara tekna
annar en vinnan og mannfjölg-
un þjóðarinnar. Það er enginn
grundvöllur fyrir kauphækkun,
þó að þjóðartekjurnar hafi vax-
iö um 50 milljónir, ef þessar 50
ndlljónir ganga allar til að borga
aukinn kostnað við erlendar
rekstursvörur. Fyrst verður að
borga rekstursvörurnar af ó-
skiptum tekjum þjóðarbúsins.
Svo skiptist hitt milli manna;
en þó að sá hluti vaxi um 10%
á sama tíma, sem þjóðinni fjölg-
ar um 10%, er það enginn grund-
vóllur fyrir kauphækkun, því að
það er þá jafnframt orðið í
fieiri staði að skipta.
Þið fyrirgefið þó að ég verði
svona margorður um þetta. Mér
heyrðist einhver vera að tauta
um þjóðartekjur og kauptaxta
af takmörkuðum skilningi.
Rauphækkun er að vissu leyti
alltaf gengislækkun. Spariféð
þitt rýrnar til dæmis að gildi við
hverja kauphækkun. En þessi
rýrnun, þessi gengislækkun er
eðlileg, ef sú breyting hefir orð-
ið á framleiðsluháttum þjóðar-
innar, að kauphækkun sé eðli-
leg, og í þá átt hefir þróunin
hnigið í aðalatriðum. Minni
framleiðslukostnaður breytir
hlutfalli verðlags á vöru og
vinnu og kemur annaðhvort
fram sem verðlækkun, gengis-
hækkun peningsins gagnvart
vörunni, eða kauphækkun, geng-
islækkun peningsins gagnvart
vinnunni.
Það getur vel verið, að mönn-
um finnist, að þeir þurfi þetta
og þetta, en það eru bara engin
rök fyrir því, hvaða kaupgjald
atvinnuvegirnir beri. Vandinn er
einmitt sá, að finna leiðir til
þess, að það sem atvinnuvegirnir
gefa af sér, dugi mönnum til að
láta fara vel um sig og lifa
menningarlífi. Að því þarf nú að
vinna með öflugum samtökum
eins og alltaf. Og einn þáttur-
inn í því er sá, að almenningur
hjálpi til að gera verzlunina
heilbrigðari og vaki yfir því, ef
þar koma fram óeðlilegar verð-
hækkanir.
Á því sviði er mikið að verja
og margt hægt að gera.
Starkaður gamli.
ur þrjá menn, en særir Þránd j héðinn nú goldið rauðan belg
til ólífis, en eltir tvo til skóg- fyrir gráan, ef öxi hans hefði
ar, svo að þeir báru enga
njósn.“ Af framhaldi frásagn
arinnar má ráða, að Njálu-
náð til hans.
Ég fæ nú ekki skilið orð-
(Framhald á 7. síðu.)
—.....
Móðir mín elskuleg,
MARGRÉT KRISTÓFERSDÓTTIR
frá Köldukinn,
til heiinilis á Þórsgötu 8, Reykjavík, andaðist í St. Jó-
sefs-spítala 19. þ. m.
Jarðarförin fer fram frá Fossvogskirkju á föstudag-
inn kemur, 24. þ. m., kl. 1,30 e. h., og verður athöfn-
inni útvarpað.
Baldur Pálmason.
Tillögur kjörnefndar
um fulltrúa og varafulltrúa á aðalfund Kaupfélags
Reykjavíkur og nágrennis 1950, liggja frammi ásamt
kjörskrá í skrifstofu félagsins dagana 21.—27. marz
að báðum dögum meðtöldum. — Á sama tíma hafa
hverjir 10 félagsmenn rétt til að gera tillögur um íull-
trúa og varafulltrúa, samkvæmt 20. grein félagslaga.
Reykjavík, 20. marz 1950,
Kjörstjórn KRON